Capítulo 15
Kakgaxmatwi tuku kinkawanikanan chu kamakglhtinaw tastakyaw
1. 1) ¿Tuku xlakata kinputumkan lakaskinaw nakinkawanikanan tuku natlawayaw chu nakinkastakyawakanan? 2) ¿Tuku xlakaskinka takgalhskinin kilitlawatkan?
ANTA kSantiago 3:2 Biblia wan: «Xampi paks akgchakgxtayayaw mpala tu nitlan ntlawayaw». Max lakapastakaw akxni makglhuwa ni tlawanitaw chuna la kinkawaniyan xTachuwin Dios. Wa xlakata, katsiyaw pi xlikana chuna la kinkawaniyan Biblia: «Kakgaxpatti tuku nawanikana chu kamakgamakglhtinanti tastakyaw, xlakata skgalala nawana» (Proverbios 19:20). Xlikana pi ay limaw kilatamatkan chuna la masiyay Biblia. Pero ¿tuku tlawayaw akxni chatum kintalakan kinkawaniyan tuku kilitlawatkan?
2. ¿Tuku natlawayaw akxni nakinkastakyawakanan?
2 Makgapitsi latamanin wi tuku wankgoy xlakata ni nalitayakgoy tuku nitlan tlawakgonit, wankgoy pi nitu wamputun tuku tlawakgolh chu kalimawakakgo amakgapitsi. Pero, wantuku tlakg tlan natlawayaw, nakgaxmataw chu natlawayaw tuku nakinkawanikanan (Hebreos 12:11). Pero, ni nalakpuwanaw pi paks xatlan tuku natlawakgoy amakgapitsi, na nipara xlenkgalhin nakawaniyaw pi nitlan tuku tlawamakgolh komo ni lu xlakaskinka o xlakata wantuku Biblia wan pi chatunu chatunu tlan nalaksaka tuku natlawaputun. Chu komo tiku nastakyawayan ni paks katsi xlakata tuku listakyawaman, tlan nawaniya tuku nikatsi pero ni natalatlawaya. Pero, anta kʼuma Capítulo nakatsiyaw akxni xlilat nakinkawanikanan tuku kilitlawatkan o tastakyaw nema kinkamaxkikanan chu anta takilhtiyanit kBiblia. ¿Tuku natlawayaw akxni nakinkastakyawakanan?
Wantuku kinkamasiyanikgoyan liʼakxilhtit
3, 4. 1) ¿Tuku tekgsaw kBiblia nema kinkamakgtayayan xlakata tlan naʼakxilhaw akxni nakinkawanikanan tuku kilitlawatkan chu akxni kinkastakyawakanan? 2) ¿La kgalhtinalh Saúl akxni stakyawaka, chu la kitaxtunilh?
3 Anta kxTachuwin Dios tekgsaw wantuku xaxlikana lanit nema nakinkamakgtayayan, lichuwinan xlakata latamanin tiku kawanika tuku xlitlawatkan, chu lakgachunin kastakyawaka. Chatum tiku stakyawaka wa mapakgsina Saúl xalak Israel, wantiku ni kgalhakgaxmatli Jehová akxni xwanikanit pi xmasputulh kachikin Amaleq. Amalequitas xkatalachipakgonit xkachikin Dios, wa xlakata Jehová xlimapakgsinanit pi xkamasputuka tama kachikin chu putum xʼanimaleskan na xkamasputuka. Pero Saúl ni makgnilh xmapakgsina tama kachikin chu maʼakgataxtilh makgapitsi animales tlakg xalakwan (1 Samuel 15:1-11).
4 Jehová malakgachalh xpalakachuwina Samuel xlakata kstakyawalh Saúl. ¿Tuku tlawalh Saúl? Xla wa pi xkamasputunit amalequitas, pero wa pi ni makgniputulh mapakgsina. Uma tuku tlawalh ni wa tuku xlimapakgsinit Jehová (1 Samuel 15:20). Nachuna, Saúl kalimawakalh pi wa kachikin xlinkgoy kuenta xlakata ni masputulh putum animales. Xla wa: «Kkapekuanilh kachikin chu wa xlakata kkakgalhakgaxmatli» (1 Samuel 15:24). Xlakata tuku wa limasiyalh pi wantuku tlakg xlakaskinka xʼakxilha Saúl wa la xʼakxilhkgolh amakgapitsi latamanin, xlakata wanilh Samuel pi xtlawalh tuku tlan xliʼakxilhkgolh kachikin (1 Samuel 15:30). Alistalh, Jehová lakgmakgalh uma mapakgsina (1 Samuel 16:1).
5. ¿Tuku akgspulalh mapakgsina Uzías xlakata ni kgaxmatli akxni stakyawaka?
5 Mapakgsina Uzías xalak Judá «ni kgalhakgaxmatnilh xDios Jehová chu tanulh kxtemplo Jehová xlakata nalhkuyuy limajinin» (2 Crónicas 26:16). Pero, kajwatiya sacerdotes tlan klhkuyokgo limajinin. Akxni xapuxku sacerdote machokgoputulh mapakgsina Uzías xla sitsilh. ¿Tuku lalh akxni chuna tlawalh? Biblia wan: «Kaj xalan mutaxtulh lepra [...], xlakata Jehová matatatlilh. Chu mapakgsina Uzías ni makgxtakgli lepra asta nilh» (2 Crónicas 26:19-21).
6. 1) ¿Tuku xlakata Saúl chu Uzías tuwa makgkatsikgolh namakgamakglhtinankgo tastakyaw? 2) ¿Tuku xlakata la uku lhuwa latamanin ni makgamakglhtinankgoy tastakyaw?
6 ¿Tuku xlakata tuwa makgkatsikgolh Saúl chu Uzías namakglhtinankgoy tastakyaw? Wantuku ni kamaxkilh talakaskin namakglhtinankgoy tastakyaw wa xlakata laktlankajwa xwankgonit: xchatiykan laktlanka xkamakgkatsikan. Lhuwa latamanin xakstu katlawanikan tuku nitlan xlakata na laktlankajwa. Chuna la limasiyakgoy, lakpuwankgoy pi komo natlawakgoy tuku nakawanikan limasiyay pi wi tuku nitlan tlawamakgolh o lakpuwankgoy pi nitlan nakaʼakxilhkan. Pero, tatlankit nitlan tayat, xlakata tlaway pi ni liwana nalakapastaka tuku natlaway chatum lataman chu na tlaway pi ni namakgamakglhtinan tamakgtay nema Jehová limastay xTachuwin chu xkachikin. Wa xlakata xla kinkawaniyan: «Tatlankit wi akxni ni a tliwakga makasanan chu lakgsputa, chu tlanka tamakgkatsit akxni nina a akgchakgxkan» (Proverbios 16:18; Romanos 12:3).
Kamakgamakglhtinaw tuku
nakinkawanikanan natlawayaw
7. ¿Tuku lu tlan kinkamasiyaniyan Moisés xlakata tlawalh tuku wanilh xputiatlat?
7 Biblia lichuwinan xatlan liʼakxilhtit xlakata latamanin tiku makgamakglhtinankgolh tuku kawanika xtlawakgolh chu uma kinkamakgtayakgoyan. Kalichuwinaw xlakata Moisés, xputiatlat wanilh la tlan xtlawalh lanka taskujut nema xlakgayawakanit. Moisés kgaxmatli chu tunkun tlawalh chuna la wanika (Éxodo 18:13-24). ¿Tuku xlakata kgaxmatli tuku wanika xtlawalh chatum chixku tiku lhuwa limapakgsin xkgalhi? Xlakata ni tlankajwa xwanit. «Moisés wa tlakg ni tlankajwa xwanit xliputum lakchixkuwin tiku xlamakgolh kkatiyatni.» (Números 12:3.) ¿La xlilakaskinka natataktujuyaw? Sofonías 2:3 limasiyay pi komo ni tlankajwa nawanaw tlan nakgalhiyaw latamat.
8. 1) ¿Tukuya talakgalhin tlawalh David? 2) ¿La makgamakglhtinalh tastakyaw nema maxkilh Natán? 3) ¿Tuku nitlan kitaxtunilh xlakata xtalakgalhin David?
8 Mapakgsina David tatalakgxtumilh Bat-seba chu xmatsekgputun uma tuku xtlawanit, wa xlakata mamakgninalh xchixku Bat-seba xwanikan Urías. Akxni Jehová malakgachalh xpalakachuwina Natán xlakata kstakyawalh David, xla nitlan limakgkatsilh xlakata uma tuku xtlawanit chu tunkun wa: «Kmakglakgalhinanit kxlakatin Jehová» (2 Samuel 12:13). Maski Dios tapatilh akxni David nitlan limakgkatsilh xlakata tuku xtlawanit, ni mapanunilh xlakata tuku nitlan xʼama lakgmin. Jehová wanilh, «kgantum espada ni katitapanulh kminchik», chu xlakpuskatin xʼamaka kamakamaxkikan «xtalataman» chu xkgawasa tiku xʼama lakachin xlakata xtatalakgxtuminit Bat-seba “xlikana xʼama niy” (2 Samuel 12:10, 11, 14).
9. ¿Tuku ni napatsankgayaw akxni nakinkawanikanan tuku natlawayaw o nakinkastakyawakanan?
9 Mapakgsina David xkatsi pi lu tlan kitaxtuy kgaxmatkan xatlan tastakyaw. Lakgachunin maxkilh paxtikatsinit Dios xlakata wi tiku kstakyawa (1 Samuel 25:32-35). ¿Nachuna makglhtinanaw tastakyaw chuna la tlawalh David? Komo chuna tlawayaw, ni nawanaw chu ni katitlawaw wantuku alistalh nalakpuwanaw pi nichuna xtitlawaw. Pero ¿la naʼakxilhaw akxni nakinkastakyawakanan o nakinkawanikanan tuku kilitlawatkan? Nikxni kapatsankgaw pi akxni nakinkastakyawakanan limasiyay pi Jehová kinkapaxkiyan chu lakaskin tlan kakinkakitaxtunin xliputum kilhtamaku (Proverbios 3:11, 12; 4:13).
Lu xalakwan tayat nema naliskujaw xlakata tlan nakgalhiyaw
10. ¿Tukuya tayat xtalakaskin xkgalhikgolh chuna la lichuwinalh Jesús xlakata tlan xmakgtapakgsikgolh kTamapakgsin?
10 Xlakata tlan liwana natalalinaw Jehová chu tlan nakatalalinaw kinatalankan, wilakgolh makgapitsi tayat nema kilikgalhitkan. Jesús xlichuwinama akgtum tayat akxni yawalh chatum aktsu kgawasa kxlakgstipankan kstalaninanin chu wa: «Luwa xlikana kkawaniyan, mpi lapi ni xtalakgpalitit, xtachuna xwantit lakgskgatan, ni katitanutit kxtapakgsin akgapun. Chuna mpi kaxati kawa nti xtaktujulh xtachuna xwa yuma aktsu kgawasa, wa yuma xatlanka anta kxtapakgsin akgapun» (Mateo 18:3, 4). Xlakata xtamakgalhtawakgen Jesús xlalimakglhuwima tiku tlakg lanka xliwanat, xtalakaskin pi ni laktlankajwa xwankgolh (Lucas 22:24-27).
11. 1) ¿Tiku natataktujuniyaw, chu tuku xlakata? 2) Komo akinin natataktujuyaw, ¿tuku natlawayaw akxni nakinkastakyawakanan?
11 Apóstol Pedro tsokgnalh: «Xawa akxtum kakgalhitit tasmalhwan [o tataktujut] kakalilakgachixkuwitit chatunu amakgapitsin, chu niukxni katlankakatsitit xampi [...] Dios nipala tsinu kaʼakxilhputun wanti tlanka makgkatsikan wampi xla lhuwa lakgalhamankgo wanti yama xalaksmalhwan [o tataktujukgo]» (1 Pedro 5:5, TXS [1999]). Katsiyaw pi kilikgalhitkan uma tayat kxlakatin Dios, pero uma versículo limasiyay pi na nalimasiyayaw chuna la katalalinaw kinatalankan. Komo nakgalhiyaw uma tayat, ni katilisitsiw akxni amakgapitsin natalan nakinkastakyawakgoyan, wata nakinkamakgtayakgoyan xtastakyaw (Proverbios 12:15).
12. 1) ¿Tuku lu xlakaskinka tayat xtachuna tataktujut? 2) ¿Tuku xlakata kilikuentajtlawatkan xlakata tuku nakamatlawi kintayatkan amakgapitsin?
12 Atanu tayat xtachuna tataktujut wa pulana nawiliyaw tuku xtlankan amakgapitsi. Apóstol Pablo tsokgnalh: «Tini chatum kaputsalh wa lantla nkaj xakstu nalakgtaxtuy, wampi na kaputsalh lantla ntlan nalakgtaxtuy achatum. [...] Wa lantla wayanatit, su kgotnanatit, su mpala tu atipatu ntu ntlawayatit, wa nkalitlawatit xlipaks lantla nalimaxkiya nkakni Dios. Ni tu tilimakgchakgxnikgoyatit judíos, chu ni mpala wa atanuj chixkuwin, chu ni mpala wa xkanajlanin Dios» (1 Corintios 10:24-33). Umakgolh tachuwin, Pablo ni wamputun pi putum nalakgmakganaw wantuku akinin lakgatiyaw, wata kinkawanikanan nituku natlawayaw nema nakamatlawiputun amakgapitsi tuku xlakan lakpuwankgoy pi nitlan natlawakgoy.
13. ¿Tuku nalimasiyay komo xlenkgalhin tlawayaw tuku wan Biblia?
13 ¿Lakapulana wiliya tuku xtlankan amakgapitsi nixawa tuku wix lakgatiya? Kinputumkan kilikatsinitkan chuna natlawayaw. Pulaklhuwa niku tlan pulana nawiliyaw tuku xtlankan amakgapitsi, pero kalichuwinaw xlakata la lhakgananaw chu la takaxtayayaw. Xlikana pi xlakata talhakgan chatunu chatunu nalaksaka tuku nalakgatiy, pero kuentaj natlawayaw ni nalakatsalayaw limapakgsin xalak Biblia, nalhakganana chuna la xlilat, ni lixkajni xlitasiyat chu ni xataxkajwani. Pero komo nakatsiyaw pi kintalhakgankan o la takaxtayayaw tlaway pi latamanin tiku ni chuna kamakgastakkanit la komo akinin xalak tama kachikin ni nakgaxmatputunkgoy xlakata xTamapakgsin Dios, ¿nalakgpaliyaw kintalhakgankan? Xlikana pi liwaka tlakg xlakaskinka nakamakgtayayaw amakgapitsi nakgalhikgoy latamat nema ni kgalhi xlisputni nixawa tuku akinin lakgatiyaw.
14. ¿Tuku xlakata xlakaskinka nakatataktujuniyaw amakgapitsi chu pulana nawiliyaw xtlankan amakgapitsi?
14 Xlakata ni tlankajwa nawanaw chu pulana nawiliyaw xlakata tlan kakitaxtunilh amakgapitsi, Jesús wililh xatlan liʼakxilhtit, asta katuchakgelh xtamakgalhtawakgen (Juan 13:12-15). Xtachuwin Dios lichuwinan xlakata Jesús: «Pus chi kakgalhitit watiya yuma ntalakapastakni wa ntu na xkgalhi nCristo Jesús. Wa nti maski lantlata Dios xwanit, ni wa lakgkatsalh yuma lantla xliDios xwanit, mpala fuersaj nakgalhiy, ni ukxni namakgaxtakga. Chi wampi wata akstu taktujulh, wa ntiyalh xlatamat lantla nti nkaj xachunata, xtachuna tiwa lantlata chixkuwin. Akxni ntatakgsli lantla xtachuna chixku, akstutaktujulh, lakgachixkuwina wa klinin» (Filipenses 2:5-8; Romanos 15:2, 3).
Ni kalakgmakgaw xtastakyaw Jehová
15. 1) ¿Tuku natlawayaw xlakata kintayatkan namakgapaxuwa Dios? 2) La uku, ¿tuku limaklakaskin Jehová xlakata nakinkawaniyan tuku natlawayaw chu tuku kinkalistakyawayan?
15 Xlakata putum akinin makglakgalhinanin, xlakata tlan nakgalhiyaw xtayat kiDioskan lu xlakaskinka pi nalakgpaliyaw la lakapastakaw chu na nalakgpaliyaw kintayatkan. Talakaskin pi nalilhakgananaw «xasasti tayat» (Colosenses 3:5-14). Akxni nakinkawanikanan wantuku natlawayaw chu tastakyaw nema nakinkamaxkikanan nakinkamakgtayayan nakatsiyaw la namatlaniyaw kintayatkan chu naʼakgatekgsaw la natlawayaw. Wa Biblia pulana kinkalistakyawakanan xlakata la nalinaw kintayatkan (2 Timoteo 3:16, 17). Nachuna, likgalhtawakga nema takilhtiyanit kBiblia chu tamakxtumit nema lakkaxwili xkachikin Jehová kinkamasiyanikgoyan la nalilatamayaw xTachuwin Dios. Maski ay makglhuwata kgaxmatwi watiya limapakgsin, ¿akxilhaw pi wi tuku nina chuna tlawamaw chu lakgpaliyaw kilatamatkan?
16. ¿Tukuya tamakgtay kinkamaxkiyan Jehová chatunu chatunu akinin?
16 Xlakata Jehová kinkapaxkiyan chu lakaskin pi tlan kakinkakitaxtunin, xla kinkamakgtayayan xlakata tlan nalakkaxtlawayaw kintaʼakglhuwitkan. Lhuwa millón latamanin ay kalimakgalhtawakgamaka Biblia kxchikkan chu wa kalimakgtayamaka. Nachuna, natlatni kawanikgo xkamanankan tuku natlawakgoy chu kastakyawakgoy xlakata ni natlawakgoy tuku alistalh nakamakgapatinan (Proverbios 6:20-23). Wantiku xalak congregación, natalan kaskinikgoy tamakgtay amakgapitsi tiku ay makgasa lichuwinankgoy Dios xlakata na tlakg tlan natlawakgoy taskujut nema lakgayakgolh. Lakgkgolotsin na kaskinikgoy tastakyaw amakgapitsi lakgkgolotsin o amakgapitsi natalan tiku makgasa lichuwinankgoy xlakata Dios. Wantiku kgalhikgoy xalakwan tayat limaklakaskinkgoy Biblia akxni kamakgtayakgoy amakgapitsi tiku maklakaskinkgoy tamakgtay pero ni kakilhnikgoy akxni chuna tlawakgoy. Wa xlakata, komo wix stakyawanana, kalakapastakti “naʼukxilhlakachipina mpi na katuxawat lapat, ni wa mpala na chuna naʼakgspulayan” (Gálatas 6:1, 2). Kinputumkan maklakaskinaw nakinkawanikanan tuku kilitlawatkan chu nakinkastakyawakanan xlakata tlan makxtum nakakninaniyaw kajwatiya xaxlikana Dios.
Wantuku talichuwinalh
• Xlakata Jehová kinkapaxkiyan, ¿la kinkamakgtayayan nalakgpaliyaw kilatamatkan niku kinkatsankganiyan?
• ¿Tuku xlakata lhuwa latamanin tuwa makgkatsikgoy namakglhtinankgoy tastakyaw nema kamaxkikan, chu tuku xlakata nitlan chuna makgkatsikan?
• ¿Tuku lu xalakwan tayat nakinkamakgtayayan namakgamakglhtinanaw tastakyaw, chu la limasiyalh Jesús xlakata uma?
[Dibujo xla página 142]
Uzías lakgmakgalh tastakyaw chu chipalh lepra
[Dibujo xla página 142]
Moisés lu tlan kitaxtunilh xlakata makgamakglhtinalh xtastakyaw Jetró