LAIBBULALI YAA INTANETI ya Watchower
Watchtower
LAIBBULALI YAA INTANETI
Chitonga
  • BBAIBBELE
  • ZYAKAMWAIGWA
  • MISWAANGANO
  • g16 No. 5 map. 10-11
  • Cintu Cigambya Kapati

Kunyina vidiyo aawa mpomwasala.

Vidiyo yakaka kulila.

  • Cintu Cigambya Kapati
  • Sinsimuka!—2016
Sinsimuka!—2016
g16 No. 5 map. 10-11

Cintu Cigambya Kapati

Maatomu aa carbon

Bbuku litegwa Nature’s Building Blocks, lyakaamba kuti: “Kunyina cintu ciyandika kapati mubuumi kwiinda mboiyandika carbon.” Izintu zilibedelede izijanika mu carbon zipa kuti kaicikonzya kujatana ilikke alimwi azibeela zimbi zyama chemical, calo cipanga ma compound manji kapati, alo aazumanana kuzyibwa naa kupangwa.

Kweelana azikozyanyo eezyi mbozitondezya, maatomu aa carbon alimwi alakonzya kuvwelana kutegwa apange zintu ziindene-indene ziboneka mbuli macceni, pyramids, nweenwe, masenke, alimwi amatyubbu. Masimpe, carbon ncintu cigambya kapati!

DAIMONDI

Daimondi

Maatomu aa carbon apanga ma pyramid aategwa tetrahedrons, alo aapa kuti cintu ciyume alimwi akupa kuti daimondi kacili cintu ciyumu kapati. Daimondi ini-ini inga ni molecule yomwe buyo yamaatomu aa carbon.

GRAPHITE

Kamoyo kapensulu

Maatomu aa carbon aajatene antoomwe aabikkwa muzibunga-bunga zitajatene zyalo izikonzya kuululuka mbuli mapepa aali amulwi. Akaambo kakucita boobu, graphite ncibelesyo cibotu kapati icikonzya kupa kuti zintu kazitacumbani alimwi ncecibelesyo icibelesyegwa kupanga tumyoyo twamapensulu.a

GRAPHENE

Bulembo bwa pensulu

Eeci caamba cibunga comwe camaatomu aa carbon aabikkidwe munzila iipanga tupulo-pulo tuboneka mbuli hexagon. Graphene ninjumu kapati kanji-kanji ninjumu kwiinda lubulo (steel). Bulembo bwapensulu bulakonzya kuti kabujisi graphene syoonto ili mucibunga comwe buyo naa izili mbozibede.

FULLERENES

Fullerenes

Aaya ma molecules aa carbon alaboola mumisyobo iindene-indene calo icibikkilizya atubbola tukonzya kubonwa buyo kwiinda mukubelesya muncini wa microscope alimwi atutyubbu twiitwa kuti nanotubes. Alapimwa kwiinda mukubelesya zyuulu zyamamiliyoni aamamita (nanometers), naa mamita aamabbiliyoni (billionths).

ZINTU ZIPONA

Maseelo aapona aajisi carbon

Maseelo manji aapanga zisyango, banyama, alimwi abantu azwa kubumpiyompiyo bwa carbon—icintu cijanika muzilyo izipa nguzu (carbohydrates), mafwuta, alimwi abusani buyaka mubili (amino acids).

“Bube bwa [Leza] butalibonyi . . . bulabonwa muzintu nzyalengede.”—Baroma 1:20.

a Amubone cibalo cijisi mutwe wakuti “Does Anyone Have a Pencil?” icili mumagazini ya Sinsimuka! yamu Chingisi yamu July 2007.

Nyenyeezi

Carbon—Ncintu Cipangwa Mukati Kanyenyeezi Akaambo Kamilawo Yeendelezya Nyenyeezi Iyakabikkilwa Limwi Iiteelede Kucincwa

Carbon ilapangwa kwiinda mukusangana kwama helium nuclei otatwe, kwalo basayaansi nkobaamba kuti kucitikila mukati kanyenyeezi ziitwa kuti red giants. Pele kutegwa helium isangane, zintu zimwi zyeelede kuti kazili mbubwenya mbozyeelede kuba. Syaazibwene mumakani aasayaansi umwi uutegwa Paul Davies, wakalemba kuti: “Kwiicinca buyo asyoonto mboibambidwe [milawo yeendelezya zilengwaleza], kulakonzya kupa kuti kubule bubumbo, kubule zilenge zipona alimwi kubule abantu.” Ino inga twakupandulula buti kubako kwamilawo yeendelezya nyenyeezi iyakabikkilwa limwi iiteelede kucincwa? Bamwi baamba kuti cintu cili boobu cakaile kulicitikila buyo. Ibamwi babona kuti mbumboni bwakuti kuli Mulengi musongo. Ino nywebo muyeeya buti?

    Chitonga Publications (1991-2025)
    Log Out
    Log In
    • Chitonga
    • Amutumine Bamwi
    • Makani Ngomuyanda
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Nzyomweelede Kuzumina
    • Mulawo Uujatikizya Kubamba Maseseke
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Log In
    Amutumine Bamwi