BIOGRAFÍA
Jehová kimakgtayanit lakatitum nakskujnani
Xlimakgtiy xkiwanima chatum oficial pi na soldado xaklitaxtulh kʼEstados Unidos. Akit kwanilh pi xaktanumaja kpulachin xlakata ni kkalh kʼguerra. Kkgalhskilh komo xʼama kintamaknupala kpulachin.
KLAKACHILH kata 1926 kCrooksville, kʼakgtum aktsu kachikin kʼOhio (Estados Unidos). Kgalhtujun kinatalan xakkgalhi. Kinatlatni ni lu xlakaskinka xʼakxilhkgo takanajla, pero kimputumkan xkinkamalakgachakgoyan ksikulan. Akit xakan ksikulan Metodista. Akxni xakkgalhi 14 kata, ksikulan kimaxkika akgtum tamaskiwin xlakata putum domingo xakan lata akgtum kata.
Margaret Walker kimasiyanilh xaxlikana xalak Biblia (xlichatiy ya kpakgxwiki).
Ama kilhtamaku, chatum xtatayana Jehová tiku kililakatsukkan tsukulh lakgapaxialhnan kintse xlakata nalitachuwinan Biblia. Uma xtatayana Jehová xwanikan Margaret Walker. Milh kilhtamaku klakpuwa anta naktamakgxtakga xlakata nakkgaxmata, pero kintse kiwanilh pi xaktaxtulh kchiki xlakata xakama laktlawakgo. Pero akit na lu xakkgaxmatputun tuku xlichuwinamakgolh. Akxni nina makglhuwa xkinkalakgapaxialhnan, Margaret kinkgalhskilh komo xakkatsi tuku xwanikan Dios. Akit kwanilh pi putum latamanin katsikgo pi Dios wanikan Dios. Kiwanilh pi xakputsalh Salmo 83:18 kkiBiblia. Anta kkatsilh pi xtukuwani Dios wa Jehová. Lakapala ktaxtulh chu kkaputsalh kiʼamigos. Kkawanilh pi komo xkatsiputunkgo tuku wanikan Dios, xputsakgolh kxbibliajkan Salmo 83:18. Xtachuna kitaxtu pi ama kilhtamaku akxni xapulana klichuwinalh Dios.
Titaxtulh kilhtamaku ktsukulh likgalhtawakga Biblia, chu kkata 1941 ktamunulh. Ni makgas kilhtamaku titaxtulh kiwanika pi xakpulalilh Takgalhtawakga nema takilhtinit kBiblia kCongregación. Kwanilh kintse pi xʼalh chu kinatalan, chu xputumkan tsukukgolh minkgo. Pero kintlat ni lakaskilh.
KINTLAT NI LAKGATI
Tsinu tsinu tlakg kilakgayawaka taskujut kcongregación. Akit lhuwa xakmakinit likgalhtawakga xla xtatayananin Jehová. Akgtum kilhtamaku, kintlat kiwanilh pi putum libros xaktamakxtulh chu xaktaxtulh kchiki. Chuna ktlawalh. Kkalh tawila kʼakgtum lakatsu kachikin wanikan Zanesville. Ni xlimakgasni xaklakgapaxialhnan kintse chu kinatalan xlakata xakkamatliwekglhkgolh.
Kintlat tlawaputulh pi kintse nialh xʼalh ktamakxtumit. Lakgachunin, akxni xʼamaja, xla kstalani chu xlakgapaxtokga xlakata xtamaknupa kchiki. Pero xla alakatanu malakcha niku xtaxtu. Akit kwanilh ni xlitaʼalhuwilh, xlakata xmilh kilhtamaku kintlat xtlakgwalh. La titaxtulh kilhtamaku nialh talatlawalh, chu xla nialhtu xlilakgaputsa akxni xʼan ktamakxtumit.
Akxni matsukika tamakxtumit Niku Masiyakan xlakata la Lichuwinankan Dios kata 1943, ktsukulh matitaxti laktsu taʼakgchuwin kcongregación. Tastakyaw nema xkimaxkikan akxni xakmakgalhsputu kintaʼakgchuwin kimakgtayalh xlakata tlakg tlan nakʼakgchuwinan.
NI KMAKGTANU KGUERRA
Kkata 1944 xkimafuerzajlinimaka xaktlawalh servicio militar, akxni xlama xliʼAkgtiy Guerra xLikalanka Katiyatni. Kkilalh kcuartel general xla Columbus (Ohio). Anta kiʼakxilhka komo ni xaktatatla chu kmalakgatsamalh makgapitsi kapsnat. Pero kkawanilh oficiales pi ni soldado xakama litaxtu. Kimakgxtakgkgolh, pero ni lhuwa kilhtamaku titaxtulh chalh chatum policía kkinchik chu kililh kpulachin.
Akgtiy semana titaxtulh kintalakkaxlaka. Juez kiwanilh pi komo wa chuna xlakaskilh putum kilhtamaku xkintamaknulh kpulachin. Kinkgalhskilh komo wi tuku xakwamputun. Kwanilh: «Akit kskujni Dios. Kxmalakcha chiki wa kimpuakgchuwin chu kkalitachuwinanit lakwan tamakatsinin xla Tamapakgsin lhuwa latamanin».a (Kaʼakxilhti nota). Juez kawanilh jurados: «Wixin ni wa litanitantit unu xlakata nawanatit komo uma kgawasa kskujni Dios o ni. Wixin wilatit xlakata nawanatit komo uma kgawasa lakaskin o ni makgtapakgsiputun kʼejército». Nipara itat hora titaxtulh wanka pi xkintamaknuka kpulachin. Juez wa pi xkintamaknuka kpulachin akgkitsis kata anta kʼAshland (Kentucky).
JEHOVÁ KINKUENTAJTLAWA KPULACHIN
Xapulana akgtiy semana xaktanuma kpulachin xla Columbus. Xapulana kilhtamaku ni ktaxtulh niku xkilakgachinukanit. Anta ktlawanilh oración Jehová chu kwanilh pi ni xakama tayani akgkitsis kata chu ni xakkatsi tuku xakama tlawa.
Lichali, kimaxkika talakaskin tsinu naktaxtu niku xkilakgachinukanit. Ktlawalh niku xwi chatum tachin tiku lanka chu lu tliwakga. Kinchatiykan ktalakaxtutayaw kventana. Kinkgalhskilh: «¿Chu wix tuku xlakata tamaknuka kpulachin?». Kwanilh pi akit xtatayana Jehová. Kinkgalhtilh: «¿Chu wa xlakata lilakgachinuka?». Kwanilh pi xtatayananin Jehová ni makgtanuyaw kʼguerra chu ni kmakgninanaw. Alistalh kiwanilh: «Umakgolh latamanin katamaknukgo kpulachin tiku makgninankgo. Pero wix tamaknuka kpulachin xlakata niti makgniputuna. ¿Chuna xlilat?». Kkgalhtilh: «Ni chuna xlilat».
Ama chixku xwanikan Paul. Kiwanilh pi xtanumaja kʼatanu pulachin 15 kata. Anta xlikgalhtawakganit makgapitsi kilikgalhtawakgakan. Akxni kkgaxmatnilh, kskinilh litlan Jehová pi tlan xaktalalilh. Xla kiwanilh: «Komo wi tiku natlawaniputunan tuku nitlan pixlanka kakintasani. Akit nakmakgtayayan». Akxni anta xaktanuma ni kkatakgalhilh taʼakglhuwit 50 tachin tiku na anta xtanumakgolh.
Amakgapitsi xTatayananin Jehová chu akit xakwilaw kpulachin Ashland (Kentucky) kaj xlakata ni kkaw kguerra.
Alistalh kilinka kpulachin xla Ashland. Anta kkalakgapasli natalan tiku tliwakga xkgalhikgo xtakanajlakan tiku na xkatamaknukanit kpulachin. Kinkamakgtayakgon xlakata tlakg tlan naktalalinaw Jehová. Putum semanas xkinkawanikgoyan pi xaklikgalhtawakgaw Biblia, alistalh xaktlawayaw takgalhskinin xalak Biblia. Lanka niku xkinkalakgachinukanitan niku xwilakgolh lhuwa putama xlilhman patsaps. Chatum tala xlakkaxwili «niku» naklichuwinanaw Dios. Xkiwani: «Robison, lakgchanan umakgolh. Liwana kalakkaxwili nakatachuwinana akxni nina ankgo tiku anta lhtatakgo». Chuna xaklakkaxwiliyaw la xaklichuwinanaw Dios.
KTAXTU KPULACHIN
XliʼAkgtiy Guerra xLikalanka Katiyatni sputli kata 1945, pero chuntiya xaktanuma kpulachin. Xaklilakgaputsa kifamilia, kintlat xkiwaninit pi komo tlan xtlawalh pi nialh xkiʼakxilhli, na xmatlanilh pi amakgapitsi nialh xlikgalhtawakgakgolh Biblia. Pero akxni ktaxtulh kpulachin wi tuku lu kimakgapaxuwalh. Maski chuntiya kintlat ni xlakaskin nakkgalhtawakgayaw, kgalhtujun xalak kifamilia xʼankgoya ktamakxtumit chu chatum kintala tsumat xtamununit.
Ktalichuwinama Dios Demetrius Papageorge, chatum tala xatalaksakni tiku tsukulh skujnani Jehová kata 1913.
Kata 1950 tsukulh guerra kCorea. Xlakata Estados Unidos makgtlawalh uma guerra, kintasanipalaka xlimakgtiy xlakata soldado xaklitaxtulh. Amakgtum kkampa kcuartel general xalak Columbus. Akxni akxilhka tuku xakkatsini tlawa, chatum oficial kiwanilh pi akit lu xakkatsini tuku xaktlawa xalak kigrupo. Kwanilh pi tlan xakakxilha, pero ni xaklakpuwanit soldado naklitaxtu. Alistalh kwanilh tuku wan 2 Timoteo 2:3 chu kwanilh: «Akit klitaxtuya ksoldado Cristo». Makgas kaks tayalh, chu oficial kiwanilh pi tlan nakkan.
Ni makgas kilhtamaku kkilaw kʼakgtum lanka tamakxtumit kCincinnati (Ohio). Kkilalh ktamakxtumit tiku xʼamputunkgo skujkgo kBetel. Kʼama tamakxtumit tala Milton Henschel wa pi kBetel xtalakaskin natalan tiku kskujputunkgolh xpalakata Tamapakgsin. Kmalakgatsamalh solictud chu kintasanika. Ktsukulh skuja kBetel xalak Brooklyn kʼagosto kata 1954, chu antiya kwi asta la uku.
Putum kilhtamaku lhuwa taskujut kkgalhinit kBetel. Akglhuwa kata kskujli niku xwi calderas kʼimprenta chu kʼedificios niku xwilakgolh oficinas, chu xakkaxtlawa máquinas chu cerraduras. Na kskujli kSalones de Asambleas klanka kachikin xalak Nueva York.
Kskujma kxcalderas kʼedificios niku xwilakgolh oficinas kBetel xalak Brooklyn.
Lu klakgati programas nema kkgalhiyaw kBetel, la adoración matutina chu akxni talikgalhtawakga Makatsinina. Na lu klakgati kkatalichuwinan Dios congregación. Wa uma tuku xlitlawatkan putum familias tiku kstalaninanin Cristo. Natlatni chu kamanan akxtum xlikgalhtawakgatkan texto xala chali chali, nakakninanikgo Dios kfamilia putum semanas, namastakgo xtakgalhtinkan ktamakxtumit chu xatapaxuwan nalichuwinankgo Dios. Komo chuna natlawakgo, max tlan xʼamigos Jehová nalitaxtukgo.
Lhuwa amigos kkgalhinit kBetel chu kcongregación. Makgapitsi xatalaksakni xwankgonit chu la uku kʼakgapun wilakgocha. Makgapitsi ni xatalaksakni. Pero kimputumkan tiku skujnaniyaw Jehová makglakgalhinanin, asta tiku betelitas. Wa xlakata komo ktakgalhi taʼakglhuwit chatum tala, tunkun klakkaxtlawa. Klakapastaka tuku wan Mateo 5:23, 24, niku wan la nalakkaxtlawayaw taʼakglhuwit. Makglhuwa kajwatiya talakaskin nawankan, «kintapati», maski tuwa chuna wankan.
JEHOVÁ KISIKULUNATLAWANIT
Komo lu klina kata, tuwa kmakgkatsi nakan lichuwinan Dios kʼakgatunu chiki. Pero ni ktaxlajwani. Kkatsininit tsinu chino, chu lu klakgati kkalitachuwinan Dios akxni kkatatanokglha ktiji. Lu tlan kinkitaxtuni lakgachunin tsisa kmasta 30 o 40 revistas.
Kkalitachuwinama Dios chinos kBrooklyn (Nueva York).
Asta klakgapaxialhnamparanit chatum lataman tiku xwi kChina. ¿La tlawalh? Akgtum kilhtamaku, chatum tsumat tiku xmakgpitsima kapsnat niku xlichuwinan niku kstakan xtawakat kiwi kilakaʼakxilhli chu kintalitsilh. Na ktalitsilh chu kmaxkilh revista Makatsinina chu ¡Despertad! ktachuwin chino. Xla kimakglhtilh chu kiwanilh pi xtukuwani Katie. Lata ama kilhtamaku, akxni xkiʼakxilha ktiji xtalakatsuwi xlakata nakintachuwinan. Kmasiyanilh xtukuwani makgapitsi xtawakat kiwi chu tuku makgalakan, kkintachuwin. Nachuna, kmasiyanilh makgapitsi textos xalak Biblia chu kmaxkilh libro masiya Biblia. Pero titaxtulh makgapitsi semanas nialh kaʼakxilhli.
Titaxtulh makgapitsi papaʼ kmaxkilh revistas atanu tsumat tiku na xalak china tiku xmakgpitsima kapsnat. Akxni kakxilhpa atanu semana, xla kimaxkilh xnúmero xcelular chu kiwanilh: «Wix kachuwinanti kChina». Akit kwanilh pi niti xaklakgapasa kChina. Pero kimafuerzajlilh. Wa xlakata kchuwinalh kteléfono. Wi tiku kinkgalhtilh chu kiwanilh: «Kit Katie. Anta kChina klama». Kiwanilh pi tiku xkimaxkinit teléfono wa xtala tsumat. Alistalh kiwanilh pi na xakmasiyanilh xtala tuku tlan xakmasiyaninit. Kwanilh pi chuna xakama tlawa, chu kapaxtikatsinilh xlakata kiwanilh niku xwi. Kaj ni limakgas xaʼawatiya tlan ktachuwinalh xtala Katie. La uku ni kkatsi niku wilakgo. Pero klakgati pi tlakg xkatsinikgolh xlakata Jehová.
Ktsukuninit skujnani Jehová lata 73 kata. Chu lu kpaxtikatsini xlakata kimakgtayanit ni nakmakgatsankganani akxni xaktanuma kpulachin. Kinatalan wankgo pi lu kamatliwakglhli la ktayanilh maski kintlat lu xkinkatalatlawayan. La titaxtulh kilhtamaku, kintse chu kgalhchaxan kinatalan tamunukgolh. Asta kintlat lakgpalilh tsinu xtayat chu na kilalh kmakgapitsi tamakxtumit akxni nina xniy.
Komo Dios lakaskin, kifamiliares tiku nikgonit nakgalhiparakgo latamat kParaíso. Lu tlan nawan akxni nachin kilhtamaku makxtum nakakninaniyaw Jehová putum kilhtamaku.b (Kaʼakxilhti nota).
a Anta kʼEstados Unidos, tiku kskujnin Dios xlitaxtukgo ni xkamafuerzajlinikan xlakata namakgtlawakgo servicio militar.
b Akxni xtsokgmaka uma biografía, Corwin Robison nilh pero ni makgxtakgli Jehová.