Capítulo 1
¿Tuku wamputun makxtum nakakninanaw kkinkilhtamakujkan?
1, 2. 1) ¿Tuku lu tlan lama kkinkilhtamakujkan? 2) ¿Tuku lu tlan takgalhkgalhin kgalhikgoy latamanin tiku xaʼakgstitum xnakujkan?
XLIKALANKA kakilhtamaku wi tuku lu tlan lama: kamamakxtumimaka lhuwa millón latamanin xliputum laklanka kachikinin, tanu tanu xkilhtsukutkan chu xtachuwinkan, xlakata akxtum nakakninanikgoy Dios. Umakgolh latamanin kata kata talhuwitilhamakgolh. Biblia kalimapakuwi «xtatayananin» Jehová chu wan pi umakgolh «kristianos snun lhuwa» “katsisni xawa kakuwani skujnanimakgolh” Dios (Isaías 43:10-12; Apocalipsis 7:9-15, TXP, TXS [1999]). ¿Tuku xlakata chuna tlawakgoy? Xlakata akxni lakgapaskgoy pi Jehová kajwatiya xaxlikana Dios, kamakgpuwantini xlakata nalinkgoy xlatamatkan chuna la wan xlimapakgsin. Nachuna, katsinikgonit pi lamaw «xaʼawatiya kilhtamaku» xla uma xalixkani kakilhtamaku, nema Dios nialh makgas namasputuy chu xlakgxokgo nawiliy xasasti xakalipaxaw kakilhtamaku (2 Timoteo 3:1-5, 13, TXS [1999]; 2 Pedro 3:10-13).
2 Wa xTachuwin Dios malaknuy: «Ata tsina yan ama latama xalixkajnit, [...]. Pero ti laktlan takatsij, ixlakan nawan ama lilakgatit pulataman, xlakan ana snun lipaxaw natalatamaj» (Salmo 37:10, 11). «Xalaktankswa, ixlakan nawan ama lipaxaw pulataman nima Dios nakamaxki ixkamanan; kanikxniwa natalatama ana.» (Salmo 37:29.) «Na paks naxakanikgo Dios xlakgpixtajatkan; na nialh katiʼanalh linin; chu na nialh katiʼanalh ntalipuwan, ni mpala wa ntatasa, chu na ni mpala wa ntakatsanajwat; xampi wa xlipaks nkatuwaj, wa ntu xʼanan xakgasiyaj, paks lakgsputli.» (Apocalipsis 21:4.)
3. ¿Tuku tlawama pi latamanin xlikana makxtum nakakninanikgoy Dios?
3 Latamanin wantiku kamamakxtumimaka kxaxlikana takaknin wa tama wantiku pulana nalatamakgoy kxakasasti kakilhtamaku. Ay katsinikgonit xtalakaskin Dios chu kgoxa liskujmakgolh xlakata namakgantaxtikgoy. Jesús limasiyalh pi lu xlakaskinka chuna natlawayaw akxni wa: «Wa cha yuma liwi latamat wantu xaliʼankgalhin, mpi nalakgapaskgoyan wix mintastum [o mi akstu] Dios talulokgtat chu Jesucristo, wanti wix malakgachanita» (Juan 17:3). Nachuna apóstol Juan tsokgli: «Na nalakgsputa wa nkatuxawat, chu xtaxkgonalakan, wampi wa nti ntlaway xtalakaskin Dios, xaliʼankgalhin nalatamay» (1 Juan 2:17).
Tuku wamputun pi kamamakxtumimaka latamanin
4. 1)¿Tuku wamputun pi la uku kamamakxtumimaka lhuwa latamanin xlakata akxtum nakakninanikgoy Dios? 2) ¿La lichuwinan Biblia xlakata uma tamakxtumit?
4 ¿Tuku wamputun pi kamamakxtumimaka lhuwa latamanin xlakata la uku akxtum nakakninanikgoy Dios? Uma stalanka litasiyay pi ay lakatsu wilaw xlisputni uma xalixkani kakilhtamaku chu alistalh natawila xasasti xkakilhtamaku Dios. Putum akinin akxilhmaw pi kgantaxtuma uma tuku xtawanit kBiblia nema lu xlakaskinka xlakata tiku xʼamaka kamamakxtumikan. Pulaktum tuku lichuwinan Biblia wa uma: «Kxaʼawatiya kilhtamaku [uma xaʼawatiya kilhtamaku] nala pi ksipi xla kxchik Jehová [xatalhman xaxlikana takaknin] liwana natakaxtawilay kxakgspun kasipijni [amakgapitsi takaknin], [...] chu anta naʼankgoy kachikinin. Chu lhuwa laklanka kachikinin naʼankgoy chu nawankgoy: “Katantit, chu katakxtuw kxsipi Jehová chu kxchik xDios Jacob: chu xla nakinkamasiyaniyan xlakata xtiji, chu xlikana natlawanaw kxtiji”» (Miqueas 4:1, 2; Salmo 37:34).
5, 6. 1)¿Tuku wamputun pi laklanka kachikinin lakgamakgolh Jehová? 2) ¿Tukuya takgalhskinin nakinkatlawanikanan?
5 Maski ni putum akgatunu kachikinin ankgoy kxchik Dios xlakata nakakninanikgoy, pero lhuwa millón latamanin xalak tama kachikinin kakninanikgolh Dios. Umakgolh latamanin ay lakgapaskgonit tuku lakapastaknit natlawa Dios chu xalakwan xtayat nema kgalhi Jehová Dios, chu uma lu kamakgpuwantini. Xlakata taktujukgoy chu litakgoxikgoy xlakata naputsanankgoy tuku lakaskin Dios pi katlawakgolh chu chuna la salmista, xlakan skinikgoy: «Wix kiDios, kakimasini la naktlawa tu lakgatiya. Kakilakgalhamanti, kakilipi nak xatlan tiji latani lipaxaw naklatamay» (Salmo 143:10).
6 ¿Na anta makgtanupat ktama lhuwa latamanin wantiku kamamakxtumima Jehová xlakata nakakninanikgoy? ¿Limasiyaya xlakata tuku tlawapat pi wa Jehová tiku mastay tastakyaw xlakata tuku katsininita kxTachuwin? ¿Asta niku nachipina wix xlakata “natlawana [...] kxtiji Jehová”?
¿Tuku tlaway pi makxtum katawilalh xaxlikana takaknin?
7. 1)¿Asta tiku na nakamamakxtumikan xlakata akxtum nakakninanikgoy Dios? 2) ¿Tuku xlakata xlakaskinka la uku nakakninaniyaw Jehová, chu la nakamakgtayayaw amakgapitsi nachuna natlawakgoy?
7 Xtalakaskin Jehová wa pi ángeles chu latamanin makxtum xaskulunku nakakninankgoy. ¡Lu lhuwa lakaskinaw pi kachalh kilhtamaku akxni putum kajwatiya xaxlikana Dios nakakninanikgoy! (Salmo 103:19-22.) Pero pulana, Jehová nakamasputuy wantiku ni tlawaputunkgoy xtalakaskin nema xaʼakgstitum. Xlakata putum latamanin tlan natalakgpalikgoy, Jehová pulana kamakatsini tuku natlaway xlakata lakgalhamanan (Isaías 55:6, 7). Wa xlakata, la uku «laklanka kachikinin, tanu tanu xkilhtsukutkan chu xtachuwinkan» kamakgpuwantinikan natlawakgoy uma lu xlakaskinka: «Kapikuanitit Dios, chu na kamaxkitit nkakni; xampi wa nkilhtamaku lantla xliputsanat chinitta; na wa nkalakatakilhputatit yama nti ntlawanit akgapun, chu ntiyat, chu ntakgayawana [o pupunu], chu xlipaks ntaxtunu» (Apocalipsis 14:6, 7). ¿Ay tlawapata wix uma tuku kinkamakgpuwantinikanan natlawayaw? Komo chuna, kgalhiya talakgalhaman xlakata tlan nakamakatsiniya amakgapitsi latamanin, xlakata nalakgapaskgoy xaxlikana Dios chu nakakninanikgoy.
8. Akxni katsiyaw tuku tlakg xlakaskinka masiyay Biblia, ¿tuku lu xaxlikana kilitlawatkan?
8 Pero, Jehová ni wa xtalakaskin kakakninanikgolh latamanin wantiku kaj wankgoy pi kanajlanikgoy pero chuntiya tlawamakgolh kaj tuku lakgatikgoy. Wata Dios lakaskin “nalakgapasaw wa ntu xtalakaskin” chu kalimasiyaw kkilatamatkan (Colosenses 1:9, 10). Wa xlakata, tiku katsini tuku tlakg xlakaskinka masiyay Biblia, chu paxtikatsininan, lakpuwan namatliwakglha xtakanajla xlakata nastaka. Tlakg liwana lakgapasputun Jehová, maliwakaputun chu tlakg akgatekgsputun xTachuwin chu tlakg liwana nalilatamay tuku anta wan. Kxlatamat limasiyay chuna la xtayat kinTlatikan xalak akgapun chu lakpuwan la lakpuwan Jehová. Tlaway pi kaputsalh la natlaway uma taskujut nema lakgmaxtunan, nema tatlawama xlikalanka Katiyatni chu Jehová pulalima. ¿Na wa tuku wix tlawaputuna? (Marcos 13:10; Hebreos 5:12–6:3.)
9. ¿La tlan la uku xlikana makxtum natawilakgokan?
9 Biblia masiyay pi tiku skujnikgoy Jehová makxtum xlitawilatkan (Efesios 4:1-3). La uku ay makxtum xlitawilatkan, maski lamaw kkakilhtamaku niku tapitsinit chu maski talakgalhin kinkamatlawaniputunan tuku nitlan. Jesús lhuwa skinilh Dios xlakata putum kstalaninanin makxtum xlakgolh chu xlipaxuwakgolh xlakata xaxlikana makxtum xtawilakgolh. ¿Tuku xkilhchanima uma? Pulana, tlan xtalalinkgolh Jehová chu xKgawasa, xlipulaktiy, makxtum xtawilakgolh (Juan 17:20, 21). Congregación xla kstalaninanin Cristo wa xkachikin nema limaklakaskin Jehová xlakata nakamasiyani wantiku kakninanikgoy xlakata akxtum natawilakgoy.
¿Tuku makgtayanan xlakata makxtum natawilakan?
10. 1)¿Tuku tlakg kgalhiyaw akxni limaklakaskinaw Biblia xlakata likgalhtinanaw takgalhskinin nema lu xlakaskinka akxilhaw? 2) Kaʼakxilhti wantuku makgtayanan xlakata makxtum natawilakgoy kstalaninanin Cristo chu kakgalhtinanti takgalhskinin nema lakgchan pulakatunu.
10 Unu natalichuwinan pulaktujun lu xlakaskinka nema makgtayanan xlakata makxtum nakakninanikan Dios. Akxni nakgalhtinana akgatunu takgalhskinin kalakapastakti la makgtayayan pulakatunu xlakata la talalipina Jehová chu minatalan. Nalakapastaka xlakata uma, chu akxni naputsaya textos nema nitu kalhkaxtukanit namakgtayayan tlakg nakgalhiya liskgalala xlakata Dios, liwana nalakapastaka chu nakatsiya tuku lu tlan nalaksaka natlawaya, umakgolh tayat tuku naʼakxilhaw kinputumkan maklakaskinaw (Proverbios 5:1, 2; Filipenses 1:9-11). Pulakatunu kaʼakxilhtilha.
1) Katsiyaw pi Jehová lakgchan nawan tuku tlan chu tuku nitlan. «Kalipawanti Jehová xliputum minaku, chu ni wa mintalakapastakni kalipawanti. Chu xliputum mintiji kuentajkatlawani, chu xla namatsaja mintiji.» (Proverbios 3:5, 6.)
¿Tuku xlakata naputsayaw nakinkastakyawayan chu nakinkapulalinan Jehová akxni wi tuku lakapastakmaw natlawayaw? (Salmo 146:3-5; Isaías 48:17.)
2) Kgalhiyaw xtachuwin Dios nema kinkapulalinan. «Akxni makgamakglhtinantit xtachuwin Dios, ntu nkintikakgaxpatnitit, ni xtachuna xtachuwin chixkuwin ntilimakgamakglhtinantit, wampi wa ntu luwa wa xtachuwin Dios ntilimakgamakglhtinantit xampi wa xla, wa cha ntu nkaliskujnaniman wixin nti kanajlatit.» (1 Tesalonicenses 2:13.)
¿Tuku max nakitaxtuy komo kaj wa natlawayaw tuku akinin «lakpuwanaw» pi tlan? (Proverbios 14:12; Jeremías 10:23, 24; 17:9.)
Komo wi tuku ni katsiyaw xlakata tuku wan Biblia, ¿tuku kilitlawatkan? (Proverbios 2:3-5; 2 Timoteo 3:16, 17.)
3) Putum litamakgtayayaw tuku takaxwilinit xlakata nakatsiyaw xlakata Dios. «Na Dios, wa nti namasiyunikgoy xlipakskan.» (Juan 6:45.) «Kalalilakapastaktit, kalalimakgpuwantinitit nchatunu amakgapitsin ktapaxkit, chu kxalakwan tatlaw. Ni timakgaxtakgaw ntani ntamakgstokgaw lantla ntlawako makgapitsin xalismanin, wampi kaj nalamakgpuwantiniyaw; na kax natlawayaw mpi ukxilhaw ntalakatsuwimaja yama ntlanka kilhtamaku.» (Hebreos 10:24, 25.)
¿Tuku makglhtinankgoy tiku ni makgatsankgakgoy liwat nema Jehová mastay xlakata kintakanajlakan? (Isaías 65:13, 14.)
4) Kinpulalinakan ni chatum chixku wa Jesucristo. «Wampi wa wixin, ni ukxni tilakaskinatit nalitapakuiyatit Rabi; xampi xman nchatum wa nti mimakgalhtawakganakan, wa nCristo; chi nchu wixin, paks natalanin. Chu wa mintlatkan, tini tilimapakuwiyatit nTlati yunu nkatuxawat; xampi xman nchatum mintlatikan, wa cha nti wi nkakgapun. Na tini tilitapakuwiyatit mpuxku xampi xman nchatum wa nti mimpuxkukan, wa nCristo.» (Mateo 23:8-10.)
¿Xlilat nalakpuwan chatum lataman pi tlakg lanka nixawa amakgapitsin? (Romanos 3:23, 24; 12:3.)
5) Kanajlayaw pi kajwatiya xTamapakgsin Dios nakamakgtaya latamanin. «Chuna nama wixin nawanatit akxni natlawayatit mioraciónkan: KinTlatikan nti wilapi nkakgapun, katamasantujlilh mintukuwini. Kamilh milimapakgsin. Wa nkatatlawalh ntu mintalakaskin, xtachuna lantla nkakgapun, nachuna kawa nkatiyatna. Wampi xapulana kaputsatit wa ntu xlimapakgsin Dios, chu wa xtalakaskin, wa nchu xlipaks yuma ntu amakgapitsin, paks nakataliwakaniyan.» (Mateo 6:9, 10, 33.)
¿La kinkamakgtayayan xlakata tlan makxtum natawilayaw “pulana naputsayaw wa ntu xlimapakgsin Dios”? (Miqueas 4:3; 1 Juan 3:10-12.)
6) Espíritu Santo tlawa pi xkakninanin Dios kakgalhikgolh xalakwan tayat nema lu xlakaskinka xlakata akxtum natawilakgoy. «Xtawakat espíritu wa: tapaxkit, tapaxuwan, takaksni, tiku lu kgalhkgalhinan, tlawakan tuku tlan, tlan talikatsit, takanajla, ni lakapala sitsikan, tiku machokgoy tuku nitlan tlawaputun.» (Gálatas 5:22, 23, NM.)
¿Tuku kilitlawatkan xlakata xʼespíritu Dios natlaway pi kakgalhiw xtawakat? (Hechos 5:32.)
Chuna la katalalinaw kinatalankan, ¿la nalitasiyay pi kgalhiyaw xʼespíritu Dios? (Juan 13:35; 1 Juan 4:8, 20, 21.)
7) Putum xaxlikana xkakninanin lichuwinankgoy xalakwan xalaksasti tamakatsin xla xTamapakgsin Dios. «Na xapulh taliʼakgchuwinanit nawan xlikatlanka nkatuxawat yuma xatlan tamakatsinin xla tapakgsin; lakimpi paks nakgaxmatkgoy yuma ntalulokgtat xlipaks akgmakgat chixkuwin; akxniku nchu nachin xlikgatsputni nkatuxawat.» (Mateo 24:14.)
¿Tuku nakinkamakgtayayan xlakata tlakg nalichuwinanputunaw xalakwan xalaksasti tamakatsin? (Mateo 22:37-39; Romanos 10:10.)
11. ¿La kinkamakgtayayan kkilatamatkan akxni tlawayaw tuku xlikana masiyay Biblia?
11 Makxtum nakakninaniyaw Jehová uma natlaway tlakg nalilakgtalakatsuwiniyaw chu kinkamaxkiyan talakaskin lipaxaw nakatalalinaw kinatalankan. Salmo 133:1 wan: «Kakxilhtit, snun tlan y lan tamakglhkatsi akxni ti tatapakgsini Dios akxtum tarapaxki la litakam, akxni chatum talaj». Lu tlan limakgkatsiyaw pi makgxtakgnitaw tayat, la umakgolh, akstu napaxkikana, talakgxtumit xalimaxana, chu ni machokgokan tasitsi xla uma kakilhtamaku xlakata nakatatamakxtumiyaw latamanin wantiku paxkikgoy Jehová chu kgalhakgaxmatkgoy xlimapakgsin.
Kalakgmakgaw tuku nakinkamapitsiputunan
12. ¿Tuku xlakata nalakgmakganaw tayat xlakata niti tapakgsiniputunkan?
12 Xlakata ni nalakxtlawayaw uma lu stlan tamakxtumit nema kgalhiyaw xlikalanka katiyatni, xlakaskinka nalakgmakganaw tuku nakinkamapitsiputunan. Pulaktum, wa tayat xlakata ni tapakgsiniputunkgoy Dios chu xlimapakgsin. Jehová kinkamakgtayayan nalakgmakganaw tama tayat xlakata kinkawaniyaw tiku malakatsukilh: Akgskgawini, nawatiya Satanás (2 Corintios 4:4; Apocalipsis 12:9). Wa uma tiku kamakgpuwantinilh Adán chu Eva xlakata ni nakgalhakgaxmatkgoy chu ni xtlawakgolh xtalakaskin Dios, xlakan nitlan kakitaxtunilh chu akinin na nitlan kinkakitaxtuniman (Génesis 3:1-6, 17-19). Lamaw kkakilhtamaku niku litsamay latamanin tiku sakstu tapakgsiputunkgoy, wa xlakata xlakaskinka ni namastayaw talakaskin nachuna nakinkaʼakgspulayan.
13. ¿La xlikana nalitasiyay pi ay takaxmaw xlakata nalatamayaw kxaʼakgstitum xasasti kakilhtamaku xla Dios?
13 Kalapastakwi uma lu tlan tuku malaknu Jehová, namasputu uma xalixkajni kakilhtamaku chu xlakgxokgo nawiliy xasasti akgapun chu xasasti tiyat niku «akgstitum nalatamakan» (2 Pedro 3:13, TXS [1999]). ¿Ni xlilat nakinkamaʼakgpuwatiniyan natsukuyaw takaxaw la uku xlakata nalatamayaw tama kilhtamaku niku xaʼakgstitum nalatamakan? Uma kilhchaniy pi kuenta kilitlawatkan tastakyaw nema masta Biblia: «Ni kalakgpaxkitit nkatuxawat, chu na ni mpala wa ntu anan nkatuxawat. Lapi wi nti lakgpaxkiy nkatuxawat, wa xtapaxkit xaTlat, ni kgalhiniy» (1 Juan 2:15). Wa xlakata, nalakgmakganaw xtayat uma kakilhtamaku —xlakata xakstukan tapakgsiputunkgoy, akstu kapaxkikan, anan talakgxtumit xalimaxana, chu ni machokgokan tasitsi— chu nalismaniyaw nakgalhakgaxmataw Jehová chu xliputum kinakujkan natlawayaw tuku lakaskin, maski talakgalhin nema kgalhiyaw tanu tuku kinkamatlawiputunan. Xliputum kilatamatkan xlitasiyat pi kintalakapastaknikan chu tuku wi kkinakujkan wa tlawaputun xtalakaskin Dios (Salmo 40:8).
14. 1)¿Tuku xlakata xlakaskinka la uku nalimaklakaskinaw kilhtamaku nema kinkamaxkikanan xlakata nalakgapasaw chu natlawanaw kxtiji Jehová? 2) ¿Tuku malakpuwaniyan umakgolh textos nema tatsokgtawilakgonit kpárrafo?
14 Akxni nachan kilhtamaku nema Dios lakkaxwilinit xlakata namasputuy uma xalixkajni kakilhtamaku chu putum tiku latamakgoy chuna la likatsikgoy latamanin xalak uma kakilhtamaku, Jehová ni katimakgapalalh. Ni katimalakxilhli chu ni katilakgpalilh xlimapakgsin xlakata nakamakgapaxuwa wantiku katsikgoy xlimapakgsin Dios chu tiku itat xnaku litlawamakgolh xtalakaskin Dios xlakata ni makgxtakgputunkgo kakilhtamaku. Wa xlakata, ni kamakgatsankgaw kilhtamaku (Lucas 13:23, 24; 17:32; 21:34-36). Lu tlan litamakgkatsiy pi lhuwa latamanin, limaklakaskinkgoy uma kilhtamaku nema Jehová kamaxkima, lu xatapaxuwan limaklakaskinkgoy xTachuwin Dios chu la takaxwilinit Xkachikin xlakata nakatsikgoy xtamasiy Jehová. Akxtum lamakgolh kxtiji Jehová chu takilhanumakgolh kxasasti kakilhtamaku. Akxni tlakg katsiniyaw xlakata Jehová, tlakg paxkiyaw chu tlakg skujniputunaw.
Wantuku talichuwinalh
•¿Tuku lakapastaknit Jehová xlakata takaknin?
•Akxni katsiyaw tuku tlakg xlakaskinka masiyay Biblia, ¿tuku lu xaxlikana kilitlawatkan?
•¿Tuku tlan natlawayaw chatunu chatunu akinin xlakata akxtum nakatatawilayaw amakgapitsi xlakskujni Jehová?
[Dibujo xla página 4]
“Pero ti laktlan takatsij, ixlakan nawan ama lilakgatit pulataman, xlakan ana snun lipaxaw natalatamaj”