¿Xkatsiyata?
¿Tuku limasiya ladrillos nema katekgskanit niku xwi Babilonia chu chuna la xkatlawakan?
ARQUEÓLOGOS tekgskgonit anta ni xwi Babilonia lhuwa millón ladrillos nema kalimaklakaskinka xlakata xtlawaka uma kachikin. Arqueólogo Robert Koldewey, wan pi ladrillos xkamakchakan kʼhornos nema xwilakgo «kxkilhpanin kachikin, niku xʼanan xatlan barro chu xʼanan lhuwa tuku xlimalhkukan».
Makgapitsi tatsokgni limasiyakgo pi mapakgsinanin xalak Babilonia na xlimaklakaskinkgo umakgolh hornos xlakata xkamakgnikgolh latamanin. Paul-Alain Beaulieu, chatum makgalhtawakgena xalak Universidad xalak Toronto, wan: «Lhuwa kapsnat nema lichuwinankgo Babilonia […] wankgo pi mapakgsina xlimapakgsinan pi xkalhkuyuka latamanin kaj xlakata ni xtatayakgo xtakanajlakan babilonios o xlakata xtalalakatawakanankgo». Maktum tatsokgni xalak xkilhtamaku mapakgsina Nabucodonosor chuna wan: «Kakamaspututit, kakalhkuyutit, kakaxpuputit, […] kakamakapitit kʼhorno […], jini kalitaxtukgolh. Lhkuyat kakamalakgsputulh».
Putum uma kinkamalakpuwaniyan tuku lichuwinan capítulo 3 xla Daniel. Anta wan pi mapakgsina Nabucodonosor matlawinalh akgtum lanka imagen xaʼoro kxkilhpan Babilonia, anta kDura. Kgalhtutu lakgkgawasan hebreos, Sadrac, Mesac chu Abednego, ni takilhputanikgolh uma lanka imagen. Nabucodonosor lu lisitsilh chu «limapakgsinalh pi horno asta makgtujun la xlichichi xwa» chu xkatamaknuka umakgolh kgalhtutu lakgkgawasan «kʼhorno nema xlakgpasawi». Pero chatum tliwakga ángel kalakgmaxtulh kkalinin (Dan. 3:1-6, 19-28).
© The Trustees of the British Museum. Licensed under CC BY-NC-SA 4.0. Source
Akgtum ladrillo niku talhkatawilanit xtukuwani Nabucodonosor.
Makgapitsi ladrillos nema katekgskanit niku xwi Babilonia na limasiyakgo pi Biblia tlan lipawankan. Klhuwa umakgolh ladrillos talhkatawilanit la xmalankikan mapakgsina. Pulaktum nema tekgskanit wan: «Nabucodonosor, mapakgsina xalak Babilonia […]. Akit ktlawalh palacio niku wi kimpumapakgsin […]. Kinkamanan kamapakgsinankgolh anta putum kilhtamaku». Uma tuku tekgska lu tatalakxtumi tuku wan Daniel 4:30, niku Nabucodonosor wa umakgolh tachuwin: «¿Ni wa uma xaLanka Babilonia nema akit klitlawanit kilitliwakga xlakata anta nakmapakgsinan chu xlakata nalimasiya kililanka?».