Watchtower BIBLIOTECA KʼINTERNET
Watchtower
BIBLIOTECA KʼINTERNET
totonaco
  • BIBLIA
  • LIKGALHTAWAKGA
  • TAMAKXTUMIT
  • bt cap. 26 págs. 203-210
  • «Niti katinilh»

Nitu video xlakata tuku laksakti.

Kakilatapatiw, ni liwana tasiya uma video.

  • «Niti katinilh»
  • “Liwana kalichuwinaw xTamapakgsin Dios”
  • Subtítulos
  • Xtachuna tuku putsapat
  • «Xlakata un lu tliwakga xkinkalakgapaxtokgman» (Hechos 27:1-7a)
  • «Lu tliwakga xkinkalakchikiman un» (Hechos 27:7b-26)
  • «Putum tlan chankgolh kkatiyatni chu nitu lanikgolh» (Hechos 27:27-44)
  • «Lu tlan kinkalikatsinikgon» (Hechos 28:1-10)
  • Pablo linkan kRoma
    Tuku tlan nakatsiniya kBiblia
  • ¡Ni kapekuanti! Jehová mimakgtayana
    Makatsinina Lichuwinan xTamapakgsin Jehová (natalikgalhtawakga) 2020
  • «Liwana xkalitachuwinan xTamapakgsin Dios»
    “Liwana kalichuwinaw xTamapakgsin Dios”
“Liwana kalichuwinaw xTamapakgsin Dios”
bt cap. 26 págs. 203-210

CAPÍTULO 26

«Niti katinilh»

Akxni Pablo lu nitlan tuku titaxtu kpupunu, limasiya takanajla chu tapaxkit

Takilhtinit kʼHechos 27:1–28:10

1, 2. ¿Tuku max natitaxtu Pablo akxni nalinkan kRoma, chu tuku max lilakgaputsama?

AKXNI Festo wanilh Pablo: «Wa kalakputsananin César», max lu tsukulh lilakgaputsa, xlakata ni katsi la nakitaxtuni akxni nalakputsananikan kRoma. Titaxtunita akgtiy kata la tanuma kpulachin, wa xlakata chuna la nalinkan anta kRoma, lhuwa tuku natalakgpali kxlatamat (Hech. 25:12). Pero ni kapatsankgaw pi putum tuku titaxtulh anta kpupunu ni akgtum tapaxuwan xwanit. Xlakata ama kRoma max Pablo lu lilakpuwama la nakitaxtuni kxlakatin César.

2 Makglhuwa «lipekua tuku titaxtulh [...] kpupunu». Makgtututa xlakgtsankgama kpupunu chu asta akgtum kilhtamaku chu akgtum tsisni xlawaka kxkgalhni pupunu (2 Cor. 11:25, 26). Nachuna, nialh nakitaxtuni chuna la akxni lichuwinantapulilh Dios chu nina tachin xwi. La uku xatachin limaka, chu chuna la ama lata kCesarea asta kRoma lu makgat: liwaka 3,000 kilómetros. ¿Tlan nachan kRoma? Komo tlan nachan chu nitu nalani, kalakapastakwi pi tiku nalakputsanani wa tlakg xatliwakga tamapakgsin nema xʼanan kxkakilhtamaku Satanás. ¿Tuku natlawanikan? ¿Namakgnikan?

3. ¿Tuku xlakkaxwilinit natlawa Pablo, chu tuku naʼakxilhaw kʼuma capítulo?

3 Xlakata katsiyawa putum tuku titaxtulh Pablo, ni lakpuwanaw pi xpekuama xlakata naʼan kRoma. Xkatsi pi tuwa xʼama kitaxtuni, pero ni xkatsi tuku taʼakglhuwit xʼama lakgmin. Wa xlakata ni lilakgaputsalh uma, komo chuna xtlawalh nialh xlipaxuwalh la xlichuwinama Dios (Mat. 6:27, 34). Xkatsi pi xtalakaskin Jehová wa liwana nalimaklakaskin xkilhtamaku xlakata nakalitachuwinan latamanin xalaktlan tamakatsinin, chu asta mapakgsinanin (Hech. 9:15). Chu liwana xlakkaxwilinit namakgantaxti uma limapakgsin, maski kaxatukawa tuku xlalh. Xlakata akinin nachuna tlawaputunaw, kaʼakxilhwi tuku kinkamasiyaniyan tuku titaxtulh Pablo akxni linka kRoma.

«Xlakata un lu tliwakga xkinkalakgapaxtokgman» (Hechos 27:1-7a)

4. ¿Tuku barco tawakalh Pablo, chu tiku xtaʼankgo?

4 Julio, soldado tiku xkuentajtlawa Pablo chu amakgapitsi tachin, akxtum katatawakalh kʼakgtum barco nema xlin tuku kstakan chu aku xchinit kCesarea, uma barco xminacha kʼAdramitio, kxkilhtun pupunu Asia Menor nema xwi kxlakatin kachikin Mitilene. Uma barco pulana xʼama an knorte chu alistalh kʼoeste chu makglhuwa xʼama tachokgo xlakata namaktikan chu namawakakan listat. Uma barco ni xtatlawanit xlakata xkalinka latamanin, nipara tiku tachin xwankgonit (kaʼakxilhti recuadro «¿La xʼankan kbarco makgasa?»). Pero Pablo ni xʼakstu xkataʼan tiku nitlan xlikatsikgo. Na anta xʼankgo Aristarco chu Lucas. Chu wa Lucas tiku tsokgwililh tuku titaxtukgolh. Ni katsiyaw komo xlakan xokgokgolh xpasajekan xlakata tlan xʼankgolh kbarco o kamaxkika talakaskin nataʼankgo Pablo (Hech. 27:1, 2).

¿LA XʼANKAN KBARCO MAKGASA?

Makgasa, barcos liwana xkatlawakanit xlakata lhuwa tuku tlan xlinkgolh, chu ni xlakata xkalinkgolh latamanin. Tiku xʼamputun alakatanu xliʼanat xwanit anta niku xchankgo barcos, xliputsat xwanit xmalana barco, xtalakkaxlalh la xlilhuwa xʼama mataji xlakata xlilh niku xʼamputun, chu xkgalhkgalhilh asta akxni barco xtaxtulh.

Lhuwa mil barcos xtitaxtukgo kpupunu Mediterráneo, xlinkgo chu xliminkgo liwat chu atanu tuku xmaklakaskinkan. Tiku xtawaka kbarco xlakata alakatanu niku xʼamputun kalakgwan klhtata, makglhuwa xlimaklakaskin akgtum aktsu chiki xla lhakgat nema liwana xyawa katsisni chu xmakipara tsisa. Na xlin xliwat, tuku xlilhakganalh chu putum tuku xmaklakaskilh.

Un lu xlakgpali la xlilhuwa kilhtamaku xmakgapala barco asta xchalh niku xlichanat xwanit. Xlakata lu nitlan xwi kilhtamaku lata xlakʼitat noviembre asta xlakʼitat marzo, lu tuwa xwanit nalinkan barco kpupunu.

Akgtum barco xala makgasa lata kxlakatin asta kxkgen. 1. Tuku lipulalinkan barco. 2. Tlakg pakglanka lhakgat nema snokglin un. 3. Tuku limachokgowilikan barco. 4. Xapakgtsu lhakgat nema snokglin un.

5. ¿Tiku katatanokglhli Pablo anta kSidón, chu tuku kinkamasiyaniyan uma?

5 Akgtum kilhtamaku alistalh lata taxtukgolh, tachokgokgolh kSidón, nema xwi 110 kilómetros xlimakgat kbarco. Julio ni likatsinilh Pablo chuna la kalikatsinilh amakgapitsi tachin, max xlakata romano xwanit chu ni xtakatsi komo xlikana xwanit tuku xlimawakamaka (Hech. 22:27, 28; 26:31, 32). Asta maxkilh talakaskin xtaktalh chu tlan xkatatamakxtumilh amakgapitsi kstalaninanin Cristo xalak uma kachikin. ¡Natalan lu lipaxuwakgolh xlakata tatanokglhkgolh Pablo chu tlan makgamakglhtinankgolh! Kalilakpuwaw: «¿Tuku kilhtamaku tlan nakamakgamakglhtinanaw amakgapitsin? Komo chuna natlawayaw, lu namakglhtinanaw taʼakgpuwantin?» (Hech. 27:3).

6-8. ¿La kitaxtunilh chuna la ankgolh lata kSidón asta kCnido, chu la maklakaskilh xkilhtamaku Pablo?

6 Barco tsukupara an kpupunu. Taxtu lata kSidón chu an kCilicia, lakatsu niku Pablo stakli, kTarso. Maski Lucas ni lichuwinan niku atanu tachokgoparakgolh, lichuwinalh pi un lu tliwakga xkalakgapaxtokgma (Hech. 27:4, 5). Maski lu xʼunama chu pupunu xtaʼakgayawama, Pablo liwana limaklakaskilh xkilhtamaku xlakata nakalitachuwinan xalaktlan tamakatsinin amakgapitsi tachin chu tiku na anta xʼankgo, nachuna soldados chu latamanin tiku xwilakgolh anta niku xtachokgotilha barco. ¿Tuku tlan nawanaw kimpalakatakan? ¿Na liwana limaklakaskinaw kinkilhtamakujkan xlakata nalichuwinanaw xalaktlan tamakatsinin?

7 Alistalh, barco chan kkachikin Mira, lakatsu kxkilhtun pupunu ksur xla Asia Menor. Anta, Pablo chu amakgapitsin tajukgo kʼatanu barco nema nakalin kRoma (Hech. 27:6). Kxapulana siglo, Roma xmakgamakglhtinan trigo nema xminacha kʼEgipto. Julio tekgsli akgtum barco chu kawanilh tachin chu amakgapitsin pi anta xtajukgolh. Uma barco max tlakg lanka xwanit nixawa xapulana, xlakata xlin lhuwa trigo chu 276 latamanin niku xʼankgo soldados, tachin chu atanu latamanin. Akxni tawakalh kʼuma barco, Pablo akxilhli pi tlakg tlan xʼama lichuwinan Dios, chu katsiyaw pi xla liwana maklakaskilh xkilhtamaku.

8 Lata kkachikin Mira ankgolh kCnido, kxsuroeste Asia Menor. Komo tlan xwi kilhtamaku tlan xlichankan kaj akgtum kilhtamaku, pero Lucas kinkalitachuwinanan pi lu makgapalakgolh chu takgalana chankgolh kkachikin Cnido (Hech. 27:7a). Uma chuna lalh xlakata kilhtamaku lu nitlan xwi (kaʼakxilhti recuadro «Pupunu Mediterráneo chu un nema xlakgapaxtokgnankgo»). Kakalilakpuwanti la xʼankgo latamanin xlakata barco lu ksnokgwilima xatliwakga un. Chu nachuna la barco xtalakchikimima kxkgalhni chuchut.

PUPUNU MEDITERRÁNEO CHU UN NEMA XLAKGAPAXTOKGNANKGO

Akxni Biblia lichuwinan pupunu Mediterráneo limapakuwi xalanka Pupunu. Makgasa, akxni wi tiku xʼamputun kbarco, pulana xliʼakxilhat xwanit la xwi un o komo klhkaknan o xlonkgnan. Kxʼeste pupunu Mediterráneo, kpapaʼ junio asta septiembre un xminacha lata kʼoeste. Uma xmakgtayanan xlakata lakapala xchanka kkachikinin nema xwilakgolh kʼeste, chuna la akxilhli Pablo akxni xlimakgtutu xkitaspitma la xkilichuwinantapulinit Dios. Ama kilhtamaku, xla chu tiku akxtum xtaʼankgo, taxtukgocha kMileto, titaxtukgolh kRodas chu chankgolh kPátara. Lata anta, barco titum alh asta kTiro, kxkilhtun pupunu xalak Fenicia. Lucas wan pi akxni xʼamakgo kbarco, lakgamakgat akxilhkgolh Chipre, kxpakgxwikikan, uma kilhchanima pi titaxtukgolh kxpakgalhu uma isla (Hech. 21:1-3).

¿La xpulalinkan barco lata kʼeste asta kʼoeste? Barcos na tlan xʼankgo kʼoeste komo un xkamaxki talakaskin, pero xmin kilhtamaku nila chuna xtlawakan. «Kilhtamaku akxni xlonkgnan, anta kMediterráneo lu xtalakgpali kilhtamaku chu xʼanan laklanka unisen nema xʼankgo kʼeste. Umakgolh unisen xtaminkgo lakgtliwakga un, nema lakgachunin huracán xlitaxtukgo, chu asta xtakta miki» (The International Standard Bible Encyclopedia). Lu kalipekua xwanit xʼankan kbarco akxni chuna xwi kilhtamaku.

Atsinu ni putum kata, barcos tlan xʼankgo knorte komo xlakankgolh kxkilhtun pupunu Palestina, chu tlan xlakankgolh kxkilhtun Panfilia xlakata xchankgolh kʼoeste. Un nema xtsuku kxkilhtun pupunu chu takgayawana xlinkgo barco kʼoeste. Wa uma tiji nema tiyakgolh akxni linka Pablo kRoma. Maski chuna, un tlan xtalakgpali (Hech. 27:4). Barco nema xlin trigo nema lichuwinan Lucas max taxtulh kʼEgipto chu alh knorte, chu alistalh alh kxlakʼitat Chipre chu Asia Menor, niku chuchut ni lu xtakgayawa. Akxni xchankgonita kkachikin Mira, tiku xpulalima barco chuntiya xʼamputun kʼoeste chu xtitaxtuputun kxkilhtun Grecia xlakata tlan xchalh kxʼoeste Italia (Hech. 27:5, 6). Pero un nema xʼanan ama kilhtamaku, tlawalh pi barco alakatanu xʼalh.

«Lu tliwakga xkinkalakchikiman un» (Hechos 27:7b-26)

9, 10. ¿Tuku tuwa titaxtukgolh lakatsu kCreta?

9 Lata kkachikin Cnido, tiku xpulalin barco xlakkaxwilinit naʼan kʼoeste, pero Lucas tiku anta xʼan kinkalitachuwinanan pi “un ni xkamaxki talakaskin lakapala naʼankgo” (Hech. 27:7b). Akxni lakatsu xwilakgolh kxkilhtun pupunu, tlan xwilakgolh. Pero akxni barco tsukulh tamakgatli, akgtum tliwakga un nema xminacha knoreste lakapala kalilh ksur. Chuna la xlitamakgtayakgonit isla xla Chipre xlakata un nitu xkatlawanilh, nachuna litamakgtayakgolh isla xla Creta. Titaxtukgolh kSalmone, nema xwi kxʼeste isla, chu ankgolh ksur isla, niku nialh lu tliwakga xtamakgkatsi un. Maski nialh lu pekuankgolh, alistalh lilakgaputsakgolh lonkgni nema xtalakatsuwima.

10 Maski barco xlitamakgtayama isla xla Creta, tuwa xkakitaxtunima nalinkgo barco. Lucas wan: «Takgalana ktitaxtuw kxkilhtun, chu kchaw niku xwanikan Bellos Puertos». Tekgskgolh niku tlan xmachokgokgolh barco, lakatum niku ni lu pulhman xwanit. ¿La xlilhuwa kilhtamaku tawilakgolh anta? Lucas wan pi «lhuwata kilhtamaku xtitaxtunit». Pero ni lhuwa kilhtamaku xlitamakgxtakgatkan xwanit anta, xlakata xwilakgolh kpapaʼ septiembre o max octubre. Komo tlakg xtamakgxtakgkgolh, nialhla xtaxtukgolh alistalh (Hech. 27:8, 9).

11. ¿Tuku tastakyaw kamaxkilh Pablo tiku akxtum xkataʼan, chu tuku xlakan laksakkgolh?

11 Makgapitsi tiku na xʼankgo kbarco skinikgolh tastakyaw Pablo, xlakata xla makglhuwata xtipuntaxtunit kpupunu Mediterráneo. Xla wa pi nialh xʼankgolh kbarco, xlakata max “lu nitlan xkakitaxtunilh” chu asta max xnikgolh latamanin. Pero xmalana barco chu tiku xpulalima laksakkgolh nalimparakgo barco alakatanu, anta niku nitu xkaʼakgspulalh. Wa xlakata makgpuwantinikgolh Julio pi xlimparakgolh barco, chu xputumkan wankgolh pi xchamputunkgoya asta kFenice, niku tlakg kalakgtilanka xwanit chu tlan xtawilakgolh asta akxni xtitaxtulh lonkgni. Akxni akxilhkgolh pi nialhtu lu xʼunama, amparakgolh kpupunu (Hech. 27:10-13).

12. ¿Tuku tuwa titaxtukgolh akxni makgxtakgkgolh Creta, chu tuku tlawakgolh tiku xpulalinkgo barco xlakata nitu xkaʼakgspulalh?

12 Kaj lakapala putum talakgpalilh xlakata akgtum «lu tliwakga un» nema xminacha knoreste kamakglhuwilh. Tlan litamakgtayakgolh tsinu «isla nema wanikan Cauda», nema xwi 65 kilómetros lata kBellos Puertos. Maski chuna, kuenta xlitlawatkan xwanit xlakata un ni xkaxwatalilh asta ksur chu barco xtachokgotayalh kmuntsaya xalak xkilhtun pupunu África. Xlakata ni xlakaskinkgo pi xkaʼakgspulalh uma, tiku xlinkgo barco mawakakgolh aktsu lancha nema kxwatalimima barco. Uma lu tuwa xwanit xlakata lancha max xtajunima chuchut. Alistalh liwana lilakgchiwilikgolh barco tasiw o cadenas xlakata ni xtalakgxwakgli. Nachuna maktikgolh putum xapakglanka lhakgat nema xlisnokglin un barco chu liskujkgolh xlakata barco xtayanilh unisen. ¡Lu lilakgaputsa! Pero putum tuku tlawakgolh ni kamakgtayalh “xlakata lu tliwakga xkalakchikimima un”. Xlituxama lhkgen lhkgen makgankgolh makgapitsi tuku xmaklakaskinkan kbarco xlakata ni xtsinkasnalh chu ni xtakgtsilh (Hech. 27:14-19).

13. ¿Tuku lu tuwa titaxtukgolh kbarco xlakata xlawi lanka unisen?

13 Tiku xwakakgolh kbarco max lu xpekuamakgolh, pero Pablo chu tiku akxtum xkataʼan, Aristarco chu Lucas, liwana xkatsikgo pi xʼamakgolh lakgtaxtukgo, xlakata Jesús xtasiyaninit, chu alistalh chatum ángel liwana wanipa pi xla xʼama lichuwinan Jesús anta kRoma (Hech. 19:21; 23:11). Pero liwaka akgtiy semana tantaskaka chu tantaku unisen ni tapanulh, chuntiya xlakchikimima barco. Xlakata lu ksenama chu lakgtsitsakga xwilakgo puklhni, tiku xpulalima barco nila xʼakxilha chichini chu staku, chu ni xkatsi niku xwilakgo o niku xliʼanatkan xwanit. Nila xwayankgo xlakata lu xlonkgnama, ksenama chu lu xpekuamakgolh, ¿tiku xwayamputulh chuna?

14, 15. 1) Akxni katachuwinalh latamanin tiku xʼankgo kbarco, ¿tuku xlakata Pablo kamalakapastakalh tuku xkawaninita? 2) ¿Tuku kinkamalakapastakniyan tamakatsinin xla takgalhkgalhin nema Pablo lichuwinalh?

14 Pablo tayalh. Kamalakapastakalh tuku xkawaninita, pero ni kakilhnilh, wata kalimasiyanilh pi tlakg tlan xwanit pi xtikgalhakgaxmatkgolh. Alistalh kawanilh: «Kkawaniyan pi katatliwakglhtit, xlakata niti katinilh, kajwatiya barco nalakgsputa» (Hech. 27:21, 22). ¡Max lu kamakgpuwantinilh umakgolh tachuwin! Xlikana pi apóstol lu xlipaxuwama xlakata xmastama uma tamakatsinin nema Jehová xmakatsininit. Nikxni kapatsankgaw pi kinTlatkan kalilakgaputsa putum latamanin. Lu kalilakgaputsa chu asta «ni lakaskin pi wi tiku namalakgsputukan, wata lakaskin pi putum latamanin kamakgxtakgkgolh tuku nitlan tlawamakgolh» (2 Ped. 3:9). Wa xlakata lu xlakaskinka pi lu naliskujaw xlakata nakalitachuwinanaw putum latamanin tamakatsinin xla takgalhkgalhin. Xlakata katuwa wi xlatamatkan chu Jehová lhuwa xtapalh kaʼakxilha.

15 Max Pablo xkalitachuwinanita tiku xʼankgo kbarco takgalhkgalhin nema Dios xkamalaknuninit (Hech. 26:6; Col. 1:5). Pero la uku xlakata lu tliwakga xlama lanka unisen, Pablo kalitachuwinalh pulaktum tuku xkamaxkilh takgalhkgalhin, pi xʼamakgo lakgtaxtukgo: «Katsisni chatum xʼángel Dios [...] wa: “Ni kapekuanti, Pablo. Xlilat nalakgpina César, chu ¡kaʼakxilhti!, Dios nalakgmaxtuyan chu nachuna putum tiku taʼankgoyan”. Wa xlakata, lakchixkuwin, ni kapekuantit, xlakata kkanajla pi Dios putum namakgantaxti chuna la kiwanilh ángel. Pero talakaskin nakinkamakankanan lakatsu kxkilhtun akgtum isla» (Hech. 27:23-26).

«Putum tlan chankgolh kkatiyatni chu nitu lanikgolh» (Hechos 27:27-44)

Pablo tlawama oración anta kxbodega barco niku lhuwa latamanin tanumakgolh. Makgapitsi tiku anta wilakgolh, xlakata lu tlakgwankgonit takilhputakgo chu amakgapitsi kaj akxilhmakgo. Kxʼakgspun cajas wilakgolh makgapitsi kaxtilanchu.

«Maxkilh paxtikatsinit Dios kxlakatinkan» (Hechos 27:35).

16, 17. 1) ¿Tuku kilhtamaku tlawalh oración Pablo, chu tuku kitaxtulh? 2) ¿La kgantaxtulh tuku xlichuwinanit?

16 Akxni xtitaxtunita 14 kilhtamaku akxni barco xwatalinka liwaka 870 kilómetros, tiku xlinkgo barco tsukukgolh makgkatsikgo pi xtalakatsuwimakgolh ktiyat, max xlakata lu xmakasanama taʼakgayawana. Wa xlakata makankgolh tuku limachokgokan barco xlakata ni xlakaskinkgo pi un xkaxwatalimpa, wata xlakaskinkgo pi barco xchalh kxkilhtun pupunu. Xlakata lhuwa tuku xlama, makgapitsi tiku kskujkgo kbarco xtsalaputunkgo, pero Julio chu amakgapitsi soldados ni kamaxkikgolh talakaskin, xlakata Pablo xkawaninit: «Komo umakgolh lakchixkuwin ni anta natamakgxtakgkgo unu kbarco wixin nila katilakgtaxtutit». Xlakata barco nialhtu xtatsuwima, apóstol kawanilh tiku anta xwilakgolh pi xwayankgolh, kawanilh pi xʼamakgolh lakgtaxtukgo chu nitu xʼama kaʼakgspula, chu «maxkilh paxtikatsinit Dios kxlakatinkan» (Hech. 27:31, 35). Oración nema tlawalh Pablo kawilinilh lu tlan liʼakxilhtit Lucas, Aristarco chu putum akinin. Wa xlakata kalilakpuwaw: «Akxni ktlawa oración kxlakatinkan amakgapitsin, ¿tlan kkamamakgkatsini chu kkamakgpuwantini?».

17 Akxni tlawakgoka oración «xputumkan akgpuwantikgolh chu na tsukukgolh wayankgo» (Hech. 27:36). Xlakata nialh tsinka xwa barco chu tlan xlatawakalh kxkgalhni chuchut chu xchalh niku xlichanat xwanit, makankgolh trigo kpupunu. Akxni xkgakgalh, xputumkan lakchukukgolh tasiw tuku xlimachokgowilikanit chu xlajakgolh tuku xlitachinit kiwi nema xlimalakgspitkan barco chu stonkgwakakgolh pakgtsu lhakgat nema xwi kxlakatin barco xlakata un xkalilh kxkilhtun pupunu. Xlakatin barco talakgnutawi chu nialhla alh, pero kxchakgen tsukulh talaktukxa xlakata lu tliwakga xmakgsnokgwilima takgayawana. Maski amakgapitsi soldados xkamakgniputunkgo tachin xlakata ni xtsalakgolh, Julio ni kamaxkilh talakaskin, chu kalimapakgsilh pi xpaxtawakatnankgolh xlakata xchankgolh kkatiyatni chu amakgapitsi kalimapakgsilh pi xlimaklakaskinkgolh xakiwi barco nema laktsu laktsu xlanit. Chuna la xlichuwinanit Pablo, 276 tiku anta xʼankgo «putum tlan chankgolh kkatiyatni chu nitu lanikgolh» (Hech. 27:44). Pero ¿niku xchankgonit?

«Lu tlan kinkalikatsinikgon» (Hechos 28:1-10)

18-20. ¿La limasiyakgolh latamanin xalak Malta “pi lu tlan xlikatsikgo”, chu tuku milagro lalh anta?

18 Putum tiku xʼankgo kbarco chankgolh kMalta, akgtum isla nema xwi ksur xla Sicilia (kaʼakxilhti recuadro «¿Niku xwi isla xla Malta?»). Maski latamanin tiku xlamakgolh anta tanu tachuwin xchuwinankgo, “lu tlan kalikatsinikgolh” xlakata lu xmakkawakgonit chu lu xlonkgmakgolh (Hech. 28:2). Asta kawilinikgolh lhkuyat xlakata tlan xtsitsijwankgolh xlakata ksenama. Chu akxni mapasika lhkuyat lalh akgtum milagro.

19 Xlakata Pablo xmakgtayanamputun tsukulh sakki kiwi chu tsukulh mapu klhkuyat. Pero akxni chuna xtlawama, makaxkalh tantum luwa chu ni xmakgxtakga. Latamanin xalak Malta lakpuwankgolh pi dioses wi tuku xlimalakgaxokgemakgolh.a

20 Akxni latamanin akxilhkgolh tuku xʼakgspulanit, «xkgalhkgalhimakgolh pi xkulh». Chuna la wankgo tiku lakputsananikgo Biblia, tachuwin xagriego nema unu tamatitaxtu «xkulh» kajwatiya makuchinanin xmaklakaskinkgo. Chu ni kaks lilakawanaw uma xlakata tiku tsokgwililh libro xla Hechos wa «makuchina Lucas» (Hech. 28:6; Col. 4:14). ¿Chu tuku tlawalh Pablo? Xla lakchikilh xmakan chu luwa taktalh.

21. 1) ¿Tuku lu lakatanks lichuwinalh Lucas xlakata tuku lalh? 2) ¿Tuku milagros tlawalh Pablo, chu tuku tlawakgolh latamanin xalak Malta?

21 Kʼama kachikin xlama chatum chixku tiku xkgalhi tumin chu xwanikan Publio, max xalak Roma xwanit chu wa tiku tlakg xkgalhi limapakgsin anta kMalta. Akxni Lucas lichuwinan, limapakuwi la «mapakgsina xalak ama isla», chu makgtiy tekgskanit uma tukuwani ktatsokgni xalak uma isla. Pero Publio kamakgamakglhtinalh Pablo chu tiku xtaʼankgo akgtutu kilhtamaku, maski xtlat xtatatla. Amakgtum, Lucas liwana lichuwinan tuku xmakgkatsima, «xkgalhi lhkuyat chu xkgalhnistima». Apóstol tlawalh akgtum oración, wilinilh xmakan chu mapaksalh. Latamanin xala anta lu kaks lilakawankgolh uma milagro, wa xlakata tsukukgolh linikgo tiku xtatatlakgo xlakata xkamapaksalh, nachuna linikgolh tamaskiwin xlakata Pablo chu tiku xtaʼankgo xkgalhikgolh tuku xmaklakaskinkgolh (Hech. 28:7-10).

22. 1) ¿Tuku lu tlan lichuwinanka xlakata tuku tsokgwililh Lucas akxni ankgolh kRoma? 2) ¿Tuku naʼakxilhaw kʼatanu capítulo?

22 Uma tuku likgalhtawakgaw lu xaxlikana chu tlan nalipawanaw. Chatum tiku lakputsanani Biblia wan xlakata uma tuku tsokgwililh Lucas: «Wa pulaktum historia xalak Biblia nema liwana lichuwinan putum tuku titaxtukgolh. Lu liwana lichuwinan tuku xtitaxtukgo tiku xʼankgo kbarco kxapulana siglo chu la xwi kilhtamaku kMediterráneo, [...] takgaxmata pi tiku tsokgwililh na xwaka kbarco». Max Lucas tsokgwililh putum tuku xlama akxni xʼamakgo kbarco. Komo chuna lalh, lhuwa tuku xlitsokgparat xwanit akxni xchankgolh kʼatanu kachikin. ¿Tuku xʼama akgspula apóstol akxni xchankgolh kRoma? Kaʼakxilhwi kcapítulo nema aku mima.

¿NIKU XWI ISLA XLA MALTA?

Akxni lichuwinankan «Malta» niku Pablo chu tiku xkataʼan xmuxtumakgolh, tanu tanu islas lichuwinankan. Makgapitsi wankgo pi wa isla nema lakatsu wi kCorfú, kxkilhtun pupunu occidental xla Grecia. Amakgapitsi lakpuwankgo pi, komo klibro xla Hechos limapakuwikan tukuwani xagriego Melítē, isla nema lichuwinankan wa Mljet, klatín limapakuwikan Melite Illyrica, nema wi kpupunu Adriático, kxlakatin Croacia.

Na wi tiku lakpuwankgo pi uma isla watiya nema la uku wanikan Malta. Xlikana, Hechos 27:27 lichuwinan pi xwi «kpupunu xla Adria». Pero kxkilhtamaku Pablo, pupunu Adria tlakg lanka xwanit nixawa pupunu nema la uku wanikan Adriático. Xʼakgchipa pupunu nema la uku lilakgapaskan Jónico, xkitapakgta kxʼeste Sicilia chu kxʼoeste Creta, wa xlakata tlan wanaw pi Malta xwi kpupunu xla Adria.

Kalakapastakwi pi barco niku xʼan Pablo snokgli un chu lilh lata kkachikin Cnido asta kxpakgalhu Creta. Xlakata lu tliwakga xʼunama, nila xlinkan barco knorte. Wa xlakata nila lakpuwanaw pi chalh kMljet o kʼisla nema lakatsu xwi kCorfú. Uma kinkamalakpuwaniyan pi barco alh kʼoeste, chu tsukulh lakgtsankga kʼisla nema la uku wanikan Malta, nema wi ksur Sicilia.

a Xlakata latamanin xlakgapaskgo luwa kʼama kachikin, limasiya pi lhuwa xʼanankgo ama kilhtamaku. Pero la uku, nialh anankgo luwa kkachikin Malta. Max xlakata latamanin lu lhuwankgonit chu uma tlawanit pi nalakgsputkgo.

    Likgalhtawakga xatotonaco (1993-2026)
    Ktaxtuputun
    Matsukikan sesión
    • totonaco
    • Matitaxtikan
    • La lakkaxwilikan
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Tuku milikatsit
    • La maklakaskinkan uma página
    • Tlan nalakgpaliya tuku tsokgwili mimpalakata
    • JW.ORG
    • Matsukikan sesión
    Matitaxtikan