¿Tiku Jesucristo?
«ASTA lhuwa latamanin tiku ni kstalaninanin Cristo na kanajlakgo pi Xla xaskgalala chu xalanka makgalhtawakgena xwanit. Xlikana, Xla wa tiku tlakg lakgapaskanit putum kilhtamaku nema titaxtunit.» (The World Book Encyclopedia.) ¿Tiku lichuwinamaw? Wa Jesucristo, tiku makilhtsukilh xaxlikana takanajla. ¿Katsiya wix tiku Jesucristo? ¿Makgtayayan kmilatamat?
Tuku tlawalh Jesús akxni latamalh katiyatni tatsokgtawilanit kʼakgtati libros xalak Biblia nema talilakgapasa Evangelios. ¿Xlikana putum tuku lichuwinankgo Evangelios? Akxni historiador Will Durant nema lhuwa lakgapaskan kalikgalhtawakgakgolh Evangelios tsokgli: «Komo makgapitsi lakchixkuwin xtsokgkgolh tuku tlawalh chatum chixku nema tlan xlikatsi, xkamasiyani tuku tlan chu xkamakgtaya latamanin xlakata tlan xlatalalinkgolh uma tlakg ni tuwa xkanajlaka ni xawa tuku tatsokgtawilanit kʼEvangelios».
Pero, lhuwa millones latamanin xalak Oriente chu alakatanu kachikinin, ni katsikgo tiku Jesús. Max kanajlakgo pi latamalh pero ni puwankgo pi tlan nakamakgtaya kxlatamatkan. Amakgapitsi puwankgo pi ni xlilat nalakgapaskgo Jesús, xlakata tuku tlawakgonit tiku wankgo pi kstalaninanin. «Makgapitsi japoneses max nawankgo pi malakgachaka akgtum bomba kNagasaki, akgtum kachikin niku anankgo lhuwa tiku kanajlanikgo Cristo ni xawa amakgapitsi kachikinin nema anankgo kJapón.»
Pero ¿wa nalimawakayaw makuchina komo tiku tatatla ni natlawa putum tuku nawani? Xlikana pi ni. Tiku wankgo pi kstalaninanin Jesús makgasa lakatsalakgonit xlimapakgsin nema makgtayanan xlakata tlan natayanikgo taʼakglhuwit nema kgalhikgo chali chali. Wa xlakata, ni tunkun kalakpuwanti pi nalakgmakgana Jesús kaj xlakata tuku wankgo pi kstalaninanin, tlakg tlan xwa komo xlakgapasti. Kalikgalhtawakga Biblia xlakata xlikana nakatsiya tiku Jesús chu asta tlan nalakgpali milatamat.
Tapaxkit: xtastakyaw Jesús
Jesucristo wa xatlan makgalhtawakgena tiku latamalh kPalestina max akgtiy mil kata nema titaxtukgonit. Ni lhuwa tuku katsikan xlakata akxni aktsujku xwanit (Mateo, caps. 1, 2; Lucas, caps. 1, 2). Akxni makgatsilh 30 kata, tsukulh “mastay ntalulokgtat [o xaxlikana] ntu ntlan” (Juan 18:37; Lucas 3:21-23) Chatati tiku tsokgkgolh xlakata xlatamat Jesús tlakg tsokgkgolh xlakata la xlichuwinan Dios, chu uma kilhchani xaʼawatiya akgtutu kata a itat nema latamalh kKatiyatni.
Akxni Jesús lichuwinalh Dios, kawanilh kstalaninanin tuku xkamakgtayalh xlakata tlan xlakaxtlawakgolh xtaʼakglhuwitkan. ¿Tuku uma? Wa tapaxkit. Akgtum taʼakgchuwin nema tlakg lakgapaskan nema wanikan Takgalhchuwin xalak Sipi, Jesús kamasiyanilh kstalaninanin nakapaxkikgo amakgapitsin. Kawanilh: «Xlipaks nkatuwa wa ntu xlakaskintit nakatlawanikgoyan nchixkuwin, na chuna wixin natlawanikgoyatit» (Mateo 7:12). Uma limapakgsin lu xlakaskinka chu kinkamasiyaniyan la nalikatsiyaw. Akxni Jesús xkalichuwinama «lakchixkuwin» na xkilhchanima tiku ni kinkaʼakxilhputunan. Antiya kʼuma takgalhchuwin na wa: «Katlawakgotit oración wa nti xalikgaman katlawakgoyan, chu nkasokgalikgoyan» (Mateo 5:44). Tapaxkit nema kakgalhiniyaw amakgapitsin tlan xkinkamakgtayan xlakata xlakkaxtlawaw taʼakglhuwit nema kgalhiyaw uku. Chatum pulalina xalak India nema wanikan Mohandas Gandhi xlakpuwan pi chuna. Xla wa: «Akxni natlawayaw chuna la masiyalh Cristo kTakgalhchuwin xalak Sipi, nalakkaxtlawayaw putum taʼakglhuwit nema wi xliputum Katiyatni». Komo nalapaxkiyaw chuna la masiyalh Jesús tlan xmasputuw tuku nitlan anan kkakilhtamaku.
Xlimasiya Tapaxkit nema xkgalhi
Jesús xtlawa tuku xmasiya. Xla pulana wililh tuku tlan xkakitaxtunilh amakgapitsin chu limasiyalh tapaxkit nema xkgalhi. Akgtum kilhtamaku, Jesús chu kstalaninanin xʼankgonit katalichuwinankgo Dios lhuwa latamanin chu ni xwayankgonit. Jesús akxilhli pi kstalaninanin «xlijaxatkan tsinu», wa xlakata ankgolh niku nitu anan. Pero akxni chankgolh niku xʼamakgo, xkakgalhkgalhimakgo latamanin. ¿Tuku xtlawaw akinin komo chuna xtatakgswi? Xla «kgayaj tikatsanikgolh» chu «titsukulh masiyunikgolh lhuwa nkatuwaj» (Marcos 6:30-34). Xlakata lu kalakgalhamalh latamanin uma tlawalh pi xkamakgtayaputulh.
Akxni kamakgtayalh ni kaj kamasiyanilh tuku xla Dios. Na kamaxkilh tuku xmaklakaskinkgolh. Akgtum liʼakxilhtit, kamawilh 5,000 lakchixkuwin pero ni tataputlakgalh lakpuskatin chu kamanan, tiku tantaku xkgaxmatnimakgolh. Atanu kilhtamaku kamawilh 4,000. Xapulana limaklakaskilh makkitsis kaxtalanchu chu tantiy skiti o tamakgnin, chu xlimakgtiy maklakaskilh mantujun kaxtalanchu chu ni tanlhuwa skiti (Mateo 14:14-21; 15:32-38; Marcos 6:35-44; 8:1-9). Tuku tlawalh Jesús, nila tamakanajla.
Jesús kamakuchilh lhuwa tiku xtatatlakgo. Kamakuchilh tiku nila xlakawanankgo, nila xtlawankgo, tiku ni xkgaxmatkgo chu tiku xkgalhikgo lepra chu asta kamalakastakwanilh tiku xnikgonit (Lucas 7:22; Juan 11:30-45). Akgtum kilhtamaku chatum tiku xkgalhi lepra tasaskinilh: «Lapi xlakaskinti, tlan nakimapaksaya». ¿La kgalhtinalh Jesús? «Stonkgli xmakan; tokglhli; na wanilh: “Klakaskin; kapaksti”.» (Marcos 1:40, 41.) Putum uma xtlawa xlakata lu xkamakgtayaputun latamanin. Xlakata tlawalh tuku nila tamakanajla limasiyalh pi xkapaxki tiku xpatinamakgo.
¿Tuwa nakanajlakan tuku tlawalh? Xlakatin amakgapitsin Jesús tlawalh tuku nila kanajlakan. Asta tiku ni xakxilhputunkgo, chu putum kilhtamaku nitlan xlichuwinankgo, nila xwankgo pi ni xtlawa tuku nila tamakanajla (Juan 9:1-34). Nachuna, wi tuku xlakata chuna xtlawa. Putum uma tlawalh xlakata xkatsika pi wa tiku xmalakgachanit Dios (Juan 6:14).
Maski kaj tsinu nakatsiyaw xlakata tuku masiyalh Jesús chu xlakata xlatamat tlawa pi napaxkiyaw chu napaxkinamputunaw chuna la paxkinalh. Pero ni kajwatiya, na tlan nakinkamakgtayayan kkilatamatkan. Jesús ni kajwatiya chatum tlan makgalhtawakgena tiku masiyalh tapaxkit. Wa pi xla xlatamanit kʼakgapun chu pi xakstu xkgawasa Dios (Juan 1:14; 3:16; 8:58; 17:5; 1 Juan 4:9). Nachuna, maski Jesús nialh lama unu kkatiyatni xla lamacha kʼakgapun chu uma tlawa pi tlakg nakatsiputuna xlakata Jesús. Biblia lichuwinan pi malakastakwanika chu uku wilikanit xlimapakgsina kxTamapakgsin Dios (Apocalipsis 11:15). Jesús wa: «Wa cha yuma liwi latamat wa ntu xaliankgalhin, mpi nalakgapaskgoyan wix mintastum Dios talulokgtat, chu Jesucristo, wa nti wix malakgachanita» (Juan 17:3; 20:31). Xlikana, komo wi tiku katsini xlakata Jesús tlan namakglhtinan latamat nema ni kgalhi xlisputni kParaíso. ¿La tlan chuna nakitaxtu? ¿Tuku xlakata ni tlakg katsiniya xlakata Jesús chu akxilha la «xtapaxkit nCristo, fuerzaj kinkamatlawiyan» la tlawalh? (2 Corintios 5:14.) Xtatayananin Jehová xatapaxuwan namakgtayakgoyan (Juan 13:34, 35).
Akxni ni wilikan niku takilhtinit textos xalak Biblia, takilhtikgonit: Hua Xasasti Talaccaxlan, primera versión [1977], (tatsokgni xala uku).