Maktum libro nema liwana taʼakgatekgsa

Tlan na wanaw pi Biblia wa libro nema lu xalamakgasa. Biblia tsukuka tsokgkan max 3,500 kata anta kmedio oriente. Ama kilhtamaku xwi tlakg xamakgan chu xatliwakga dinastía Shang xalak China. Chu titaxtulh max akgtum mil kata akxni tsukulh budismo kʼIndia. (Kaʼakxilhti recuadro «Tuku xlakaskinka xlakata Biblia».)

Maktum libro tlan kamakgtaya latamanin, komo liwana taʼakgatekgsa chu masta lakwan tastakyaw. Biblia nachuna: masta xtakgalhtin takgalhskinin nema tlakg xlakaskinka kkilatamatkan.

Akgtum liʼakxilhtit, lhuwa latamanin kaks kamalakawani akxni kakgalhskinkan tuku xlakata lamaw. Pero uma takgalhtin tlan natekgsa kxapulana akgtiy capítulos xla Génesis kBiblia. Anta kBiblia wan «kxapulana» nema titaxtunita akglhuwa millones kata, tlawaka putum tuku anan, galaxias, staku chu kKatiyatni (Génesis 1:1). Alistalh lichuwinan la tsinu tsinu tsukuka katlawakan tuku anan kkatiyatni xlakata tlan xlatamaka, la tsukuka tlawakan pulakatunu tuku lamakgolh nachuna la chixku latamalh. Na masiya tuku xlakata tlawaka putum tuku anan.

TLAN NATAʼAKGATEKGSA

Biblia limin lakwan tastakyaw nema kinkamakgtayayan nalakkaxtlawayaw kintaʼakglhuwitkan. Uma tastakyaw ni tuwa akgatekgskan, pulaktiy tuku xlakata chuna wanaw.

Pulaktum tachuwin nema maklakaskin Biblia ni laktuwa, lakatanks chu lu stlan. Ni maklakaskin tachuwin nema nila akgatekgskan, Biblia limaklakaskin tachuwin nema liwana taʼakgatekgsa. Limin tachuwin nema maklakaskinaw chali chali xlakata naʼakgatekgsaw laktuwa talakapastakni.

Akgtum liʼakxilhtit, Jesús lichuwinalh nema ni laktuwa tuku latamanin xlakgapaskgo xlakata wi tuku xkamasiyanilh chu xchalh kxnakujkan. Chuna limasiya xtaʼakgchuwin nema lu lilakgapaskan Taʼakgchuwin xalak Sipi anta kʼEvangelio xla Mateo capítulo 5 asta 7. Chatum tiku lakputsanan xlakata Biblia wa «pi lu xatlan taʼakgchuwin», lichuwinan pi ni kaj lhuwa talakapastakni «limatsamaputun kiʼakgxakgakan wata kinkapulalimputunan chu kinkawaniyan la nalinaw kilatamatkan». Maski kaj akgkukitsis o akgpuxam minutos nalikgalhtawakgaya umakgolh capítulos, kaks nalilakawana akxni naʼakxilha lu lakwan tachuwin maklakaskilh Jesús.

Apulaktu tuku tlawa pi Biblia lakapala naʼakgatekgsnikan wa tuku lichuwinan, ni lichuwinan cuentos. Pero tuku tlakg xlakaskinka wa tuku wan The World Book Encyclopedia, lichuwinan «lakchixkuwin nema lanka xlakatsukutkan chu tiku nitu xlitaxtukgo, xtakglhuwitkan, xtakgalhkgalhinkan, tuku nitlan kakitaxtunilh chu tuku tlan kitaxtulh». Tlan makgkatsiyaw tuku titaxtukgolh tiku kalichuwinankan chu xlikana latamakgolh. Lu ni tuwa akgatekgskan chu lhuwa tuku kinkamasiyanikgoyan (Romanos 15:4).

PUTUM TLAN KGALHIKGO

Xlakata naʼakgatekgsa maktum libro, talakaskin xlitawilat ktachuwin nema akgatekgsa. La uku Biblia wi ktachuwin nema tlan naʼakgatekgsa, maski makgat niku wila o tanu kachikin kgalhiya. ¿La chuna kitaxtunit?

Matitaxtikanit kʼatanu tachuwin. Akxni tsokgka Biblia tatsokgli khebreo, arameo, chu griego. Uma ni lhuwa tiku tlan xlikgalhtawakgakgo. Xlakata Biblia tlan xtawi kʼatanu tachuwin, chuna la titaxtunit kilhtamaku lhuwa tiku liskujmakgolh xlakata xmatitaxtikgolh kʼatanu tachuwin. Xlakata xtaskujutkan, la uku Biblia tamatitaxtinit kʼatanu tachuwin xatakgatsin o ni xatakgatsin 2,700 tanu tanu tachuwin. Uma wamputun pi max 90% latamanin tlan likgalhtawakgakgo Biblia kxtachuwinkan.

Tamakgpitsinit. Akxni tlawaka Biblia tsokgka niku ni lu makgapala, la kxuwa animales chu papiros. Xlakata aktanks xmatitaxtikgolh uma tamakatsin xtalakaskin amakan xtsokgkgo. Umakgolh copias lu tapalaxla xwanit, chu kaj makgapitsi latamanin tlan xtamawakgolh. Pero akxni Gutenberg tlawalh imprenta, max liwakaya akgkitsis ciento kata, uma tlawalh pi Biblia lakapala xmakgpitsika. Max liwakaya akgkitsis mil millones copias tlawakanit Biblia.

Ni anan tatsokgni nema tlan tamalakxtumikan Biblia. Xlikana, Biblia maktum libro nema tlan putum kgalhikgokan. Maski, max tuwa namakgkatsiya naʼakgatekgsa, anan tamakgtay. ¿Tuku uma tamakgtay? ¿Niku tlan natekgsa? Kakatsini kʼartículo nema aku namin.