XTATSOKGNI MATEO
1 Uma libro lichuwinan xlatamat Jesucristo,* xkgawasa David, xkgawasa Abrahán.
2 Xkgawasa Abrahán xwanikan Isaac;
xkgawasa Isaac xwanikan Jacob;
xkgawasa Jacob xwanikan Judá chu xnatalan;
3 xlakgkgawasan Judá xkawanikan Pérez chu Zérah, chu Tamar xtsekan* xwanit;
xkgawasa Pérez xwanikan Hezrón;
xkgawasa Hezrón xwanikan Ram;
4 xkgawasa Ram xwanikan Aminadab;
xkgawasa Aminadab xwanikan Nahsón;
xkgawasa Nahsón xwanikan Salmón;
5 xkgawasa Salmón xwanikan Boaz, chu wa Rahab xtse;
xkgawasa Boaz xwanikan Obed, chu wa Rut xtse;
xkgawasa Obed xwanikan Jesé;
6 xkgawasa Jesé xwanikan David tiku mapakgsina litaxtulh;
xkgawasa David xwanikan Salomón, xtse Salomón wa tiku xpuskat Urías xwanit;
7 xkgawasa Salomón xwanikan Rehoboam;
xkgawasa Rehoboam xwanikan Abías;
xkgawasa Abías xwanikan Asá;
8 xkgawasa Asá xwanikan Jehosafat;
xkgawasa Jehosafat xwanikan Jehoram;
xkgawasa Jehoram xwanikan Uzías;
9 xkgawasa Uzías xwanikan Jotán;
xkgawasa Jotán xwanikan Acaz;
xkgawasa Acaz xwanikan Ezequías;
10 xkgawasa Ezequías xwanikan Manasés;
xkgawasa Manasés xwanikan Amón;
xkgawasa Amón xwanikan Josías;
11 xkgawasa Josías xwanikan Jeconías chu xnatalan, kkilhtamaku akxni kachilinkgoka kBabilonia.
12 Akxni xkachilinkgokanita kBabilonia, Jeconías kgalhilh chatum xkgawasa tiku xwanikan Sealtiel;
xkgawasa Sealtiel xwanikan Zorobabel;
13 xkgawasa Zorobabel xwanikan Abiud;
xkgawasa Abiud xwanikan Eliaquim;
xkgawasa Eliaquim xwanikan Azor;
14 xkgawasa Azor xwanikan Sadoc;
xkgawasa Sadoc xwanikan Aquim;
xkgawasa Aquim xwanikan Eliud;
15 xkgawasa Eliud xwanikan Eleazar;
xkgawasa Eleazar xwanikan Mattán;
xkgawasa Mattán xwanikan Jacob;
16 xkgawasa Jacob xwanikan José, tiku xchixku María xwanit, chu María xtse Jesús xwanit, tiku wanikan Cristo.
17 Putum tiku tilatamakgolh, lata Abrahán asta David, kilhmakkutati* familias; lata David asta akxni kachilinkgoka kBabilonia, kilhmakkutati familias; lata akxni kachilinkgoka kBabilonia asta akxni chilh Cristo, kilhmakkutati familias.
18 Pero wa uma tuku lalh xlakata xlakachilh Jesucristo. Kilhtamaku akxni kskinkanita María xlakata natatamakgaxtokga José, kitaxtulh pi xʼama kgalhi skgata xlakata xlitliwakga espíritu santo,* akxni nina xtamakgaxtokgkgo. 19 Pero José, xchixku María, xaʼakgstitum xlikatsi chu ni xmamaxaniputun kxlakatin amakgapitsin, xlakpuwama kaj xatsekg nalakxtlawa xtamakgaxtokgat. 20 Pero akxni xlilakpuwanita xlakata uma, ¡kaʼakxilhti!, xʼángel Jehová* titasiyanilh José kxtamanixnat chu wanilh: «José, xkgawasa David, ni kapekuanti xlakata nalipina María mimpuskat kminchik, xlakata wa xlitliwakga espíritu santo tlawalh pi nakgalhi skgata. 21 Namalakachini chatum aktsu kgawasa, chu wix nalimapakuwiya Jesús,* xlakata xla nalakgmaxtu xkachikin kxtalakgalhinkan». 22 Putum uma chuna lalh xlakata nakgantaxtu tuku Jehová timalakpuwanilh nalichuwinan xpalakachuwina, akxni wa: 23 «¡Kaʼakxilhti! Tsumat nakgalhi skgata chu namalakachini chatum aktsu kgawasa, chu nalimapakuwikan Emmanuel», nema akxni matitaxtikan kʼatanu tachuwin, wamputun: «Kinkatawilan Dios».
24 Alistalh José lakastakwanalh kxtalhtata chu tlawalh la xʼángel Jehová xlimapakgsinit, chu lilh xpuskat* kxchik. 25 Pero ni tatalakgxtumilh xpuskat* asta akxni lakachilh aktsu kgawasa, chu limapakuwilh Jesús.
2 Akxni Jesús xlakachinita kBelén xalak Judea kxkilhtamaku mapakgsina Herodes,* ¡kaʼakxilhti!, xlakputsananin staku* tiku minkgocha niku taxtu chichini minkgolh kJerusalén, 2 chu wankgolh: «¿Niku wi xmapakgsinakan judíos tiku aku lakachilh? Kakxilhwi kstaku akxni xakwilachaw niku taxtu chichini chu kminitaw xlakata nakmaxkiyaw kakni».* 3 Akxni kgaxmatli uma, mapakgsina Herodes tsukulh lilakgaputsa chu putum tiku xalak Jerusalén. 4 Chu akxni kamamakxtumilh putum xanapuxkun sacerdotes chu lakgtsokgkinanin xalak kachikin, liwana tsukulh kakgalhskin niku xʼama lakachin Cristo.* 5 Xlakan kgalhtikgolh: «Anta kBelén xalak Judea, xlakata chuna timalakpuwanilh Dios natsokga palakachuwina: 6 “Chu wix, oh Belén xalak xtiyat Judá, ni litaxtuya akgtum kachikin nema ni lu xlakaskinka kxlakgstipankan xmapakgsinanin Judá, xlakata kmilakgstipan naminacha chatum tiku namapakgsinan, tiku napulalin kinkachikin Israel”».
7 Alistalh Herodes kaj xatsekg kamatasaninalh xlakputsananin staku chu liwana kakgalhskilh tukuya kilhtamaku tasiyalh staku. 8 Chu akxni kamalakgachalh kBelén, kawanilh: «Kapitit chu liwana kaputsatit aktsu kgawasa, chu akxni natekgsatit, katantit* kiwaniyatit xlakata na nakan maxki kakni». 9 Akxni xkgaxmatnikgonita mapakgsina, tiyaparakgolh xtijikan chu ¡kaʼakxilhti!, staku nema xʼakxilhkgonit akxni xwilakgocha niku taxtu chichini kapulalilh chu tachokgolh akxni chalh kxkgalhni chiki niku xwi aktsu kgawasa. 10 Akxni akxilhkgolh staku, lu paxuwakgolh. 11 Chu akxni tanukgolh kchiki, akxilhkgolh pi aktsu kgawasa akxtum xtawi María xtse,* lakgtatsokgostakgolh chu maxkikgolh kakni.* Na makutukgolh xtamaskiwinkan* chu makamaxkikgolh: oro, incienso* chu mirra.* 12 Pero xlakata kʼakgtum tamanixnat Dios kawanilh ni nalakgtaspitparakgo Herodes, tiyakgolh atanu tiji xlakata naʼankgo kxkachikinkan.
13 Akxni xʼankgonita, ¡kaʼakxilhti!, xʼángel Jehová tasiyanilh José kʼakgtum tamanixnat, chu wanilh: «Katakaxti, kakatatsala kʼEgipto aktsu kgawasa chu xtse, chu anta katamakgxtakgti asta akxni nakwaniyan, xlakata nialh makgas Herodes namakgniputun aktsu kgawasa». 14 Wa xlakata, katsisni José katatakaxli aktsu kgawasa chu María chu kataʼalh kʼEgipto. 15 Anta tamakgxtakgcha asta akxni nilh Herodes, xlakata xkgantaxtulh tuku xwanit xpalakachuwina Jehová, akxni wa: «Anta kʼEgipto ktasanicha kinkgawasa».
16 Akxni Herodes, akxilhli pi tiku lakputsananikgo staku xʼakgskgawikgonit, lu sitsilh chu tlawalh pi nakamakgnikan kBelén chu kkachikinin nema tapakgsini, putum laktsu lakgkgawasan tiku xkgalhikgo akgtiy kata o nina xmakgatsikgo, chuna la xlimakgas kilhtamaku nema xwanikgonit xlakputsananin staku. 17 Chuna kgantaxtulh tuku tilichuwinalh palakachuwina Jeremías, tiku wa: 18 «Takgaxmatli kRamá pi wi tiku xtasama chu lu xlipuwama. Wa Raquel tiku xkalakgtasama xkamanan, chu ni lakaskilh namakgoxumixikan, xlakata xnikgonita».
19 Akxni Herodes xninita, ¡kaʼakxilhti!, xʼángel Jehová tasiyanilh kxtamanixnat José kʼEgipto, 20 chu wanilh: «Katakaxti, kakatapi aktsu kgawasa chu xtse kxtiyat Israel, xlakata nikgonita tiku xmakglhtiputunkgo xlatamat aktsu kgawasa». 21 Wa xlakata takaxli chu kalilh aktsu kgawasa chu xtse chu chankgolh kxtiyat Israel. 22 Pero akxni kgaxmatli pi wa Arquelao xmapakgsinama kJudea xlakgxokgo Herodes xtlat,* pekualh chu ni alh anta. Nachuna, xlakata Dios wanilh kʼakgtum tamanixnat xla alh kxtiyat Galilea. 23 Chu milh tawila kʼakgtum kachikin wanikan Nazaret, xlakata xkgantaxtulh tuku xlichuwinankgonit palakachuwinanin: «Nalilakgapaskan Nazareno».*
3 Ama kilhtamaku Juan Mununa, milh chu xlichuwinama Dios kxakaskakni xtiyat Judea, 2 chu xwan: «Kamakgxtakgtit mintalakgalhinkan, xlakata Tamapakgsin xalak akgapun talakatsuwinit». 3 Wa uma tiku palakachuwina Isaías xlichuwinanit akxni wa: «Wi tiku pixlanka* xwan kxakaskakni tiyat: “¡Kakakaxtlawatit chu kamakaxtupitit xtiji Jehová!”». 4 Klhakgat Juan xlitatlawanit xchixit camello chu xlitatampulakgchinit xuwa. Xtuki* chu ksakgsi cera* xalak kakiwin wa tuku xwa. 5 Wa xlakata latamanin xalak Jerusalén chu putum xalak Judea chu putum kachikinin nema xwilakgo kxkilhtun Jordán xlakgminkgo, 6 chu xla xkamunu anta kkgalhtuchokgo Jordán chu xwankgo xtalakgalhinkan.
7 Akxni akxilhli pi lhuwa fariseos chu saduceos na xmimakgolh tamunukgo, xla kawanilh: «Wixin xkamanan luwa, ¿tiku kawanin pi tlan natsalaniyatit tasitsi nema mima? 8 Wa xlakata, katlawatit tuku nalitasiya pi makgxtakgpatit mintalakgalhinkan. 9 Nipara tsinu kalakpuwantit kminakujkan: “Kintlatkan* wa Abrahán”. Xlakata kkawaniyan pi Dios, tlan natlawa pi umakgolh chiwix nalitaxtukgo xkamanan Abrahán. 10 Hacha antiya wi kxtantun kiwi. Putum kiwi nema ni masta xatlan xtawakat nakakan chu namakankan klhkuyat. 11 Akit chuchut kkalimunuyan* xlakata makgxtakgnitantit mintalakgalhinkan, pero tiku aku mima tlakg tliwakga nixawa akit, chu ni kiminini nakmatuxtu xtatunu.* Xla nakalimunuyan espíritu santo chu lhkuyat. 12 Chipanit tuku limakgoso xtachanan, chu namakaki niku lakpajnan* chu namaki xtrigo kxpumakikan tachanan, pero xkgoxkga namakan klhkuyat nema nikxni mixa».
13 Wa xlakata, Jesús mincha kʼGalilea, alh anta kJordán xlakata Juan namunu. 14 Pero Juan ni xlakaskin, wanilh: «Akit klakaskin wix nakimunuya, ¿chu wata wix kilakgtanita?». 15 Jesús kgalhtilh: «Kamasta talakaskin, xlilat chuna nala xlakata namakgantaxtiyaw uma tuku xaʼakgstitum». Wa xlakata nialhtu wanilh. 16 Akxni munuka, Jesús tunkun takutli kchuchut; chu ¡kaʼakxilhti!, akgapun talakkilh, chu Juan akxilhli pi xʼespíritu Dios lakgmilh Jesús la* tantum paloma. 17 ¡Kaʼakxilhti! Na takgaxmatli tachuwin kʼakgapun nema wa: «Uma kinKgawasa, tiku lu kpaxki, chu lu tlan kimamakgkatsini».
4 Alistalh espíritu santo pulalilh Jesús kxakaskakni tiyat xlakata Akgskgawini xmatlawiputulh tuku nitlan. 2 Akxni nitu xwayanit* tipuxam kilhtamaku* chu tipuxam katsisni, xla tsinksli. 3 Chu Tiku matlawinamputun tuku nitlan talakatsuwinilh chu wanilh: «Komo wix xkgawasa Dios, kakawani umakgolh chiwix kaxtalanchu kawankgolh». 4 Pero Jesús kgalhtilh: «Tatsokgnit: “Ni kajwatiya kaxtalanchu nalilatama chixku, wata putum tachuwin nema taxtu kxkilhni Jehová”».
5 Alistalh Akgskgawini lilh kJerusalén,* chu wililh niku tlakg xatalhman* xpatsaps templo 6 chu wanilh: «Komo wix xkgawasa Dios, lhkgen kapit, xlakata tatsokgnit: “Xla nakamapakgsi xʼángeles nakuentajtlawakgoyan”, chu “Nalinkgoyan kxmakankan xlakata ni naliʼakgchakgxa akgtum chiwix”». 7 Jesús wanilh: «Chuna la tatsokgparanit: “Ni xlilat naliʼakxilha Jehová miDios”».
8 Amakgtum, Akgskgawini lilh kʼakgtum lu lanka sipi chu masiyanilh putum tamapakgsin xalak kakilhtamaku chu xlilanka. 9 Chu wanilh: «Putum umakgolh nakmaxkiyan komo natatsokgostaya, chu kaj makgtum nakinkakninaniya». 10 Alistalh Jesús wanilh: «¡Kapit Satanás!, xlakata chuna tatsokgnit: “Wa Jehová miDios tiku xlilat nakakninaniya chu kajwatiya xla nakgalhakgaxpatniya”». 11 Alistalh Akgskgawini makgxtakgli chu ¡kaʼakxilhti!, lakgminkgolh ángeles chu tsukukgolh maxkikgo tuku xmaklakaskin.
12 Pero akxni kgaxmatli pi Juan xmanukanit kpulachin, Jesús alh kʼGalilea. 13 Nachuna, akxni taxtucha kNazaret, anta milh tawila kCapernaúm kxkilhtun pupunu, kxtiyat Zabulón chu Neftalí, 14 xlakata namakgantaxti tuku xlichuwinanit palakachuwina Isaías, tiku wa: 15 «¡Oh tiyat xla Zabulón chu tiyat xla Neftalí, nema wilatit ktiji nema chan kpupunu, kxakilhtutu kgalhtuchokgo Jordán, Galilea niku wilakgolh tiku xalak atanu kachikinin! 16 Latamanin tiku xwilakgolh niku kapukswa akxilhkgolh lanka xkgakganat, chu tiku xwilakgolh niku xmastilenkg linin xʼakgchipananit, kgalhikgolh xkgakganat». 17 Lata ama kilhtamaku, Jesús tsukulh lichuwinan Dios chu xwan: «Kamakgxtakgtit mintalakgalhinkan, xlakata talakatsuwinit Tamapakgsin xalak akgapun».
18 Chuna la xtlawama kxkilhtun pupunu xla Galilea, kaʼakxilhli chatiy linatalan,* Simón, tiku na xwanikan Pedro, chu Andrés xtala, xmujumakgolh xtsalhkan* kpupunu, xlakan xchipananin skiti* xwankgonit. 19 Chu Jesús kawanilh: «Kakistalanitit chu nakkalimaxtuyan xputsananin latamanin xtachuna la putsayatit skiti». 20 Tunkun makgxtakgkgolh xtsalhkan chu stalanikgolh. 21 Akxni nina makgat xtlawanit, kaʼakxilhli chatiy tiku na linatalan xwankgonit, Santiago chu Juan xlakgkgawasan Zebedeo. Xlakan anta xtajumakgolh kbarco, xlaktsapamakgolh xtsalhkan, na xkatawi xtlatkan* Zebedeo, chu Jesús katasanilh. 22 Tunkun makgxtakgkgolh barco chu xtlatkan chu stalanikgolh.
23 Chu Jesús xlapula kxliputum Galilea, xmasiyatilha ksinagogaskan* chu xlichuwinantilha xatlan tamakatsinin xla Tamapakgsin chu xkamapaksama putum tajatat chu putum takatsanajwat nema xkgalhikgo latamanin. 24 Chu kxlikalanka Siria tsukuka lichuwinankan tuku xtlawama, chu kaliminika putum tiku xkgalhikgo tipalhuwa tajatat chu takatsanajwat, tiku xkalaktanuma demonios, tiku xkgalhikgo epilepsia chu tiku lakluntu, chu xla kamapaksalh. 25 Wa xlakata, stalanikgolh lhuwa latamanin xalak Galilea, xalak Decápolis, Jerusalén, Judea chu tiku xwilakgolh kxakilhtutu kgalhtuchokgo Jordán.
5 Akxni akxilhli lhuwa latamanin, alh ksipi; chu akxni tawilalh, lakgminkgolh xtamakgalhtawakgen. 2 Wa xlakata xla tsukulh kamasiyani chu wa:
3 «Paxuwakgo tiku lakaskinkgo pi Dios kakapulalilh,* xlakata xlakan wa nakalakgchan Tamapakgsin xalak akgapun.
4 »Paxuwakgo tiku talipuwanimakgo, xlakata xlakan tlan nakamamakgkatsinikan.
5 »Paxuwakgo tiku taktujukgo,* xlakata xlakan wa nakamaxkikan katiyatni.
6 »Paxuwakgo tiku lu lakaskinkgo* katlawaka tuku xaʼakgstitum, xlakata xlakan nakamaxkikan tuku lakaskinkgo.
7 »Paxuwakgo tiku lakgalhamanankgo, xlakata xlakan nakalakgalhamankan.
8 »Paxuwakgo tiku xaʼakgstitum xnakujkan, xlakata xlakan naʼakxilhkgo Dios.
9 »Paxuwakgo tiku wilikgo takaksni, xlakata xlakan nakalimapakuwikan “xkamanan* Dios”.
10 »Paxuwakgo tiku kaputsastalanikanit xlakata tlawakgo tuku xaʼakgstitum, xlakata xlakan wa nakalakgchan Tamapakgsin xalak akgapun.
11 »Paxuwayatit akxni kamamaxanikanatit chu kaputsastalanikanatit chu tipalhuwa tuku lixkajni kawanikanatit kimpalakata. 12 Lu kapaxuwatit, xlakata lhuwa tasikulunalin nakalakgchanan kʼakgapun, xlakata chuna kaputsastalanikanit palakachuwinanin xalamakgasa.
13 »Wixin matsat xalak katiyatni, pero komo matsat namakgatsankga xliskgokgo, ¿la* tlan natlawaya pi nakgalhipara xliskgokgo? Nialhtu litaxtu, kaj namakgankan kkilhtin chu lakchixkuwin nalaktayamikgo.
14 »Wixin xkgakganat xalak kakilhtamaku. Nila tatsekga akgtum lanka kachikin akxni wi kxkgalhni lanka sipi. 15 Ni mapasikan akgtum makgskgot chu liʼakgtalakan canasta,* wata wilikan niku talhman xlakata namakaxkgakgeni tiku wilakgolh kchiki. 16 Nachuna, kamakgaxkgakganalh mimakgskgotkan kxlakatin lakchixkuwin, xlakata tlan naʼakxilhkgo xatlan mintaskujutkan chu namaxkikgo kakni minTlatkan* xalak akgapun.
17 »Ni kalakpuwantit pi kmilh malakgsputu Limapakgsin o xtatsokgnikan Palakachuwinanin. Ni kmilh malakgsputu, wata kmilh makgantaxti. 18 Xlikana kkawaniyan pi xtachuna la akgapun chu katiyatni nila titaxtukgo, nachuna nipara akgtum xaʼaktsu letra o tuku litatakgatsi letra xla Limapakgsin natitaxtu asta akxni kgantaxtunita nawan. 19 Wa xlakata, tiku nalakxtlawa maski lu xaʼaktsu limapakgsin chu nakamasiyani amakgapitsin nachuna natlawakgo, nila katitanulh kTamapakgsin xalak akgapun. Pero tiku namakgantaxti chu nakamasiyani amakgapitsin xlakaskinka nalitaxtu kTamapakgsin xalak akgapun. 20 Wa xlakata kkawaniyan, komo tuku tlawayatit ni tlakg xaʼakgstitum nawan la tlawakgo lakgtsokgkinanin chu fariseos, nila katitanutit kTamapakgsin xalak akgapun.
21 »Kgaxpattit pi tikawanikgoka xalamakgasa: “Ni milimakgninat, pero tiku namakgninan xlakata chuna xlakpuwanita, natalakkaxlakan niku lakkaxtlawakan taʼakglhuwit”. 22 Pero akit kkawaniyan, tiku chuntiya sitsini xtala* natalakkaxlakan niku lakkaxtlawakan taʼakglhuwit; chu tiku nawani xtala laklixkajni tachuwin xlakata nalimamaxani nalakputsananikgo xanaPuxkun Jueces; pero max tlan asta kʼGehena* xla lhkuyat nakitaya tiku nawani xtala: “¡Xatonto wix nitu litaxtuya!”.
23 »Wa xlakata, komo lipimpat mintamaskiwin* kpumakamastan chu anta lakapastaka pi mintala wi tuku lisitsiniyan, 24 kamakgxtakgti mintamaskiwin kxlakatin pumakamastan chu kapit. Pulana katalakkaxla mintala chu alistalh kataspitti chu kamakamasta mintamaskiwin.
25 »Lakapala katalakkaxla tiku malakgsiyaman kxmakan mapakgsina, akxni antaku tatlawampat ktiji, xlakata tiku malakgsiyaman ni naliyawayan tuku nitlan kxlakatin juez, chu juez namakamastayan kxmakan tiku skuja anta chu natamaknukana kpulachin. 26 Xlikana kwaniyan, ni katitaxtu anta asta akxni naxokgokgoya xaʼawatiya okgxtum aktsu tumin.*
27 »Kgaxpattit pi tiwanka: “Ni militatalakgxtumit tiku ni wa tamakgaxtokga”. 28 Pero akit kkawaniyan pi putum tiku chuntiya akxilhma chatum puskat xlakata lu tatalakgxtumiputun, tatlawanita talakgxtumit kxnaku tiku ni wa tamakgaxtokga. 29 Wa xlakata, komo milakgastapu xalak mimpakgastakat* maʼakgchakgxniman, kamaxtu chu kamakganti. Xlakata tlakg tlan namakgatsankgaya tuku litakgatsi mimakni chu ni minchatuminika naʼan kʼGehena.* 30 Nachuna, komo mimpakgastakat maʼakgchakgxniman, kachukukti chu kamakganti. Xlakata tlakg tlan namakgatsankgaya tuku litakgatsi mimakni chu ni minchatuminika naʼan kʼGehena.*
31 »Nachuna tiwanka: “Katiwa tiku lakxtlawa xtamakgaxtokgat, kamaxkilh xpuskat* kapsnat niku wan tuku xlakata lakxtlawama xtamakgaxtokgat”. 32 Pero akit kkawaniyan pi komo chatum chixku lakxtlawa xtamakgaxtokgat, pero xpuskat nitu akgskgawinit,* uma tlawa pi puskat max atanu chixku natatlawa talakgxtumit nema ni xlitatlawat.* Chu chixku tiku natatamakgaxtokga uma puskat tiku makgxtakgkanit na tlawama talakgxtumit nema ni xlitatlawat.
33 »Na kgaxpattit pi tikawanikgoka xalamakgasa: “Nitu nalikilhpina komo ni namakgantaxtiya, wata milimakgantaxtit tuku namalaknuniya Jehová”. 34 Pero akit kkawaniyan: Nitu kalikilhpitit. Ni kalikilhpitit akgapun, xlakata wa xpumapakgsin Dios; 35 ni kalikilhpitit katiyatni, xlakata anta majaxa xtantun; ni kalikilhpitit Jerusalén xlakata anta xkachikin lanka Mapakgsina. 36 Ni kalikilhpi miʼakgxakga, xlakata nila snapapa o tsitsakga tlawaya kgantum chixit. 37 Komo nawana “tlan”,* kamakgantaxti; pero komo nawana “ni”,* na kamakgantaxti; wa xla Akgskgawini komo ni namakgantaxtiya tuku nawana.
38 »Kgaxpattit pi tiwanka: “Tiku maxtuni xlakgastapu achatum na kamaxtunika xlakgastapu chu tiku maktini xtatsan achatum na kamaktinika xtatsan”. 39 Pero akit kkawaniyan: Ni katalatlawa tiku lixkajni likatsi, pero tiku nalakgxtilasan kmilakgxtipakgastakat, kalimakapini alakgxtitu. 40 Komo wi tiku limputunan kxlakatin jueces chu makglhtiputunan milhakgat nema kxtampin wiliya, na kamaxki milhakgat nema wiliya kxkgalhni; 41 chu komo wi tiku kgalhi limapakgsin namaskujuyan akgtum hora, wix kataskujti akgtiy hora. 42 Kamaxki tiku naskiniyan, chu ni kalakgmakganti tiku makgsakuaputunan tumin.*
43 »Kgaxpattit pi tiwanka: “Milipaxkit mintalataman chu kasitsini mintalatlawana”. 44 Pero akit kkawaniyan: Chuntiya kakapaxkitit mintalatlawanakan chu chuntiya katlawatit oración xpalakatakan tiku kaputsastalanikgoyan, 45 xlakata chuna nalimasiyayatit pi wixin xkamanan* minTlatkan xalak akgapun, xlakata xla tlawa pi nataxtu chichini xpalakatakan tiku lixkajni likatsikgo, chu tiku tlan likatsikgo chu tlawa pi namin sen xpalakatakan tiku tlawakgo tuku xaʼakgstitum chu tiku ni tlawakgo tuku xaʼakgstitum. 46 Komo kapaxkiyatit tiku kapaxkikgoyan, ¿tuku tasikulunalin kgalhiyatit? ¿Na nichuna tlawakgo xmatajinanin lilakgaxokgon? 47 Chu komo kaj wa minatalankan kamakgachipayatit,* ¿tuku lu xlakaskinka tlawayatit? ¿Na nichuna tlawakgo latamanin xalak atanu kachikinin? 48 Wixin, xlilat xatakgatsin nakgalhiyatit mintapaxkitkan chuna la minTlatkan xalak akgapun, tiku nitu tsankgani.
6 »Kuentajkatlawatit akxni tlawayatit tuku tlan, ni kxlakatin amakgapitsin chuna natlawayatit kaj xlakata nakaʼakxilhkgoyan; komo chuna, ni katimakglhtinantit xtasikulunalin minTlatkan tiku wi kʼakgapun. 2 Wa xlakata, akxni wi tuku tlawapat xpalakatakan tiku nitu kgalhikgo, ni katlakgti trompeta kmilakatin chuna la tlawakgo ksinagogas* chu ktiji tiku lakgaputiylakgo, xlakata lakchixkuwin nakamalankikgo. Xlikana kkawaniyan, xlakan kgalhikgoya putum tuku kalakgchan. 3 Pero akxni wix, wi tuku tlawapat xpalakata tiku nitu kgalhikgo, ni kakatsilh mimpakgxwiki tuku tlawama mimpakgastakat,* 4 xlakata niti nakatsi tuku tlawaya xpalakata tiku nitu kgalhikgo. Chuna, minTlat tiku putum akxilha naxokgoniyan.
5 »Nachuna, akxni natlawayatit oración, ni katlawatit chuna la tiku lakgaputiylakgo, xlakata xlakan lakgatikgo tayakgo akxni tlawakgo xʼoracionkan ksinagogas* chu kxchastunin xatilanka tiji xlakata lakchixkuwin nakaʼakxilhkgo. Xlikana kkawaniyan, xlakan kgalhikgoya putum tuku kalakgchan. 6 Akxni wix natlawaya oración, katanu kmincuarto, chu akxni malakchuwanitata mimalakcha,* katlawani oración minTlat tiku putum akxilha. Chuna, minTlat tiku putum akxilha naxokgoniyan. 7 Akxni natlawaya oración, ni watiya watiya tachuwin kawanti chuna la tlawakgo latamanin xalak atanu kachikinin, xlakan lakpuwankgo pi komo lu lhuwa tachuwin nawankgo nakakgaxmatnikan. 8 Wa xlakata, ni kalikatsitit chuna la xlakan, xlakata minTlatkan katsi tuku wixin maklakaskinatit asta akxni nina skiniyatit.
9 »Wixin chuna natlawayatit mioracionkan:
»“KinTlatkan* tiku wilapi kʼakgapun, katamasantujlilh mintukuwani. 10 Kamilh minTamapakgsin. Kalalh mintalakaskin chuna la kʼakgapun nachuna kalalh kkatiyatni. 11 Kakilamaxkiw tuku nakwayaw* uma kilhtamaku; 12 chu kakilatapatiw tuku kkalakliniyan* chuna la kkatapatinitaw tiku kinkalaklinikgoyan. 13 Chu ni kamasta talakaskin naktlawayaw tuku nitlan, wata kakinkakuentajtlawa xlakata Satanás* nitu nakinkatlawaniyan”.
14 »Komo wixin katapatiyatit latamanin tiku katlawaniyan tuku nitlan, minTlatkan xalak akgapun na nakatapatiyan mintalakgalhinkan; 15 komo ni katapatiyatit latamanin tiku katlawaniyan tuku nitlan, minTlatkan na ni katikatapatin mintalakgalhinkan.
16 »Akxni nakgalhxtakgnanatit, ni katasiyalh kmilakankan pi lakalipuwanatit chuna la tlawakgo tiku lakgaputiylakgo, xlakan ni lakgachakgankgo xlakata latamanin naʼakxilhkgo pi kgalhxtakgnankgonit. Xlikana kkawaniyan, xlakan kgalhikgoya putum tuku kalakgchan. 17 Pero akxni wix nakgalhxtakgnana, kaʼakmawakakanti aceite chu kalakgachakganti, 18 xlakata latamanin ni naʼakxilhkgo pi kgalhxtakgnanita, kaj wa nakatsi minTlat tiku putum akxilha. Chuna, minTlat tiku putum akxilha naxokgoniyan.
19 »Nialh kamaʼakgstokgwilitit tuku lhuwa xtapalh kkatiyatni, niku xaluwa naway chu tsulutla,* niku kgalhananin xafuerza tanukgo chu kgalhankgo. 20 Wata, kamaʼakgstokgwilitit tuku lhuwa xtapalh kʼakgapun, niku nila way xaluwa chu nila tsulutla, niku kgalhananin nila xafuerza tanukgo chu kgalhankgo. 21 Xlakata anta niku wi tuku lhuwa xtapalh akxilha, na anta natawila minaku.
22 »Lakgastapu wa xmakgskgot makni. Wa xlakata, komo milakgastapu kaj pulaktum tuku kuentajtlawa, putum mimakni nakgalhi xkgakganat. 23 Pero komo milakgastapu kuentajtlawa tuku lu ni xatlan,* putum mimakni nalitatsama tuku kapukswa. Komo xkgakganat nema kgalhiya wa tuku kapukswa, ¡putum mimakni lu kapukswa wi!
24 »Nila tiku skujni chatiy malana;* xlakata nasitsini chatum chu napaxki achatum, o namaxki kakni chatum chu nalakgmakgan achatum. Nila nalitaxtuyatit xlakskujnin Dios chu xlakskujnin Tumin.
25 »Wa xlakata kkawaniyan: Nialh kalilakgaputsatit milatamatkan, xlakata tuku nawayatit o nalikgotnanatit, o xlakata mimaknikan, tuku nalilhakgananatit. ¿Pi ni tlakg xlakaskinka latamat nixawa taway chu makni nixawa lhakgat? 26 Liwana kakaʼakxilhtit tsiktsi* xalak akgapun; xlakan ni chananankgo, ni makgalanankgo chu ni maʼakgstokgwilikgo tachanan anta niku makikan, pero minTlatkan xalak akgapun kamawi. ¿Pi ni tlakg xtapalh wixin nixawa xlakan? 27 Komo wi tiku nalakgaputsa, ¿pi tlan namalhmani xlatamat maski kaj puntsu? 28 Nachuna, ¿tuku xlakata lu lilakgaputsayatit milhakgatkan? Liwana kakaʼakxilhtit xanat* xalak kapukuxtun, chuna la stakkgo; ni lhuwa skujkgo, ni tlawakgo klhakgatkan; 29 pero kkawaniyan pi nipara Salomón tiku lhuwa tuku xkgalhi lhakganalh chuna la xlakan. 30 Komo Dios chuna kamalhakgani tuwan* xalak kapukuxtun nema uku wilakgolh chu lichali kalhkuyukan, ¡tlakg liwaka nakamalhakganiyan wixin! ¡Lu ni lhuwa mintakanajlakan! 31 Wa xlakata, nikxni kalilakgaputsatit chu nawanatit: “¿Tuku nawayaw?”, o “¿Tuku nalikgotnanaw?”, o “¿Tuku nalilhakgananaw?”. 32 Xlakata putum uma wa tuku lu putsakgo kachikinin, pero minTlatkan xalak akgapun katsi pi wixin maklakaskinatit putum umakgolh.
33 »Chuntiya pulana kaputsatit xTamapakgsin chu tuku xaʼakgstitum akxilha Dios, chu putum uma tuku maklakaskinatit na nakamaxkikanatit. 34 Wa xlakata, nikxni kalilakgaputsatit tuku xala chali, xlakata lichali atanu tuku nalilakgaputsayatit. Akgatunu kilhtamaku kgalhi xtaʼakglhuwit.
7 »Nialh kalakputsanantit, xlakata na ni nakalakputsananikanatit; 2 chuna la wixin lakputsananatit, nachuna nakalakputsananikanatit, chu chuna la kalikatsiniyatit amakgapitsin, nachuna nakalikatsinikanatit. 3 Chu, ¿tuku xlakata akxilha paja nema wi kxlakgastapu mintala,* pero ni akxilha viga* nema wi kmilakgastapu? 4 O ¿la* tlan nawaniya mintala “Kimaxki talakaskin nakmaxtuniyan paja kmilakgastapu”, pero ¡kaʼakxilhti!, wi kgantum viga kmilakgastapu? 5 ¡Wix tiku lakpuwana pi xasanto! Pulana kamaxtu viga kmilakgastapu, chu chuna liwana naʼakxilha la namaxtuniya paja kxlakgastapu mintala.
6 »Ni kakamaxkitit chichi tuku xasanto chu ni kamakgantit mimperlaskan kxlakatinkan paxni, xlakata ni nalaktayamikgo, chu natalakgspitkgo chu wata wixin nakalakpuchmikgoyan.
7 »Chuntiya kaskintit, chu nakamaxkikanatit; chuntiya kaputsatit chu natekgsatit; chuntiya kalakgatlakgtit malakcha chu nakamalakkinikanatit; 8 xlakata putum tiku skin maxkikan, chu tiku putsa tekgsa, chu tiku lakgatlakga malakcha namalakkinikan. 9 Xlikana, komo wi tiku kgalhi xkgawasa chu xla naskini kaxtalanchu, ¿wata chiwix namaxki? 10 O komo xla naskini tantum skiti,* ni katimaxkilh luwa, ¿ni xlikana? 11 Wa xlakata, maski wixin lixkajni likatsiyatit, katsiniyatit kamaxkiyatit xatlan tamaskiwin* minkamanankan, ¡tlakg xaliwaka minTlatkan* tiku wi kʼakgapun nakamaxki tuku xatlan tiku skinikgo!
12 »Wa xlakata, chuna la lakaskinatit nakalikatsinikgoyan latamanin, nachuna wixin kakalikatsinikgotit. Wa uma tuku kilhchanima Limapakgsin chu xtatsokgnikan Palakachuwinanin.
13 »Kalaktanutit kxatitsu malakcha, xlakata xapakglanka malakcha chu xatilanka tiji wa nema linan kpulakgsputni, chu lhuwa tiku anta laktanukgo; 14 pero xatitsu malakcha chu xatitsu tiji wa nema linan klatamat, chu ni chalhuwa tiku tekgskgo.
15 »Kuentajkatlawatit xpalakatakan ni xaxlikana palakachuwinanin tiku kalakgminkgoyan chu tasiyakgo chuna la borregos pero kxpulaknikan xtachuna la xalaktsinksnin lobos.* 16 Tuku tlawakgo* nakalilakgapasatit. Nikxni puxkan uvas o higos kxakiwi lhtukun, ¿ni xlikana? 17 Nachuna, putum xatlan kiwi masta xatlan tawakat, pero putum xamasni kiwi masta ni xatlan xtawakat. 18 Kgantum xatlan kiwi ni xamasni xtawakat masta, chu ni masta xatlan xtawakat xamasni kiwi. 19 Putum kiwi nema ni masta xatlan xtawakat, kakan chu lhkuyukan. 20 Xlikana, xlakata tuku tlawakgo* nakalilakgapasatit umakgolh lakchixkuwin.
21 »Ni putum tiku kiwani “Malana,* Malana”, natanu kTamapakgsin xalak akgapun, wata kajwatiya tiku tlawa xtalakaskin kinTlat xalak akgapun. 22 Lhuwa tiku nakiwanikgo ama kilhtamaku: “Malana, Malana, ¿ni kchuwinaw chuna la palakachuwinanin kmintukuwani, chu kmintukuwani ktamakxtuw demonios, chu kmintukuwani ktlawaw lhuwa milagros?”. 23 Wa xlakata, nakkakgalhti: “¡Nikxni kkalakgapasni! ¡Kakintapanunitit, xtlawananin tuku nitlan!”.
24 »Wa xlakata, putum tiku kgaxmata kintachuwin chu makgantaxti nalitaxtu chuna la chatum skgalala chixku tiku tlawalh xchik kxkgalhni lanka chiwix. 25 Chu milh sen chu stakli chuchut chu tliwakga unalh chu tliwakga makgsnokgli ama chiki, pero ni lakgtsankgalh xlakata xmatijukanit kxkgalhni lanka chiwix. 26 Nachuna, putum tiku kgaxmata kintachuwin chu ni makgantaxti nalitaxtu chuna la chatum xatonto chixku tiku tlawalh xchik kxkgalhni muntsaya.* 27 Chu milh sen chu stakli chuchut chu tliwakga unalh chu tliwakga makgsnokgli ama chiki, chu lakgtsankgalh, chu putum lakgsputli».
28 Akxni Jesús wankgolh umakgolh tachuwin, uma tlawalh pi lhuwa latamanin kaks xlilakawankgolh chuna la xmasiya, 29 xlakata xkamasiyanima chuna la tiku kgalhi limapakgsin, chu ni xtachuna la lakgtsokgkinanin.
8 Akxni xla taktachi ksipi, lhuwa latamanin stalanikgolh. 2 Chu ¡kaʼakxilhti!, chatum tiku xkgalhi lepra lakgtalakatsuwilh chu lakgtakilhputalh,* chu wanilh: «Malana,* komo xlakaskinti, tlan xkimapaksa». 3 Wa xlakata tamakgastonkgli, xamalh chu wanilh: «¡Klakaskin! Kapaksti». Chu tunkun makgxtakgli lepra. 4 Wa xlakata, Jesús wanilh: «Niti nalitachuwinana, wata kapit, kalakgpi sacerdote chu kamakamasta tamaskiwin* chuna la wi kxLimapakgsin Moisés, xlakata nalitasiya kxlakatinkan pi paksnitata».
5 Akxni alh kCapernaúm, lakgtalakatsuwilh chatum xapuxku soldado, chu tasaskinilh, 6 wanilh: «Malana, kiskujni macha kchiki xlakata nila tlawan, chu lu patinama».* 7 Xla wanilh: «Akxni anta nakchanacha, nakmapaksa». 8 Xpuxkukan soldados kgalhtilh: «Malana, ni kilakgchan pi wix natanuya kkinchik, pero kawanti kaj akgtum tachuwin chu kiskujni napaksa. 9 Xlakata akit, na wi tiku ktapakgsini, pero na kkgalhi soldados tiku na kkamapakgsi chu komo chatum kwani “¡Kapit!”, xla an, chu atanu kwani “¡Katat!”, xla min, chu kiskujni kwani “¡Katlawa uma!”, chu xla tlawa». 10 Akxni Jesús kgaxmatli uma, kaks lilakawa chu kawanilh tiku kstalanimakgolh: «Xlikana kkawaniyan, pi niti ktekgsnit kʼIsrael tiku kgalhi lanka takanajla chuna la uma. 11 Pero lhuwa tiku naminkgoyacha niku taxtu chichini chu niku tatsekga chichini chu akxtum natawayankgo kmesa Abrahán, Isaac chu Jacob kTamapakgsin xalak akgapun; 12 pero xkamanan Tamapakgsin nakatamakxtukan kkilhtin niku kapukswa. Anta natasakgo chu namalaksanikgo xtatsankan». 13 Wa xlakata Jesús wanilh xpuxkukan soldados: «Kapit. Chuna la limasiyanita takanajla, chuna kakgantaxtunin». Chu ama hora paksli kskujni.
14 Chu akxni Jesús tanulh kxchik Pedro, akxilhli pi xputiatse,* xma chu xkgalhi lhkuyat. 15 Wa xlakata, makaxamalh chu lhkuyat makgxtakgli, chu xla takilh chu tsukulh kaxtlawani liwat. 16 Pero, akxni xtsiswamaja, latamanin liminikgolh lhuwa tiku xkalaktanuma demonios; chu kaj makgtum kalimapakgsilh pi kataxtukgolh demonios, chu kamapaksalh putum tiku xpatinamakgolh, 17 xlakata xkgantaxtulh tuku xwanit palakachuwina Isaías: «Xla lilh kintajatatkan chu kintakatsanajwatkan».
18 Akxni Jesús akxilhli pi lhuwa latamanin xlakgminkgonit, mapakgsinalh pi xʼankgolh kxakilhtutu. 19 Chu chatum lakgtsokgkina lakgtalakatsuwilh chu wanilh: «Makgalhtawakgena, nakstalaniyan anta niku wix napina». 20 Pero Jesús wanilh: «Wekgni* kgalhikgo klhukukan, chu tsiktsi* xalak akgapun kgalhikgo xmasakgakan, pero xKgawasa chixku ni kgalhi niku namajaxa xʼakgxakga». 21 Nachunalitum, chatum xtamakgalhtawakgen wanilh: «Malana, kimaxki talakaskin pulana nakan maknu* kintlat».* 22 Jesús wanilh: «Chuntiya kakistalani, chu kamasta talakaskin pi tiku nikgonita kamaknukgolh xninkan».
23 Chu akxni tajulh kbarco, stalanikgolh xtamakgalhtawakgen. 24 Pero, ¡kaʼakxilhti!, tsukulh min tliwakga un kpupunu, takgayawana xtajumacha kbarco chu xmakgtsiputuna; pero Jesús klhtatama. 25 Chu xlakan minkgolh chu mastakwanikgolh, wanikgolh: «¡Malana, kakilalakgmaxtuw, xlakata nakmuxtuyaw!».* 26 Pero xla kawanilh: «¿Tuku xlakata lu pekuampatit? ¡Lu ni lhuwa mintakanajlakan!». Wa xlakata xla takilh, chu kilhnilh un chu pupunu, chu takakaksli. 27 Wa xlakata, lakchixkuwin kaks lakawankgolh chu wankgolh: «¿Tikuya chixku uma? Asta un chu pupunu kgalhakgaxmatnikgo».
28 Akxni chalh kxakilhtutu, klanka xkachikinkan gadarenos, tatanokglhkgolh chatiy lakchixkuwin tiku xtaxtukgoyacha kxlakgstipan putaknun chu xkalaktanuma demonios. Xlakan lu xalakluku xwankgonit, wa xlakata niti xtitaxtuputun kʼama tiji. 29 Chu ¡kaʼakxilhti!, pixlanka wankgolh: «¿Tuku lakgtanita unu, xKgawasa Dios? ¿Tanita kilamalakgaxokgeyaw akxni nina lakgchan kilhtamaku?». 30 Lakgamakgat xlamakgolh lhuwa paxni nema xpuchwayamakgolh. 31 Wa xlakata demonios tsukukgolh tasaskinikgo: «Komo nakilatamakxtuyaw, kakilamalakgachaw niku lamakgolh lhuwa paxni». 32 Chu xla kakgalhtilh: «¡Kapitit!». Wa xlakata taxtukgolh chu kalaktanukgolh paxni, chu ¡kaʼakxilhti!, putum umakgolh paxni tamokgoskgolh ktalhpan* chu tajukgocha kpupunu, nikgolh kchuchut. 33 Pero xkuentajtlawananin paxni tsalakgolh, chu ankgolh kkachikin, makatsininankgolh putum tuku lalh, asta na lichuwinankgolh xlakata lakchixkuwin tiku xkalaktanuma demonios. 34 Chu ¡kaʼakxilhti!, putum kachikin minkgolh lakgapaxtokgkgo Jesús, chu skinikgolh pi xtaxtulh kʼuma kachikin nema xlakan xtapakgsinikgo.
9 Wa xlakata tajulh kbarco, patakutli, chu alh kxkachikin. 2 Chu ¡kaʼakxilhti!, xliminimaka chatum tiku nila xtlawan nema xlichaxlimimaka xputama. Akxni akxilhli xtakanajlakan, Jesús wanilh tiku nila xtlawan: «¡Ni kalilakgaputsa, kinkgawasa! Tapatikana mintalakgalhin». 3 Wa xlakata makgapitsi lakgtsokgkinanin xlakpuwamakgolh: «Uma likgalhkgamanama Dios». 4 Chu xlakata xlakgapasa chuna la xlakpuwankgo, Jesús wa: «¿Tuku xlakata lakpuwanatit tuku lixkajni? 5 Akgtum liʼakxilhtit, ¿tuku tlakg ni tuwa? ¿Wankan: “Tapatikana mintalakgalhin”, o wankan: “Kataki chu katlawanti”? 6 Pero, xlakata nakatsiyatit pi xKgawasa chixku kgalhi limapakgsin kkatiyatni xlakata natapatinan talakgalhin...». Wanilh tiku nila xtlawan: «Kataki, katiya mimputama chu kapit kminchik». 7 Chu xla takilh chu alh kxchik. 8 Akxni lhuwa latamanin akxilhkgolh uma, lu pekuankgolh chu malankikgolh Dios, tiku kamaxkilh limapakgsin lakchixkuwin.
9 Alistalh, akxni anta xtitaxtuma Jesús akxilhli chatum chixku, tiku xwanikan Mateo, anta xwi kchiki niku makglhtinankan tuku lilakgaxokgonankan, chu wanilh: «Kistalanina kawanti». Wa xlakata xla tayalh chu stalanilh. 10 Alistalh, akxni xwayamakgolh kchiki, ¡kaʼakxilhti!, chalhuwa xmatajinanin lilakgaxokgon chu tiku xtlawakgo talakgalhin lakgminkgolh chu tsukukgolh tawayankgo Jesús chu xtamakgalhtawakgen. 11 Pero akxni fariseos akxilhkgolh uma, kawanikgolh xtamakgalhtawakgen: «¿Tuku xlakata mimakgalhtawakgenakan katawayamakgolh xmatajinanin lilakgaxokgon chu tiku tlawakgo talakgalhin?». 12 Jesús kgaxmatli tuku wankgolh, chu wa: «Latamanin tiku ni tatatlakgo ni maklakaskinkgo makuchina, pero tiku tatatlakgo maklakaskinkgo makuchina. 13 Kapitit, chu kaʼakgatekgstit* tuku wamputun umakgolh tachuwin: “Klakaskin talakgalhaman, chu ni wa tamakamastan”. Xlakata ni kminit katasani tiku xaʼakgstitum, wata wa tiku tlawakgo talakgalhin».
14 Alistalh xtamakgalhtawakgen Juan lakgminkgolh chu kgalhskinkgolh: «¿Tuku xlakata akinin chu fariseos kkgalhxtakgnanaw, pero mintamakgalhtawakgen ni kgalhxtakgnankgo?». 15 Wa xlakata, Jesús kawanilh: «Xʼamigos litatawilat kgawasa* ni anan tuku nalilakgaputsakgo akxni anta akxtum katawijku, ¿ni xlikana? Pero namin kilhtamaku akxni litatawilat kgawasa nakamakglhtikan, asta akxniku nakgalhxtakgnankgo. 16 Nitiku lakatsapawaka* pakgtsu xasasti lhakgat kxalakgwan* lhakgat, xlakata xasasti lhakgat nalakalhtanka xalakgwan chu tlakg liwaka natalakaxtita. 17 Nachuna ni mujukan xasasti vino kxalakgwan xuwa niku makikan.* Komo anta namujukan, xuwa niku makikan vino nalakgpankga chu vino natamakgan chu xuwa nialhla katimaklakaskinka. Wata xasasti vino mujukan kxasasti xuwa, chu lakxtum nitu lanikgo».
18 Akxni xkawanima uma, ¡kaʼakxilhti!, chatum mapakgsina tiku xlakgtalakatsuwinit lakgtakilhputalh,* wanilh: «Max ay ninit kintsumat, pero katat chu naʼakgspuwiliya mimakan, chu nakgalhipara latamat».
19 Wa xlakata, Jesús katatakaxli xtamakgalhtawakgen, chu stalanikgolh. 20 Chu ¡kaʼakxilhti!, chatum puskat tiku akgkutiy kata xpatima lata xlakgstajma, kxchakgen lakgtalakatsuwilh chu xamanilh xkilhpan klhakgat, 21 xlakata xla xlakpuwan: «Maski kaj klhakgat xakxamalh, nakpaksa». 22 Jesús lakgtalakgaspitli, chu akxni akxilhli, wa: «¡Ni kapekuanti, kintsumat! Mintakanajla mapaksanitan». Chu lata ama hora uma puskat paksli.
23 Pero, akxni tanulh kxchik mapakgsina chu akxilhli xtlakgnanin flautas chu lhuwa latamanin tiku pixlanka* xtasamakgolh, 24 Jesús wa: «Kataxtutit, xlakata aktsu tsumat nitu ninit kaj lhtatama». Wa xlakata, xlakan tsukukgolh lilitsinkgo chu likgalhkgamanankgo. 25 Akxni katamakxtuka latamanin kkilhtin, xla tanulh, makgachipalh chu aktsu tsumat takilh. 26 Xlikana, putum tuku lalh takatsilh kxlilakgatum ama kachikin.
27 Akxni Jesús anta xtitaxtuma, chatiy lakgaxokgo stalanikgolh, chu pixlanka wankgolh: «Kakilalakgalhamaw, xKgawasa David». 28 Alistalh akxni xla xtanunita kchiki, lakgaxokgo lakgtalakatsuwikgolh, chu Jesús kakgalhskilh: «¿Kanajlayatit pi akit tlan ktlawa uma?». Xlakan kgalhtinankgolh: «Chuna, Malana».* 29 Wa xlakata kaxamanilh xlakgastapukan, chu wa: «Chuna la kgalhiyatit mintakanajlakan, kakakgantaxtunin». 30 Chu tlan lakawanankgolh. Nachuna, Jesús liwana kawanilh: «Niti nakalitachuwinanatit xlakata uma». 31 Pero akxni xlakan taxtukgolh, kalitachuwinankgolh amakgapitsin xlakata Jesús kxlilakgatum ama kachikin.
32 Akxni xʼamakgolha, ¡kaʼakxilhti!, latamanin liminikgolh chatum chixku tiku nila xchuwinan xlakata xlaktanuma demonio; 33 chu akxni demonio tamakxtuka, tiku nila xchuwinan tlan chuwinalh. Uma tlawalh pi lhuwa latamanin kaks xlilakawankgolh, chu wankgolh: «Ni makgstum tasiyanit la uma kʼIsrael». 34 Pero fariseos xwankgo: «Xla katamakxtu demonios xlakata wa makgtaya xmapakgsinakan demonios».
35 Chu Jesús tsukulh latapuli kxliputum kachikinin chu laktsu kachikinin, xmasiyama ksinagogas* chu xlichuwinama xatlan tamakatsinin xla Tamapakgsin chu xmapaksama tipalhuwa tajatat chu tipalhuwa tuku nitlan. 36 Akxni kaʼakxilhli lhuwa latamanin, lu kalakgalhamalh, xlakata xtamakxutapuxtukgonit chu niti xkakuentajtlawama chuna la borregos nema ni kgalhikgo xmapuchwayaninakan. 37 Wa xlakata kawanilh xtamakgalhtawakgen: «Chuna, tachanan lu lhuwa, pero skujnin ni chalhuwa. 38 Wa xlakata, lu kaskinitit xMalana tachanan pi kakamalakgachalh tiku namakikgo xtachanan».
10 Wa xlakata kamatasaninalh kgalhkutiy xtamakgalhtawakgen chu kamaxkilh litliwakga xlakata tlan natamakxtukgo xalaklixkajni espíritus chu xlakata tlan nakamapaksakgo putum snun tajatat chu atanu tajatat.
2 Xtukuwanikan kgalhkutiy xʼapóstoles Jesús wa umakgolh: Xapulana wa Simón, tiku na wanikan Pedro chu Andrés xtala;* Santiago chu Juan xlakgkgawasan Zebedeo; 3 Felipe chu Bartolomé; Tomás chu Mateo xmatajina lilakgaxokgon; Santiago xkgawasa Alfeo; Tadeo; 4 Simón tiku cananita;* chu Judas Iscariote, tiku alistalh makamastalh.
5 Akxni Jesús kamalakgachalh umakgolh kgalhkutiy, kalimapakgsilh: «Ni nalakpinatit kxtijikan akgmakgat kachikinin chu nipara natanuyatit kxkachikinin samaritanos; 6 wata chuntiya, kakalakgpitit xaʼakgtsankgan borregos xalak kxchik Israel. 7 Akxni napinatit lichuwinanatit Dios, kawantit: “Tamapakgsin xalak akgapun talakatsuwinit”. 8 Kakamapaksatit tatatlanin, kakamalakastakwanitit tiku nikgonit, kakamapaksatit tiku kgalhikgo lepra, kakatamakxtutit demonios. Kaj xachunata makglhtinantit; kaj xachunata kamastatit. 9 Ni kalipitit oro, nipara plata, nipara cobre kxpumakikan mintuminkan, 10 nipara kalipitit miliwatkan xalak tiji, nipara makatiyun milhakgatkan,* nipara mintatunukan, nipara milixtokgokan, xlakata skujni minini namaxkikan xliwat.
11 »Kaniwa niku natanuyatit klanka kachikin o klaktsu kachikin, kaputsatit asta natekgsatit tiku lakgchan nakgaxmata mintamakatsininkan, chu anta katamakgxtakgtit asta akxni nataxtuyatit kʼama kachikin. 12 Akxni natanuyatit, kakawanitit tiku xalak chiki: “Kakgalhitit takaksni”. 13 Komo tiku xalak chiki kaminini, kakgalhikgolh mintakaksnikan; pero komo ni kaminini, kakalakgtaspitparan mintakaksnikan. 14 Kaniwa niku ni nakamakgamakglhtinankanatit chu ni nakgaxmatkan mintachuwinkan, akxni nataxtuyatit kʼama chiki o kachikin, katinkxaktitit pokgxni kmintantunkan. 15 Xlikana kkawaniyan, Kilhtamaku akxni Nalakputsanankan tlakg nitlan katikitaxtunilh ama kachikin nixawa Sodoma chu Gomorra.
16 »¡Kaʼakxilhtit! Kkamalakgachaman chuna la borregos kxlakgstipan lobos;* wa xlakata skgalalh kalatapatit la luwa, pero ni katlawatit tuku nitlan chuna la palomas.* 17 Kuentajkatlawatit, xlakata latamanin nakamakamastakgoyan kxlakatin jueces, chu nakakgesnokgkanatit ksinagogas.* 18 Chu nakalipinkanatit kxlakatinkan gobernadores chu mapakgsinanin kaj kimpalakata. Chuna tlan nakalitachuwinanatit kimpalakata kxlakatinkan chu kxlakatinkan tiku ni judíos. 19 Pero, akxni nakamakamastakanatit, ni kalilakgaputsatit chuna la nachuwinanatit o tuku nawanatit, xlakata ama hora nakamakatsinikanatit tuku nawanatit; 20 xlakata ni kajwatiya wixin nachuwinanatit, wata wa xʼespíritu minTlatkan* nakapalakachuwinanan. 21 Nachuna, linatalan nalamakamastakgo klinin, chu xatlat namakamasta xkgawasa, chu kamanan nalakatakikgo xnatlatnikan chu natlawakgo pi nakamakgnikan. 22 Chu putum latamanin ni katikaʼakxilhputunkgon kaj xlakata kintukuwani, pero tiku natayani asta akxni namin lisputni nalakgtaxtu. 23 Akxni nakaputsastalanikanatit kʼakgtum lanka kachikin, katsalatit kʼatanu, xlikana kkawaniyan pi xKgawasa chixku nachin, akxni nina lakgatsalakgoyatit nawan putum xkachikinin Israel.
24 »Chatum tamakgalhtawakgen ni tlakg tlan katilikatsinika nixawa xmakgalhtawakgena, chu chatum skujni ni tlakg tlan katilikatsinika nixawa xmalana.* 25 Tamakgalhtawakgen kalipaxuwalh komo nalikatsinikan la xmakgalhtawakgena, chu skujni la xmalana. Komo latamanin limapakuwikgonit Belcebú* xmalana chiki, ¡tlakg liwaka chuna nakawanikan tiku xalak xchik! 26 Wa xlakata ni kakapekuanitit, xlakata ni anan tuku taʼakgtlapanit nema ni katitasiyalh, chu ni anan tuku tsekg wi nema ni katitakatsilh. 27 Tuku kaj wixin kkawaniyan, putum latamanin kakawanitit, chu tuku pixtsina kkawaniyan, kxʼakgstin chiki kalichuwinantit. 28 Chu ni kakapekuanitit tiku makgnikgo makni pero nila malakgsputukgo latamat; wata kapekuanitit tiku tlan malakgsputu latamat chu makni anta kʼGehena.* 29 Tantiy laktsu tsiktsi kalistakan okgxtum tumin nema ni lhuwa xtapalh,* ¿ni xlikana? Pero minTlatkan xalak akgapun katsi asta akxni tantum xanin tamayacha kkatiyatni. 30 Pero asta minchixitkan xalak miʼakgxakgakan katsi chuna la xlikganlhuwa. 31 Wa xlakata ni kapekuantit; wixin tlakg xtapalh litaxtuyatit nixawa lhuwa laktsu tsiktsi.
32 »Wa xlakata, putum tiku wan pi kilakgapasa kxlakatin latamanin, na nakwan pi klakgapasa kxlakatin kinTlat xalak akgapun. 33 Pero putum tiku nakilakgmakgan kxlakatin latamanin na naklakgmakgan kxlakatin kinTlat xalak akgapun. 34 Ni kalakpuwantit pi kmilh wili takaksni kkatiyatni; ni kmilh wili takaksni, wata espada. 35 Xlakata kmilh wili tapapitsit, xakgawasa nalakataki xtlat, chu xatsumat nalakataki xtse chu puwiti* nalakataki xputiatse.* 36 Xlikana, xtalatlawananin chixku anta kxfamilia* naminkgoyacha. 37 Putum tiku tlakg paxki xtlat o xtse nixawa akit, ni minini nakistalani; chu putum tiku tlakg paxki xkgawasa o xtsumat nixawa akit, ni minini nakistalani. 38 Chu putum tiku ni makglhtinamputun xkiwi nema makgapatinan* chu nakistalani, ni minini kistalanina nalitaxtu. 39 Putum tiku nalakgmaxtu xlatamat namakgatsankga, chu putum tiku namakgatsankga xlatamat kaj kimpalakata nakgalhipara.
40 »Putum tiku kamakgamakglhtinanan na kimakgamakglhtinama, chu putum tiku kimakgamakglhtinan na makgamakglhtinama Tiku kimalakgachanit. 41 Putum tiku makgamakglhtinan palakachuwina xlakata palakachuwina, lakxtum natamakgamakglhtinan xtasikulunalin, chu putum tiku makgamakglhtinan chatum xaʼakgstitum chixku xlakata xaʼakgstitum chixku, lakxtum natamakgamakglhtinan xtasikulunalin. 42 Xlikana kkawaniyan pi tiku natawa xaskgawiwi chuchut chatum umakgolh tiku ni xlakaskinka litaxtukgo, xlakata kintamakgalhtawakgen, ni katimakgatsankgalh xtasikulunalin».
11 Akxni Jesús kawanikgolh kgalhkutiy xtamakgalhtawakgen tuku xlitlawatkan, alh kkachikinin nema lakatsu xwilakgolh xlakata xkamasiyanilh latamanin chu xkalitachuwinalh Dios.
2 Pero akxni Juan tiku xtanuma kpulachin kgaxmatli lhuwa tuku xtlawama Cristo, kamalakgachalh kstalaninanin 3 xlakata xkgalhskinkgolh: «¿Wix Tiku xʼama Min, o nakkgalhkgalhiyaw atanu?». 4 Jesús kgalhtinalh chu kawanilh: «Kapitit chu kawanitit Juan tuku kgaxpatpatit chu akxilhpatit: 5 tiku lakgaxokgo xwankgonit lakawanankgo chu tiku nila xtlawankgo tlan tlawankgo, tiku xkgalhikgo lepra pakskgonit chu tiku xʼakgatapakgo tlan kgaxmatkgo, tiku xnikgonit kamalakastakwanikanit chu limaxkgenin* kalitachuwinamaka xatlan tamakatsinin. 6 Paxuwa tiku ni liʼakgchakgxa kimpalakata».
7 Akxni xlakan xtaspitmakgolha, Jesús tsukulh kalitachuwinan lhuwa latamanin xlakata Juan: «¿Tuku pitit akxilhatit kxakaskakni tiyat? ¿Kgantum kgatit* nema lakxmutmima un? 8 Wa xlakata, ¿tuku kiʼakxilhtit? ¿Chatum chixku tiku lilhakgananit xastlan lhakgat? Ni, ¡tiku lilhakganankgo xastlan lhakgat kxchikkan mapakgsinanin wilakgolh! 9 Wa xlakata, ¿tuku lakgpitit? ¿Xlakata naʼakxilhatit chatum palakachuwina? Chuna, kkawaniyan pi Juan tlakg xlakaskinka nixawa amakgapitsin palakachuwinanin. 10 Wa uma tiku lichuwinankanit ktatsokgni: “¡Kaʼakxilhti! ¡Kmalakgachama kimakatsinina kmilakatin, tiku nakaxtlawa mintiji!”. 11 Xlikana kkawaniyan, niti lakachinit tiku tlakg xlakaskinka nixawa Juan Mununa, pero tiku ni xlakaskinka litaxtu kTamapakgsin xalak akgapun wa tlakg lanka nixawa Juan. 12 Lata kxkilhtamaku Juan Mununa asta uku, lakchixkuwin lu liskujkgo xlakata natanukgo kTamapakgsin xalak akgapun, chu tiku lu liskujmakgo lakgchamakgolh. 13 Xlakata putum xtatsokgnikan Palakachuwinanin chu Limapakgsin, lichuwinankgolh asta kxkilhtamaku Juan; 14 chu komo wixin kanajlaputunatit o ni, Juan wa “Elías tiku palakachuwinanin wankgolh pi xʼama min”. 15 Tiku tlan kgaxmata, kakgaxmatli.
16 »¿Tiku nakkatamalakxtumi latamanin xla uma kilhtamaku? Xtachuna la laktsu kamanan nema wilakgolh kplaza niku stanankan chu katasanikgo tiku katakgamanankgo, 17 chu wankgo: “Kkatlakgnanin flauta, pero wixin ni tantlitit;* lu ktasaw, pero ni limasiyatit pi xlipuwampatit”. 18 Nachuna, Juan ni wayan chu ni way* vino, pero latamanin wankgo: “Kgalhi demonio”. 19 Pero xKgawasa chixku wayan chu way vino, chu latamanin wankgo: “¡Kaʼakxilhtit! Chatum chixku tiku lu puxtokgwayan* chu lu lakgati way vino, lu katalalin xmatajinanin lilakgaxokgon chu tiku tlawakgo talakgalhin”. Pero tuku xaʼakgstitum tlawa chatum lataman, limasiya pi skgalala».
20 Alistalh, tsukulh kakilhni latamanin xalak kachikinin niku tlakg lhuwa milagros xtlawanit, xlakata ni makgxtakgkgolh xtalakgalhinkan: 21 «¡Kgoxota wix, Corazín! ¡Kgoxota wix, Betsaida!, komo anta kTiro chu kSidón xtitatlawalh lhuwa milagros nema tatlawalh kmilakgstipankan, lata makgan xtilhakgakgolh lhakgat xla talipuwan* chu xtilaktawilakgolh lhkaka.* 22 Pero kkawaniyan, tlakg nitlan katikakitaxtunin wixin nixawa Tiro chu Sidón kKilhtamaku akxni Nalakputsanankan. 23 Chu wix, Capernaúm, ¿max namalankikana asta kʼakgapun? Asta kPutaknun* nachipina; komo lhuwa milagros nema tatlawalh kmilakgstipan anta xtitatlawalh kSodoma, asta uku xtitawilalhku. 24 Wa xlakata kwan, wix tlakg nitlan katikitaxtunin nixawa Sodoma kKilhtamaku akxni Nalakputsanankan».
25 Ama kilhtamaku Jesús tsukulh chuwinan chu wa: «Tlat,* xMalana* akgapun chu katiyatni, kmalankiyan kxlakatin latamanin, xlakata kamatsekgninita putum uma tiku kgalhtawakgakgonit chu tiku lakgskgalalan chu wa kamasiyaninita tiku taktujukgo* chuna la laktsu kamanan. 26 Chuna, kinTlat, xlakata wix chuna lakaskinti». 27 Chu wampa: «Putum kimakamaxkinit kinTlat, chu niti liwana lakgapasa xaKgawasa kajwatiya xaTlat; chu niti liwana lakgapasa xaTlat kajwatiya xaKgawasa, chu na nalakgapasa putum tiku xaKgawasa namalakgapasniputun. 28 Kakilakgtantit, putum wixin tiku lu tlakgwanitantit* chu lu tsinka mintakukakan, chu akit nakkamajaxayan. 29 Kalipitit kimukiwi* chu katlawatit chuna la akit, xlakata akit ni xaluku chu ktaktuju, komo chuna natlawayatit natatliwakglhatit. 30 Xlakata kimukiwi ni tuwa linkan chu tuku kkaskiniyan nalipinatit ni tsinka».
12 Ama kilhtamaku, Sábado xwanit, Jesús titaxtulh niku xchankanit trigo. Xtamakgalhtawakgen tsinkskgolh chu tsukukgolh xlitaktikgo* xatawakat chu tsukukgolh wakgo. 2 Akxni akxilhkgolh uma, fariseos wanikgolh: «¡Kaʼakxilhti! Mintamakgalhtawakgen tlawamakgolh tuku ni xlitatlawat Sábado». 3 Xla kawanilh: «¿Ni likgalhtawakganitantit tuku tlawalh David chu lakchixkuwin tiku xkataʼan akxni xtsinksmakgolh? 4 Xla tanulh kxchik Dios chu tiyalh kaxtalanchu xla tamakamastan* chu katawakgolh tiku akxtum xkataʼan. Xlakan ni xliwatkan xwanit uma kaxtalanchu nema kaj sacerdotes xkalakgchan nawakgo. 5 ¿O ni likgalhtawakganitantit kLimapakgsin pi Sábados anta ktemplo sacerdotes lakatsalakgo Sábado chu ni litawilakgo talakgalhin? 6 Akit kkawaniyan pi unu wi tiku tlakg xlakaskinka nixawa templo. 7 Pero kkawaniyan pi komo xtiʼakgatekgstit* tuku wamputun umakgolh tachuwin: “Klakaskin talakgalhaman chu ni tamakamastan”, ni xtikaliwilitit talakgalhin tiku ni linkgo kuenta. 8 Xlakata xKgawasa chixku wa xMalana* Sábado».
9 Akxni alh alakatanu, xla tanulh ksinagogajkan,* 10 chu ¡kaʼakxilhti!, ¡anta xwi chatum chixku tiku kskaknit* xmakan! Chu xlakata tlan xlimawakakgolh tuku nitlan, kgalhskinkgolh: «¿Xlilat mapaksanankan Sábado?». 11 Xla kawanilh: «Komo kaj tantum borrego kgalhiyatit chu tamokgosa niku kapulhman kSábado, ¿wi chatum chixku kmilakgstipankan tiku ni katimakgtayalh chu namakutu? 12 ¡Tlakg lhuwa xtapalh chatum chixku nixawa tantum borrego! Wa xlakata xlilat tlawakan tuku tlan kSábado». 13 Alistalh wanilh chixku: «Kastonkgti mimakan». Chu xla stonkgli xmakan chu paksli, tatlanilh chuna la kxaʼapakgatu. 14 Pero fariseos taxtukgolh chu tsukukgolh lakkaxwilikgo pi namakgnikgo. 15 Akxni Jesús katsilh uma, alh alakatanu. Lhuwa tiku na stalanikgolh chu putum kamapaksalh, 16 pero liwana kalimapakgsilh pi ni xlichuwinankgolh uma; 17 xlakata xkgantaxtulh tuku Dios xmalakpuwaninit palakachuwina Isaías, akxni wa:
18 «¡Kaʼakxilhti! ¡Kiskujni tiku klaksakli, lu kpaxki chu lu tlan kimamakgkatsini!* Nakmaxki kiʼespíritu chu xla nakamasiyani kachikinin chuna la xlitatlawat tuku xaʼakgstitum. 19 Ni katitalatlawanalh chu ni pixlanka* katichuwinalh, nitiku katikgaxmatli xtachuwin kxatilanka tiji. 20 Ni katilaktukxli xatalakchunta kgatit, chu ni katimamixilh akgtum mecha nema jima. Chuna nalikatsi asta akxni liwana namakgantaxti tuku xaʼakgstitum. 21 Xlikana, kxtukuwani nakgalhkgalhikgo kachikinin».
22 Alistalh, liminika chatum tiku xlaktanuma demonio, lakgaxokgo chu kgokgo xwanit, chu Jesús mapaksalh, wa xlakata kgokgo tlan chuwinalh chu tlan lakawanalh. 23 Lhuwa latamanin kaks lakawankgolh chu tsukukgolh wankgo: «¿Pi ni max wa uma xKgawasa David?». 24 Akxni fariseos kgaxmatkgolh uma, wankgolh: «Uma chixku wa kalitamakxtu demonios xlitliwakga Belcebú,* xmapakgsinakan demonios». 25 Xlakata xkatsi tuku xlakpuwamakgolh, Jesús kawanilh: «Putum tamapakgsin nema xʼakstu tapapitsi lakgsputa, chu putum kachikin o chiki nema xʼakstu tapapitsi lakxla. 26 Nachuna, komo Satanás tamakxtu Satanás, xʼakstu tapapitsinit; wa xlakata, ¿la* tlan tliwakga natawila xtamapakgsin? 27 Nachuna, komo akit kmaklakaskin xlitliwakga Belcebú xlakata nakkatamakxtu demonios, ¿tiku xlitliwakga maklakaskinkgo mintamakgalhtawakgenkan xlakata nakatamakxtukgo? Wa xlakata, xlakan nalimasiyakgo pi tuku lichuwinantit ni xlikana. 28 Pero komo akit xʼespíritu Dios kkalitamakxtu demonios, xTamapakgsin Dios xlikana kalakgchinitana. 29 O komo wi tiku tanuputun kxchik chatum tliwakga chixku chu makglhtiputun tuku kgalhi, pero ni pulana chiwili uma tliwakga chixku, ¿la* tlan namakgkgalhan putum tuku wi kxchik? 30 Putum tiku ni akit kintataya, kintalalakatakima; chu putum tiku ni kintaskujma xlakata latamanin nakilakgminkgo, wata kaj katlakgalima.
31 »Wa xlakata kkawaniyan, akxni lakchixkuwin natlawakgo tipalhuwa talakgalhin chu nawankgo laklixkajni tachuwin* nakatapatikan, pero tiku lixkajni lichuwinan xʼespíritu Dios, ni katitapatika. 32 Akgtum liʼakxilhtit, putum tiku lixkajni nalichuwinan xKgawasa chixku, natapatikan; pero putum tiku lixkajni nalichuwinan espíritu santo, ni katitapatika, ni, nipara kʼuma kakilhtamaku* chu nipara nema aku mima.
33 »Komo litaxtuyatit xatlan kiwi, namastayatit xatlan tawakat; pero komo litaxtuyatit ni xatlan kiwi, namastayatit xamasni tawakat, xlakata kgantum kiwi xtawakat lilakgapaskan. 34 Xkamanan luwa, wixin lixkajni likatsiyatit, ¿la* tlan wanatit laktlan tachuwin? Xlakata tuku litsama naku wa tuku taxtuyacha kkilhni. 35 Chixku tiku tlan likatsi lichuwinan tuku laktlan, xlakata xnaku litsama tuku laktlan. Chixku tiku nitlan likatsi lichuwinan tuku laklixkajni, xlakata xnaku litsama tuku nitlan. 36 Kkawaniyan pi lakchixkuwin namastakgo kuenta kKilhtamaku akxni Nalakputsanankan xlakata putum tuku nalichuwinankgo nema nitu litaxtu; 37 xlakata mintachuwin xaʼakgstitum nalimaxtukana, chu xlakata mintachuwin nalimalakgaxokgekana».
38 Alistalh xlakata nalikgalhtinankgo, makgapitsi lakgtsokgkinanin chu fariseos wanikgolh: «Makgalhtawakgena, kakxilhputunaw tuku nalimasiyaya pi Dios malakgachanitan». 39 Xla kgalhtinalh, chu wa: «Laklixkajni latamanin xla uma kilhtamaku chu tiku makgxtakgkgonit Dios akxilhputunkgo akgtum milagro, pero ni katikamasiyanika, kajwatiya milagro nema akgspulalh palakachuwina Jonás. 40 Xlakata chuna la Jonás xwi kxpulakni lanka skiti* akgtutu kilhtamaku chu akgtutu katsisni, nachuna xKgawasa chixku natawila kxtampin katiyatni akgtutu kilhtamaku chu akgtutu katsisni. 41 Akxni nalakputsanankan, latamanin xalak Nínive nakatamalakastakwanikan latamanin xla uma kilhtamaku chu xalak Nínive nalimasiyakgo pi latamanin xla uma kilhtamaku linkgo kuenta, xlakata akxni Jonás kalitachuwinalh Dios, xlakan makgxtakgkgolh xtalakgalhinkan. Pero, ¡kaʼakxilhtit!, unu wi tiku tlakg xlakaskinka nixawa Jonás. 42 Akxni nalakputsanankan, latamanin xla uma kilhtamaku nakatamalakastakwanikan mapakgsina puskat xalak Seba* chu xla nalimasiya pi linkgo kuenta, xlakata xla makgat mincha kaj xlakata nakgaxmata xliskgalala Salomón. Pero, ¡kaʼakxilhtit!, unu wi tiku tlakg xlakaskinka nixawa Salomón.
43 »Akxni xalixkajni espíritu laktaxtu chatum chixku, titaxtu kxakaskakni tiyat xlakata putsatilha niku najaxa chu komo ni tekgsa, 44 wa xlakata wan: “Naktaspita kkinchik niku kminitancha”, chu akxni chan, tekgsa chiki chu niti wi, pero kapalhnankanit chu kaxtlawanankanit. 45 Alistalh an, chu kakitiya akgalhtujun tanu tanu espíritus, nema tlakg lixkajni likatsikgo nixawa xla, chu akxni laktanukgo, xlakan anta tamakgxtakgkgo; chu uma chixku tlakg nitlan tawila nixawa la xapulana. Nachuna nakaʼakgspula laklixkajni latamanin xla uma kilhtamaku».
46 Akxni Jesús xkatachuwinamajku lhuwa latamanin, xtse* chu xnatalan* lakgkgawasan xyakgolh kkilhtin xlakata xtachuwinamputunkgo. 47 Wa xlakata wi tiku wanilh: «¡Kaʼakxilhti! Mintse chu minatalan lakgkgawasan yakgolh kkilhtin, chu tachuwinamputunkgoyan». 48 Pero xla kgalhtilh tiku makatsinilh: «¿Tiku kintse chu tiku kinatalan?». 49 Chu akxni stonkgli xmakan niku xwilakgolh xtamakgalhtawakgen, wa: «¡Kaʼakxilhti! ¡Kintse chu kinatalan! 50 Xlakata putum tiku tlawa xtalakaskin kinTlat* xalak akgapun wa kintala kgawasa chu kintala tsumat chu kintse».
13 Ama kilhtamaku Jesús taxtulh kchiki chu anta xwi kxkilhtun pupunu. 2 Chu lu lhuwa latamanin lakgtastokgkgolh, wa xlakata tajulh kbarco chu anta tawi, chu putum latamanin anta xyakgolh kxkilhtun pupunu. 3 Wa xlakata, lhuwa tuku tsukulh kalimasiyani liʼakxilhtit, akxni wa: «¡Kaʼakxilhtit! Chatum chanana alh chananan. 4 Akxni xchananantilha, makgapitsi talhtsi tamakgocha kxkilhpan tiji, chu minkgolh tsiktsi* chu sakwakgolh. 5 Amakgapitsi tamakgocha kkachiwixni niku ni lhuwa tiyat xkgalhi, chu lakapala punkgolh xlakata ni pulhman xkgalhi tiyat. 6 Pero akxni taxtulh chichini, xnakgkgolh chu skakkgolh xlakata ni xkgalhikgo xtankgaxekgkan. 7 Amakgapitsin tamakgocha kkalhtukunin, chu lhtukun stakkgolh chu malankgakgolh. 8 Chu amakgapitsi talhtsi tamakgocha kxatlan tiyat, chu tsukukgolh mastakgo xtawakatkan, makgapitsi xmastakgo akgtum ciento nixawa amakgapitsin chu tutupuxam chu atanu puxamakaw. 9 Tiku tlan kgaxmata, kakgaxmatli».
10 Wa xlakata xtamakgalhtawakgen minkgolh chu wanikgolh: «¿Tuku xlakata maklakaskina liʼakxilhtit akxni katachuwinana?». 11 Xla kakgalhtilh: «Wixin kamaxkikanatit talakaskin naʼakgatekgsatit* tuku tsekg wi xla Dios xpalakata Tamapakgsin xalak akgapun, pero xlakan ni kamaxkikan talakaskin naʼakgatekgskgo. 12 Xlakata tiku kgalhi, tlakg namaxkikan, chu tlakg namalhuwinikan; pero tiku nitu kgalhi, asta tuku kgalhi namakglhtikan. 13 Wa xlakata kmaklakaskin liʼakxilhtit akxni kkatachuwinan; xlakata lakawanankgo pero nitu akxilhkgo, kgaxmatkgo pero ni akgatekgskgo tuku kgaxmatmakgolh, chu ni katsikgo tuku kilhchanima. 14 Chu tuku timalakpuwanilh Dios Isaías kgantaxtuma kxlatamatkan. Niku wan: “Xlikana pi nakgaxpatatit, pero ni katiʼakgatekgstit tuku kilhchanima; chu xlikana nalakawananatit pero nitu katiʼakxilhtit. 15 Xlakata xnakujkan umakgolh latamanin xatsakat wanit, chu xtakgenkan ni likgaxmatputunkgo, chu talakgatsikgonit xlakata nikxni naʼakxilhkgo, akgatapakgonit xlakata ni nakgaxmatkgo, chu ni naliʼakgatekgskgo xnakujkan tuku kilhchanima uma, chu nakilakgtaspitkgo chu akit nakkamapaksa”.
16 »Pero wixin paxuwayatit, xlakata tlan akxilhatit chu kgaxpatatit putum uma. 17 Xlikana kkawaniyan, lhuwa palakachuwinanin chu xaʼakgstitum lakchixkuwin lu xʼakxilhputunkgo tuku wixin akxilhpatit, pero xlakan ni akxilhkgolh, chu xkgaxmatputunkgo tuku wixin kgaxpatpatit, pero ni kgaxmatkgolh.
18 »La uku kakgaxpattit tuku kilhchanima xliʼakxilhtit chixku tiku chananalh. 19 Akxni wi tiku kgaxmata tachuwin xlakata Tamapakgsin, pero ni akgatekgsa* tuku kilhchanima, min tiku lixkajni likatsi chu pulhakxtu tuku tachanit kxnaku; wa uma talhtsi nema chanka kxkilhpan tiji. 20 Chu nema chanka kkachiwixni, wa uma tiku kgaxmata tachuwin chu lu xatapaxuwan makgamakglhtinan. 21 Pero ni pulhman kgalhi xtankgaxekg, wa xlakata kaj tsinu kilhtamaku tayani, chu akxni lakgchin taʼakglhuwit o taputsastalanit xpalakata xtachuwin Dios, lakapala maʼakgchakgxnikan. 22 Chu nema chanka kkalhtukunin wa uma tiku kgaxmata tachuwin, pero tuku lilakgaputsakan kʼuma kakilhtamaku* chu xlitliwakga tumin nema akgskgawinan malakglankga xtachuwin Dios, chu ni masta xtawakat. 23 Pero nema chanka kxatlan tiyat, wa uma tiku kgaxmata tachuwin chu akgatekgsa* tuku kilhchanima, wa uma nema xlikana masta xtawakat chu masta asta akgtum ciento, amakgapitsi tutupuxam chu atanu puxamakaw».
24 Xla kalitachuwinampa atanu liʼakxilhtit, kawanilh: «Tamapakgsin xalak akgapun tlan tamalakxtumikan chixku tiku chalh xatlan talhtsi kxpukuxtu. 25 Katsisni akxni latamanin klhtatamakgolh, milh xtalamakgasitsin chu lakchalh kxlakgstipan trigo ni xatlan tuwan* chu alh. 26 Akxni stakli trigo chu mastalh xtawakat, na stakli ni xatlan tuwan.* 27 Wa xlakata kskujnin xmalana chiki minkgolh chu wanikgolh: “Malana, wix chanti xatlan talhtsi kmimpukuxtu, ¿tuku xlakata kgalhi ni xatlan tuwan?”. 28 Xla kakgalhtilh: “Chatum chixku tiku kisitsini chuna tlawalh”. Lakskujnin wanikgolh: “¿Lakaskina pi nakanaw chu nakkapulhuyaw?”. 29 Xla wa: “Ni, xlakata max akxni napulhuyatit ni xatlan tuwan, na nakatapulhuyatit trigo. 30 Kamakgxtakgtit pi lakxtum kastakkgolh asta akxni namakikan tachanan, chu asta akxniku nakkawani tiku makikgo tachanan: Pulana kamamakxtupitit ni xatlan tuwan chu kakapachitit xlakata nakalhkuyuyatit; alistalh kamakitit trigo niku makikan kintamakgalan”».
31 Xla kalitachuwinampa atanu liʼakxilhtit, kawanilh: «Tamapakgsin xalak akgapun xtachuna la akgtum aktsu xtalhtsi mostaza nema chixku chalh kxpukuxtu. 32 Wa uma nema tlakg xaʼaktsina xliputum talhtsi nema anan, pero akxni staknita, wa tlakg xalanka wan xliputum tachanan, lanka kiwi wan, wa xlakata minkgo tsiktsi* xalak akgapun chu anta tawilakgo kxpakganin».
33 Xla kalitachuwinampa atanu liʼakxilhtit: «Tamapakgsin xalak akgapun xtachuna la limaxkutin nema tiyalh chatum puskat chu talakgwilhalh lhuwa harina asta akxni limaxkutin mastakalh putum skitit».
34 Jesús limaklakaskilh liʼakxilhtit xlakata nakawani lhuwa latamanin putum uma. Xlikana, ni xkatachuwinan komo ni xmaklakaskin liʼakxilhtit, 35 xlakata xkgantaxtulh tuku xlichuwinanit palakachuwina akxni wa: «Akxni nakchuwinan nakmaklakaskin liʼakxilhtit; naklichuwinan tuku tsekg wi lata makgasa».*
36 Alistalh akxni xkatachuwinankgonita lhuwa latamanin, tanulh kchiki. Xtamakgalhtawakgen lakgminkgolh chu wankgolh: «Kakilamaʼakgatekgsniw tuku kilhchanima liʼakxilhtit xlakata ni xatlan tuwan xalak pukuxtu». 37 Xla kgalhtinalh: «Tiku chan xatlan talhtsi wa xKgawasa chixku; 38 pukuxtu wa kakilhtamaku. Xatlan talhtsi, wa xkamanan Tamapakgsin, pero ni xatlan tuwan wa xkamanan tiku lixkajni likatsi, 39 chu talamakgasitsin tiku chalh wa Akgskgawini. Tamakgalan wa xkgalhsputni akgtum kakilhtamaku,* chu tiku makikgo tachanan wa ángeles. 40 Xtachuna la mamakxtumikan ni xatlan tuwan chu lhkuyukan, nachuna nala kxlisputni kakilhtamaku.* 41 Nakamalakgacha xʼángeles xKgawasa chixku chu xlakan nakatamakxtukgo kxTamapakgsin tiku tlawakgo pi amakgapitsin naʼakgchakgxkgo, chu tiku tlawakgo tuku nitlan, 42 chu nakamakankgo klanka lhkuyat. Anta natasakgo chu namalaksanikgo xtatsankan. 43 Ama kilhtamaku tiku xaʼakgstitum likatsikgo lu namakaxkgakgenankgo chuna la chichini kxTamapakgsin xTlatkan.* Tiku tlan kgaxmata, kakgaxmatli.
44 »Tamapakgsin xalak akgapun xtachuna la tuku lhuwa xtapalh nema tsekg wi kpukuxtu nema chatum chixku tekgsli chu matsekgli; chu xlakata lu paxuwa, an chu sta putum tuku kgalhi chu tamawa ama pukuxtu.
45 »Nachunalitum: Tamapakgsin xalak akgapun xtachuna chatum stana tiku putsapula xalaktlan perlas. 46 Akxni tekgsli akgtum perla nema lhuwa xtapalh, lakapala alh chu stalh putum tuku xkgalhi, chu tamawalh.
47 »Nachunalitum: Tamapakgsin xalak akgapun xtachuna la tsalh nema mujukan kpupunu chu makutu tipalhuwa skiti.* 48 Akxni tatsamalh, xwatalinkgolh kxkilhtun pupunu chu tawilakgolh, xalaktlan mujukgolh kcanastas* pero makgankgolh nema ni xalaktlan. 49 Chuna nawan kxlisputni uma kakilhtamaku.* Naminkgo ángeles chu nakalaksakxtukgo tiku lixkajni likatsikgo kxlakgstipankan tiku xaʼakgstitum, 50 chu nakamakankgo klanka lhkuyat. Anta natasakgo chu namalaksanikgo xtatsankan.
51 »¿Akgatekgstit tuku kilhchanima putum umakgolh?». Xlakan kgalhtinankgolh: «Chuna». 52 Wa xlakata kawanilh: «Komo chuna, putum makgalhtawakgena* tiku masiyanikanit xlakata Tamapakgsin xalak akgapun xtachuna chatum chixku, xmalana chiki, tiku makutu niku maki tuku lhuwa xtapalh nema xalaksasti chu xalakgwan».
53 Akxni Jesús xlichuwinankgonita umakgolh liʼakxilhtit, alh alakatanu. 54 Akxni xchinita kxkachikin, tsukulh kamasiyani ksinagogajkan,* wa xlakata lu kaks lakawankgolh chu wankgolh: «¿Niku tiyalh lhuwa liskgalala uma chixku chu tiku maxkilh litliwakga xlakata natlawa milagros? 55 ¿Ni wa uma xkgawasa xwakna? ¿Chu xtse* wanikan María, chu xnatalan* kawanikan Santiago, José, Simón chu Judas? 56 Chu xnatalan laktsuman, ¿ni unu kinkatawilakgon kkachikin? Wa xlakata, ¿niku tiyalh putum uma?». 57 Chu tsukukgolh akgchakgxkgo xpalakata. Pero Jesús kawanilh: «Chatum palakachuwina kaniwa niku maxkikan kakni, pero kxkachikin chu kxchik ni maxkikan kakni». 58 Chu ni tlawalh lhuwa milagros anta, xlakata katsankganilh takanajla.
14 Ama kilhtamaku, Herodes, mapakgsina xalak Galilea, kgaxmatli tuku Jesús xtlawanit, 2 chu kawanilh kskujnin: «Uma wa Juan Mununa. Malakastakwanika kkalinin chu wa xlakata tlan tlawa umakgolh milagros». 3 Herodes* xmachipinanit Juan chu xlichikanit cadenas kpulachin kaj xpalakata Herodías, xpuskat Filipo, xtala kgawasa Herodes. 4 Xlakata Juan makglhuwata xwaninit: «Ni xlilat natatawilaya miyasta». 5 Pero maski xmakgniputun, xkapekuani latamanin xlakata xliʼakxilhkgo Juan xtachuna la palakachuwina. 6 Pero akxni Herodes xmakgatsima xkata, xtsumat Herodías tantlilh* kpaskua chu Herodes lu lakgatilh chuna la tantlilh 7 wa xlakata maxkilh xtachuwin pi namaxki katuwa tuku kskinilh. 8 Alistalh, xlakata xtse* chuna kstakyawanit, xla wa: «Kakimaxki unu kpakglanka pulatu xʼakgxakga Juan Mununa». 9 Mapakgsina lu lilipuwa, maski chuna, limapakgsinalh pi xmaxkika tuku kskinit, xlakata xmaxkinit xtachuwin chu ni xtamamaxaniputun kxlakatin tiku xkatawayamakgolh. 10 Wa xlakata kalimapakgsilh ksoldados xmaktinikgolh xʼakgxakga Juan anta kpulachin. 11 Chu tsumat liminika xʼakgxakga kpakglanka pulatu, chu xla linilh xtse. 12 Alistalh minkgolh xtamakgalhtawakgen, linkgolh xmakni chu maknukgolh;* chu minkgolh makatsinikgo Jesús. 13 Akxni Jesús kgaxmatli uma, tajulh kbarco chu alh alakatanu niku tlan akstu xtawi. Pero akxni lhuwa latamanin kgaxmatkgolh uma, atantun stalanikgocha klaklanka kachikinin.
14 Akxni chilh kxkilhtun pupunu Jesús akxilhli lhuwa latamanin, chu lu kalakgalhamalh chu kamapaksalh xtatatlaninkan. 15 Pero akxni xkgotanumaja,* xtamakgalhtawakgen minkgolh chu wanikgolh: «Lu kgotanumaja chu makgat niku lamaw; kakawani latamanin pi kaʼankgolha xlakata tlan naʼankgo klaktsu kachikinin chu natamawakgo tuku tlan nawakgo». 16 Pero Jesús kawanilh: «Ni talakaskin pi naʼankgo; wixin kakamawitit». 17 Xlakan kgalhtikgolh: «Nitu kkgalhiyaw unu, kajwatiya makkitsis kaxtalanchu chu tantiy skiti».* 18 Xla wa: «Kakilitanitit unu». 19 Chu xla kalimapakgsilh latamanin pi xtawilakgolh kkasakgatna. Alistalh tiyalh makkitsis kaxtalanchu chu tantiy skiti, talakayawalh kʼakgapun, tlawalh akgtum oración chu akxni xlakgchakganita* kaxtalanchu, kamaxkilh xtamakgalhtawakgen chu xtamakgalhtawakgen kamaxkikgolh latamanin. 20 Wa xlakata xputumkan wayankgolh chu kgalhkgaskgolh, chu alistalh maʼakgstokgkgolh xatalakgchakgataman kaxtalanchu nema xʼakgataxtunit, pakutiy canastas matsamakgolh. 21 Tiku wayankgolh akgkitsis mil lakchixkuwin xwankgonit, ni kataputlekgeka lakpuskatin chu laktsu kamanan. 22 Alistalh, tunkun kawanilh xtamakgalhtawakgen pi xtajukgolh kbarco chu xpulanikgolh kxakilhtutu pupunu, chu xla tamakgxtakgli asta akxni ankgolh latamanin.
23 Akxni xʼankgonita latamanin, xʼakstu alh tlawa oración ksipi. Akxni xtsukunita tsiswan, anta xʼakstu xlaya. 24 Ama kilhtamaku, barco lu makgata xʼanit, chu lu xlakgsnokgmima takgayawana xlakata un lu tliwakga xkatalalakgapaxtokgma. 25 Pero akxni xʼamaja xkgakga,* Jesús kalakgmilh, xʼakgspuntlawama* pupunu. 26 Akxni akxilhkgolh pi xʼakgspuntlawama pupunu, tamakgalhtawakgen lu pekuankgolh, chu wankgolh: «¡Kaj kinkamalakawanimakan!». Chu tsukukgolh katasakgo* xlakata xpekuankgonit. 27 Pero Jesús tunkun katachuwinalh chu kawanilh: «¡Ni kapekuantit! Akit Jesús». 28 Chu Pedro kgalhtilh: «Malana, komo xlikana wix, kakintasanipi xlakata naklakganachan kxkgalhni chuchut». 29 Xla wa: «¡Katat!». Wa xlakata Pedro takutli kbarco chu lakgalh Jesús kxkgalhni chuchut. 30 Pero akxni akxilhli tliwakga un, tsukulh pekuan. Chu akxni tsukulh lakgtsankga kchuchut, pixlanka wa: «¡Malana, kakilakgmaxtu!». 31 Jesús tunkun stonkgli xmakan, makgachipalh chu wanilh: «Chixku, ni lhuwa mintakanajla. ¿Tuku xlakata ni kilipawanti?». 32 Akxni tajukgolh kbarco, tliwakga un takaksli. 33 Alistalh tiku xtajumakgolh kbarco lakgtakilhputakgolh chu wanikgolh: «Xlikana xKgawasa Dios wix». 34 Chu tipatakutkgolh chu minkgolh kxtiyat Genesaret.
35 Akxni lakgapaskgolh, lakchixkuwin xala anta kamakatsinikgolh putum tiku xwilakgo lakatsu, chu latamanin liminikgolh putum tiku xtatatlakgo. 36 Chu tasaskinikgolh pi xkamaxkilh talakaskin kxamanikgolh maski kaj xkilhpan klhakgat; chu putum tiku kxamanikgo xpakskgo.
15 Alistalh lakgminkgolh Jesús makgapitsi fariseos chu lakgtsokgkinanin xalak Jerusalén chu wankgolh: 2 «¿Tuku xlakata mintamakgalhtawakgen lakatsalakgo xtalismaninkan xalakgmakgan lakchixkuwin? Akgtum liʼakxilhtit, ni makgachakgankgo* akxni aku nawayankgo».
3 Xla kakgalhtilh: «¿Tuku xlakata wixin lakatsalayatit xlimapakgsin Dios kaj xlakata mintalismaninkan? 4 Akgtum liʼakxilhtit, Dios wa: “Kamaxki kakni mintlat chu mintse”,* chu nachuna “Tiku nawani lixkajni tachuwin xtlat o xtse xlilat namakgnikan”. 5 Pero wixin wanatit: “Putum tiku wani xtlat o xtse «Putum tuku kkgalhi nema tlan xaklimakgtayan kmalaknunit nakmaxki Dios», 6 nialh tsinu talakaskin pi xla namaxki kakni xtlat”. Chuna wixin lakgmakganitantit xtachuwin Dios kaj xlakata mintalismaninkan. 7 Lakgaputiyunanin, xlikana tuku lichuwinalh Isaías mimpalakatakan akxni wa: 8 “Umakgolh latamanin kilimaxkikgo kakni xtachuwinkan, pero xnakujkan lu kintamakgatlinikgonit. 9 Nitu litaxtu maski kimaxkimakgolh kakni, xlakata masiyakgo xlimapakgsinkan lakchixkuwin xtachuna la kintachuwin”». 10 Wa xlakata, katasanilh lhuwa latamanin chu kawanilh: «Kakgaxpattit chu kaʼakgatekgstit* tuku kilhchanima: 11 Ni wa tuku tanuy kxkilhni chixku maxkajwani, wata tuku taxtu kxkilhni wa maxkajwani».
12 Alistalh lakgminkgolh xtamakgalhtawakgen chu wanikgolh: «¿Akxilhti pi fariseos sitsikgolh akxni kgaxmatkgolh tuku lichuwinanti?». 13 Xla kakgalhtilh: «Putum kiwi nema ni chanit kinTlat xalak akgapun napulhukan. 14 Ni kakakuentajtlawanikgotit. Pulalinanin tiku xalakgaxokgo litaxtukgo. Wa xlakata, komo chatum lakgaxokgo napulalin atanu lakgaxokgo, xchatiykan akxtum natajukgoyacha niku kapulhman». 15 Pedro kgalhtinalh: «Kakilamaʼakgtekgsniw liʼakxilhtit». 16 Wa xlakata xla wa: «¿Nachuna wixin nina akgatekgsatit? 17 ¿Ni katsiyatit wixin pi putum tuku chatum chixku way titaxtu kxpokgo chu taxtu? 18 Pero putum tuku taxtu kxkilhni chixku, anta kxnaku taxtuyacha chu wa uma maxkajwani. 19 Akgtum liʼakxilhtit, knaku taxtuyacha xalaklixkajni talakapastakni, lamakgnit, laʼakgskgawikan ktamakgaxtokgat, talakgxtumit nema ni xlitatlawat,* takgalhan, wankan tuku ni xlikana, wankan lixkajni tachuwin.* 20 Wa umakgolh tuku maxkajwani chixku; pero wayankan akxni ni makgachakgankanit* ni maxkajwani chixku».
21 Akxni Jesús taxtulh anta, alh kTiro chu kSidón. 22 Chu ¡kaʼakxilhti!, chatum puskat xalak Fenicia tiku anta xlama, lakgmilh chu tasaskinilh: «Kakilakgalhamanti, Malana, xKgawasa David. Kintsumat lu patinama xlakata laktanuma demonio». 23 Pero xla ni kgalhtilh. Wa xlakata xtamakgalhtawakgen lakgtalakatsuwikgolh chu tsukukgolh wanikgo: «Kawani pi kaʼalha, xlakata chuntiya tasaskima chu kinkastalaniman». 24 Xla kgalhtinalh: «Dios kimalakgachanit xlakata kajwatiya nakkamakgtaya tiku xalak Israel, tiku litaxtukgo xtachuna xaʼakgtsankgan borregos». 25 Pero ama puskat milh chu lakgtakilhputalh, chu wanilh: «¡Malana, kakimakgtaya!». 26 Jesús kgalhtilh: «Ni xlilat natiyakan xkaxtalanchujkan kamanan chu nakamaxkikan laktsu chichi». 27 Puskat wa: «Xlikana, Malana, pero laktsu chichi wakgo xaxpulum nema takta kxmesa xmalanakan». 28 Alistalh Jesús kgalhtilh: «¡Puskat, lu lanka mintakanajla! Kakgantaxtunin chuna la lakaskina». Chu xtsumat tunkun tatlanilh.
29 Akxni Jesús taxtulh anta, chilh lakatsu kpupunu xalak Galilea, chu alh kxkgalhni sipi chu anta tawilalh. 30 Alistalh lhuwa latamanin talakatsuwikgolh chu liminkgolh tiku nila xtlawankgo, tiku pakgaxtulu xwankgonit, tiku lakgaxokgo, tiku kgokgo xwankgonit chu lhuwa tiku atanu tajatat xkgalhikgo chu lakapala liminkgolh kxlakatin Jesús, chu xla kamapaksalh. 31 Wa xlakata latamanin kaks lakawankgolh akxni akxilhkgolh pi tiku kgokgo xwankgonit tlan xchuwinankgo chu tiku nitlan xwanit xmakankan xpaksmakgolh chu tiku nila xtlawankgo xtlawamakgolh chu tiku lakgaxokgo xwankgonit lakawanankgolh, chu malankikgolh Dios xalak Israel.
32 Pero Jesús katasanilh xtamakgalhtawakgen, chu wa: «Kkalakgalhaman umakgolh latamanin, xlakata akgtututa kilhtamaku kinkatawilakgon chu ni kgalhikgo tuku nawakgo. Ni kkamalakgachaputun xlakata ni wayankgonit, xlakata max nataxlajwanitayakgo ktiji». 33 Pero xtamakgalhtawakgen wanikgolh: «Unu makgat lamaw, ¿niku tlan naktiyayaw kaxtalanchu xlakata nakkamakgalhkgasayaw umakgolh lhuwa latamanin?». 34 Wa xlakata Jesús kawanilh: «¿Niku maklit kaxtalanchu kgalhiyatit?». Xlakan kgalhtinankgolh: «Maktujun, chu kaj makgapitsi laktsu skiti».* 35 Alistalh, akxni xkalimapakgsinita latamanin xtawilakgolh katutsu, 36 tiyalh maktujun kaxtalanchu chu makgapitsi skiti, chu akxni xmaxkinita paxtikatsinit Dios, lakgchakgalh* kaxtalanchu, chu tsukulh kamaxki xtamakgalhtawakgen, chu xtamakgalhtawakgen kamaxkikgolh latamanin. 37 Chu putum wayankgolh chu kgalhkgaskgolh, chu matsamakgolh patujun laklanka canastas* akxni maʼakgstokgkgolh xatalakgchakgataman kaxtalanchu nema akgataxtulh. 38 Tiku wayankgolh, akgtati mil lakchixkuwin xwankgonit, ni kataputlekgeka lakpuskatin chu laktsu kamanan. 39 Alistalh akxni xkawaninita latamanin pi tlan xʼankgolha, xla tajulh kbarco chu alh kxtiyat Magadán.*
16 Unu talakatsuwinikgolh fariseos chu saduceos, chu xlakata naliʼakxilhkgo skinikgolh pi xtlawalh akgtum milagro nema xlimasiyalh pi Dios xmalakgachanit. 2 Xla kakgalhtilh: «Akxni tsiswamaja wixin wanatit “Chali natakaki, xlakata spinini akgapun”, 3 chu lakatsisa wanatit “Uku nalonkgnan chu nasenan, xlakata spinini akgapun pero tapuklhnit”. Katsiyatit wantuku kilhchanima chuna la tasiya akgapun, pero nila akgatekgsatit* tuku kilhchanima limasiy xla uma xlakaskinka kilhtamaku. 4 Laklixkajni latamanin xla uma kilhtamaku chu tiku makgxtakgkgonit Dios akxilhputunkgo akgtum milagro, pero ni katikamasiyanika, kajwatiya milagro nema akgspulalh Jonás». Akxni chuna kawanikgolh, kaʼakgxtakgyawalh.
5 Alistalh tamakgalhtawakgen patakutkgolh kxaʼakilhtutu pupunu, pero ni linkgolh kaxtalanchu. 6 Jesús kawanilh: «Kuentajkatlawatit ni nakapasayan xlimaxkutinkan fariseos chu saduceos». 7 Wa xlakata tsukukgolh lawanikgo: «Nipara maktum kaxtalanchu limiw». 8 Akxni katsilh uma, Jesús wa: «Lakchixkuwin tiku ni lhuwa kgalhiyatit mintakanajlakan, ¿tuku xlakata lawanipatit pi ni litantit kaxtalanchu? 9 ¿Nina akgatekgsatit tuku kkawaniputunan? ¿Ni lakapastakatit chuna la kkalimawilh akgkitsis mil lakchixkuwin kaj makkitsis kaxtalanchu? ¿Chu niku palit canastas mamakgstokgparatit xatalakgchakgataman? 10 ¿O ni lakapastakatit chuna la kkalimawilh akgtati mil lakchixkuwin kaj maktujun kaxtalanchu? ¿Chu niku palit laklanka canastas* mamakgstokgparatit xatalakgchakgataman? 11 ¿Tuku xlakata ni akgatekgsatit pi ni xakkalitachuwinaman kaxtalanchu? Pero kuentajkatlawatit ni nakapasayan xlimaxkutinkan fariseos chu saduceos». 12 Akxniku akgatekgskgolh pi ni xkalitachuwinanit xlimaxkutin kaxtalanchu wata xtamasiykan fariseos chu saduceos.
13 Akxni chalh kxtiyat Cesarea xla Filipo, Jesús kakgalhskilh xtamakgalhtawakgen: «¿Tiku wankgo latamanin pi litaxtu xKgawasa chixku?». 14 Xlakan kgalhtinankgolh: «Makgapitsi wankgo pi Juan Mununa; amakgapitsin pi wa Elías; chu atanu pi Jeremías o chatum tiku na palakachuwina». 15 Xla kawanilh: «Pero wixin, ¿tiku wanatit pi klitaxtu?». 16 Simón Pedro kgalhtinalh: «Wix Cristo, xKgawasa xastakna Dios». 17 Jesús kgalhtilh: «Paxuwaya wix, Simón xkgawasa Jonás, xlakata ni wa lakchixkuwin* makatsinikgon uma, wata wa kinTlat* xalak akgapun makatsinin. 18 Nachuna akit kwaniyan: Wix Pedro, chu kʼuma lanka chiwix nakmalakatsuki kincongregación, chu xlitliwakga linin* ni katimakgatlajalh. 19 Akit nakmaxkiyan llaves xla Tamapakgsin xalak akgapun, chu putum tuku nachiya kkatiyatni na natachiyacha kʼakgapun, chu putum tuku wix naxkuta kkatiyatni na nataxkutacha kʼakgapun». 20 Alistalh, liwana kalimapakgsilh xtamakgalhtawakgen ni xwankgolh pi wa Cristo xwanit.
21 Lata ama kilhtamaku Jesús tsukulh kamaʼakgatekgsni xtamakgalhtawakgen pi xliʼanat xwanit kJerusalén, chu lhuwa tuku xʼama mapatinikgo xpulalinanin judíos, chu xanapuxkun sacerdotes chu lakgtsokgkinanin chu xʼamaka makgnikan, pero xʼamaka malakastakwanikan xliʼakgtutu kilhtamaku. 22 Akxni Pedro kgaxmatli uma, tsinu tatamakgatlilh chu tsukulh stakyawa: «Miʼakstu kalakgalhamankanti Malana, nichuna katiʼakgspulan». 23 Pero Jesús talakgaspitnilh Pedro chu wanilh: «¡Kakintapanuni Satanás! Kilakgapaxtokgpat kkintiji, xlakata ni kgalhiya xtalakapastakni Dios, wata xtalakapastaknikan lakchixkuwin».
24 Alistalh Jesús kawanilh xtamakgalhtawakgen: «Komo wi tiku kistalaniputun, akstu kalakgmakganka, chu katiyalh xkiwi nema makgapatinan* chu chuntiya kakistalanilh. 25 Xlakata putum tiku nalakgmaxtuputun xlatamat, namakgatsankga, pero putum tiku namakgatsankga xlatamat kaj kimpalakata nakgalhipara. 26 ¿La* nalitamakgtaya chatum chixku komo natlaja putum tuku anan kkakilhtamaku, pero namakgatsankga xlatamat? ¿O tuku namasta chatum chixku xlakata nalakgmaxtu xlatamat? 27 Xlakata xKgawasa chixku namin kxlitliwakga xTlat chu nakatamin xʼángeles chu nakaxokgoni chuna la likatsikgonit chatunu chatunu. 28 Xlikana kkawaniyan pi kmilakgstipankan yakgolh tiku ni katinikgolh komo ni pulana naʼakxilhkgo akxni xKgawasa chixku mima kxTamapakgsin».
17 Akgchaxan kilhtamaku xtitaxtunita, Jesús kataʼalh Pedro, Santiago chu xtala Juan, chu ankgolh kʼakgtum lu lanka sipi niku tlan xʼakstukan xtawilakgolh. 2 Chu kxlakatinkan, Jesús talakgpalilh chuna la xtasiya; xlakan xmalakgachixinan* chuna la chichini chu klhakgat lu snapapa tasiyalh chuna la xkgakganat. 3 Chu ¡kaʼakxilhti!, titasiyanikgolh Moisés chu Elías tiku xtakgalhchuwinamakgolh Jesús. 4 Alistalh Pedro wanilh Jesús: «Malana, lu tlan pi unu kwilaw. Komo chuna lakaskina, naktlawa unu akgtutu laktsu chiki, akgtum mila, akgtum xla Moisés chu akgtum xla Elías». 5 Akxni xchuwinamajku, ¡kaʼakxilhti!, akgtum lu xasnapapa puklhni kamalakgatsekgli, chu ¡kaʼakxilhti!, takgaxmatli tachuwin kpuklhni chu wa: «Wa uma kinKgawasa, tiku lu kpaxki, chu lu tlan kimamakgkatsini.* Kakgaxpatnitit». 6 Akxni xtamakgalhtawakgen kgaxmatkgolh uma, takilhputakgolh asta kkatiyatni chu lu pekuankgolh. 7 Alistalh Jesús talakatsuwilh chu akxni katokglhli kawanilh: «Katayatit. Ni kapekuantit». 8 Akxni talakayawakgolh, niti akxilhkgolh kajwatiya Jesús. 9 Akxni xtaktamakgochi klanka sipi, Jesús kalimapakgsilh: «Niti tiwaniyatit tuku kamaʼakxilhnikantit asta akxni malakastakwanikanita nawan xKgawasa chixku».
10 Pero xtamakgalhtawakgen kgalhskinkgolh: «¿Tuku xlakata wankgo lakgtsokgkinanin pi pulana xliminat Elías?». 11 Xla kakgalhtilh: «Elías xlikana namin, chu putum nalakkaxwilipara chuna la xlilat. 12 Pero akit kkawaniyan pi Elías milha, chu xlakan ni katsikgolh pi wa Elías xwanit, wata tlawanikgolh tuku xlakan lakaskinkgolh. Nachuna, xlakan namakgapatinankgo xKgawasa chixku». 13 Akxniku xtamakgalhtawakgen akgatekgskgolh* pi wa xkalitachuwinama Juan Mununa.
14 Akxni kalakgankgolh lhuwa latamanin, talakatsuwinilh chatum chixku tiku tatsokgostanilh chu wa: 15 «Malana, kalakgalhamanti kinkgawasa, xlakata kgalhi epilepsia chu lu tatatla. Min kilhtamaku tamayacha klhkuyat chu min kilhtamaku tajuyacha kchuchut. 16 Kkaliminilh mintamakgalhtawakgen, pero nila mapaksakgolh». 17 Jesús kgalhtinalh chu wa: «¡Latamanin tiku nitlan likatsikgo chu ni kgalhikgo takanajla! ¿La* xlimakgas kilhtamaku chuntiya nakkatatawilayan? ¿La* xlimakgasku nakkatapatiyan mintayatkan? Kalitantit unu». 18 Alistalh Jesús kilhnilh demonio chu xla laktaxtulh, chu kgawasa tunkun paksli. 19 Alistalh xtamakgalhtawakgen lakgtalakatsuwikgolh Jesús, chu wankgolh: «¿Tuku xlakata akinin nila ktamakxtuw?». 20 Xla kawanilh: «Xlakata ni lhuwa mintakanajlakan. Xlikana kkawaniyan, pi komo kgalhiyatit mintakanajlakan xtachuna xlilanka xtalhtsi mostaza, nawaniyatit uma lanka sipi “Katalakxijti unu chu amacha kapit”, chu natalakxija, chu ni katiʼanalh tuku nila katitlawatit». 21 *——
22 Akxni antaku xtamakxtumikgonitancha kʼGalilea, Jesús kawanilh: «Wa xKgawasa chixku namakamastakan kxmakankan lakchixkuwin, 23 chu namakgnikan chu xliʼakgtutu kilhtamaku namalakastakwanikan». Chu xtamakgalhtawakgen lu lilipuwankgolh.
24 Akxni chankgolh kCapernaúm, lakgtalakatsuwikgolh Pedro lakchixkuwin tiku xmatajinankgo lilakgaxokgon xla templo* chu wankgolh: «¿Ni xokgo mimakgalhtawakgenakan lilakgaxokgon?». 25 Xla wa: «Chuna». Pero akxni tanulh kchiki, Jesús tunkun tachuwinalh chu wa: «¿Tuku lakpuwana Simón? Lilakgaxokgon nema makglhtinankgo mapakgsinanin xalak katiyatni, ¿tiku kamaxkikgo? ¿Wa xkamanankan o atanu?». 26 Akxni Pedro wa: «Atanu», Jesús wanilh: «Uma wamputun pi kamanan ni xlimastatkan lilakgaxokgon. 27 Pero xlakata ni nakamaʼakgchakgxniyaw, kapit kpupunu, kamakapi anzuelo* chu kamakutu xapulana skiti* nema nachipaya, chu akxni namakgalhpitsiya, natekgsa okgxtum tumin xla plata.* Katiya chu kakamaxki kimpalakata chu mimpalakata».
18 Ama kilhtamaku tamakgalhtawakgen lakgtalakatsuwikgolh Jesús chu wankgolh: «¿Tiku xlikana tlakg xalanka litaxtu kTamapakgsin xalak akgapun?». 2 Wa xlakata tasanilh chatum aktsu kgawasa chu anta yawalh kxlakgstipankan 3 chu kawanilh: «Xlikana kkawaniyan pi komo ni nalakgpaliyatit putum mintayatkan, chu nalikatsiyatit chuna la laktsu kamanan, ni katitanutit kTamapakgsin xalak akgapun. 4 Wa xlakata, putum tiku nataktuju chuna la uma aktsu kgawasa, wa tlakg xalanka kTamapakgsin xalak akgapun; 5 chu putum tiku makgamakglhtinan chatum aktsu kgawasa kkintukuwani, na kimakgamakglhtinama akit. 6 Pero putum tiku namaʼakgchakgxni kistalaninanin tiku xtachuna laktsu kamanan litaxtukgo, tlakg tlan xwa komo xpixchiwakaka akgtum chiwix xla molino nema makgalhchokgo tantum burro chu namakankan kxakapulhman pupunu.
7 »¡Lu nitlan katikitaxtunilh uma kakilhtamaku, xlakata kamaʼakgchakgxni latamanin! Xlikana, naʼanan tiku namaʼakgchakgxninankgo, pero ¡lu nitlan katikakitaxtunilh tiku chuna natlawakgo! 8 Wa xlakata, komo mimakan o mintantun maʼakgchakgxniyan, kachukukti chu makgat kamakapi. Tlakg tlan nakitaxtuniyan komo pakgaxtulu o tantuxtulu namakglhtinana latamat, nixawa mimpakgatiy o mintantutiy nalimalakgsputukana lhkuyat nema ni lakgsputa.* 9 Nachuna, komo milakgastapu maʼakgchakgxniyan, kalakpimaxtuka chu makgat kamakapi. Tlakg tlan nakitaxtuniyan komo kaj akgtum milakgastapu nakgalhiya akxni namakglhtinana latamat, nixawa nakgalhiya akgtiy milakgastapu chu napina kʼGehena xla lhkuyat.* 10 Kuentajkatlawatit pi ni nalakgmakganatit umakgolh kistalaninanin tiku xtachuna laktsu kamanan litaxtukgo, xlakata kkawaniyan pi xʼángeles xalak akgapun putum kilhtamaku akxilhkgo xlakan kinTlat* tiku wi kʼakgapun. 11 *——
12 »¿Tuku lakpuwanatit? Komo chatum chixku kgalhi akgtum ciento borregos chu tantum akgtsankga, ¿ni katikamakgxtakgli tatipuxamakunajatsa ksipi chu naʼan putsa nema akgtsankgapula? 13 Chu komo natekgsa, xlikana kkawaniyan pi lu nalipaxuwa xpalakata uma, nixawa tatipuxamakunajatsa nema ni tsankgakgonit. 14 Nachuna, kinTlat* xalak akgapun ni lakaskin pi naniy maski kaj chatum kistalanina tiku xtachuna laktsu kamanan litaxtukgo.
15 »Nachuna, komo mintala tlawa akgtum talakgalhin, kapit chu akstu kalitachuwinanti tuku nitlan tlawanit.* Komo nakgaxmatniyan, makgtayanita mintala natlawapara tuku xlilat. 16 Pero komo ni kgaxmatniyan, kakatapi chatum o chatiy tiku na nakgaxmatkgo, xlakata tuku nawankgo chatiy o kgalhtutu tatayananin nakatsikan komo tuku wankan xlikana o ni. 17 Komo ni kakgaxmatnikgo, katachuwinanti congregación.* Komo nipara congregación nakgaxmatni, kaliʼakxilhti chuna la chixku xalak atanu kachikin chu la* xmatajina lilakgaxokgon.
18 »Xlikana kkawaniyan, putum tuku nachiyatit kkatiyatni tachinita nawan kʼakgapun, chu putum tuku naxkutatit kkatiyatni taxkutnita nawan kʼakgapun. 19 Xlikana kkawaniparayan, komo chatiy tiku wilatit kkatiyatni watiya tuku skinatit nema lu xlakaskinka, kinTlat xalak akgapun natlawa pi kakgantaxtulh. 20 Xlakata niku tamakxtumikgonit chatiy o kgalhtutu kkintukuwani, anta kwi kxlakgstipankan».
21 Alistalh Pedro lakgtalakatsuwilh chu wanilh: «Malana, ¿asta niku makglit nakintlawani tuku nitlan kintala chu naktapati? ¿Asta makgtujun?». 22 Jesús wanilh: «Ni kwaniyan pi kaj makgtujun, wata asta tutupuxamakutujun.
23 »Wa xlakata Tamapakgsin xalak akgapun tlan tamalakxtumikan chatum mapakgsina tiku katatlawaputulh kuenta kskujnin. 24 Akxni tsukulh katalakkaxla, liminika chatum chixku tiku xlaklini akgkaw mil talentos.* 25 Pero xlakata ni xkgalhi tuku nalixokgonan, xmalana limapakgsinalh pi kstaka uma chixku, nachuna xpuskat chu xkamanan chu putum tuku xtapakgsini, xlakata tlan xtaxokgolh tuku xlaklin. 26 Wa xlakata skujni tatsokgostalh chu tsukulh maxki kakni, wanilh: “Kakinkgalhkgalhi, chu putum nakxokgoniyan”. 27 Xlakata lu lakgalhamalh, xmalana ama skujni maxkilh talakaskin naʼan chu tapatilh tuku xlaklini.* 28 Pero ama skujni alh chu tatanokglhli chatum xtaskujni, tiku xlaklini akgtum ciento denarios,* chipalh chu tsukulh pixpita, chu wanilh: “Kakixokgoni putum tuku kilaklipiniya”. 29 Wa xlakata xtaskujni tatsokgostanilh chu tsukulh tasaskini, wanilh: “Kakinkgalhkgalhi, chu nakxokgoniyan”. 30 Pero xla ni lakaskilh, wata alh chu tlawalh pi xtamaknuka kpulachin asta akxni kxokgokgolh putum tuku xlaklini. 31 Akxni xtaskujnin akxilhkgolh tuku xlanit, lu lilakgaputsakgolh, chu ankgolh makatsinikgo xmalanakan putum tuku xlanit. 32 Wa xlakata xmalana matasaninalh chu wanilh: “Skujni, lixkajni likatsiya, akit ktapatin putum tuku xkilaklipiniya akxni kintasaskini. 33 ¿Ni xlilat xwanit na nalakgalhamana mintaskujni chuna la akit klakgalhaman?”. 34 Akxni wanikgolh uma, xlakata xmalana ksitsinit, kamakamaxkilh xkuentajtlawananin pulachin asta akxni kxokgokgolh putum tuku xlaklin. 35 Nachuna nakalikatsiniyan kinTlat xalak akgapun minchatunukan komo ni natapatiyatit mintalakan kminakujkan».
19 Akxni Jesús lichuwinankgolh putum uma, taxtucha kʼGalilea chu chilh niku tapakgta Judea kxaʼakilhtutu Jordán. 2 Nachuna, stalanikgolh lhuwa latamanin chu anta kamapaksalh.
3 Chu lakgtalakatsuwikgolh makgapitsi fariseos xlakata naliʼakxilhkgo, chu kgalhskinkgolh: «¿Xlilat kaj katuwa nalilakxtlawa xtamakgaxtokgat chatum chixku?». 4 Xla kakgalhtilh: «¿Ni likgalhtawakganitantit niku wan pi tiku kamalakatsukilh tlawalh xachixku chu xapuskat 5 chu wa: “Wa xlakata chixku namakgxtakga xtlat chu xtse* chu akxtum natatawila xpuskat,* chu xchatiykan akgtum makni nalitaxtukgo”? 6 Wa xlakata nialh chatiy, wata akgtum makni. Wa xlakata tuku Dios makxtum tlawalh, ni kamapapitsilh chixku». 7 Xlakan wanikgolh: «Pero ¿tuku xlakata Moisés limapakgsinalh pi xtlawaka kapsnat niku xwa tuku xlakata lakxtlawama xtamakgaxtokgat chu xmaxkilh xpuskat?». 8 Xla kakgalhtilh: «Xlakata wixin lu palha minakujkan, Moisés kamaxkin talakaskin tlan nalakxtlawayatit mintamakgaxtokgatkan. Pero Dios nichuna kalimalakatsukilh xapulana chixku chu xapulana puskat. 9 Pero akit kkawaniyan pi komo chatum chixku lakxtlawa xtamakgaxtokgat, pero xpuskat* nitu tlawanit talakgxtumit nema ni xlitatlawat,* chu natatamakgaxtokga atanu, akgskgawima tiku tamakgaxtokga».
10 Xtamakgalhtawakgen wanikgolh: «Komo chuna kakitaxtuni chixku chu xpuskat,* tlakg tlan ni natamakgaxtokgkan». 11 Xla kawanilh: «Ni putum matlanikgo umakgolh tachuwin, wata kajwatiya tiku Dios kamaxkinit uma tamaskiwin.* 12 Xlakata wilakgolh eunucos* tiku chuna lakachinkgolh, chu wilakgolh tiku eunucos katlawakgolh lakchixkuwin, chu anan tiku xʼakstukan eunucos katlawakan* kaj xpalakata Tamapakgsin xalak akgapun. Tiku tlan matlani, chuna katlawalh».
13 Alistalh kaliminika laktsu kamanan xlakata xwililh xmakan kxʼakgxakgakan chu xtlawalh oración, pero xtamakgalhtawakgen kakilhnikgolh. 14 Pero Jesús wa: «Kamastatit talakaskin pi laktsu kamanan kakilakgminkgolh, ni kakamachokgotit, xlakata Tamapakgsin xalak akgapun nakalakgchan tiku likatsikgo chuna la umakgolh laktsu kamanan». 15 Chu wililh xmakan kxʼakgxakgakan, chu alh alakatanu.
16 Chu ¡kaʼakxilhti!, wi tiku lakgtalakatsuwilh chu wa: «Makgalhtawakgena, ¿tuku tlan tatlaw kilimakgantaxtit xlakata nakmakglhtinan latamat nema ni kgalhi xlisputni?». 17 Xla kgalhtilh: «¿Tuku xlakata akit kinkgalhskina xlakata tuku xatlan? Kaj chatum anan tiku tlan likatsi. Pero komo makglhtinamputuna latamat nema ni kgalhi xlisputni, chuntiya kamakgantaxti tuku wan limapakgsin». 18 Xla wa: «¿Tuku limapakgsin?». Jesús wanilh: «Ni milimakgninat, ni militatalakgxtumit tiku ni wa tamakgaxtokga, ni milikgalhanat, ni miliwanat tuku ni xlikana, 19 milimaxkit kakni mintlat chu mintse chu milipaxkit mintalataman chuna la miʼakstu paxkikana». 20 Kgawasa kgalhtinalh: «Putum umakgolh kmakgantaxtinit; ¿tuku kintsankganimajku?». 21 Jesús wanilh: «Komo putum makgatsiputuna, kapit chu kastat tuku kgalhiya chu kakamaxki xatumin limaxkgenin,* chu nakgalhiya tuku lhuwa xtapalh kʼakgapun, chu kakistalani». 22 Akxni kgawasa kgaxmatli uma, lu lipuwa chu alh, xlakata lhuwa tuku xkgalhi. 23 Alistalh Jesús kawanilh xtamakgalhtawakgen: «Xlikana kkawaniyan pi lu tuwa nakitaxtuni natanu kTamapakgsin xalak akgapun chatum tiku kgalhi lhuwa tumin. 24 Amakgtum kkawaniparayan, tlakg ni tuwa nawan pi tantum camello natanu kxʼakgxakga litsapan,* nixawa tiku kgalhi lhuwa tumin natanu kxTamapakgsin Dios».
25 Akxni xtamakgalhtawakgen kgaxmatkgolh uma, lu kaks lakawankgolh chu wankgolh: «¿Tiku xlikana tlan nalakgtaxtu?». 26 Jesús kalakaʼakxilhli chu kawanilh: «Xpalakata latamanin uma nila katikgantaxtulh, pero Dios tlan putum makgantaxti».
27 Alistalh Pedro kgalhtilh: «¡Kaʼakxilhti! Akinin putum kmakgxtakgnitaw tuku xakkgalhiyaw chu kkastalaninitan; wa xlakata, ¿tuku nakmakglhtinanaw?». 28 Jesús kawanilh: «Xlikana kkawaniyan, akxni putum namasastiparakan, akxni xKgawasa chixku natawila kxpumapakgsin nema kgalhi lhuwa kakni, wixin natawilayatit kʼakgkutiy laktawilh chu nakalakputsananiyatit akgkutiy laklanka xfamiliajkan Israel, xlakata kistalanitit. 29 Chu putum tiku makgxtakgkgonit xchikkan, o xnatalan* lakgkgawasan, o xnatalan laktsuman, o xtlat, o xtse, o xkamanan, o xpukuxtukan, xpalakata kintukuwani, namakglhtinan akgtum ciento liwaka nixawa uma chu latamat nema ni kgalhi xlisputni.
30 »Pero lhuwa tiku xapulana, xaʼawatiya nawankgo, chu tiku xaʼawatiya, xapulana nawankgo.
20 »Xlakata Tamapakgsin xalak akgapun xtachuna chatum xmalana chiki, tiku lu tsisa taxtulh xlakata nakaputsa tasakwa tiku kskujkgolh niku xchanit xʼuvas. 2 Akxni xkawaninita xtasakwa pi komo tantaku kskujkgolh xʼama kaxokgoni okgxtum denario,* kamalakgachalh niku xchanit xʼuvas. 3 Akxni taxtupa max kamakgnajatsa hora tsisa,* kaʼakxilhpa anta kplaza niku stanankan amakgapitsi tiku nitu xkgalhikgo xtaskujutkan; 4 chu kawanilh: “Wixin na kapitit niku kchanit uvas chu nakkaxokgoniyan chuna la xlilat”. 5 Wa xlakata xlakan na ankgolh. Amakgtum taxtupa max tastunut,* chu max kamakgtutu hora kakgotanun,* chu chuna tlawapa. 6 Xaʼawatiya, taxtulh max kamakgkitsis hora kakgotanun* chu katekgsli amakgapitsi tiku na anta xyakgolh, chu kawanilh: “¿Tuku xlakata tantaku unu yatit chu nitu skujpatit?”. 7 Xlakan kgalhtinankgolh: “Xlakata niti kinkasakuanitan”. Xla kawanilh: “Wixin na kapitit niku kchanit uvas”.
8 »Akxni xtsiswamaja, xmalana niku xchankanit uvas wanilh tiku xlakgayawanit xtaskujut: “Kakatasani skujnin chu kakamaskgawi, kalimatsuki xaʼawatiya chu kalimasputu xapulana skujni”. 9 Akxni minkgolh lakchixkuwin tiku kskujkgonit lata kamakgkitsis hora kakgotanun, xchatunukan makgamakglhtinankgolh okgxtum denario.* 10 Wa xlakata akxni minkgolh tiku tantaku kskujkgonit, lakpuwankgolh pi tlakg lhuwa xʼamaka kamaskgawikan, pero xlakan na kamaskgawika okgxtum denario.* 11 Akxni makglhtinankgolh, tsukukgolh nitlan lichuwinankgo xmalana chiki 12 chu wanikgolh: “¡Umakgolh xaʼawatiya skujnin kaj akgtum hora skujkgolh; pero nachuna kalikatsini la* akinin tiku palha kskujwi tantaku kkachichini!”. 13 Pero xla kgalhtilh chatum tiku chuna xwanima: “Amigo, ni ktlawaniman tuku nitlan. ¿Ni xlakkaxlanitaw pi xakaman maskgawiyan okgxtum denario?* 14 Katiya tuku lakgchanan chu kapit. Na kmaskgawiputun uma tiku awatiya milh chuna la kmaskgawin. 15 ¿Ni xlilat nakmaklakaskin tuku kkgalhi chuna la klakaskin? ¿O lakgkatsaninan* milakgastapu kaj xlakata akit tlan klikatsi?”.* 16 Wa xlakata, tiku xaʼawatiya, xapulana nawankgo, chu tiku xapulana, xaʼawatiya nawankgo».
17 Akxni xʼama kJerusalén, Jesús kajwatiya kataʼalh kgalhkutiy xtamakgalhtawakgen chu kawanilh ktiji: 18 «¡Kaʼakxilhtit! Amaw kJerusalén chu xKgawasa chixku namakamastakan kxmakankan xanapuxkun sacerdotes chu lakgtsokgkinanin. Xlakan natlawakgo pi namakgnikan 19 chu namakamastakgo kxmakankan lakchixkuwin xalak atanu kachikinin xlakata nalikgalhkgamanankgo chu namakgsnokgkgo chu namawakakgo kkgantum kiwi; chu namalakastakwanikan xliʼakgtutu kilhtamaku».
20 Alistalh xpuskat Zebedeo chu chatiy xlakgkgawasan talakatsuwinikgolh Jesús chu xla maxkilh kakni.* Wi tuku kskiniputun. 21 Jesús wanilh: «¿Tuku lakaskina?». Xla kgalhtilh: «Kawanti pi umakgolh chatiy kilakgkgawasan napaxtutawilakgoyan, chatum kmimpakgastakat* chu achatum kmimpakgxwiki anta kminTamapakgsin». 22 Jesús kgalhtinalh: «Wixin ni katsiyatit tuku skimpatit. ¿Tlan nalikgotnanatit copa tuku nialh makgas naklikgotnan?». Xlakan wanikgolh: «Tlan naklikgotnanaw». 23 Xla kawanilh: «Xlikana pi na nalikgotnanatit, pero akit ni kilakgchan nakwan tiku nakimpaxtutawila kkimpakgastakat chu kkimpakgxwiki, wata wa natawilakgo tiku kinTlat* chuna kalakkaxwilinikgonit».
24 Akxni amakgapitsi xkgalhkawkan kgaxmatkgolh uma, kasitsinikgolh umakgolh chatiy linatalan. 25 Pero Jesús katasanilh chu wa: «Wixin katsiyatit pi xmapakgsinanin kachikinin kamapakgsikgo latamanin chuna la lakaskinkgo, chu tiku xlakaskinka litaxtukgo kapuxkunanikgo latamanin. 26 Pero wixin nichuna militlawatkan. Putum tiku lanka litaxtuputun kmilakgstipankan, xlilat nakaskujnani amakgapitsin, 27 chu putum tiku xapulana litaxtuputun kmilakgstipankan, miskujnikan xliwanat. 28 Chuna la xKgawasa chixku ni milh xlakata naskujnanikan, wata milh xlakata nakaskujnani amakgapitsin chu xlakata namasta xlatamat chu nakalilakgmaxtu lhuwa latamanin».
29 Akxni xtaxtumakgolh kJericó, stalanikgolh lhuwa latamanin. 30 Chu ¡kaʼakxilhti!, chatiy lakgaxokgo tiku xwilakgolh kxkilhpan tiji kgaxmatkgolh pi Jesús xtitaxtuma anta chu pixlanka* wankgolh: «¡Malana, kakilalakgalhamaw, xKgawasa David!». 31 Pero latamanin kakilhnikgolh chu kawanikgolh pi kgalhtsekg xtawilakgolh; pero xlakan tlakg pixlanka wankgolh: «¡Malana, kakilalakgalhamaw, xKgawasa David!». 32 Wa xlakata Jesús tachokgolh, katasanilh chu wa: «¿Tuku lakaskinatit naktlawa mimpalakatakan?». 33 Xlakan wanikgolh: «Malana, katlawa pi naklakawananaw». 34 Xlakata Jesús kalakgalhamalh, kaxamanilh xlakgastapukan chu xlakan tunkun lakawanankgolh chu stalanikgolh.
21 Akxni talakatsuwikgolh kJerusalén chu chankgolh kBetfagué anta ksipi xla Olivos, Jesús kamalakgachalh chatiy xtamakgalhtawakgen, 2 kawanilh: «Kapitit kʼaktsu kachikin nema tasiyayacha, chu tunkun natekgsatit anta chiyawakanit tantum burra chu xaskgata xburro. Kakaxkuttit chu kakalitantit. 3 Chu komo wi tiku nakakgalhskinan, nawaniyatit “Malana kamaklakaskima”. Akxni chuna nawaniyatit, tunkun nakatamalakgachakgoyan».
4 Putum uma chuna lalh xlakata nakgantaxtu tuku xlichuwinanit palakachuwina, tiku wa: 5 «Kawanitit xtsumat Sion: “¡Kaʼakxilhti! Mimapakgsina lakgmiman, tiku taktuju chu kgewi tantum burro, chuna, kgewi aktsu burro, kskgata tantum animal xla takuka”».
6 Wa xlakata xtamakgalhtawakgen ankgolh chu tlawakgolh chuna la xkalimapakgsinit Jesús. 7 Xtamakgalhtawakgen lichinkgolh burra chu xaskgata, chu likgetlapakgolh klhakgatkan chu Jesús kgetawilalh xaskgata burro. 8 Tlakg chalhuwa latamanin likatlapakgolh klhakgatkan ktiji, chu amakgapitsin xakgatukxmakgolh xpakgan kiwi chu anta xmamimakgolh ktiji. 9 Nachuna, lhuwa tiku xpulanimakgolh chu tiku kstalanimakgolh, chuntiya pixlanka* xwankgo: «¡Dios, kkatasaskiniyan kalakgmaxtu xKgawasa David! ¡Tasikulunatlawanit tiku mima kxtukuwani Jehová! ¡Kalakgmaxtu, kkatasaskiniyan wix tiku wilapi kkatalhman!».
10 Chu akxni xla chalh kJerusalén, akgtuminika kachikin akchililh xwilakgolh, chu xwankgo: «¿Tiku uma chixku?». 11 Lhuwa latamanin chuntiya xwankgo: «¡Wa uma palakachuwina Jesús, xalak Nazaret xla Galilea!».
12 Jesús tanulh ktemplo chu putum katamakxtulh tiku anta kstanamakgolh chu tiku xtamawanamakgolh ktemplo, chu kamakgpuspitli xmesajkan tiku xlakgpalimakgolh tumin chu xlaktawilhkan tiku kstamakgolh palomas.* 13 Chu kawanilh: «Tatsokgnit “Kinchik nalimapakuwikan chiki xla oración”, pero wixin xputatsekgnikan kgalhananin limaxtupatit». 14 Nachuna, lakgminkgolh ktemplo tiku lakgaxokgo xwankgonit chu tiku nila xtlawankgo, chu xla kamapaksalh.
15 Xanapuxkun sacerdotes chu lakgtsokgkinanin lu sitsikgolh akxni akxilhkgolh milagros nema tlawalh, chu kgaxmatkgolh lakgkgawasan tiku lu pixlanka xwankgo ktemplo, «¡Dios, kkatasaskiniyan kalakgmaxtu xKgawasa David!», 16 chu wanikgolh: «¿Kgaxpatpat tuku kilhwamakgolh?». Jesús kawanilh: «Chuna. ¿Nikxni likgalhtawakgatit kTatsokgni niku wan: “Tlawanita pi xkilhnikan lakgkgawasan chu laktsu lakgskgatan namalankikgoyan”?». 17 Alistalh taxtulh kJerusalén chu alh kBetania, chu anta lhtatalh.
18 Akxni xtaspitma kJerusalén lu tsisa, Jesús tsinksli. 19 Xla akxilhli pi xya xakiwi higo lakatsu ktiji, chu talakatsuwinilh, pero nitu tekgsli kajwatiya xatuwan, chu wanilh: «Nialh makgstum kamasta mintawakat». Chu xakiwi higo tunkun skakli. 20 Akxni xtamakgalhtawakgen akxilhkgolh uma, lu kaks lilakawankgolh, chu wankgolh: «¿Tuku xlakata xakiwi higo tunkun skakli?». 21 Jesús kakgalhtilh chu wa: «Xlikana kkawaniyan, komo kgalhiyatit takanajla chu liwana lakpuwanatit pi nakgantaxtu, wixin ni kajwatiya katitlawatit tuku akit ktlawanilh xakiwi higo, wata asta na tlan nawaniyatit uma lanka sipi “Katachaxti chu lhkgen kapit kpupunu”, chu chuna nala. 22 Chu putum tuku naskinatit kʼoración, namakglhtinanatit komo kanajlayatit».
23 Alistalh akxni xtanunita ktemplo, xanapuxkun sacerdotes chu xpulalinanin judíos lakgtalakatsuwikgolh akxni xmasiyama, chu wankgolh: «¿Tukuya limapakgsin litlawaya putum uma? ¿Chu tiku maxkin uma limapakgsin?». 24 Jesús kakgalhtilh chu wa: «Akit na wi tuku nakkakgalhskinan. Komo wixin nakinkgalhtiyatit, akit na nakkawaniyan tukuya limapakgsin klitlawa putum uma. 25 ¿Tiku malakgachalh Juan xlakata namununan? ¿Dios xalak akgapun o wa lakchixkuwin?». Pero xlakan tsukukgolh lawanikgo: «Komo nawanaw: “Dios xalak akgapun”, nakinkawaniyan: “¿Tuku xlakata ni kanajlanitit?”. 26 Pero komo nawanaw pi “wa lakchixkuwin”, kilipekuanitkan latamanin, xlakata xputumkan palakachuwina liʼakxilhkgo Juan». 27 Wa xlakata xlakan kgalhtikgolh Jesús: «Ni kkatsiyaw». Xla na kakgalhtilh: «Na ni ktikawanin tukuya limapakgsin klitlawa putum uma.
28 »¿Tuku lakpuwanatit? Chatum chixku xkgalhi chatiy xlakgkgawasan. Lakgalh xapulana chu wanilh: “Kinkgawasa, kapit skuja uku niku tachanit uvas”. 29 Xla kgalhtinalh: “Ni ktialh”, pero alistalh nitlan limakgkatsilh chu alh. 30 Talakatsuwinilh xlichatiy, chu nachuna wanilh. Xla kgalhtilh xtlat:* “Nakan”, pero ni alh. 31 Umakgolh chatiy lakgkgawasan, ¿tiku tlawalh xtalakaskin xtlat?». Xlakan kgalhtinankgolh: «Wa xapulana». Jesús kawanilh: «Xlikana kkawaniyan pi xmatajinanin lilakgaxokgon chu lakpuskatin tiku stakgo xmaknikan kapulanimakgon kxTamapakgsin Dios. 32 Juan kalakgmin xlakata nakamasiyaniyan tuku xaʼakgstitum, chu wixin ni kanajlanitit. Pero xmatajinanin lilakgaxokgon chu lakpuskatin tiku stakgo xmaknikan kanajlanikgolh, chu maski akxilhtit uma, nipara tsinu nitlan limakgkatsitit xlakata xkanajlanitit.
33 »Kakgaxpatparatit atanu liʼakxilhtit: Xwi chatum chixku tiku xkgalhi xpukuxtu, xla chalh uvas chu pakawililh chu kawaxli niku tlan xkalakgchitli chu tlawalh talhman patsaps; alistalh karrentarlinilh* tiku xliskujkgolh chu xla alh kʼatanu país. 34 Akxni chalh kilhtamaku napuxkan uvas, xla kamalakgachalh kskujnin xlakata xkitiyakgolh tuku xlakgchan. 35 Pero tiku xkuentajtlawamakgolh pukuxtu, kachipakgolh kskujnin, chatum lakgkgaxiwilikgolh, achatum makgnikgolh, chu achatum aktalamakgnikgolh. 36 Amakgtum kamalakgachapa atanu kskujnin, tlakg xchalhuwakan nixawa xapulana, pero nachuna katlawanikgolh. 37 Xaʼawatiya kamalakgachanilh xkgawasa, xlakata wa: “Namaxkikgo kakni kinkgawasa”. 38 Akxni akxilhkgolh xakgawasa, xkuentajtlawananin pukuxtu lawanikgolh: “Wa uma tiku namakglhtinan pukuxtu. ¡Katantit,* kamakgniw chu kilakan nawan tuku lakgchan!”. 39 Wa xlakata chipakgolh chu tamakxtukgolh niku xchankanit uvas chu makgnikgolh. 40 Wa xlakata, akxni namin xmalana niku chankanit uvas, ¿tuku nakatlawani xkuentajtlawananin pukuxtu?». 41 Xlakan wankgolh: «Xlakata lixkajni likatsikgo, xputumkan nakamalakgsputukgokan, chu nakarrentarlinikgo atanu xkuentajtlawananin pukuxtu, tiku namaxkikgo xatawakat akxni nachan xkilhtamaku».
42 Jesús kawanilh: «¿Nikxni likgalhtawakganitantit kTatsokgni niku wan: “Chiwix nema xtlawananin chiki lakgmakgankgolh, wa uma litaxtulh chiwix nema limakilhastuknankan talhman kchastun?* Uma wa Jehová malakgachalh, chu uma liʼakxilhaw pi ni anan xtachuna”. 43 Wa xlakata kkawaniyan, pi xTamapakgsin Dios nakamakglhtikanatit chu wa namaxkikan atanu kachikin nema namasta xtawakat. 44 Nachuna, tiku naʼakgchakgxa kxkgalhni uma chiwix laktsu laktsu nala. Chu tiku naʼaktawila uma chiwix pokgxni natlawa».
45 Akxni xanapuxkun sacerdotes chu fariseos kgaxmatkgolh umakgolh xliʼakxilhtit, katsikgolh pi wa xkalichuwinama. 46 Maski xchipaputunkgo, xkapekuanikgo lhuwa latamanin, xlakata palakachuwina xliʼakxilhkgo Jesús.
22 Amakgtum Jesús kalitachuwinampa liʼakxilhtit, kawanilh: 2 «Tamapakgsin xalak akgapun tlan tamalakxtumikan chatum mapakgsina tiku tlawalh akgtum lanka taway xlakata mamakgaxtokgli xkgawasa. 3 Chu kamalakgachalh kskujnin xlakata xkatasanikgolh tiku xkawanikanit naminkgo kputamakgaxtokgni, pero xlakan ni mimputunkgolh. 4 Amakgtum kamalakgachapa atanu kskujnin, chu wa: “Kakawanitit tiku kkawaninit naminkgo kputamakgaxtokgni: «¡Kaʼakxilhtit! Kkaxtlawanita kintaway, kkamakgninita kintoros chu tlakg xalakgkgon kiʼanimales, nialhtu tsankga. Katantit* kputamakgaxtokgni»”. 5 Pero xlakan, ni xlakaskinka akxilhkgolh, alakatanu ankgolh, chatum alh kxpukuxtu, achatum alh kxpustan; 6 pero amakgapitsin, kachipakgolh chu lixkajni kalikatsinikgolh kskujnin, chu kamakgnikgolh.
7 »Mapakgsina lu sitsilh chu kamalakgachalh lhuwa ksoldados chu kamakgnikgolh makgninanin chu lhkuyulh xkachikinkan. 8 Alistalh kawanilh kskujnin: “Nialhtu tsankga xlakata taway, pero tiku xakkawaninit naminkgo kputamakgaxtokgni ni xkaminini naminkgo. 9 Wa xlakata, kapitit ktiji nema laktaxtukan kkachikin chu kakawanitit katiwa tiku natekgsatit pi kaminkgolh kputamakgaxtokgni”. 10 Wa xlakata, amakgolh skujnin ankgolh kkatijin chu kamastokgkgolh tiku katekgskgolh, tiku tlan xlikatsikgo chu tiku lixkajni xlikatsikgo; chu chiki niku xtlawakan putamakgaxtokgni litatsamakgolh tiku xwayamakgolh.
11 »Akxni mapakgsina milh kaʼakxilha tiku xminkgonit, akxilhli chatum chixku tiku ni xwilinit lhakgat xla putamakgaxtokgni. 12 Wa xlakata wanilh: “Amigo, ¿tuku xlakata tanu unu chu ni wilinita lhakgat xla putamakgaxtokgni?”. Uma chixku nila kgalhtinalh. 13 Wa xlakata, mapakgsina kawanilh kskujnin: “Kamakachitit chu katantuchitit chu katamakxtutit kkilhtin niku kapukswa. Anta natasa chu namalaksani xtatsan”.
14 »Xlakata chalhuwa tiku kawanikanit, pero ni chalhuwa tiku kalaksakkanit».
15 Wa xlakata fariseos ankgolh chu lakkaxwilikgolh tuku tlan natlawakgo xlakata Jesús xwa tuku ni xlilat. 16 Malakgachakgolh xtamakgalhtawakgenkan chu tiku xtatayakgo Herodes xlakata xwankgolh: «Makgalhtawakgena, kkatsiyaw pi wix masiyaya tuku xaxlikana chu masiyaya xlakata Dios chuna la xlilat, chu ni kaj xlakata latamanin tlan naʼakxilhkgoyan, xlakata ni lilakgaputsaya tuku nawankgo amakgapitsin. 17 Wa xlakata kakilawaniw, ¿tuku lakpuwana? ¿Xlilat nakmaxkiyaw lilakgaxokgon César, o ni?». 18 Pero xlakata Jesús xkatsi tuku lu nitlan xlakpuwamakgolh, wa: «¿Tuku xlakata kilaliʼakxilhaw, lakgaputiyunanin? 19 Kakilamasiyaniw okgxtum tumin nema lilakgaxokgonanatit». Xlakan liminikgolh okgxtum denario.* 20 Xla kawanilh: «¿Tiku xlakapun uma chu tiku xtukuwani talhkanit?». 21 Kgalhtikgolh: «Xla César». Chu Jesús kawanilh: «Wa xlakata, kaxokgonitit César tuku lakgchan César pero kamaxkitit Dios tuku lakgchan Dios». 22 Akxni kgaxmatkgolh uma kaks lilakawankgolh, makgxtakgkgolh Jesús chu nialh maʼakglhuwikgolh.
23 Ama kilhtamaku saduceos, tiku wankgo pi ni anan talakastakwanat minkgolh chu kgalhskinkgolh: 24 «Makgalhtawakgena, Moisés wa: “Komo chatum chixku niy chu ni kgalhi kamanan, xtala uma chixku natatamakgaxtokga xyasta, xlakata natawila xkamanan xtala tiku nilh”. 25 Xwilakgolh kkilakgstipankan kgalhtujun linatalan. Xapulana tamakgaxtokgli chu nilh, chu komo ni kgalhilh kamanan, makgxtakgnilh xpuskat xtala. 26 Nachuna akgspulalh xlichatiy chu xlikgalhtutu, chu chuna lalh asta xlikgalhtujun. 27 Akxni putum xnikgonita na nilh uma puskat. 28 Wa xlakata akxni nalakastakwanankgo kgalhtujun linatalan, ¿tiku xpuskat nawan? Xlakata xputumkan xpuskatkan litaxtulh».
29 Jesús kakgalhtilh: «Wixin akgtsankganitantit, xlakata ni akgatekgsatit* xTachuwin Dios chu la* skuja xlitliwakga Dios; 30 xlakata ktalakastakwanat, lakchixkuwin chu lakpuskatin ni katitamakgaxtokgkgolh, xlakata xlakan xtachuna la ángeles xalak akgapun nawankgo. 31 Xlakata xtalakastakwanat tiku nikgonita, ¿ni likgalhtawakganitantit tuku tiwa Dios? Xla wa: 32 “Akit xDios Abrahán chu xDios Isaac chu xDios Jacob”. Xlikana pi xla ni xDioskan tiku nikgonita, wata xDioskan tiku staknankgo». 33 Akxni kgaxmatkgolh uma, latamanin kaks lilakawankgolh chuna la xmasiya Jesús.
34 Akxni fariseos kgaxmatkgolh pi xkamakilhkaksanit saduceos, tastokgkgolh. 35 Chu chatum tiku lu xlakgapasa Limapakgsin liʼakxilhli akxni kgalhskilh: 36 «Makgalhtawakgena, kxLimapakgsin Moisés, ¿tuku tlakg xlakaskinka limapakgsin min?». 37 Xla kgalhtilh: «“Milipaxkit Jehová miDios xliputum minaku chu xliputum milatamat* chu xliputum mintalakapastakni”. 38 Wa uma tlakg xlakaskinka chu xapulana limapakgsin. 39 Xlipulaktiy nema na xtachuna, wa uma: “Milipaxkit mintalataman chuna la miʼakstu paxkikana”. 40 Limapakgsin chu xtatsokgnikan Palakachuwinanin takilhtikgonit kʼumakgolh akgtiy limapakgsin».
41 Alistalh akxni fariseos xtastokgkgonit, Jesús kakgalhskilh: 42 «¿Tuku lakpuwanatit xlakata Cristo? ¿Tiku xkgawasa litaxtu?». Wanikgolh: «Xkgawasa David». 43 Xla kakgalhskilh: «Komo chuna, ¿tuku xlakata Dios malakpuwanilh David nalimapakuwi Malana, akxni wa: 44 “Jehová wanilh kiMalana: «Katawila kkimpakgastakat asta akxni nakkawili mintalatlawananin kxtampin mintantun»”? 45 Wa xlakata, komo David limapakuwi Malana, ¿la* tlan xkgawasa nalitaxtu?». 46 Chu nila tiku kgalhtilh, chu lata ama kilhtamaku, nialhti tlawaniputulh takgalhskinin.
23 Alistalh Jesús katachuwinalh lhuwa latamanin chu xtamakgalhtawakgen, chu kawanilh: 2 «Lakgtsokgkinanin chu fariseos xʼakstukan lakgatayakgonit tuku xlakgaya Moisés. 3 Wa xlakata, kakgalhakgaxpattit putum tuku nakawanikgoyan, pero ni katlawatit tuku xlakan tlawakgo, xlakata wankgo pero ni makgantaxtikgo tuku wankgo. 4 Chikgo laktsinka takuka chu wilikgo kxpakgxtunin latamanin, pero xlakan ni limatsuwiputunkgo maski kaj kgantum xmakankan. 5 Putum tuku tlawakgo, chuna tlawakgo kaj xlakata latamanin nakaʼakxilhkgo, chu xlakata ni nakaʼakgspula tuku nitlan, tlakg lanka tlawakgo cajitas* nema linkgo, chu tlakg malhmanikgo xkilhpan klhakgatkan. 6 Lakgatikgo tlakg xlakaskinka laktawilh kpaskua chu tlakg xapulana* laktawilh nema wilakgolh ksinagogas* 7 chu lakgatikgo pi kakamaxkika kakni akxni katachuwinankan kplaza niku stanankan, chu kakalimapakuwika Rabí.* 8 Pero wixin ni kamastatit talakaskin pi amakgapitsin nakalimapakuwikgoyan Rabí, xlakata kaj chatum miMakgalhtawakgenakan, chu putum wixin linatalan.* 9 Nachuna, niti kalimapakuwitit mintlatkan* kkatiyatni, xlakata kaj chatum minTlatkan, tiku wilacha kʼakgapun. 10 Na ni kamastatit talakaskin nakalimapakuwikanatit pulalinanin,* xlakata kaj chatum mimPulalinakan, wa Cristo. 11 Pero tiku tlakg xlakaskinka kmilakgstipankan, miskujnikan xliwanat. 12 Tiku lanka namakgkatsikan namaktujukan, chu tiku nataktuju namalankikan.
13 »¡Kgoxotanin wixin lakgaputiyunanin fariseos chu lakgtsokgkinanin!, xlakata kamalakchuwaniyatit latamanin xmalakcha Tamapakgsin xalak akgapun; xlakata wixin ni tanuyatit chu ni mastayatit talakaskin natanukgo tiku tanuputunkgo. 14 *——
15 »¡Kgoxotanin wixin lakgaputiyunanin fariseos chu lakgtsokgkinanin!, xlakata tipuntaxtuyatit pupunu chu makgat tlawanatit xlakata namakanajliyatit* maski kaj chatum, chu akxni kanajla, tlawayatit pi nalakgchan naʼan kʼGehena* chu xla tlakg nalin kuenta nixawa wixin.
16 »¡Kgoxotanin wixin xalakgaxokgo pulalinanin!, tiku wanatit: “Komo chatum lataman wi tuku litaya chu likilhan templo, nitu litaxtu maski ni namakgantaxti; pero komo wi tiku likilhan oro xalak templo, xlimakgantaxtit tuku litayanit”. 17 ¡Xalaktontos chu xalakgaxokgo wixin! ¿Tuku tlakg xlakaskinka? ¿Oro, o templo nema tlawanit pi oro xasanto nalitaxtu? 18 Nachuna: “Komo chatum lataman wi tuku litaya chu likilhan pumakamastan, nitu litaxtu maski ni namakgantaxti; pero komo wi tiku likilhan tamakamastan nema wi kxkgalhni, xlimakgantaxtit tuku litayanit”. 19 ¡Xalakgaxokgo wixin! ¿Tuku tlakg xlakaskinka? ¿Tamakamastan, o pumakamastan nema tlawa pi tamakamastan xasanto nalitaxtu? 20 Wa xlakata, katiwa tiku likilhan pumakamastan, na likilhama putum tuku wi kxkgalhni; 21 chu katiwa tiku likilhan templo, na likilhama Dios tiku anta wi; 22 chu katiwa tiku likilhan akgapun, na likilhama xpumapakgsin Dios chu Tiku anta lakwi.
23 »¡Kgoxotanin wixin, lakgaputiyunanin fariseos chu lakgtsokgkinanin!, xlakata mastayatit diezmo xla hierbabuena chu xla eneldo chu xla comino, pero ni makgantaxtiyatit tuku tlakg xlakaskinka nema min kLimapakgsin, wa umakgolh: tuku xaʼakgstitum, talakgalhaman chu ni makgxtakgnankan. Xlakaskinka xwanit namastayatit diezmo, pero chuntiya xmakgantaxtitit umakgolh amakgapitsi. 24 ¡Xalakgaxokgo pulalinanin wixin, xlakata laktsikiyatit ximawa* pero xatantuminika kgotwayatit camello!
25 »¡Kgoxotanin wixin, lakgaputiyunanin fariseos chu lakgtsokgkinanin!, xlakata litaxtuyatit xtachuna copa chu pulatu nema kamaskulunkikanit kxmaknikan, pero pulaklixkajni. Kminakujkan lu lhuwa tuku kgalhiputunatit* chu miʼakstukan kamakgapaxuwaputunkanatit. 26 Xalakgaxokgo wix fariseo, pulana kamaskulunki xpulakni copa chu pulatu, xlakata na nataskulunki xmakni.
27 »¡Kgoxotanin wixin, lakgaputiyunanin fariseos chu lakgtsokgkinanin!, xlakata litaxtuyatit la xatamakmanin* putaknun, nema kxmaknikan lu stlan tasiyakgo, pero litsamakgo xlukutkan ninin chu putum tuku xataxkajwani. 28 Nachuna, wixin xaʼakgstitum tasiyayatit kxlakatinkan lakchixkuwin, pero kminakujkan litsamayatit taʼakgsanin chu tuku nitlan.
29 »¡Kgoxotanin wixin, lakgaputiyunanin fariseos chu lakgtsokgkinanin!, xlakata kaxtlawaparayatit xputaknunkan palakachuwinanin chu lu stlan kaxtlawananatit kxputaknunkan tiku xaʼakgstitum xwankgonit, 30 chu wanatit: “Komo xaktilatamaw kxkilhtamakujkan xalakgmakgan kinatlatnikan, ni xaktikamakgtayaw nakamakgnikgo palakachuwinanin”. 31 Wa xlakata, miʼakstukan litayapatit pi wixin xkamanan tiku kamakgnikgolh palakachuwinanin. 32 Wa xlakata, kamakgalhspututit tuku makilhtsukikgolh xalakgmakgan minatlatnikan.
33 »Luwa, xkamanan xalakluku luwa, ¿la* tlan natsalayatit akxni nakalakputsananikanatit chu nakalakgchanan napinatit kʼGehena?* 34 Wa xlakata, kkamalakgachaniman palakachuwinanin chu tiku lakgskgalalan chu makgalhtawakgenanin. Makgapitsi nakamakgniyatit chu nakamawakayatit kkiwi, chu amakgapitsin nakakgesnokgatit ksinagogas* chu nakaputsastalaniyatit kʼakgatunu kachikinin, 35 xlakata nalakgaxokgoyatit xkgalhnikan putum xaʼakgstitum lakchixkuwin tiku kamakgnikanit kkatiyatni, lata xkgalhni xaʼakgstitum Abel, asta xkgalhni Zacarías, xkgawasa Baraquías, tiku wixin makgnitit kxlakatin templo lakatsu niku wi pumakamastan. 36 Xlikana kkawaniyan, putum uma nakalimalakgaxokgekan latamanin xla uma kilhtamaku.
37 »Jerusalén, Jerusalén, tiku kamakgni palakachuwinanin chu kaʼaktalamakgnikgo tiku kamalakgachanikan..., ¡lu makglhuwa kkamamakgstokgputulh minkamanan chuna la xatse xtilan kamamakxtumi xlakgskgatan kxtampin xpakgan! Pero wixin ni lakaskintit. 38 ¡Kaʼakxilhtit! Dios naʼakgxtakgwili* minchikkan. 39 Xlakata kkawaniyan, nipara tsinu nakiʼakxilhparayatit lata uku asta akxni nawanatit “¡Tasikulunatlawanit tiku mima kxtukuwani Jehová!”».
24 Akxni Jesús xtaxtumacha ktemplo, xtamakgalhtawakgen lakgtalakatsuwikgolh xlakata namasiyanikgo templo chu xpatsaps. 2 Xla kawanilh: «¿Akxilhatit putum uma? Xlikana kkawaniyan pi nipara akgtum xatalaktsapsni chiwix katitawi unu nema ni katilaktilhwilika».
3 Akxni Jesús xwi ksipi xla Olivos, kajwatiya xtamakgalhtawakgen lakgtalakatsuwikgolh, chu wanikgolh: «Kakilawaniw, ¿tukuya kilhtamaku chuna nala, chu tuku nalitasiya pi kinkatawila nawan* chu akxni talakatsuwinita xlisputni kakilhtamaku?».*
4 Jesús kakgalhtilh: «Kuentajkatlawatit xlakata niti nakaʼakgskgawiyan, 5 xlakata lhuwa tiku naminkgo chu namaklakaskinkgo kintukuwani chu nawankgo “Akit Cristo”, chu lhuwa tiku nakaʼakgskgawikgo. 6 Wixin nakgaxpatatit pi lama guerras lakatsu chu lakgamakgat. Pero ni kapekuantit, xlakata putum uma xlikgantaxtut, pero nina wa xlisputni kakilhtamaku.
7 »Xlakata nalatalatlawa laklanka kachikinin chu nalatalatlawa tamapakgsin, chu naʼanan tatsinksni chu kaniwa natachiki tiyat. 8 Putum umakgolh kajku litsukuma nawan lhuwa takatsanajwat.*
9 »Alistalh nakaputsastalanikanatit chu nakamakgnikanatit, chu ni katikaʼakxilhputunkgon putum kachikinin kaj xlakata kintukuwani. 10 Nachuna, lhuwa tiku nialh katikgalhikgolh takanajla, chu nalamakamastakgo chu ni katilaʼakxilhputunkgolh chatunu chatunu. 11 Naʼanankgo lhuwa tiku ni xaxlikana palakachuwinanin chu lhuwa tiku nakaʼakgskgawikgo; 12 chu xlakata natalhuwi tuku nitlan, tlakg lhuwa tiku nialh katilapaxkikgolh. 13 Pero tiku natayani asta akxni namin lisputni nalakgtaxtu. 14 Chu uma xatlan tamakatsinin xla Tamapakgsin natalichuwinan kxlilakgatum katiyatni xlakata natamakatsininan kputum laklanka kachikinin, chu alistalh namin lisputni.
15 »Wa xlakata, akxni naʼakxilhatit pi tuku xalixkajni nema masputunan anta ya niku kxasanto, chuna la lichuwinanit palakachuwina Daniel (tiku likgalhtawakgama kalilakpuwa xlakata tlan naʼakgatekgsa* uma), 16 tiku wilakgolh kJudea katsalakgolh kkasipijni. 17 Tiku waka kxʼakgstin chiki ni kataktalh xlakata namaxtu tuku kgalhi kxchik, 18 chu tiku lama kxpukuxtu ni kataspitli xlakata naʼan tiya klhakgat. 19 ¡Kgoxotanin lakpuskatin tiku nakgalhikgo kskgatakan chu tiku matsikinamakgolh ama kilhtamaku! 20 Chuntiya kaskintit kmiʼoracioneskan xlakata ni nalonkgnan chu ni Sábado akxni natsalayatit; 21 xlakata naʼanan lhuwa tapatin chuna la ni makgstum chuna lanit lata kxkilhtsukut kakilhtamaku asta uku, chu nikxni chuna katilapa. 22 Komo ni xmaʼaktsuwika ama kilhtamaku, nitiku xlakgtaxtulh; pero kaj xlakata tiku xatalaksakni, ama kilhtamaku namaʼaktsuwikan.
23 »Chu komo wi tiku nakawaniyan “¡Kaʼakxilhtit! Unu wi Cristo”, o “¡Anta lamacha!”, ni kakanajlatit. 24 Xlakata naʼanankgo ni xaxlikana cristos chu ni xaxlikana palakachuwinanin chu natlawakgo tipalhuwa laklanka milagros xlakata nakaʼakgskgawiputunkgo asta tiku xatalaksakni. 25 ¡Kaʼakxilhtit! Uku kkamakatsinimana. 26 Wa xlakata, komo nakawanikanatit “¡Kaʼakxilhtit! Anta lama kxakaskakni tiyat”, ni kapitit; “¡Kaʼakxilhtit! Anta tanuma kxpulakni chiki”, ni kakanajlatit. 27 Xlakata chuna la makglipni taxtuyacha niku taxtu chichini chu makaxkgakgeyacha asta niku tatsekga chichini, chuna nawan akxni xKgawasa chixku katawilan nawan.* 28 Xlakata anta niku wi nin, anta natamakgstokgkgo águilas.*
29 »Akxni titaxtunita nawan lhuwa tapatin xala ama kilhtamaku, chichini nialh katimakaxkgakgenalh, chu papaʼ ni katimastalh kxkgakganat, chu staku nataktakgo kʼakgapun, chu tuku anankgo kʼakgapun nalakchikikgokan. 30 Alistalh natasiya kʼakgapun tuku nalikatsikan pi wa xKgawasa chixku mima, chu putum kachikinin* xalak katiyatni lu natasakgo, chu naʼakxilhkgo xKgawasa chixku mima kʼakgapun kxkgalhni puklhni chu nalimin xlitliwakga chu lhuwa lilanka. 31 Chu xla nakamalakgacha xʼángeles akxni pixlanka* namakasanan trompeta, chu xlakan namamakxtumikgo tiku xla kalaksaknit kxliputum xtankgenin katiyatni,* lata niku tsuku akgapun asta niku kgalhsputa.
32 »Wi tuku kakatsinitit xlakata xakiwi higo. Akxni xpakgan akgaskgatan chu taxtu xatuwan, wixin katsiyatit pi talakatsuwinita akxni kiwi namastakgo xtawakatkan. 33 Nachuna, akxni wixin naʼakxilhatit pi kgantaxtumakgolh putum uma, kakatsitit pi xla talakatsuwinita kmalakcha.* 34 Xlikana kkawaniyan pi latamanin xalak uma kilhtamaku ni katinikgolh asta akxni nakgantaxtukgo putum uma. 35 Akgapun chu katiyatni nalakgsputkgo, pero kintachuwin nikxni katilakgsputli.*
36 »Xlakata ama kilhtamaku chu tukuya hora niti katsi, nipara ángeles xalak akgapun, nipara xaKgawasa, kajwatiya xaTlat.* 37 Xlakata chuna la xwanit kxkilhtamaku Noé, nachuna nawan akxni xKgawasa chixku katawilan nawan.* 38 Xlakata chuna la ama kilhtamaku akxni nina xmin Munkaklat* xwayamakgolh chu xkgotnamakgolh, lakchixkuwin xtamakgaxtokgmakgolh chu lakpuskatin xkamakamastamaka xlakata natamakgaxtokgkgo, asta akxni Noé tanulh kʼarca, 39 chu ni kuentajtlawakgolh asta akxni milh Munkaklat chu putum kamalakgsputulh, chuna nawan akxni xKgawasa chixku katawilan nawan. 40 Chatiy lakchixkuwin lamakgolh nawan kpukuxtu; chatum nalinkan, chu achatum naʼakgxtakgmikan. 41 Chatiy lakpuskatin swakganamakgolh nawan kxmolinojkan; chatum nalinkan, chu achatum naʼakgxtakgmikan. 42 Skgalalh katawilatit, xlakata ni katsiyatit tukuya kilhtamaku namin miMalanakan.
43 »Pero kakatsitit uma: komo xmalana chiki xkatsilh tukuya hora katsisni xmilh kgalhana, ni klhtatalh chu ni xmastalh talakaskin pi fuerza xtanulh kxchik. 44 Wa xlakata, wixin na kalimasiyatit pi skgalalh wilatit, xlakata xKgawasa chixku namin akxni nipara tsinu lakpuwanatit.
45 »¿Tiku xlikana litaxtu skujni xatalipaw chu xaskgalala, uma tiku xmalana kalakgayawalh amakgapitsi kskujnin xlakata nakamaxki xtawaykan akxni xlilat? 46 ¡Paxuwa ama skujni komo akxni nachin xmalana namanokglhu pi chuna tlawama! 47 Xlikana kkawaniyan pi nalakgayawa putum tuku kgalhi.
48 »Pero komo xmilh kilhtamaku ama lixkajni skujni xlakpuwa “Kimalana makgapalama”, 49 chu natsuku kalakgkgaxiwili xtaskujnin, chu natsuku katawayan chu katakgota tiku lakgkgotnin, 50 nachin xmalana ama skujni akxni xla nipara kgalhkgalhima chu ama hora akxni xla ni katsi, 51 chu lu palha namalakgaxokge chu akxtum nakatawili tiku lakgaputiyunanin. Anta natasa chu namalaksani xtatsan.
25 »Wa xlakata Tamapakgsin xalak akgapun tlan tamalakxtumikan kgalhakaw laktsumajan* tiku tiyakgolh xmakgskgotkan chu ankgolh paxtokgkgo kgawasa litatawilat.* 2 Kgalhkitsis xalaktontas xwankgonit, chu kgalhkitsis lakgskgalalan xwankgonit. 3 Xlakata xalaktontas linkgolh xmakgskgotkan, pero ni linkgolh aceite, 4 pero xalakgskgalalan linkgolh xmakgskgotkan chu na linkgolh aceite kxlametajkan. 5 Xlakata kgawasa litatawilat xmakgapalama, xputumkan laktsumajan akgtlakgwantawilakgolh chu lhtatakgolh. 6 Akxni chalh itat tsisni pixlanka wanka: “¡Chilha kgawasa litatawilat! ¡Kapitit paxtokgatit!”. 7 Wa xlakata putum laktsumajan tayakgolh chu makaxkgolh xmakgskgotkan. 8 Xalaktontas wanikgolh tiku xalakgskgalalan: “Kakilamaxkiw miʼaceitejkan, xlakata kimakgskgotkan mixputunkgoya”. 9 Xalakgskgalalan kgalhtinankgolh: “Max ni kintikaʼakchanin kimputumkan. Kakalakgpitit tiku stakgo chu katamawatit tuku namaklakaskinatit”. 10 Akxni xʼankgonit tamawakgo, chilh kgawasa litatawilat. Laktsumajan tiku skgalalh xwilakgolh tatanukgolh kputamakgaxtokgni chu malakchuwaka malakcha.* 11 Alistalh na minkgolh amakgapitsin laktsumajan, chu wankgolh: “¡Malana, Malana, kakilamalakkiniw!”. 12 Xla kakgalhtilh: “Xlikana kkawaniyan pi ni kkalakgapasan”.
13 »Skgalalh katawilatit, xlakata ni katsiyatit tukuya kilhtamaku chu tukuya hora.
14 »Xlakata xtachuna la chatum chixku tiku xʼama kʼalakatanu país chu kamatasaninalh kskujnin chu kamakuentajlilh tuku xkgalhi. 15 Xla maxkilh chatum akgkitsis talentos;* achatum akgtiy, chu achatum akgtum, chuna la xkatsi pi tlan xliskujkgolh, chu alh. 16 Tiku maxkika akgkitsis talentos tunkun alh chu liskujli chu tlajalh aʼakgkitsis talentos. 17 Nachuna tiku makglhtinalh akgtiy tlajapa aʼakgtiy. 18 Pero skujni tiku kaj akgtum talento makglhtinalh alh chu puwaxnalh chu matsekgli xtumin* xmalana.
19 »Akxni xtitaxtunita lhuwa kilhtamaku, milh xmalanakan skujnin chu katatlawalh kuenta. 20 Wa xlakata milh tiku xmaxkikanit akgkitsis talentos chu limilh aʼakgkitsis talentos, chu wa: “Malana, xkimakuentajlinita akgkitsis talentos; kaʼakxilhti, ktlajalh aʼakgkitsis talentos”. 21 Xmalana wanilh: “¡Lu kimakgapaxuwaya, xatlan skujni chu xatalipaw! Liwana kuentajtlawa maski ni lhuwa tuku klakgayawan. Tlakg lhuwa tuku naklakgayawayan. Katapaxuwa mimalana”. 22 Alistalh milh tiku xmakglhtinanit akgtiy talentos, chu wa: “Malana, akit xkimakuentajlinita akgtiy talentos; kaʼakxilhti, ktlajalh aʼakgtiy talentos”. 23 Xmalana wanilh: “¡Lu kimakgapaxuwaya, xatlan skujni chu xatalipaw! Liwana kuentajtlawa maski ni lhuwa tuku klakgayawan. Tlakg lhuwa tuku naklakgayawayan. Katapaxuwa mimalana”.
24 »Xaʼawatiya milh tiku xmaxkikanit akgtum talento chu wa: “Malana, akit kkatsi pi wix lhuwa tuku skina, chu makiya tamakgalan niku ni chanananita chu tiyaya tamakgalan niku ni liskujnita. 25 Wa xlakata kpekualh, chu kkalh chu ktiyat kmatsekgli mintalento. Unu wi tuku mila”. 26 Xmalana kgalhtilh: “Xalixkajni skujni chu xalhkitit, ¿xkatsiyata pi kmaki tamakgalan niku ni kchanananit chu ktiya tamakgalan niku ni kliskujnit? 27 Komo xkatsiya uma, xtilipi kintumin* kbanco, chu akxni xakchilh, xaktimakglhtinalh xaskgata kintumin”.
28 »“Wa xlakata, kamakglhtitit talento chu wa kamaxkitit tiku kgalhi akgkaw talentos. 29 Xlakata putum tiku kgalhi, tlakg namaxkikan, chu tlakg namalhuwinikan. Pero tiku nitu kgalhi, asta tuku kgalhi namakglhtikan. 30 Chu skujni tiku nitu xlilaka, katamakxtutit kkilhtin niku kapukswa. Anta natasa chu namalaksani xtatsan”.
31 »Akxni xKgawasa chixku namin kxlilanka, chu putum nakatamin ángeles, natawila kxlaktawilh nema kgalhi lhuwa likakni. 32 Putum laklanka kachikinin nakamamakgstokgkan kxlakatin, chu nakamapapitsi latamanin chuna la xkuentajtlawana borregos kamapapitsi borregos chu cabras. 33 Chu borregos nakawili kxpakgastakat,* pero cabras nakawili kxpakgxwiki.
34 »Alistalh Mapakgsina nakawani tiku wilakgolh kxpakgastakat: “Katantit,* wixin tiku kasikulunatlawanitan kinTlat,* kamakglhtinantit Tamapakgsin nema kalakkaxwilinikanitantit lata xkilhtsukut kakilhtamaku. 35 Xlakata ktsinksli chu wixin kimawitit; kkgalhputilh* chu wixin kimakgotnitit. Ni xkilakgapasatit pero kimakgamakglhtinantit; 36 nitu xwanit kilhakgat* chu kimalhakgetit. Ktatatlalh, chu wixin kinkuentajtlawatit. Xaktanuma kpulachin chu kilakgapaxialhnantit”. 37 Chu tiku xaʼakgstitum nakgalhtinankgo: “Malana, ¿tukuya kilhtamaku kkaʼakxilhni pi xtsinkspat chu kkamawin, o xkgalhputipat* chu kkamakgotnin? 38 ¿Tukuya kilhtamaku ni xakkalakgapasan chu kkamakgamakglhtinan, o ni xkgalhiya milhakgat chu kkamalhakgen? 39 ¿Tukuya kilhtamaku xtatatlaya, o xtanupat kpulachin chu kkakilakgapaxialhnan?”. 40 Mapakgsina nakakgalhti: “Xlikana kkawaniyan, chuna la kamakgtayatit kinatalan* tiku ni xlakaskinka litaxtukgo, akit kimakgtayatit”.
41 »Alistalh nakawani tiku wilakgolh kxpakgxwiki: “Kakintapanunitit, wixin tiku Dios akxilhnit pi kalakgchanan napinatit klhkuyat nema ni lakgsputa, nema kalakkaxwilinikanit Akgskgawini chu xʼángeles. 42 Xlakata ktsinksli, pero wixin ni kimawitit; chu kkgalhputilh, pero wixin ni kimakgotnitit. 43 Ni xkilakgapasatit pero wixin ni kimakgamakglhtinantit; ni xakkgalhi kilhakgat, pero ni kimalhakgetit; xaktatatla chu xaktanuma kpulachin, pero ni kinkuentajtlawatit”. 44 Alistalh xlakan na nakgalhtinankgo: “Malana, ¿tukuya kilhtamaku kkaʼakxilhni pi xtsinkspat, o xkgalhputipat, o ni xakkalakgapasan, o ni xkgalhiya milhakgat, o xtatatlaya, o xtanupat kpulachin, chu ni kkamakgtayan?”. 45 Alistalh xla nakakgalhti: “Xlikana kkawaniyan, chuna la ni kamakgtayatit kinatalan tiku ni xlakaskinka litaxtukgo, akit na ni kimakgtayatit”. 46 Putum umakgolh nakamalakgsputukan* xliputum kilhtamaku, pero tiku xaʼakgstitum likatsikgo nakgalhikgo latamat nema ni kgalhi xlisputni».
26 Alistalh, akxni Jesús lichuwinankgolh putum uma, kawanilh xtamakgalhtawakgen: 2 «Wixin katsiyatit pi tsankga akgtiy kilhtamaku xlakata natatlawa Pascua, chu xKgawasa chixku namakamastakan xlakata namawakakan kkiwi».
3 Alistalh, xanapuxkun sacerdotes chu xpulalinanin judíos tamakxtumikgolh kkilhtin nema xwi kxpulakni xchik sacerdote tiku tlakg xkgalhi limapakgsin chu xwanikan Caifás, 4 chu lakkaxwilikgolh chuna la nalimaklakaskinkgo taʼakgsanin xlakata nachipakgo Jesús chu namakgnikgo. 5 Pero xwankgo: «Nichuna natlawayaw akxni tlawamaka fiesta, xlakata ni nataʼakglhuwikgo latamanin».
6 Akxni Jesús xlama kBetania, kxchik Simón tiku xkgalhi lepra, 7 chatum puskat tiku xlin patum lameta* niku xtajuma xamuksun aceite nema lu tapalaxla xwanit, talakatsuwinilh Jesús chu tsukulh akmawaka akxni xwayama. 8 Akxni akxilhkgolh uma, xtamakgalhtawakgen sitsikgolh chu wankgolh: «¿Tuku xlakata paxkat tlawamaka uma? 9 Xlakata uma tlan tapalaxla xtilistaka chu xtikamaxkika xatumin limaxkgenin».* 10 Akxni katsilh uma, Jesús kawanilh: «¿Tuku xlakata maʼakglhuwiputunatit uma puskat? Xla tlawalh tuku lu xatlan kimpalakata. 11 Xlakata limaxkgenin putum kilhtamaku akxtum katalamakgon, pero akit ni putum kilhtamaku ktikatalataman. 12 Akxni uma puskat litlawalh kimakni xamuksun aceite, chuna tlawalh xlakata lakkaxtlawamaja kimakni xlakata akxni nakimaknukan. 13 Xlikana kkawaniyan, kaniwa niku natalichuwinan xatlan tamakatsinin kxlilakgatum katiyatni, na natalichuwinan tuku tlawalh uma puskat xlakata nalakapastakkan».
14 Alistalh chatum tiku na xkatatapakgsi kgalhkutiy apóstoles, tiku xwanikan Judas Iscariote, kalakgalh xanapuxkun sacerdotes 15 chu wa: «¿Tuku nakimaxkiyatit komo nakkamakamaxkiyan?». Xlakan malaknunikgolh pi namaxkikgo puxamakaw tumin xla plata. 16 Wa xlakata, lata ama kilhtamaku, xlakputsama chuna la tlan xmakamastalh Jesús.
17 Xapulana kilhtamaku akxni xtlawakan Fiesta xla Kaxtalanchu nema ni kgalhi Limaxkutin, tamakgalhtawakgen lakgminkgolh Jesús chu wanikgolh: «¿Niku lakaskina naklakkaxtlawayaw xlakata nawayaw Pascua?». 18 Xla wa: «Katanutit kkachikin chu kalakgpitit chatum chixku chu kawanitit: “Makgalhtawakgena wan: «Kilhtamaku xlakata nakimakgnikan talakatsuwinit; nakkatatlawa Pascua kintamakgalhtawakgen anta kminchik»”». 19 Wa xlakata tamakgalhtawakgen tlawakgolh chuna la Jesús xkalimapakgsinit chu lakkaxwilikgolh tuku xʼama tamaklakaskin kPascua.
20 Akxni tsiswalh xla xkatawi kmesa kgalhkutiy xtamakgalhtawakgen. 21 Akxni xwayamakgolh, xla wa: «Xlikana kkawaniyan, chatum tiku unu wi nakimakamasta». 22 Xlakata lu lilipuwankgolh uma, xputumkan tsukukgolh kgalhskinkgo: «¿Pi kawa akit Malana?». 23 Xla kgalhtinalh: «Tiku kintatamakgaju kpulatu wa tiku nakimakamasta. 24 Xlikana, xKgawasa chixku naniy, chuna la tatsokgnit xpalakata, pero ¡kgoxota ama chixku tiku namakamasta xKgawasa chixku! Tlakg tlan xkitaxtunilh ama chixku komo ni xtilakachilh». 25 Judas, tiku nialh makgas xʼama makamasta, kgalhtinalh: «¿Pi kawa akit Rabí?». Jesús wanilh: «Wix katsiya xtakgalhtin».
26 Akxni chuntiya xwayamakgolh, Jesús tiyalh maktum kaxtalanchu, chu akxni xtlawanita oración, lakgchakgalh* chu kamaxkilh xtamakgalhtawakgen, kawanilh: «Kawatit uma kaxtalanchu. Uma kilhchanima kimakni». 27 Chu akxni tiyalh patum copa, maxkilh paxtikatsinit Dios chu kamaxkilh xtamakgalhtawakgen, kawanilh: «Kalikgotnantit mimputumkan, 28 xlakata uma kilhchanima “kinkgalhni xla talakkaxlan”, nema nastajtamakgan xlakata nakatapatikan xtalakgalhinkan lhuwa latamanin. 29 Pero akit kkawaniyan, nialh makgtum ktilikgotnampa uma vino, asta ama kilhtamaku akxni akxtum nakkatalikgotnanan xasasti, kxTamapakgsin kinTlat».* 30 Xaʼawatiya, akxni xkilhtlikgonita xlakata namalankikgo Dios,* ankgolh ksipi xla Olivos.
31 Alistalh Jesús kawanilh: «Uma katsisni mimputumkan nakamaʼakgchakgxnikanatit kimpalakata, xlakata chuna tatsokgnit: “Nakmakgni xkuentajtlawana borregos, chu putum borregos natakgawanikgo”. 32 Pero akxni kimalakastakwanikanita nawan nakkapulaniyan kʼGalilea xlakata anta natanokglhachaw». 33 Pero Pedro kgalhtilh: «Maski amakgapitsin nakamaʼakgchakgxnikan mimpalakata, ¡akit nikxni kintimaʼakgchakgxnika!». 34 Jesús wanilh: «Xlikana kwaniyan, uma katsisni makgtutu kilakgmakganitata nawan, akxni nina tasa tantum puyu».* 35 Pedro wanilh: «Maski na nakimakgnikan, ni ktilakgmakgan». Putum amakgapitsin tamakgalhtawakgen nachuna wanikgolh.
36 Alistalh Jesús kataʼalh anta niku wanikan Getsemaní, chu kawanilh xtamakgalhtawakgen: «Unu katawilatit chu akit amacha kama tlawa oración». 37 Kataʼalh Pedro chu chatiy xlakgkgawasan Zebedeo, chu lu lhuwa tsukulh talipuwani. 38 Chu kawanilh: «Nialhla ktayani kintalipuwan, lu kimakgnima kmakgkatsi. Unu katamakgxtakgtit chu na chuntiya skgalalh katawilatit». 39 Chu akxni alh tsinu lakgamakgat, talakgatsokgostalh asta kkatiyatni, chu tlawalh oración: «Tlat, kakintilakatsalalh uma copa komo lakaskina. Pero ni kalalh tuku akit klakaskin, wata tuku wix lakaskina».
40 Jesús kalakgtaspitli xtamakgalhtawakgen chu kamanokglhulh klhtatamakgolh, chu kgalhskilh Pedro: «¿Nila chuntiya skgalalh kintatawilatit maski kaj akgtum hora? 41 Chuntiya skgalalh katawilatit chu katlawatit mioracionkan, xlakata ni natlawayatit talakgalhin. Xlikana, lataman tlawaputun tuku xaʼakgstitum, pero makni* taxlajwani». 42 Amakgtum, ampa xlimakgtiy chu tlawapa oración: «Tlat, komo nila kintilakatsala naklikgotnan uma, kalalh mintalakaskin». 43 Chu amakgtum kalakgmimpa chu akxni kalakgchilh klhtatamakgolh, xlakata nialhla xtayanikgo talhtata. 44 Wa xlakata kamakgxtakgli chu xlimakgtutu ampa tlawa xʼoración, chu watiya tachuwin wampa. 45 Alistalh kalakgtaspitli xtamakgalhtawakgen chu kawanilh: «¿Tuku xlakata lhtatapatit chu jaxpatit kkilhtamaku nema tlakg xlakaskinka la* uma? ¡Kaʼakxilhtit! Talakatsuwinit kilhtamaku akxni xKgawasa chixku namakamastakan kxmakankan makglakgalhinanin. 46 Katayatit chu kaʼawa. ¡Kaʼakxilhtit! Talakatsuwinit tiku nakimakamasta». 47 Akxni chuntiya xchuwinama, ¡kaʼakxilhti!, chatum tiku na xkatatapakgsi kgalhkutiy apóstoles, xwanikan Judas, katamilh lhuwa latamanin tiku xliminkgo espadas chu kiwi, wa xkamalakgachakgonit xanapuxkun sacerdotes chu xpulalinanin judíos.
48 Tiku xmakamastama, xkawaninit pi wi tuku xʼama kalimasiyani, akxni wa: «Tiku naklakatsuka,* wa uma; kachipatit». 49 Chu tsaj lakgalh Jesús, wanilh: «¡Tlen Rabí!», chu lakatsukli. 50 Pero Jesús wanilh: «¿Tuku lakgtanita unu?». Alistalh xlakan talakatsuwinikgolh Jesús chu chipakgolh. 51 Pero ¡kaʼakxilhti!, chatum tiku na xtaʼan Jesús, stonkgli xmakan, maxtulh xʼespada chu maktinilh xtakgen* kskujni sacerdote tiku tlakg xkgalhi limapakgsin. 52 Wa xlakata Jesús wanilh: «Kamakipara miespada niku xtanuma, xlakata putum tiku maklakaskinkgo xʼespadajkan nakalimakgnikan espada. 53 ¿O lakpuwana pi nila ktiskinilh kinTlat nakimalakgachani uku chalhuwa mil ángeles?* 54 Komo chuna xaktlawalh, ¿la* xkgantaxtulh Tatsokgni niku wan pi chuna xlilat?». 55 Ama kilhtamaku Jesús kawanilh latamanin: «¿Litanitantit espadas chu kiwi xlakata nakinchipayatit chuna la chipakan kgalhana? Chali chali xaktawila ktemplo xlakata xakmasiya, pero wixin ni kinchipatit anta. 56 Pero putum uma, chuna lalh xlakata xkgantaxtulh xtatsokgnikan palakachuwinanin». Alistalh xtamakgalhtawakgen akgxtakgmikgolh chu tsalakgolh.
57 Tiku chipakgolh Jesús, linikgolh Caifás, sacerdote tiku tlakg xkgalhi limapakgsin, niku lakgtsokgkinanin chu xpulalinanin judíos xtamakxtumikgonit. 58 Pero Pedro lakgamakgat kstalanitilha, asta chalh kkilhtin nema xwi kxpulakni xchik sacerdote tiku tlakg xkgalhi limapakgsin, chu akxni tanulh, anta katatawi skujnin xalak chiki, xlakata naʼakxilha la nakitaxtu.
59 Uma kilhtamaku xanapuxkun sacerdotes chu putum xanaPuxkun Jueces xputsamakgolh tiku xwankgolh taʼakgsanin xpalakata Jesús xlakata tlan xmakgnikgolh. 60 Pero niti tekgskgolh, maski chalhuwa tiku wankgolh tuku ni xlikana. Alistalh chinkgolh chatiy 61 chu wankgolh: «Uma chixku wa: “Tlan naklaktilha xtemplo Dios chu kaj akgtutu kilhtamaku naklikaxtlawapara”». 62 Wa xlakata sacerdote tiku tlakg xkgalhi limapakgsin tayalh chu wanilh: «¿Nitu likgalhtinana? ¿Ni kgaxpata tuku limawakamakgon umakgolh lakchixkuwin?». 63 Pero Jesús ni kgalhtinalh. Wa xlakata sacerdote tiku tlakg kgalhi limapakgsin wanipa: Milikgalhtinat tuku xaxlikana, o nalitaxtu pi wanipat Dios tuku ni xlikana. ¿Wix Cristo xKgawasa Dios o ni? 64 Jesús kgalhtilh: «Wix chuna wana. Pero akit kkawaniyan: Kilhtamaku nema aku mima naʼakxilhatit xKgawasa chixku wi kxpakgastakat Dios tiku lu tliwakga chu namin kxkgalhni puklhni kʼakgapun». 65 Sacerdote tiku tlakg xkgalhi limapakgsin, xtitli klhakgat, chu wa: «¡Nitlan lichuwinanit Dios! ¿Tuku xlakata chuntiya putsamaw atanu tiku nalichuwinan? ¡Kaʼakxilhtit!, wixin kgaxpattit pi nitlan lichuwinalh Dios. 66 ¿Tuku lakpuwanatit?». Xlakan wankgolh: «Xlilat namakgnikan». 67 Wa xlakata lakachujmanikgolh chu lakgakgaxikgolh. Amakgapitsin lakalaskgolh, 68 chu wanikgolh: «Cristo, komo wix chatum palakachuwina, kakinkawani ¿tiku kgaxin?».
69 Uma kilhtamaku Pedro xwi kkilhtin kxpulakni chiki chu chatum skitiwina lakgtalakatsuwilh, chu wanilh: «¡Wix na xtalapulaya Jesús xalak Galilea!». 70 Pero xla ni litayalh kxlakatinkan amakgapitsin chu wa: «Ni kkatsi tuku wix lichuwinampat». 71 Akxni taxtulh kmalakcha, atanu tsumat akxilhli, chu kawanilh tiku anta xwilakgolh: «Uma chixku na xtalapula Jesús xalak Nazaret». 72 Amakgtum ni litayapa chu liwana wa: «¡Ni klakgapasa uma chixku!». 73 Alistalh, lakgtalakatsuwikgolh tiku anta xyakgolh, chu wanikgolh Pedro: «Xlikana, wix na xkatalapulaya, xlakata takgaxmata pi wix tanu chuwinana». 74 Wa xlakata xla tsukulh wan: «¡Kakilakgchilh tuku nitlan komo kʼakgsaninama! ¡Ni klakgapasa uma chixku!». Chu tunkun tasalh tantum puyu. 75 Chu Pedro lakapastakli uma tuku xwaninit Jesús: «Akxni nina tasa tantum puyu, makgtutu kilakgmakganita nawan». Chu taxtulh kkilhtin chu tasaxnilh xlakata lu xlipuwama.
27 Akxni xkgakgalh, putum xanapuxkun sacerdotes chu xpulalinanin judíos lakgalhskinkgolh tuku natlawakgo xlakata namakgnikgo Jesús. 2 Alistalh akxni xmakachikgonita, linkgolh chu makamaxkikgolh gobernador Pilato.
3 Alistalh, akxni Judas, tiku makamastalh, katsilh pi xlakkaxwilikanit namakgnikan Jesús, nitlan limakgkatsilh, chu alh kamaspitni puxamakaw tumin xla plata xanapuxkun sacerdotes chu xpulalinanin judíos, 4 kawanilh: «Klakgalhinalh akxni kmakamastalh chatum chixku tiku nitu xtlawanit».* Xlakan wanikgolh: «¡Uma ni kinkuentajkan! ¡Wix miʼakstu kalakkaxtlawa!».* 5 Wa xlakata xla makgalh tumin xla plata anta ktemplo chu taxtulh. Alistalh alh chu xʼakstu tapixchitawakalh. 6 Pero xanapuxkun sacerdotes tiyakgolh tumin xla plata chu wankgolh: «Ni xlilat anta namujuyaw niku mastokgwilikan tumin ktemplo, xlakata wa tuku lixokgoka kgalhni». 7 Akxni xlakgalhskinkgonita, xlakan limaklakaskinkgolh tumin xlakata nalitamawakgo xpukuxtu xtlawana tlamink,* xlakata anta xkamaknuka tiku xalak atanu kachikin. 8 Wa xlakata, ama pukuxtu limapakuwikanit Pukuxtu xla Kgalhni asta uku. 9 Chuna kgantaxtulh tuku tilichuwinalh palakachuwina Jeremías: «Chu xlakan tiyakgolh puxamakaw tumin xla plata, xtapalh nema lakkaxwilika xlakata nalistakan chixku. Chuna kxtapalh xwanit kxlakatinkan israelitas, 10 chu litamawakgolh xpukuxtu xtlawana tlamink, chuna la xkilimapakgsinit Jehová».
11 Akxni linka kxlakatin gobernador Pilato, xla kgalhskilh Jesús: «¿Wix xmapakgsinakan judíos?». Jesús kgalhtinalh: «Wix chuna wana». 12 Pero akxni xanapuxkun sacerdotes chu xpulalinanin judíos xliyawamakgolh tuku nitlan, nitu kgalhtinalh. 13 Wa xlakata Pilato wanilh: «¿Ni kgaxpata tuku liyawamakgon umakgolh lakchixkuwin?». 14 Pero xla nitu likgalhtilh, nipara akgtum tachuwin, wa xlakata Pilato lu kaks lilakawa.
15 Kʼakgatunu pascua, Pilato xkgalhi talismanin nakamakgxtakgni latamanin chatum tiku xtanuma kpulachin, tiku xlakan xlakaskinkgolh. 16 Ama kilhtamaku xtanuma kpulachin chatum tiku lu xlakgapaskan chu xwanikan Barrabás. 17 Wa xlakata akxni xlakan xtamakxtumikgonit, Pilato kawanilh: «¿Tiku lakaskinatit nakkamakgxtakgniyan? ¿Wa Barrabás, o wa Jesús tiku na limapakuwikan Cristo?». 18 Xlakata Pilato xʼakxilha pi xmakamastakgonit kaj xlakata ksitsinikgo. 19 Nachuna, akxni Pilato xwi niku tamakxtumikgo tiku lakkaxtlawakgo taʼakglhuwit, xpuskat malakgachanilh tamakatsin: «Nitu natlawaniya uma xaʼakgstitum chixku, xlakata uku lu kpatinalh kkintamanixnat kaj xpalakata». 20 Pero xanapuxkun sacerdotes chu xpulalinanin judíos maʼakgpuwantinikgolh latamanin pi kskinkgolh xmakgxtakgka Barrabás, pero xmakgnika Jesús. 21 Pero Pilato kawanilh: «Umakgolh chatiy, ¿tiku lakaskinatit nakkamakgxtakgniyan?». Xlakan kgalhtinankgolh: «Wa Barrabás». 22 Pilato kawanilh: «Pero ¿tuku naktlawani Jesús tiku na limapakuwikan Cristo?». Xputumkan wankgolh: «¡Kamawakaka kkiwi!». 23 Xla wa: «¿Tuku xlakata? ¿Tuku nitlan tlawanit?». Pero chuntiya tlakg makglhuwa pixlanka wankgolh: «¡Kamawakaka kkiwi!».
24 Akxni akxilhli pi nila tuku xtlawa, wata tlakg xtaʼakglhuwimakgolh latamanin, Pilato tiyalh chuchut chu makgachakgalh kxlakatinkan, chu wa: «Akit ni klin kuenta xkgalhni uma chixku. Wixin kalipitit kuenta xlakata uma». 25 Wa xlakata putum latamanin kgalhtinankgolh: «Akinin chu kinkamanankan naklinaw kuenta xlakata namakgnikan».* 26 Alistalh xla kamakgxtakgnilh Barrabás, pero limapakgsinalh nakgesnokgkan Jesús chu makamastalh xlakata xmawakaka kkiwi.
27 Alistalh ksoldados Pilato linkgolh Jesús kxpulakni xpumapakgsin Pilato chu litastilikgolh putum soldados. 28 Chu akxni mapuxtukgolh klhakgat, malhakgekgolh maktum xatsutsokgo lhakgat, 29 chu tlawakgolh akgtum corona xla lhtukun chu akwilikgolh, chu machipikgolh kgantum kgatit kxpakgastakat.* Chu akxni xlakgtakilhputakgo, xlikgalhkgamanankgo, xwanikgo: «¡Kalatamalh, xmapakgsinakan judíos!». 30 Chu chujmanikgolh, chu makglhtikgolh kgatit chu tsukukgolh liʼakgsnokgkgo. 31 Xaʼawatiya, akxni xlikgalhkgamanankgonita, mapuxtuparakgolh xatsutsokgo lhakgat chu wa malhakgeparakgolh klhakgat, chu linkgolh xlakata naxtokgowakakan kkiwi.
32 Akxni xtaxtumakgolh, tatanokglhkgolh chatum chixku xalak Cirene, tiku xwanikan Simón. Uma chixku xafuerza malinika kiwi niku xʼamaka xtokgowakakan Jesús. 33 Chu akxni chinkgolh anta niku wanikan Gólgota, nema wamputun Aklukut, 34 limakgotniputunkgolh vino nema xtalakwilhakanit xaxun tuwan;* pero akxni kgalhwanalh, xla ni likgotnalh. 35 Akxni xtokgowakakgolh kkiwi, limakankgolh suerte* xlakata nakatsikgo chuna la namaʼakgpitsikgo klhakgat, 36 chu anta lakgatawilakgolh, xkuentajtlawamakgolh. 37 Xlakan na xtokgowakakgolh kxakpun kiwi niku xwan tuku xlakata xmalakgaxokgemaka, xtatsokgnit: «Wa uma Jesús xmapakgsinakan judíos».
38 Alistalh na kamawakaka kkiwi kxpaxtunin chatiy kgalhananin, chatum kxpakgastakat* chu achatum kxpakgxwiki. 39 Chu tiku xtitaxtukgo lixkajni xwanikgo, xmatsuwikgo xʼakgxakgakan. 40 Chu xwanikgo: «Wix, tiku xpimpat laktilha templo chu kaj akgtutu kilhtamaku xpimpapara likaxtlawaya, ¡kalakgtaxtu! Komo wix xkgawasa Dios, ¡katakta kkiwi niku xtokgowakakanita!». 41 Nachuna, xanapuxkun sacerdotes, lakgtsokgkinanin chu xpulalinanin judíos tsukukgolh likgalhkgamanankgo, xwankgo: 42 «¡Amakgapitsin kalakgmaxtulh; pero xla nila xʼakstu lakgtaxtu! Komo xlikana xla xmapakgsina Israel; kataktalh niku xtokgowakakanit chu nakanajlaniyaw. 43 Wa lipawanit Dios; uku kalakgmaxtulh komo paxki, xlakata wa “Akit xKgawasa Dios”». 44 Nachuna, asta kgalhananin tiku xpaxtuwakakgolh kkiwi* tsukukgolh wanikgo laklixkajni tachuwin.
45 Max lata tastunut* asta max kamakgtutu hora kakgotanun,* kapukswalh kxlikalanka ama tiyat. 46 Xtakgatsimaja kamakgtutu hora kakgotanun, Jesús pixlanka wa: «Éli, Éli, ¿láma sabakhtháni?», uma wamputun: «KiDios, kiDios, ¿tuku xlakata kiʼakgxtakgmakganita?». 47 Akxni kgaxmatkgolh uma, makgapitsi tiku anta xyakgolh, tsukukgolh wankgo: «Uma chixku tasanima Elías». 48 Chatum lakapala alh tiya akgtum panamak,* machuwilh xaxkuta vino chu wililh kkgantum kgatit chu maxkilh xlakata xkgotnalh. 49 Pero amakgapitsin wankgolh: «¡Ni kamakgtaya! Kaʼakxilhwi komo Elías namin lakgmaxtu». 50 Amakgtum Jesús pixlanka katasalh chu nilh.
51 Chu ¡kaʼakxilhti!, xcortina templo pulaktiy talakxtitli, lata talhman asta tutsu, chu tachikilh tiyat chu laklanka chiwix talakgskgakgolh. 52 Chu putaknun talakkikgolh, chu lhuwa xmaknikan xlakskujnin Dios tiku xnikgonita kalakgwan tawilakgolh 53 chu lhuwa latamanin kaʼakxilhkgolh. (Akxni Jesús xmalakastakwanikanita, makgapitsi latamanin tiku titaxtukgolh niku xʼaknukgo tiku xnikgonita, ankgolh makatsininankgo kJerusalén).* 54 Pero akxni xapuxku soldado chu tiku na xkuentajtlawamakgolh Jesús akxilhkgolh chuna la tachikilh tiyat chu putum tuku xlama, lu pekuankgolh chu wankgolh: «Xlikana uma xKgawasa Dios xwanit».
55 Chu lhuwa lakpuskatin lakgamakgat xʼakxilhmakgolh tuku xlama, wa tiku xtaminkgonitancha Jesús kʼGalilea xlakata xmakgamakgtayakgolh; 56 na anta xkatalama María Magdalena chu María xtsekan Santiago chu Josés chu xtsekan xlakgkgawasan Zebedeo.
57 Chu xlakata xkgotanumaja, milh chatum chixku xalak Arimatea tiku lhuwa tumin xkgalhi, xwanikan José, tiku na xtamakgalhtawakgen Jesús xwanit. 58 Uma chixku lakgalh Pilato chu skinilh xmakni Jesús. Chu Pilato limapakgsinalh pi xmaxkika. 59 José tiyalh xmakni Jesús, limakgchilh xaskulunku chu xatlan lino, 60 chu anta wililh kxasasti xputaknun, nema xlakalhukinit klanka chiwix. Chu akxni xlimalakchuwanita lanka chiwix anta niku xlaktanukan, alh. 61 Pero María Magdalena chu achatum María antiya tamakgxtakgkgolh, anta xwilakgolh kxlakatin putaknun.
62 Putum uma lalh kilhtamaku akxni xlakkaxwilikan tuku xʼama tamaklakaskin* Sábado. Lichali xanapuxkun sacerdotes chu fariseos ankgolh kxlakatin Pilato, 63 chu wankgolh: «Malana, klakapastakaw pi uma akgsanina chixku tiwa akxni xlamajku: “Akxni titaxtunita nawan akgtutu kilhtamaku naklakastakwanan”. 64 Wa xlakata, kalimapakgsinanti pi kakuentajtlawaka xputaknun asta xliʼakgtutu kilhtamaku, xlakata ni naminkgo kgalhankgo xtamakgalhtawakgen, chu nakawanikgo kachikin: “¡Malakastakwanikaja kkalinin!”. Uma xaʼawatiya taʼakgsanin tlakg nitlan katikitaxtulh nixawa xapulana». 65 Pilato kawanilh: «Kakatapitit umakgolh soldados chu liwana kakuentajtlawatit». 66 Wa xlakata xlakan ankgolh chu makuentajlininankgolh putaknun, liwana lilakgatalakgolh chiwix chu anta makgxtakgkgolh soldados.
28 Akxni xtitaxtunita Sábado, chu kxkgakgama xapulana kilhtamaku* xla semana, María Magdalena chu atanu María ankgolh akxilhkgo putaknun.
2 Chu ¡kaʼakxilhti!, lu tliwakga xtachikinit tiyat xlakata xʼángel Jehová xtaktanitanchi kʼakgapun, chu milh kputaknun chu makgololh chiwix nema xlilakgatalakanit, chu anta tawi kxkgalhni. 3 Ángel lu xmakaxkgakgenan xtachuna la makglipni; chu klhakgat lu snapapa xwanit chuna la miki. 4 Chu xlakata lu pekuanikgolh, soldados lhpipikgolh chu nialhla tatsuwikgolh.
5 Pero ángel kawanilh lakpuskatin: «Ni kapekuantit, xlakata akit kkatsi pi wa putsapatit Jesús, tiku xtokgowakaka kkiwi. 6 Ni unu wi, xlakata malakastakwanika chuna la xla wa. Katantit,* kaʼakxilhtit niku xmamikanit xmakni. 7 Wa xlakata lakapala kapitit chu kakawanitit xtamakgalhtawakgen pi malakastakwanikaja kkalinin, chu kakawanitit: “¡Kaʼakxilhtit!, kapulanitilhayan kʼGalilea. Anta natatanokglhatit”. ¡Kaʼakxilhtit! Wa uma tuku xakaman kawaniyan».
8 Wa xlakata, xlakan tunkun taxtukgolh kputaknun, xpekuamakgolh chu lu xpaxuwamakgolh, tokgosun* ankgolh kawanikgo xtamakgalhtawakgen. 9 Chu ¡kaʼakxilhti!, Jesús katatanokglhli chu wa: «¡Tlen!». Xlakan lakgtalakatsuwikgolh chu tantuchipakgolh chu maxkikgolh kakni.* 10 Wa xlakata Jesús kawanilh: «¡Ni kapekuantit! Kapitit, kakawanitit kinatalan pi kaʼankgolh kʼGalilea, chu anta nakiʼakxilhkgo».
11 Akxni lakpuskatin xʼamakgolh, makgapitsi soldados ankgolh kkachikin chu kamakatsinikgolh xanapuxkun sacerdotes putum tuku xlanit. 12 Chu akxni xanapuxkun sacerdotes xkatatamakxtumikgonita xpulalinanin judíos chu xlakgalhskinkgonita, kamaxkikgolh soldados lhuwa tumin xla plata 13 chu wankgolh: «Kawantit: “Xtamakgalhtawakgen minkgolh katsisni chu kgalhankgolh akxni xaklhtatamaw”. 14 Chu komo nakatsi Pilato, akinin liwana naklitachuwinanaw* chu wixin nitu nalilakgaputsayatit». 15 Wa xlakata, tiyakgolh tumin xla plata chu tlawakgolh chuna la kalimapakgsika, chu uma tuku wankgolh lu talakgatuminit kxlakgstipankan judíos asta uku.
16 Pero kgalhkawitu xtamakgalhtawakgen ankgolh kʼGalilea, ksipi niku Jesús xkawaninit pi nakatatanokglha. 17 Akxni akxilhkgolh lakgtakilhputakgolh; pero makgapitsi ni lu kanajlakgolh. 18 Jesús katalakatsuwinilh chu kawanilh: «Putum limapakgsin kimaxkikanit kʼakgapun chu kkatiyatni. 19 Wa xlakata kapitit chu kakamakgtayatit latamanin xliputum kachikinin xlakata kistalaninanin nawankgo, kakamunutit kxtukuwani xaTlat* chu xaKgawasa chu kxtukuwani espíritu santo, 20 kakamasiyanitit namakgantaxtikgo putum tuku kkalimapakgsinitan. Chu ¡kaʼakxilhtit!, kkatawilan chali chali asta kxlisputni kakilhtamaku».*
O: «Mesías; xaTalaksakni».
Alakatanu wankan «xnanakan».
Alakatanu wankan «pulakkutati».
O: «xlimakgatliwakga Dios».
Uma xlipulana niku tasiya xtukuwani Dios kversículos xla uma Biblia. Anta kTatsokgni xaGriego 241 min tukuwani, Jehová.
Uma tukuwani kxahebreo Jesúa o Josué, wamputun: «Jehová Lakgtaxtut».
Alakatanu wankan «xchat».
Alakatanu wankan «xchat».
Kaʼakxilhti glosario.
O: «tiku wankgo tuku aku nala».
O: «naklakgtakilhputayaw».
O: «Mesías; xaTalaksakni».
Alakatanu wankan «katatit».
Alakatanu wankan «xnana».
O: «lakgtakilhputakgolh».
Alakatanu wankan «xtatainkan o xtalakgalhamankan».
Kaʼakxilhti glosario.
Kaʼakxilhti glosario.
Alakatanu wankan «xtata o xtiku».
Max minacha ktachuwin xahebreo «kgalhapu».
Alakatanu wankan «akglhman».
Alakatanu wankan «Tipxkut».
Alakatanu wankan «taxkat o xchuchut cera».
Alakatanu wankan «Kintatakan o Kintikukan».
Xagriego: «kkamakgtsiyan kchuchut».
Alakatanu wankan «xtuxuwa».
Kaʼakxilhti glosario.
Alakatanu wankan «chi».
Alakatanu wankan «xkgalhxtakgnanit».
Alakatanu wankan «chichini».
Xagriego: «xasanto kachikin».
O: «kxkilhpan».
Alakatanu wankan «linatakamanan».
Alakatanu wankan «xlhkganatkan».
Alakatanu wankan «tamakgnin».
Alakatanu wankan «xtatakan o xtikukan».
Kaʼakxilhti glosario.
O: «tiku tasaskinkgo espíritu».
Alakatanu wankan «tatutsunajikgo».
Xagriego: «tsinksmakgolh chu kgalhputimakgolh (o takgalhtimana)».
Xagriego: «xlakgkgawasan».
Alakatanu wankan «chi».
Alakatanu wankan «pakgxu».
Alakatanu wankan «minTatakan o minTikukan».
Alakatanu wankan «xtakam».
Niku klhkuyukan basura kxkilhtin Jerusalén. Kaʼakxilhti glosario.
O: «mintamakamastan».
Xagriego: «cuadrante», tumin nema ni lu xkgalhi xtapalh.
Alakatanu wankan «mimpakgkana».
Kaʼakxilhti glosario.
Kaʼakxilhti glosario.
Alakatanu wankan «xchat».
Griego, pornéia. Kaʼakxilhti glosario.
Griego, moikéia. Kaʼakxilhti glosario.
Alakatanu wankan «tse».
Alakatanu wankan «la».
Uma wamputun, naskinikana tumin pero ni namaxkikana xaskgata.
Xagriego: «xlakgkgawasan».
O: «tlan kamakgamakglhtinanatit».
Kaʼakxilhti glosario.
Alakatanu wankan «mimpakgkana».
Kaʼakxilhti glosario.
Alakatanu wankan «puwilhta».
Alakatanu wankan «KinTatakan o KinTikukan».
Xagriego: «kaxtalanchu».
Alakatanu wankan «kkalakgawilanin».
Xagriego: «Tiku lixkajni likatsi».
Alakatanu wankan «xuxu o skgolutla».
O: «lakgkatsalakaninan».
Alakatanu wankan «puchina».
Alakatanu wankan «spitu».
O: «lirios».
Alakatanu wankan «palhma».
Alakatanu wankan «mintakam».
Alakatanu wankan «lhtakala».
Alakatanu wankan «chi».
Alakatanu wankan «tamakgnin».
Alakatanu wankan «tatain o talakgalhaman».
Alakatanu wankan «minTatakan o minTikukan».
O: «sipijchichi».
Wamputun «tawakat».
Wamputun «tawakat».
Alakatanu wankan «Puchina».
Alakatanu wankan «kuku».
O: «maxkilh kakni».
Alakatanu wankan «Puchina».
Alakatanu wankan «tatain o talakgalhaman».
Alakatanu wankan «akgxtakgajnama».
Alakatanu wankan «xpuwitichat».
Alakatanu wankan «Tankiwi».
Alakatanu wankan «spitu».
Alakatanu wankan «muju o akgtapu».
Alakatanu wankan «kintata o kintiku».
Alakatanu wankan «nakjikswayaw».
Alakatanu wankan «ktamakgwasni».
Alakatanu wankan «kamakgachakgxitit».
Alakatanu wankan «liit».
Alakatanu wankan «talakgaxtokgo».
Alakatanu wankan «xaʼakglhchu».
Kaʼakxilhti glosario.
O: «maxkilh kakni».
Alakatanu wankan «akglhman».
Alakatanu wankan «Puchina».
Kaʼakxilhti glosario.
Alakatanu wankan «xtakam».
Uma max kilhchanima «tiku putum tuku tlawa, xatapaxuwan tlawa», ni wamputun pi xalak Canaán o xalak Caná xwanit.
O: «putiy milhakgatkan».
O: «xalakluku sipijchichi».
Alakatanu wankan «tantsasnat».
Kaʼakxilhti glosario.
Alakatanu wankan «minTatakan o minTikukan».
Alakatanu wankan «xpuchina».
O: «Beelzebub». Akgtum tukuwani nema limapakuwikan Satanás, xpuxkukan o xmapakgsinakan demonios.
Kaʼakxilhti glosario.
Xagriego: «okgxtum asarion».
Alakatanu wankan «puwititsumat».
Alakatanu wankan «xpuwitichat».
O: «tiku wilakgolh kchiki».
Kaʼakxilhti glosario.
O: «tiku nitu kgalhikgo».
Kgantum kgatit nema lhman, tsatsu chu lakapala akxmutwili un.
Alakatanu wankan «la titit».
Alakatanu wankan «kgota».
Alakatanu wankan «lhmonkga».
Kaʼakxilhti glosario.
Wa uma tuku xlimasiyakgo pi nitlan xlimakgkatsikgo xtalakgalhinkan.
O: «Hades». Uma wamputun anta niku kamaknukan latamanin. Kaʼakxilhti glosario.
Alakatanu wankan «Tata o Tiku».
Alakatanu wankan «xPuchina».
Alakatanu wankan «tatutsunajikgo».
Alakatanu wankan «akgxuninitantit».
Uma kilhchanima, kgantum kiwi nema akglhchatawilakan chu lilinkan takuka. Kaʼakxilhti glosario.
Alakatanu wankan «tapuxli».
Kaʼakxilhti glosario.
Alakatanu wankan «xtimakgachakgxitit».
Alakatanu wankan «xPuchina».
Kaʼakxilhti glosario.
O: «nila xmatsuwi».
O: «kimakgapaxuwa».
Alakatanu wankan «akglhman».
O: «Beelzebub». Akgtum tukuwani nema limapakuwikan Satanás.
Alakatanu wankan «chi».
Alakatanu wankan «chi».
Kaʼakxilhti glosario.
Kaʼakxilhti glosario.
Alakatanu wankan «chi».
Alakatanu wankan «tamakgnin».
O: «xalak Sur».
Alakatanu wankan «xnana».
Alakatanu wankan «xnatakamanan».
Alakatanu wankan «kinTata o kinTiku».
Alakatanu wankan «spitu».
Alakatanu wankan «namakgachakgxiyatit».
Alakatanu wankan «ni makgachakgxi».
Kaʼakxilhti glosario.
Alakatanu wankan «makgachakgxi».
O: «tuwan nema lakgnikan chu xtachuna tasiya la trigo».
Alakatanu wankan «palhma».
Alakatanu wankan «spitu».
Xagriego: «lata kkilhtsukut».
Kaʼakxilhti glosario.
Kaʼakxilhti glosario.
Alakatanu wankan «xTatakan o xTikukan».
Alakatanu wankan «tamakgnin».
Alakatanu wankan «kpakgxu».
Kaʼakxilhti glosario.
Xagriego: «lakgtsokgkinanin». Unu kilhchanima kstalaninanin tiku xkalakgchan nakamasiyanikgo amakgapitsin.
Kaʼakxilhti glosario.
Alakatanu wankan «xnana».
Alakatanu wankan «xnatakamanan».
Uma Herodes Antipas. Kaʼakxilhti glosario.
Alakatanu wankan «tilh».
Alakatanu wankan «xnana».
Alakatanu wankan «tamujulh o taʼakgtapulh».
Alakatanu wankan «xsmalankganamaja».
Alakatanu wankan «tamakgnin».
Alakatanu wankan «xlakxtulinita».
Uma kilhchanima, max 3:00 a.m. asta 6:00 a.m.
Alakatanu wankan «xkgalhtlawama».
Alakatanu wankan «akgtasakgo».
Uma wamputun, ni xmakgachakgankgo la xwan limapakgsin.
Alakatanu wankan «mintata chu minana».
Alakatanu wankan «kamakgachakgxitit».
Griego, pornéia. Kaʼakxilhti glosario.
Kaʼakxilhti glosario.
Uma wamputun, ni xmakgachakgankgo la xwan limapakgsin.
Alakatanu wankan «tamakgnin».
Alakatanu wankan «lakxtulilh».
O: «pakgxu niku mujukan taway».
Magadán max na wa kilhchanima Magdala.
Alakatanu wankan «makgachakgxiyatit».
O: «pakgxu niku mujukan taway».
Xagriego: «liwa chu kgalhni».
Alakatanu wankan «kinTata o kinTiku».
Xagriego: «xmalakcha Hades». Kaʼakxilhti glosario.
Kaʼakxilhti glosario.
Alakatanu wankan «Chi».
Alakatanu wankan «xlakatipnan o xmalakgachaxwaninan».
O: «kimakgapaxuwa».
Alakatanu wankan «tamakgachakgxilh».
Alakatanu wankan «Chi».
Alakatanu wankan «Chi».
Uma versículo min kmakgapitsi Biblias, pero ni min klhuwa xalakgmakgan tatsokgni kxagriego nema tlan kalipawankan.
Xagriego: «okgxtiy dracma». Taskgaw xla akgtiy kilhtamaku.
Alakatanu wankan «limaslokgwin».
Alakatanu wankan «tamakgnin».
Xagriego: «tumin xla estater», na lilakgapaskan tetradracma.
Uma kilhchanima, xaxlipan linin. Kaʼakxilhti glosario, Gehena.
Kaʼakxilhti glosario.
Alakatanu wankan «kinTata o kinTiku».
Kaʼakxilhti nota xla Mateo 17:21.
Max: «minTlatkan».
Xagriego: «kastakyawa».
Uma liwana kilhchanima tiku pulalinankgo kcongregación. Katamalakxtupi Deuteronomio 19:16, 17.
Alakatanu wankan «chi».
Akgkaw mil talentos xla plata xwanit tutupuxam millones xla denarios.
Alakatanu wankan «xlakgawilanilh».
Kaʼakxilhti glosario.
Alakatanu wankan «xtata chu xnana».
Alakatanu wankan «xchat».
Alakatanu wankan «xchat».
Griego, pornéia. Kaʼakxilhti glosario.
Alakatanu wankan «xchat».
Alakatanu wankan «tatain o talakgalhaman».
Kaʼakxilhti glosario, eunuco.
O: «tiku ni tamakgaxtokgkgo».
O: «tiku nitu kgalhikgo».
Alakatanu wankan «lixtokgon».
Alakatanu wankan «xnatakamanan».
Kaʼakxilhti glosario.
Xagriego: «max xliʼakgtutu hora». Lata xtaxtu chichini, akxni xtsukukan putlekgekan.
Xagriego: «max xliʼakgchaxan hora». Lata xtaxtu chichini, akxni xtsukukan putlekgekan.
Xagriego: «xliʼakgnajatsa hora».
Xagriego: «max xliʼakgkawitu hora».
Kaʼakxilhti glosario.
Kaʼakxilhti glosario.
Alakatanu wankan «chi».
Kaʼakxilhti glosario.
Xagriego: «nitlan; lu lixkajni».
O: «tiku xatapaxuwan maskiwinan».
O: «lakgtatsokgostalh».
Alakatanu wankan «kmimpakgkana».
Alakatanu wankan «kinTata o kinTiku».
Alakatanu wankan «akglhman».
Alakatanu wankan «akglhman».
Alakatanu wankan «tantsasnat».
Alakatanu wankan «xtata o xtiku».
Max xkuentajtlawananin uvas talakkaxlakgolh xmalana pukuxtu pi xʼamakgolh maxkikgo tawakat nema xlakgchan xlakata nalixokgonikgo renta.
Alakatanu wankan «Katatit».
Uma chiwix xwilikan kxʼakpun o kxkgalhni niku xtakilhastukkgo akgtiy patsaps xlakata tliwakglh xtawilakgolh.
Alakatanu wankan «Katatit».
Kaʼakxilhti glosario.
Alakatanu wankan «makgachakgxiyatit».
Alakatanu wankan «chi».
Xagriego: «psykjé». Kaʼakxilhti glosario.
Alakatanu wankan «chi».
Laktsu cajas nema xkgalhikgo laktsu tatsokgni xla xTachuwin Dios chu xwilikgo kxmunkan chu kxpakgxwikikan.
O: «tlakg xalaktlan».
Kaʼakxilhti glosario.
O: «Makgalhtawakgena».
Alakatanu wankan «linatakamanan».
Alakatanu wankan «mintatakan o mintikukan».
O: «puxkunanin».
Kaʼakxilhti nota xla Mateo 17:21.
O: «prosélito», uma kilhchanima chatum tiku xalak atanu kachikin tiku na xtakanajla tlawa tuku kanajlakgo judíos. Xagriego: proselytos.
Kaʼakxilhti glosario.
Alakatanu wankan «laktsu skulh».
O: «takgalhan».
O: «kalimanikanit kgaxta».
Alakatanu wankan «chi».
Kaʼakxilhti glosario.
Kaʼakxilhti glosario.
Max: «tsilis natamakgxtakga».
Kaʼakxilhti glosario.
Kaʼakxilhti glosario.
Xtachuna takatsanajwat nema makgkatsi chatum puskat akxni lakachin kskgata.
Alakatanu wankan «namakgachakgxi».
Kaʼakxilhti glosario.
Makgapitsi águilas wakgo tuku ninit.
Xagriego: «tribus».
Alakatanu wankan «akglhman».
Xagriego: «lakatati niku minacha un».
Alakatanu wankan «puwilhta».
O: «putum kilhtamaku natawila».
Alakatanu wankan «xaTata o xaTiku».
Kaʼakxilhti glosario.
Alakatanu wankan «Tastapnalh».
Xagriego kilhchanima tsumat tiku nina tatalakgxtumi chixku.
Alakatanu wankan «liit».
Alakatanu wankan «puwilhta».
Akgtum talento xagriego xtsinkan 20.4 kilogramos. Kaʼakxilhti glosario.
Xagriego: «plata».
Xagriego: «plata».
Alakatanu wankan «kxpakgkana».
Alakatanu wankan «Katatit».
Alakatanu wankan «kinTata o kinTiku».
Alakatanu wankan «kkgalhtilh».
Xagriego kilhchanima ni lhuwa klhakgat xkgalhi; pero ni xalhtantala xlama.
Alakatanu wankan «xkgalhtipat».
Alakatanu wankan «kinatakaman».
Xagriego: «nakachukukan; nakakakan».
Xagriego: «lameta xla alabastro». Kaʼakxilhti glosario.
O: «tiku nitu kgalhikgo».
Alakatanu wankan «lakxtulilh».
Alakatanu wankan «kinTata o kinTiku».
O: «salmos».
Alakatanu wankan «tulokg».
Uma kilhchanima, talakgalhin nema kgalhikgo latamanin.
Alakatanu wankan «chi».
Alakatanu wankan «naklakasputa».
Alakatanu wankan «xʼakgaxkgolh».
Xagriego: «akgkutiy legiones». Anta kRoma, akgtum legión xlitakgatsi max akgtati o akgkitsis mil soldados.
Alakatanu wankan «chi».
Xagriego: «xaʼakgstitum kgalhni».
O: «¡Uma mintaʼakglhuwit!».
Kaʼakxilhti glosario.
Xagriego: «akinin chu kinkamanankan kakinkalimawakakan xkgalhni».
Alakatanu wankan «kxpakgkana».
Alakatanu wankan «palhma».
Kaʼakxilhti glosario.
Alakatanu wankan «xpakgkana».
Kaʼakxilhti glosario.
Xagriego: «max xliʼakgchaxan hora».
Xagriego: «max xliʼakgnajatsa hora».
O: «esponja». Akgtum xatsatata coral nema xlimachuwikan tuku xachuchutwa.
Xagriego: «xasanto kachikin».
Uma kilhchanima, viernes.
La uku, uma kilhtamaku wanikan domingo. Xpalakatakan judíos xapulana kilhtamaku xla semana xwanit.
Alakatanu wankan «Katatit».
Alakatanu wankan «tatsalh».
O: «lakgtakilhputakgolh».
Xagriego: «nakmakanajliyaw».
Alakatanu wankan «xaTata o xaTiku».
Kaʼakxilhti glosario.