Ni kapekuanti Jehová tawilan
«Ni nataxlajwaniya chu tliwakga kawanti. [...] Jehová miDios tawilan.» (JOS. 1:9)
1, 2. 1) ¿Tukuya tayat nakinkamakgtayayan natayaniyaw taʼakglhuwit? 2) ¿Kawanti tuku kilhchanima takanajla? Kawanti akgtum liʼakxilhtit.
LU LIPAXUWAYAW akxni skujniyaw Jehová. Pero uma ni tlawa pi ni nakgalhiyaw taʼakglhuwit nema putum kgalhikgo, chu max nalipatiyaw xlakata «xpalakata ntu ntlan» (1 Ped. 3:14; 5:8, 9; 1 Cor. 10:13). Xlakata tlan natayaniyaw talakaskin nakgalhiyaw takanajla chu ni napekuanaw.
2 Pero ¿tuku wamputun takanajla? Apóstol Pablo wa: «Ntakanajla, wa ntu aktanks likatsiyaw xpalakata makgapitsin ntu ni tasiyuj, chu na wa aktanks kinkawawiliyan makgapitsin ntu ni tasiyuy» (Heb. 11:1). Tuku pulana wan uma versículo na tlan chuna tamatitaxti: «Takanajla la akgtum kkapsnat xlakata tuku lakgchanan nema kgalhkgalhipat» (Imágenes verbales en el Nuevo Testamento, xla Archibald T. Robertson). Komo kgalhiyaw akgtum kapsnat o akgtum escritura xla akgtum chiki, liwana katsiyaw pi kilakan, ¿ni xlikana? Nachuna, nakanajlayaw pi Jehová putum kilhtamaku makgantaxti xtachuwin xtachuna la akgtum escritura xlakata tuku kgalhiyaw. Xlakata liwana kanajlayaw pi naʼakxilhaw la nakgantaxtu putum tuku lichuwinan Biblia chu xlakata kintakanajlakan liwana katsiyaw pi chuna nala maski nila akxilhaw.
3, 4. 1) ¿Tuku wamputun ni napekuanaw? 2) ¿Tuku tlan natlawayaw xlakata tlakg nakgalhiyaw takanajla chu ni napekuanaw?
3 ¿Chu tuku kilhchanima ni napekuanaw? Maktum diccionario xla Biblia wan «la xlitliwakga wi mintakanajla, mintalakapastakni chu la lipina milatamat xlakata wi tuku nawana o natlawaya chu ni napekuana akxni wi tuku tuwa o lipekua natitaxtuya» (The New Interpreterʼs Dictionary of the Bible). Tiku ni pekuan tliwakga, tlawa tuku lakpuwan, chu min kilhtamaku tlawa tuku lu tuwa (Mar. 6:49, 50; 2 Tim. 1:7).
4 Xlikana putum akinin kgalhiputunaw takanajla chu ni pekuamputunaw. Pero ¿tuku tlan natlawayaw komo makgkatsiyaw pi kinkatsankganiyan takanajla chu pekuanaw? Akxni akxilhaw xliʼakxilhtit lhuwa mil lakchixkuwin chu lakpuskatin nema latamakgolh akxni tatsokgli Biblia limasiyakgolh umakgolh tayat. Chuna tlakg nakgalhiyaw takanajla chu ni napekuanaw.
JEHOVÁ XTAWI JOSUÉ
5. ¿Tuku xmaklakaskin Josué xlakata xmakgantaxtilh tuku xliyawakanit?
5 Kalichuwinaw tuku lalh makgasa max puxamakukitsis siglos. Titaxtunita tipuxum kata lata Jehová kalakgmaxtulh kʼEgipto akglhuwa millón israelitas tiku kaj lakskujni xlitaxtukgo. Palakachuwina Moisés, tiku kapulalinit putum uma kilhtamaku, niy akxni kgalhi 120 kata xakgspun sipi Nebo, kaj lakgamakgat akxilhli Tiyat Nema Xkawanikanit Nakamaxkikan. Tiku tawila xlakgxokgo wa Josué, chatum chixku tiku «xkgalhi lhuwa liskgalala» (Deut. 34:1-9). Israelitas atsinu tsankga naʼakgchipakgo Canaán, wa xlakata Josué namaklakaskin liskgalala xlakata tlan nakapulalin. Nachuna natalakaskin nalimasiya pi kanajlani Jehová chu ni napekuan (Deut. 31:22, 23).
6. 1) Chuna la wan Josué 23:6, ¿tuku xlakata xlakaskinka ni napekuanaw? 2) ¿Tuku kinkamasiyaniyan Hechos 4:18-20 chu 5:29?
6 Liskgalala, ni xpekualh chu takanajla nema xkgalhi Josué kamatliwakglhli israelitas akxni xtalachipamakgolh xalak Canaán. Pero maski ni xpekuankgo akxni xtlawamakgolh guerra, xlakata tlan xkgalhakgaxmatkgolh Josué xtalakaskin xlimasiyakgolh umakgolh tayat chuna la ni lhuwa xtasiyalh. Kʼakgtum taʼakgchuwin nema Josué kamaxkilh akxni xʼamaja niy kawanilh: «Ni militaxlajwanitkan xlakata putum natlawayatit tuku tatsokgnit klibro xla xlimapakgsin Moisés nikxni napina kmimpakgastakat nipara kmimpakgxwiki» (Jos. 23:6). Akinin na talakaskin ni napekuanaw xlakata putum kilhtamaku nakgalhakgaxmataw Jehová. Namin kilhtamaku max makgapitsi latamanin nakinkaskinikgoyan natlawayaw tuku Dios ni lakgati (kalikgalhtawakga Hechos 4:18-20 chu 5:29). Komo lipawanaw Dios chu natlawaniyaw oración, nakinkamaxkiyan litliwakga xlakata tlan natatayayaw.
LA TLAN NAKINKAKITAXTUNIYAN KKILATAMATKAN
7. ¿Tuku xtalakaskin natlawa Josué xlakata ni napekuan chu tlan xmakgantaxtilh xtaskujut?
7 Xlakata ni napekuanaw akxni natlawayaw xtalakaskin Dios, xlakaskinka nalikgalhtawakgayaw xTachuwin chu nakgalhakgaxmataw. Wa uma tastakyaw nema Jehová maxkilh Josué akxni nilh Moisés: «Ni nataxlajwaniya chu tliwakga kawanti xlakata namakgantaxtiya putum limapakgsin nema kilakskujni Moisés maxkin. [...] Uma libro xla tamapakgsin chali chali nalikgalhtawakgaya kakuwani chu katsisni xapistsina, xlakata nakuentajtlawaya tuku anta tatsokgnit; xlakata chuna tlan nakitaxtuniyan kmilatamat chu xaskgalala tuku natlawaya» (Jos. 1:7, 8). Josué kgaxmatli tastakyaw chu liwana makgantaxtilh tuku xlakgayawakanit. Komo nachuna natlawayaw, ni napekuanaw, chu tlan naskujnaniyaw Jehová.
Texto xla kata 2013 wa: «Ni nataxlajwaniya chu tliwakga kawanti. [...] Jehová miDios tawilan» (Josué 1:9)
8. ¿Tuku wanikan texto xla kata 2013 chu la lakpuwana pi namakgtayayan?
8 Tachuwin nema wanilh Jehová Josué lu matliwakglhli: «Ni nataxlajwaniya chu tliwakga kawanti. Ni lhpipakg kalat chu ni kapekuanti, xlakata Jehová miDios tawilan anta niku napina» (Jos. 1:9). La uku na nitu kilipekuanitkan, maski katuwa tuku titaxtumaw, Jehová kinkatawilan. Xlakata tastakyaw nema maxkika Josué nakinkamatliwakglhan papaʼ nema aku mima, texto xla kata 2013 wa uma: «Ni nataxlajwaniya chu tliwakga kawanti. [...] Jehová miDios tawilan». Nachuna, kgalhiyaw liʼakxilhtit xla takanajla chu tiku ni xpekuankgo nema nakinkamakgtayayan. Kaʼakxilhwi amakgapitsin.
NI PEKUANKGOLH CHU TATAYAKGOLH JEHOVÁ
9. ¿La limasiyalh Rahab pi xkgalhi takanajla chu ni xpekuan?
9 Akxni Josué kamalakgachalh chatiy skgalananin kCanaán, Rahab tiku ksta xmakni kamatsekgli chu kaʼakgskgawilh tiku ni xkaʼakxilhputunkgo israelitas. Xlakata xtakanajla chu ni xpekuan, xla chu xfamilia lakgtaxtukgolh akxni israelitas malakgsputukgolh Jericó (Heb. 11:30, 31; Sant. 2:25). Pero talakaskilh namakgxtakga latamat nema xkgalhi xlakata xmakgapaxuwalh Dios. La uku makgapitsi kinatalankan limasiyakgo takanajla, ni pekuankgo chu na kgalhikgo litliwakga xlakata nalakgpalikgo xlatamatkan.
10. ¿La xwi xlatamat Rut akxni tatayalh xaxlikana takanajla chu la sikulunatlawalh Jehová?
10 Akxni xninita Josué, chatum puskat xalak Moab xwanikan Rut ni pekualh chu tatayalh xaxlikana takanajla. Xchixku israelita xwanit max xkatsini xlakata Jehová. Xputiatse, o xpuwitichat, nema xwanikan Noemí, tiku na xninit xchixku chu xlama kMoab, lakkaxwililh nataspita kBelén kʼakgtum kachikin xalak Israel. Akxni xʼamakgolh kxtiyat, Noemí skinilh xpuwiti kataspitli kMoab, pero Rut kgalhtilh: «Ni kintasaskini xlakata nakmakgxtakgan, chu ni kiskini alakatanu nakan [...]. Minkachikin kinkachikin nawan, chu mi Dios na kiDios nawan» (Rut 1:16). Rut xlikana xmakgantaxtiputun tuku xlichuwinanit. Titaxtulh kilhtamaku, chatum xpariente Noemí, Boaz, tatamakgaxtokgli Rut chu kgalhikgolh chatum kgawasa. Wa xlakata Rut litaxtulh xfamilia David chu Jesús. Uma limasiya pi Jehová sikulunatlawa tiku limasiya takanajla chu ni pekuan (Rut 2:12; 4:17-22; Mat. 1:1-6).
LHUWA KALIPEKUA WILIKGOLH XLATAMATKAN
11. ¿La limasiyakgolh pi ni xpekuankgo Jehoiadá chu Jehoseba, chu tuku tlan kitaxtulh?
11 Kintakanajlakan chu la ni pekuanaw tatliwakglha akxni akxilhaw la Jehová kamakgtaya tiku namakgantaxtikgo xtalakaskin chu makgtayakgo amakgapitsin maski nalipatinankgo. Xaliʼakxilhtit, kaʼakxilhwi tuku tlawakgolh xapuxku sacerdote Jehoiadá chu xpuskat. Akxni nilh mapakgsina Ocozías, xtse, Atalía, kamakgnilh putum tiku xkalakgchan limapakgsin chu xla tsukulh mapakgsinan. Pero Jehoiadá chu Jehoseba kalipekua wilikgolh xlatamatkan xlakata xlakgmaxtuputunkgo chu akgchaxan kata matsekgkgolh Jehoás, chatum xkgawasa Ocozías tiku xlakgmaxtunit xlatamat. Chu akxni takgatsilh akgtujun kata Jehoiadá chu Jehoseba, ni pekuankgolh chu tlawakgolh pi Jehoás mapakgsina xtlawaka chu xmakgnika Atalía (2 Rey. 11:1-16). Alistalh, Jehoidá makgtayanalh xlakata xkaxtlawaka templo nema matsukilh xasasti mapakgsina. Jehoidá nilh akxni xkgalhi 130 kata, maknuka o akgtapuka niku xwilakgolh mapakgsinanin «xlakata tlawakgolh tuku tlan kʼIsrael chu xpalakata xaxlikana Dios chu Xchik» (2 Crón. 24:15, 16). Nachuna xlakata Jehoidá chu xpuskat ni xpekuankgo makgtayanankgolh xlakata ni xlakgsputkgolh xkamanan David niku alistalh lakachilh Mesías.
12. ¿La limasiyalh Ébed-mélec pi ni xpekuan?
12 Ébed-mélec, chatum eunuco tiku xtaskuja mapakgsina Sedequías, kalipekua wililh xlatamat xlakata xlakgmaxtulh palakachuwina Jeremías. Príncipes xalak Judá limawakakgolh Jeremías pi xmakgniputun mapakgsina. Sedequías kamakamaxkilh, chu tamaknukgolh kʼakgtum pozo niku xlitsama putlun xlakata anta xnilh (Jer. 38:4-6). Ébed-mélec tachuwinalh Sedequías xlakata xmakgtayalh Jeremías, uma tlawalh pi kalipekua xwililh xlatamat, xlakata príncipes ni xakxilhputunkgo palakachuwina. Pero Sedequías kgaxmatnilh chu mapakgsinalh pi 30 lakchixkuwin xmakgtayakgolh xlakata xmakutukgolh kpozo. Alistalh, Jehová wanilh Ébed-mélec pi ni xʼamaka makgnikan akxni babilonios xʼakgchipakgolh Jerusalén (Jer. 39:15-18). Chuna la akxilhaw Jehová sikulunatlawa xlakskujni tiku ni pekuankgo.
13. 1) ¿La limasiyakgolh pi ni xpekuankgo kgalhtutu hebreos? 2) ¿Tuku kinkamasiyaniyan xliʼakxilhtit kgalhtutu hebreos?
13 Ksiglo VII akxni nina xmin Jesús, chatutu Hebreos tiku kskujnikgo Jehová akxilhkgolh pi kasikulunatlawa tiku kgalhikgo takanajla chu ni pekuankgo. Mapakgsina Nabucodonosor kamamakxtumilh xlakskujnin chu kalimapakgsilh pi xtakilhputanikgolh akgtum lanka imagen xla oro. Tiku ni xtlawaputunkgolh xʼamaka katamaknukan khorno. Chatutu hebreos lakatanks wanikgolh mapakgsina: «KiDioskan nema skujniyaw tlan nakinkalakgmaxtuyan. Anta khorno nema kgalhi lhuwa lhkuyat chu kmimakan, oh mapakgsina; nakinkalakgmaxtuyan. Pero komo ni nakinkalakgmaxtuyan, liwana kakatsi, oh mapakgsina, pi ni kskujniyaw midioseskan, chu imagen nema litatlawanit oro xlikana ni nakakninaniyaw» (Dan. 3:16-18). Tuku lu tlan talichuwinan kDaniel 3:19-30 kinkawaniyan la Jehová kalakgmaxtulh. Maski akinin ni kintikawanikan pi nakinkatamaknukanan kʼhorno pero natitaxtumaw taʼakglhuwit nema kinkamamakgaxtakgniputunan Jehová. Pero liwana katsiyaw pi Dios nasikulunatlawa kintakanajlakan chu akxni ni pekuanaw.
14. Chuna la wan Daniel kcapítulo 6, ¿la limasiyalh uma palakachuwina pi ni xpekuan, chu tuku kitaxtulh?
14 Palakachuwina Daniel limasiyalh takanajla chu ni pekualh akxni xtalatlawananin wanikgolh mapakgsina Dario pi xmaxtulh akgtum limapakgsin. Xlakata wanikgolh mapakgsina: «Putum tiku natlawanikgo oración chatum dios o chatum chixku puxamakaw kilhtamaku, chu ni wix natlawanikgoyan, oh mapakgsina, kamujuka niku tajumakgo leones». Daniel katsilh pi mapakgsina firmarlilh uma limapakgsin, «tanulh kxchik chu xventana xtalakinit kxatalhman xchik nema xlakiya pakgan kJerusalén, asta makgtutu akgtum kilhtamaku xtatsokgosta chu xtlawa oración chu xmalanki xDios, chuna xlismaninit xtlawa akxni nina xmastakan uma limapakgsin» (Dan. 6:6-10). Palakachuwina tiku ni xpekuan tamaknuka niku xwilakgolh leones pero Jehová lakgmaxtulh (Dan. 6:16-23).
15. 1) ¿Tukuya liʼakxilhtit xla takanajla chu xlakata ni pekuankgolh kinkamakgxtakgnikgon Áquila chu Priscila? 2) ¿Tuku wamputun xtachuwin Jesús nema tatsokgtawilanit kJuan 13:34, chu la limasiyakgonit kstalaninanin Cristo uma tapaxkit?
15 Áquila chu Priscila atsinu «ni limakgatsankgakgolh xlatamatkan» xlakata makgtayakgolh Pablo akxni titaxtulh taʼakglhuwit nema Biblia ni lichuwinan (Hech. 18:2; Rom. 16:3, 4). Ni pekuankgolh chu lakgachixkuwilikgolh uma xtachuwin Jesús: «Akgtum limapakgsin xasasti kkamakgaxtakgniyan: Kalapaxkitit nchatunu chatunu; lantla nkit kkapaxkinitan, mpi na chuna nkalapaxkitit nchatunu chatunu» (Juan 13:34). Limapakgsin xla Moisés xkaskini israelitas pi xkapaxkikgolh amakgapitsin chuna la xakstukan xkapaxkikan (Lev. 19:18). Pero xlimapakgsin Jesús xasasti xwanit, xlakata kstalaninanin xlipaxkitkan amakgapitsin asta xlimakamastatkan xlatamatkan chuna la xla tlawalh. Lhuwa kstalaninanin Cristo ni pekuankgonit chu asta atsinu «ni limakgatsankgakgolh xlatamatkan» kaj xlakata ni nakatlawanikan tuku nitlan o nakamakgnikan xnatalankan (kalikgalhtawakga 1 Juan 3:16).
Xapulana kstalaninanin Cristo ni pekuankgolh
16, 17. 1) ¿Tuku taʼakglhuwit kgalhikgolh xapulana kstalaninanin Cristo? 2) ¿Tuku na xtachuna taʼakglhuwit kgalhikgo kstalaninanin Cristo xala uku?
16 Chuna la Jesús, xapulana kstalaninanin Cristo ni pekuankgolh chu kajwatiya kakninanikgolh Jehová (Mat. 4:8-10). Akgtum liʼakxilhtit, ni lhkuyokgolh incienso xlakata nakakninanikgo emperador xalak Roma (kaʼakxilhti dibujo). Tsokgna Daniel P. Mannix wan: «Ni lhuwa kstalaninanin Cristo makgxtakgkgolh xtakanajlakan, maski xkgalhikan akgtum pumakamastan nema xpasama kʼestadio komo xmastaputunkgolh xtamakamastankan. Putum tuku xlitlawat tiku xlakmakgan xtakanajla wa namakan kpulhkuyat tsinu incienso chu tunkun xmaxkikan akgtum kapsnat niku xmasiya pi xmastanit tamakamastan chu xmakgxtakgkan. Na liwana xwanikan pi tuku xtlawa uma ni xwamputun pi xtalakaskun xkakninanilh emperador, wata kaj xlimasiya pi dios xwilinit xlakata napulalin Roma. Maski chuna, ni lhuwa kstalaninanin Cristo maklakaskinkgolh uma xlakata ni xkamakgnika» (Breve historia de los gladiadores).
17 Nina makgas, kstalaninanin Cristo tiku xkatamaknukanit kcampos xla concentración nazis atsinu ni nikgolh. Maski tlan xkatamakxtuka akxni xfirmarlikgolh maktum kapsnat niku xwankgo pi lakgmakgankgo Jehová, ni lhuwa tiku chuna tlawakgolh. Akxni lhuwa kamakgnikan latamanin kRuanda, xtatayananin Jehová hutus chu tutsis kalipekua wilikgolh xlatamatkan xlakata nalamakgtayakgo. Xlikana akxni tawila taʼakglhuwit la uma, talakaskin nakgalhiya takanajla chu ni napekuana.
KALAPASTAKTI: JEHOVÁ KINKATAWILAN
18, 19. ¿Tukuya liʼakxilhtit xalak Biblia xlakata takanajla chu tiku ni pekuankgolh nakinkamakgtayayan akxni nalichuwinanaw Dios?
18 Kgalhiyaw tlakg xalanka talakgalhaman nema Dios kinkamaxkinitan lakchixkuwin: nalichuwinanaw xLimapakgsin Dios chu namakgalhtawakgananaw (Mat. 24:14; 28:19, 20). Lu paxtikatsininanaw pi kgalhiyaw xliʼakxilhtit Jesús, tiku «latapuliy yama lhuwa laktsu kachikin wantu xwilakgo anta lakatsu, xliʼakgchuwinampulay lantla Dios xwiliputun xasasti xtapakgsit» (Lucas 8:1, Hua Xasasti Talaccaxlan, 1999). Chuna la xla, kilikgalhitkan takanajla chu ni napekuanaw akxni nalichuwinanaw xTamapakgsin Dios. Chu xlakata Jehová kinkamakgtayayan tlan natlawayaw la Noé, tiku ni pekualh chu «na xlichuwinama wantuku xaʼakgstitum» kʼakgtum xakalixkajni kakilhtamaku nema xʼamaka limasputukan akgtum lanka munkaklat (2 Pedro 2:4, 5, TNM).
19 Oración kinkamakgtayayan nalichuwinanaw Dios. Akxni makgapitsi kstalaninanin Jesús nema xkaputsastalanimaka skinikgolh Dios xkamatliwakglhli xlakata xlichuwinankgolh xTachuwin, xla kamakgtayalh (kalikgalhtawakga Hechos 4:29-31). Komo wix tuwa makgkatsiya nachuwinana Dios akgatunu chiki xlakata pekuana, kaskini Jehová tlakg kamaxkin takanajla chu kamakgtayan ni napekuana chu xla namakgtayayan (kalikgalhtawakga Salmo 66:19, 20).a
20. ¿Tuku tamakgtay kgalhiyaw akinin xtatayananin Jehová?
20 Lu tuwa nakgalhakgaxmataw Dios kʼuma kakilhtamaku niku lhuwa anan tuku nitlan chu taʼakglhuwit. Pero ni kiʼakstukan wilaw: Jehová chu xKgawasa xAkgxakga congregación kinkatawilakgon. Nachuna, xlikalanka Katiyatni wilakgolh liwaka akgtujun millón xla xtatayananin Jehová. Wa xlakata, akxtum kalimasiyaw kintakanajlakan chu kalichuwinaw xalakwan xalaksasti chu kalakapastakwi texto xla kata 2013: «Ni nataxlajwaniya chu tliwakga kawanti. [...] Jehová miDios tawilan» (Jos. 1:9).
a Natekgsa tlakg liʼakxilhtit xlakata lakchixkuwin chu lakpuskatin tiku ni pekuankgolh kʼartículo «Kapaxuwaw chu lu tliwakga kawaw» xla Makatsinina 1 xla febrero kata 2012.