-
Maklakaskin xakiwi higo xlakata namasiya xpalakata takanajlaJesús wa tiji, xaxlikana chu latamat
-
-
CAPÍTULO 105
Maklakaskin xakiwi higo xlakata namasiya xpalakata takanajla
MATEO 21:19-27 MARCOS 11:19-33 LUCAS 20:1-8
MAKLAKASKIN XAKIWI HIGO NEMA SKAKA XLAKATA NAMASIYA XPALAKATA TAKANAJLA
KGALHSKINKGO JESÚS TIKU MAXKINIT LIMAPAKGSIN
Jesús taxtu kJerusalén lunes kakgotanun chu an kBetania nema wi ksipi xla Olivos. Max an lhtata kxchik xʼamigos, Lázaro, María chu Marta.
Lichali, 11 xla nisán, Jesús chu xtamakgalhtawakgen ankgo kJerusalén tsisa. Uma xaʼawatiya kilhtamaku akxni Jesús naʼan ktemplo. Uma xaʼawatiya kilhtamaku nalichuwinan Dios kKatiyatni akxni nina tlawa Pascua, nina lakkaxwili akxni nalakapastakkan xlinin, nina lakputsananikan chu nina makgnikan.
Ktiji nema linan lata kBetania asta kJerusalén chu titaxtu ksipi xla Olivos, Pedro akxilha xakiwi higo nema Jesús likgotana wanilh pi nialh xmastalh xtawakat chu wan: «¡Rabí, kaʼakxilhti!, skaknit xakiwi higo nema wani pi kaʼakgspulalh tuku nitlan» (Marcos 11:21).
¿Tuku xlakata Jesús tlawalh pi xakiwi higo kskakli? Xla wan tuku xlakata: «Xlikana kkawaniyan, komo kgalhiyatit takanajla chu liwana lakpuwanatit pi nakgantaxtu, wixin ni kajwatiya katitlawatit tuku akit ktlawanilh xakiwi higo, wata asta na tlan nawaniyatit uma lanka sipi “Katachaxti chu lhkgen kapit kpupunu”, chu chuna nala. Chu putum tuku naskinatit kʼoración, namakglhtinanatit komo kanajlayatit» (Mateo 21:21, 22). Chuna wampara tuku xlichuwinanita: takanajla tlawa pi tlan namalakxijkan sipi (Mateo 17:20).
Wa xlakata, akxni Jesús tlawa pi kskakli uma kiwi, xlimasiyama tuku lu xlakaskinka xlakata kanajlanikan Dios. Kawani: «Putum tuku skinatit kmiʼoracioneskan, kakgalhitit takanajla akxni naskinatit chu kaliʼakxilhtit xtachuna la makglhtinanitantita chu chuna nakakitaxtuniyan» (Marcos 11:24). ¡Lu xlakaskinka uma tuku kamasiyanilh xtamakgalhtawakgen! Chu uma lu nakamakgtaya apóstoles xlakata nialh makgas natitaxtukgo tuku tuwa. Pero wi atanu tuku masiya xakiwi higo nema skakli chu tatalakxtumi takanajla.
Chuna la uma kiwi, maski Israel tlan tasiya, uma nixlikana. Israel tatlawanit akgtum talakkaxlan Dios chu tasiya pi kgalhakgaxmatkgo Limapakgsin, pero putum kachikin limasiya pi ni kgalhi takanajla chu nila masta xalakwan tawakat. ¡Asta lakgmakgamakgo xKgawasa Dios! Wa xlakata, akxni Jesús maskaka uma higo, limasiya la ama kitaxtuni uma kachikin nema ni kgalhi takanajla chu ni masta xtawakat.
Ni makgas titaxtu, Jesús chu xtamakgalhtawakgen chinkgo kJerusalén. Chuna la lismaninit Jesús, an masiya ktemplo. Likgotana, xkatamakxtunit stananin, max wa xlakata sacerdotes chu lakgkgolotsin kgalhskinkgo: «¿Tukuya limapakgsin litlawaya putum uma? ¿Chu tiku maxkin limapakgsin xlakata natlawaya uma?» (Marcos 11:28).
Jesús kakgalhti: «Akit na wi tuku nakkakgalhskinan. Komo wixin nakinkgalhtiyatit, akit na nakkawaniyan tukuya limapakgsin klitlawa putum uma. ¿Tiku malakgachalh Juan xlakata namununan? ¿Dios xalak akgapun o wa lakchixkuwin? Kakgalhtinantit». La uku wa sacerdotes chu lakgkgolotsin tiku xlikgalhtinatkan. Chu tsukukgo lakgalhskinkgo la tlan nakgalhtinankgo: «Komo nawanaw: “Dios xalak akgapun”, nakinkawaniyan: “¿Tuku xlakata ni kanajlanitit?”. Pero komo nawanaw pi “wa lakchixkuwin” ¿tuku max nakinkaʼakgspulayan?». Xlakan kapekuanikgo latamanin, xlakata putum xlakpuwankgo pi «Juan palakachuwina xwanit» (Marcos 11:29-32).
Xtalatlawananin ni katsikgo tuku nalikgalhtikgo, wa xlakata wankgo: «Ni kkatsiyaw». Chu xla kakgalhti: «Na ni ktikawanin tukuya limapakgsin klitlawa putum uma» (Marcos 11:33).
-
-
Akgtiy liʼakxilhtit xla niku chankanit uvasJesús wa tiji, xaxlikana chu latamat
-
-
CAPÍTULO 106
Akgtiy liʼakxilhtit xla niku chankanit uvas
MATEO 21:28-46 MARCOS 12:1-12 LUCAS 20:9-19
LIʼAKXILHTIT XLA CHIXKU TIKU XKGALHI CHATIY XKAMANAN
LIʼAKXILHTIT XLA XKUENTAJTLAWANANIN PUKUXTU
Anta ktemplo, xanapuxkun sacerdotes chu lakgkgolotsin tiku kgalhskinkgo Jesús tiku maxkinit limapakgsin, ni katsikgo tuku nakgalhtikgo. Jesús kalitachuwinan tuku masiya la likatsikgo.
Jesús tsuku kawani: «Chatum chixku xkgalhi chatiy xlakgkgawasan. Lakgalh xapulana chu wanilh: “Kinkgawasa, kapit skuja uku niku tachanit uvas”. Xla kgalhtinalh: “Ni ktialh”, pero alistalh nitlan limakgkatsilh chu alh. Talakatsuwinilh xlichatiy, chu nachuna wanilh. Xla kgalhtilh xtlat: “Nakan”, pero ni alh. Umakgolh chatiy lakgkgawasan, ¿tiku tlawalh xtalakaskin xtlat?» (Mateo 21:28-31). Liwana katsiyaw pi wa xapulana xkgawasa.
Alistalh Jesús kawani xtalamakgasitsin: «Xlikana kkawaniyan pi xmatajinanin lilakgaxokgon chu lakpuskatin tiku stakgo xmaknikan kapulanimakgon kxTamapakgsin Dios». Wilakgo xmatajinanin lilakgaxokgon chu lakpuskatin tiku stakgo xmaknikan nema xapulana ni kskujnanikgo Dios. Pero chuna la xapulana kgawasa, nitlan limakgkatsikgolh tuku xtlawakgonit chu la uku skujnikgo Dios. Pero xpulalinanin takanajla xtachunakan xlichatiy kgawasa: wankgo pi skujnikgo Dios, pero nixlikana. Jesús wan: «Juan [Mununa] kalakgmin xlakata nakamasiyaniyan tuku xaʼakgstitum, chu wixin ni kanajlanitit. Pero xmatajinanin lilakgaxokgon chu lakpuskatin tiku stakgo xmaknikan kanajlanikgolh, chu maski akxilhtit uma, nipara tsinu nitlan limakgkatsitit xlakata xkanajlanitit» (Mateo 21:31, 32).
Akxni kawaninita uma, Jesús kalitachuwinan atanu liʼakxilhtit. Uma kilhtamaku, masiya pi xpulalinanin takanajla ni kajwatiya nialh tlan skujnanimakgo Dios. Xlakan nitlan likatsikgo. Jesús kawani: «Chatum chixku chalh uvas chu pakawililh chu kawaxli niku tlan xkalakgchitli uvas chu tlawalh talhman patsaps; alistalh karrentarlinilh tiku xliskujkgolh chu xla alh kʼatanu país. Akxni chalh kilhtamaku napuxkan uvas, xla malakgachalh kskujni xlakata xkitiyalh tuku xlakgchan niku chankanit uvas. Pero xlakan chipakgolh, wilinikgolh chu nitu maxkikgolh akxni malakgachakgolh. Chu amakgtum kamalakgachanipa achatum skujni, chu uma aktalakgolh chu mamaxanikgolh. Chu malakgachapa achatum, chu uma makgnikgolh, chu kamalakgachapa achalhuwa, makgapitsin kalakgkgaxiwilikgolh chu amakgapitsin kamakgnikgolh» (Marcos 12:1-5).
¿Naʼakgatekgskgo tuku kalitachuwinama Jesús? Max lakapastakkgo tuku palakachuwina Isaías lichuwinalh: «Xchik Israel litaxtu niku Jehová chalh uvas, chu lakchixkuwin xalak Judá wa tachanan nema xla xpaxki. Xla xkgalhkgalhima pi xtlawaka tuku xaʼakgstitum, pero wata tuku ni xaʼakgstitum xtlawakan» (Isaías 5:7). Tuku Jesús wan xtachuna uma. Xmalana niku chankanit uvas wa Jehová chu niku chankanit uvas wa Israel, nema pakawilikanit, uma wamputun pi kgalhi xLimapakgsin Dios. Jehová kamalakgachalh xpalakachuwinanin xlakata xkamasiyanilh kachikin chu xkamakgtayalh xmastakgolh lakwan tawakat.
Pero tiku kuentajtlawamakgo niku chankanit uva, nitlan kalikatsinikgolh chu kamakgnikgolh skujnin tiku xkamalakgachanikanit. Jesús wan: «Xmalana niku xchankanit uvas kamalakgachanilh xkgawasa tiku xpaxki. Chu xwan: “Namaxkikgo kakni kinkgawasa”. Pero [xlakan] lawanikgolh: “Wa uma tiku namakglhtinan pukuxtu. Katantit, kamakgniw chu kilakan nawan tuku lakgchan”. Wa xlakata chipakgolh chu makgnikgolh» (Marcos 12:6-8).
Alistalh, Jesús kakgalhskin: «¿Tuku natlawa xmalana niku chankanit uvas?» (Marcos 12:9). Xpulalinanin takanajla kgalhtinankgo: «Xlakata lixkajni likatsikgo, xputumkan nakamalakgsputukgokan, chu nakarrentarlinikgo atanu xkuentajtlawananin pukuxtu, tiku namaxkikgo xatawakat akxni nachan xkilhtamaku» (Mateo 21:41).
Nipara tsinu katsikgo pi xʼakstukan litayamakgo pi nitlan tuku tlawamakgo, xlakata xlakan litaxtukgo tiku xkamakuentajlimaka niku Jehová chanit uvas, kachikin Israel. Xlilat pi Jehová nakaskini tiku kuentajtlawakgo niku chanit uvas pi namastakgo xatawakat, anta makgtanuma pi nakanajlanikgo Mesías, xKgawasa. Jesús kalakaʼakxilha xpulalinanin takanajla chu kakgalhskin: «¿Nikxni likgalhtawakganitantit Tatsokgni niku wan: “Chiwix nema xtlawananin chiki lakgmakgankgolh, wa uma litaxtulh chiwix nema limakilhastuknankan talhman kchastun”? ¿Nikxni likgalhtawakganitantit: “Uma wa Jehová malakgachalh, chu uma liʼakxilhaw pi ni anan xtachuna”?» (Marcos 12:10, 11). Alistalh wan tuku kilhchanima uma tachuwin: «Wa xlakata kkawaniyan, pi xTamapakgsin Dios nakamakglhtikanatit chu wa namaxkikan atanu kachikin nema namasta xtawakat» (Mateo 21:43).
Lakgtsokgkinanin chu xapuxku sacerdotes akgatekgskgo pi Jesús «wa xkalichuwinama» (Lucas 20:19). La uku tlakg makgniputunkgo Jesús, «tiku namakglhtinan pukuxtu». Pero pekuanikgo latamanin xlakata xlakan lakpuwankgo pi Jesús palakachuwina, wa xlakata ni makgnikgo ama kilhtamaku.
-
-
Mapakgsina tlawa taway xla tamakgaxtokgat chu katasani tiku naʼankgoJesús wa tiji, xaxlikana chu latamat
-
-
CAPÍTULO 107
Mapakgsina tlawa taway xla tamakgaxtokgat chu katasani tiku naʼankgo
LIʼAKXILHTIT XLA TAWAY XLA TAMAKGAXTOKGAT
Akxni xtalakatsuwimaja la namasputu xtaskujut, Jesús chuntiya maklakaskin liʼakxilhtit nema limasiya pi lakgtsokgkinanin chu xpulalinanin takanajla nitlan likatsikgo. Wa xlakata, makgniputunkgo (Lucas 20:19). Pero xla nina masputu. Kalitachuwinampara atanu liʼakxilhtit:
«Tamapakgsin xalak akgapun tlan tamalakxtumikan chatum mapakgsina tiku tlawalh akgtum lanka taway xlakata mamakgaxtokgli xkgawasa. Chu kamalakgachalh kskujnin xlakata xkatasanikgolh tiku xkawanikanit naminkgo [niku xtamakgaxtokgmaka], pero xlakan ni mimputunkgolh» (Mateo 22:2, 3). Jesús limatsukilh uma liʼakxilhtit akxni wa «Tamapakgsin xalak akgapun». Tlan nawanaw pi mapakgsina wa Jehová. ¿Tiku xkgawasa mapakgsina chu tiku ankgo makgwayankgo? Ni tuwa katsikan pi xkgawasa mapakgsina wa xKgawasa Jehová, tiku kalitachuwinama uma liʼakxilhtit. Chu tiku ankgo ktaway wa tiku natamapakgsinankgo Kgawasa kTamapakgsin xalak akgapun.
¿Tiku pulana kawanikan kaʼankgolh? ¿Tiku kalitachuwinamakgo Tamapakgsin Jesús chu xtamakgalhtawakgen? Wa judíos (Mateo 10:6, 7; 15:24). Uma kachikin makgamakglhtinalh talakkaxlan xla Limapakgsin kkata 1513 akxni nina xmin Jesús, chu wa tiku pulana xkgalhikgo talakgalhaman namakgtapakgsikgo kʼakgtum «tamapakgsin xla sacerdotes» (Éxodo 19:5-8). Pero ¿tuku kilhtamaku xʼamaka kawanikan pi xʼankgolh “makgwayankgo ktamakgaxtokgat”? Uma lalh kkata 29, akxni Jesús tsukulh lichuwinan Tamapakgsin.
¿Tuku tlawakgolh lhuwa israelitas akxni makgamakglhtinankgolh uma invitación? Jesús wa pi “ni amputunkgolh”. Lhuwa xpulalinanin takanajla chu tiku xalak uma kachikin ni makgamakglhtinankgolh pi Jesús wa Mesías chu Mapakgsina nema Dios xlaksaknit.
Pero Jesús wan pi judíos xʼamaparaka katlawanikan uma invitación: «Amakgtum kamalakgachapa atanu kskujnin, chu wa: “Kakawanitit tiku kkawaninit naminkgo kputamakgaxtokgni: «¡Kaʼakxilhtit! Kkaxtlawanita kintaway, kkamakgninita kintoros chu tlakg xalakgkgon kiʼanimales, nialhtu tsankga. Katantit kputamakgaxtokgni»”. Pero xlakan, ni xlakaskinka akxilhkgolh, alakatanu ankgolh, chatum alh kxpukuxtu, achatum alh kxpustan; pero amakgapitsin, kachipakgolh chu lixkajni kalikatsinikgolh kskujnin, chu kamakgnikgolh» (Mateo 22:4-6). Uma xkilhchanima tuku xʼama lay akxni xlakkaxwilika congregación xla xtamakgalhtawakgen Cristo. Kʼuma kilhtamaku, judíos tlanku xtanukgolh kTamapakgsin. Maski chuna, lhuwa tiku xʼamakgo lakgmakgamakgo uma invitación chu asta nitlan xʼamakgo kalikatsinikgo kskujnin Mapakgsina (Hechos 4:13-18; 7:54, 58).
¿Tuku naʼakgspula kachikin? Jesús wan: «Mapakgsina lu sitsilh chu kamalakgachalh lhuwa ksoldados chu kamakgnikgolh makgninanin chu lhkuyulh xkachikinkan» (Mateo 22:7). Wa uma tuku kaʼakgspulalh judíos kkata 70, akxni romanos masputukgolh Jerusalén.
Pero ¿wi atanu tiku xʼamapa kawani mapakgsina? Tuku wa Jesús limasiya pi chuna. Jesús wampara: «Alistalh kawanilh kskujnin: “Nialhtu tsankga xlakata taway, pero tiku xakkawaninit naminkgo kputamakgaxtokgni ni xkaminini naminkgo. Wa xlakata, kapitit ktiji nema laktaxtukan kkachikin chu kakawanitit katiwa tiku natekgsatit pi kaminkgolh kputamakgaxtokgni”. Wa xlakata, umakgo skujnin ankgolh kkatijin chu kamastokgkgolh tiku katekgskgolh, tiku tlan xlikatsikgo chu tiku lixkajni xlikatsikgo; chu chiki niku xtlawakan putamakgaxtokgni litatsamakgolh tiku xwayamakgolh» (Mateo 22:8-10).
Uma chuna xʼama lay akxni apóstol Pedro xtsukulh kamakgtaya gentiles kstalaninanin Cristo xlitaxtukgolh. (Gentiles wa latamanin tiku ni judíos xwankgonit chu ni xkgalhikgo xtakanajlakan judíos). Kkata 36, chatum soldado romano tiku xwanikan Cornelio chu xfamilia makglhtinankgolh espíritu santo. Chuna kamaxkika talakaskin namakgtapakgsikgo kTamapakgsin nema Jesús lichuwinalh (Hechos 10:1, 34-48).
Jesús wan pi mapakgsina ni putum katikamakgamakglhtinalh tiku naʼankgo ktaway: «Akxni mapakgsina milh kaʼakxilha tiku xminkgonit, akxilhli chatum chixku tiku ni xwilinit lhakgat xla putamakgaxtokgni. Wa xlakata wanilh: “Amigo, ¿tuku xlakata tanu unu chu ni wilinita lhakgat xla putamakgaxtokgni?”. Uma chixku nila kgalhtinalh. Wa xlakata, mapakgsina kawanilh kskujnin: “Kamakachitit chu katantuchitit chu katamakxtutit kkilhtin niku kapukswa. Anta natasa chu namalaksani xtatsan”. Xlakata chalhuwa tiku kawanikanit, pero ni chalhuwa tiku kalaksakkanit» (Mateo 22:11-14).
Xpulalinanin takanajla max ni akgatekgskgo putum tuku wan Jesús chu tuku kilhchanima xtachuwin. Maski chuna, lu sitsikgonit chu liwana lakpuwankgonit namakgnikgo xlakata lu kamamaxanima.
-
-
Akgskgawiputunkgo Jesús pero ni matlanikgoJesús wa tiji, xaxlikana chu latamat
-
-
CAPÍTULO 108
Akgskgawiputunkgo Jesús pero ni matlanikgo
MATEO 22:15-40 MARCOS 12:13-34 LUCAS 20:20-40
TUKU XLA CÉSAR, WA KAMAXKIKA CÉSAR
¿NATAMAKGAXTOKGKGO TIKU NALAKASTAKWANANKGO?
LIMAPAKGSIN NEMA TLAKG XLAKASKINKA
Xpulalinanin takanajla lu sitsinikgonit Jesús xlakata xla lichuwinalh pulaklhuwa liʼakxilhtit nema limasiya pi xlakan nitlan likatsikgo. La uku fariseos lakkaxlakgo nakgalhputsakgo xlakata nachipakgo, chu chuna namakamastakgo kxlakatin mapakgsina xalak Roma. Wa xlakata kaxokgonikgo kstalaninanin fariseos xlakata naputsananikgo Jesús (Lucas 6:7).
Wanikgo: «Makgalhtawakgena, kkatsiyaw pi chuwinana chu masiyaya tuku xalakatitum chu ni laksakpaxkinana, wata masiyaya xlakata Dios chuna la xlilat: ¿Xlilat nakmaxkiyaw lilakgaxokgon César, o ni?» (Lucas 20:21, 22). Jesús ni kaks lilakawan pi malankimakgo xlakata katsi pi kaj akgsaninamakgo chu nitlan likatsikgo. Komo xkawanilh pi ni xlilakgaxokgonatkan, tlan xwankgolh pi talalakatakima Roma. Pero komo xkawanilh pi xlilakgaxokgonatkan, tiku ni tapakgsiniputunkgo Roma max xlisitsikgolh chu xtalalakatakikgolh Jesús. Wa xlakata, ¿la nakgalhtinan?
Kawani: «¿Tuku xlakata kilaliʼakxilhaw, lakgaputiyunanin? Kakilamasiyaniw okgxtum tumin nema lilakgaxokgonanatit». Xlakan liminikgo okgxtum denario. Xla kakgalhskin: «¿Tiku xlakapun uma chu tiku xtukuwani talhkanit?». Xlakan kgalhtikgo: «Xla César». Chu Jesús kawani: «Wa xlakata, kaxokgonitit César tuku lakgchan César pero kamaxkitit Dios tuku lakgchan Dios» (Mateo 22:18-21).
Lakchixkuwin kaks lilakawankgo la kgalhtinalh Jesús. Xlakata ni katsikgo la nakgalhtinankgo, tapanukgo. Pero uma ni anta kgalhsputa. Chuntiya akgskgawiputunkgo. Alistalh, akxni tapanukgonita fariseos, minkgo atanu xpulalinanin takanajla.
Saduceos, tiku wankgo pi ni anan talakastakwanat, tlawanikgo akgtum takgalhskinin xlakata talakastakwanat chu tatamakgaxtokgkan yasta. Wanikgo: «Makgalhtawakgena, Moisés wa: “Komo chatum chixku niy chu ni kgalhi kamanan, xtala uma chixku natatamakgaxtokga xyasta, xlakata natawila xkamanan xtala tiku nilh”. Xwilakgolh kkilakgstipankan kgalhtujun linatalan. Xapulana tamakgaxtokgli chu nilh, chu komo ni kgalhilh kamanan, makgxtakgnilh xpuskat xtala. Nachuna akgspulalh xlichatiy chu xlikgalhtutu, chu chuna lalh asta xlikgalhtujun. Akxni putum xnikgonita na nilh uma puskat. Wa xlakata akxni nalakastakwanankgo kgalhtujun linatalan, ¿tiku xpuskat nawan? Xlakata xputumkan xpuskatkan litaxtulh» (Mateo 22:24-28).
Jesús katsi pi saduceos makgamakglhtinankgo xtatsokgni Moisés, wa xlakata, kalikgalhti tuku wan anta: «Wixin akgtsankganitantit, xlakata ni akgatekgsatit xTachuwin Dios chu la skuja xlitliwakga Dios. Xlakata ktalakastakwanat, lakchixkuwin chu lakpuskatin ni katitamakgaxtokgkgolh, xlakata xlakan xtachuna la ángeles xalak akgapun nawankgo. Pero xlakata tiku nalakastakwanankgo, ¿ni likgalhtawakganitantit tuku tsokgli Moisés, niku lichuwinan xlakata pukgalhtum aktsu kiwi nema xkgalhi xalhtukun, niku Dios wanilh: “Akit xDios Abrahán chu xDios Isaac chu xDios Jacob”? Xla ni xDioskan tiku nikgonita, wata xDioskan tiku staknankgo. Wixin lu akgtsankganitantit» (Marcos 12:24-27; Éxodo 3:1-6). Uma kaks kamalakawani latamanin.
Fariseos chu saduceos ni katsikgo la nakgalhtikgo Jesús, wa xlakata makgapitsi tiku tapakgsikgo kʼumakgolh takanajla akxtum lakgo xlakata chuntiya naputsananikgo. Chatum lakgtsokgkina kgalhskin: «Makgalhtawakgena, kxLimapakgsin Moisés, ¿tuku tlakg xlakaskinka limapakgsin min?» (Mateo 22:36).
Jesús kgalhti: «Xapulana wa uma: “Kakgaxpatti oh Israel, Jehová kiDioskan kaj chatum Jehová, chu milipaxkit Jehová miDios xliputum minaku chu xliputum milatamat chu xliputum mintalakapastakni chu xliputum militliwakga”. Xlipulaktiy wa uma: “Milipaxkit mintalataman chuna la miʼakstu paxkikana”. Nitu atanu limapakgsin nema tlakg xlakaskinka la umakgolh» (Marcos 12:29-31).
Lakgtsokgkina wani: «Makgalhtawakgena, tlan la kgalhtinanti, chuna la xaxlikana: “Kaj chatum Dios anan, chu ni anan atanu dios”; chu paxkikan xliputum naku, chu xliputum talakapastakni, chu xliputum litliwakga chu paxkikan talataman chuna la akstu kinkapaxkikanan, uma tlakg xlakaskinka nixawa putum xalhkun tamakamastan chu atanu tamakamastan». Akxni Jesús akxilha pi tlan la kgalhtinanit, wani: «Ni makgat wilani xTamapakgsin Dios» (Marcos 12:32-34).
Akgtututa kilhtamaku la Jesús masiyama ktemplo (9, 10 chu 11 xla nisán). Makgapitsi paxuwakgo akxni kgaxmatnikgo chuna la uma lakgtsokgkina, pero xpulalinanin takanajla ni chuna makgkatsikgo. Asta “nialh tlawaniputunkgo takgalhskinin”.
-
-
Kawani tuku nitlan tlawamakgo xpulalinanin takanajlaJesús wa tiji, xaxlikana chu latamat
-
-
CAPÍTULO 109
Kawani tuku nitlan tlawamakgo xpulalinanin takanajla
MATEO 22:41–23:24 MARCOS 12:35-40 LUCAS 20:41-47
¿TIKU XTLAT CRISTO?
JESÚS WAN TUKU NITLAN TLAWAMAKGO XTALATLAWANANIN TIKU LAKGAPUTIYUNANKGO
Xpulalinanin takanajla nila akgskgawikgonit Jesús xlakata namakamastakgo kxlakatin romanos (Lucas 20:20). Watiyaku 11 xla nisán chu Jesús wijku ktemplo. Chu la uku Jesús wa tiku tsuku lichuwinan tiku xla litaxtu. Kakgalhskin: «¿Tuku lakpuwanatit xlakata Cristo? ¿Tiku xkgawasa litaxtu?» (Mateo 22:42). Liwana xkatsikan pi Cristo o Mesías xʼama min kxfamilia David. Chu wa uma tuku likgalhtikgo (Mateo 9:27; 12:23; Juan 7:42).
Jesús katlawani atanu takgalhskinin: «Komo chuna, ¿tuku xlakata Dios malakpuwanilh David nalimapakuwi Malana, akxni wa: “Jehová wanilh kiMalana: «Katawila kkimpakgastakat asta akxni nakkawili mintalatlawananin kxtampin mintantun»”? Wa xlakata, komo David limapakuwi Malana, ¿la tlan xkgawasa nalitaxtu?» (Mateo 22:43-45).
Fariseos nitu wankgo xlakata kgalhkgalhikgo pi chatum tiku xmilh kxfamilia David nakalakgmaxtu kxmakan romanos. Pero Jesús maklakaskin tuku wa David kSalmo 110:1, 2, xlakata nalimasiya pi Mesías ni kaj chatum mapakgsina xʼama litaxtu: xmalana David litaxtu chu natsuku mapakgsinan akxni tawilanita nawan kxpaxtun Dios. Amakgtum kaks kamalakawani tuku wan Jesús.
Xtamakgalhtawakgen Jesús chu amakgapitsi latamanin kgaxmatmakgo uma. La uku, Jesús wi tuku kawani xtamakgalhtawakgen xpalakata lakgtsokgkinanin chu fariseos, tiku «lakgatayakgonit tuku xlakgaya Moisés» akxni masiyakgo xLimapakgsin Dios. Pero Jesús kawani tiku kgaxmatnimakgo: «Kakgalhakgaxpattit putum tuku nakawanikgoyan, pero ni katlawatit tuku xlakan tlawakgo, xlakata wankgo pero ni makgantaxtikgo tuku wankgo» (Mateo 23:2, 3).
Wa xlakata Jesús wili liʼakxilhtit xlakata la lakgaputiyunankgo: «Xlakata ni nakaʼakgspula tuku nitlan, tlakg lanka tlawakgo cajitas nema linkgo». Makgapitsi judíos xmutawilakgo o xpakgatawilakgo laktsu cajitas niku xtalhkanit makgapitsi tuku xmin kLimapakgsin. Pero fariseos tlakg laklanka tlawakgo xlakata nalimasiyakgo pi tlakg xlakaskinka liʼakxilhkgo Limapakgsin. Nachuna, «tlakg malhmanikgo xkilhpan klhakgatkan». Israelitas wi tuku xkilhpamawakakgo klhakgatkan, pero fariseos tlakg laklhman kilhpamawakakgo (Números 15:38-40). Chuna tlawakgo «xlakata latamanin nakaʼakxilhkgo» (Mateo 23:5).
Xtamakgalhtawakgen Jesús max na natsukukgo lakpuwankgo pi xlakaskinka litaxtuputunkgo, wa xlakata kawani: «Ni kamastatit talakaskin pi amakgapitsin nakalimapakuwikgoyan Rabí, xlakata kaj chatum miMakgalhtawakgenakan, chu putum wixin linatalan. Nachuna, niti kalimapakuwitit mintlatkan kkatiyatni, xlakata kaj chatum minTlatkan, tiku wilacha kʼakgapun. Na ni kamastatit talakaskin nakalimapakuwikanatit pulalinanin, xlakata kaj chatum mimPulalinakan, wa Cristo». Wa xlakata, ¿tuku tapuwan xlikgalhitkan xtamakgalhtawakgen Jesús xpalakatakan chu la xlikatsitkan? Jesús kawani: «Tiku tlakg xlakaskinka kmilakgstipankan, miskujnikan xliwanat. Tiku lanka namakgkatsikan namaktujukan, chu tiku nataktuju namalankikan» (Mateo 23:8-12).
Alistalh, Jesús wan tuku ama kaʼakgspula xalakgaputiyunanin lakgtsokgkinanin chu fariseos: «¡Kgoxotanin wixin lakgaputiyunanin fariseos chu lakgtsokgkinanin!, xlakata kamalakchuwaniyatit latamanin xmalakcha Tamapakgsin xalak akgapun; xlakata wixin ni tanuyatit chu ni mastayatit talakaskin natanukgo tiku tanuputunkgo» (Mateo 23:13).
Jesús wan tuku nitlan tlawamakgo fariseos xlakata ni wa kuentajtlawakgo tuku tlakg xlakaskinka akxilha Jehová. Chuna limasiya putum limapakgsin nema xlakan xʼakstukan wilikgo. Akgtum liʼakxilhtit, xlakan wankgo: «Komo chatum lataman wi tuku litaya chu likilhan templo, nitu litaxtu maski ni namakgantaxti; pero komo wi tiku likilhan oro xalak templo, xlimakgantaxtit tuku litayanit». Limasiyakgo pi la lakgatsin lamakgo, xlakata tlakg xlakaskinka akxilhkgo xʼoro templo nixawa niku kakninanikgo Jehová. Nachuna, ni makgantaxtimakgo «tuku tlakg xlakaskinka nema min kLimapakgsin [...]: tuku xaʼakgstitum, talakgalhaman chu ni makgxtakgnankan» (Mateo 23:16, 23; Lucas 11:42).
Jesús wan pi umakgolh fariseos “xalakgaxokgo pulalinanin tiku laktsikikgo ximawa pero xatantuminika kgotwakgo camello” (Mateo 23:24). Fariseos laktsikikgo vino xlakata ni nakgalhi ximawa, tantum animal nema xataxkajwani. Pero ni xlakaskinka liʼakxilhkgo tuku tlakg xlakaskinka wan Limapakgsin. Uma xtachuna la xkgotwakgolh tantum camello, tantum animal nema na xataxkajwani chu tlakg lanka (Levítico 11:4, 21-24).
-
-
Xaʼawatiya kilhtamaku nema Jesús wi ktemploJesús wa tiji, xaxlikana chu latamat
-
-
CAPÍTULO 110
Xaʼawatiya kilhtamaku nema jesús wi ktemplo
MATEO 23:25–24:2 MARCOS 12:41–13:2 LUCAS 21:1-6
JESÚS CHUNTIYA KAWANI XPULALINANIN TAKANAJLA PI NITLAN TUKU TLAWAMAKGO
TEMPLO NAMALAKGSPUTUKAN
CHATUM PUSKAT TIKU NI KGALHI TUMIN MUJU OKGXTIY LAKTSU TUMIN KʼARCA
Akxni Jesús xaʼawatiya an ktemplo, chuntiya kawani lakgtsokgkinanin chu fariseos pi nitlan tuku tlawamakgo; asta kawani pi lakgaputiyunanin. Jesús kawani: «Litaxtuyatit xtachuna copa chu pulatu nema kamaskulunkikanit kxmaknikan, pero pulaklixkajni. Kminakujkan lu lhuwa tuku kgalhiputunatit chu miʼakstukan kamakgapaxuwaputunkanatit. Xalakgaxokgo wix fariseo, pulana kamaskulunki xpulakni copa chu pulatu, xlakata na nataskulunki xmakni» (Mateo 23:25, 26). Fariseos xlakaskinka akxilhkgo namaskulunkikgo tuku tasiya, pero ni kuenta tlawakgo tuku wi kxpulaknikan, uma wamputun kxnakujkan.
Tasiya pi lakgaputiyunankgo, xlakata lu tlan kaxtlawanankgo kxputaknun palakachuwinanin, pero Jesús wan pi xlakan «xkamanan tiku kamakgnikgolh palakachuwinanin» (Mateo 23:31). Tuku limasiya pi chuna, wa pi makgniputunkgo Jesús (Juan 5:18; 7:1, 25).
Alistalh, Jesús kawani tuku nakakitaxtuni komo ni namakgxtakgkgo tuku nitlan: «Luwa, xkamanan xalakluku luwa, ¿la tlan natsalayatit akxni nakalakputsananikanatit chu nakalakgchanan napinatit kʼGehena?» (Mateo 23:33). Gehena wamputun «valle de Hinón», lakatum niku lhkuyukan palhma. Uma liwana masiya la makgtuminika nakamasputukan lakgtsokgkinanin chu fariseos.
Xtamakgalhtawakgen Jesús nalitaxtukgo «palakachuwinanin chu tiku lakgskgalalan chu makgalhtawakgenanin». Pero ¿la nakalikatsinikan? Jesús kawani xpulalinanin takanajla: «Makgapitsi [kintamakgalhtawakgen] nakamakgniyatit chu nakamawakayatit kkiwi, chu amakgapitsin nakakgesnokgatit ksinagogas chu nakaputsastalaniyatit kʼakgatunu kachikinin, xlakata nalakgaxokgoyatit xkgalhnikan putum xaʼakgstitum lakchixkuwin tiku kamakgnikanit kkatiyatni, lata xkgalhni xaʼakgstitum Abel, asta xkgalhni Zacarías, [...] tiku wixin makgnitit». Chu kawani: «Xlikana kkawaniyan, putum uma nakalimalakgaxokgekan latamanin xala uma kilhtamaku» (Mateo 23:34-36). Uma kgantaxtulh kkata 70, akxni soldados xalak Roma masputukgolh Jerusalén chu nikgolh lhuwa mil judíos.
Jesús lu lilipuwan akxni lakapastaka uma, chu wa xlakata xatalipuwan wan: «Jerusalén, Jerusalén, tiku kamakgni palakachuwinanin chu kaʼaktalamakgnikgo tiku kamalakgachanikan..., ¡lu makglhuwa kkamamakgstokgputulh minkamanan chuna la xatse xtilan kamamakxtumi xlakgskgatan kxtampin xpakgan! Pero wixin ni lakaskintit. ¡Kaʼakxilhtit! Dios naʼakgxtakgwili minchikkan» (Mateo 23:37, 38). Tiku kgaxmatnikgo max akstu kakgalhskinkan tuku chiki lichuwinama. ¿Wa lichuwinama xastlan xtemplo Jerusalén, nema tasiya pi Dios kuentajtlawama?
Jesús wampara: «Kkawaniyan, nipara tsinu nakiʼakxilhparayatit lata uku asta akxni nawanatit: “¡Tasikulunatlawanit tiku mima kxtukuwani Jehová!”» (Mateo 23:39). Jesús lichuwinama tuku wan Salmo 118:26: «Tasikulunatlawanit tiku mima kxtukuwani Jehová; akinin kkasikulunatlawanitan lata kxchik Jehová». Xlikana pi akxni templo namalakgsputukan, nialhti katialh anta xlakata nakakninani Dios.
Alistalh Jesús an alakatanu, anta niku wilakgo arca niku mujukan tumin. Latamanin tlan mujukgo xtuminkan niku tsinu lhukun arca xtipakxtu. Jesús akxilha pi lhuwa judíos mujumakgo xtuminkan chu tiku kgalhikgo tumin, “lhuwa mujukgo”. Pero akxilha chatum puskat tiku limaxkgen chu ninita xchixku, chu muju «okgxtiy laktsu tumin nema ni lhuwa xtapalh» (Marcos 12:41, 42). Jesús liwana katsi pi Dios lu lipaxuwa tuku puskat tlawalh.
Wa xlakata katasani xtamakgalhtawakgen chu kawani: «Xlikana kkawaniyan pi uma puskat tiku ni lhuwa tuku kgalhi tiku ninita xchixku tlakg lhuwa mujulh nixawa amakgapitsin». ¿Tuku xlakata chuna wan? Jesús wan: «Xlakata amakgapitsin mujukgolh tuku xkaʼakgataxtuni, pero xla, maski ni lhuwa tuku xkgalhi, mujulh putum tuku xkgalhi» (Marcos 12:43, 44). Uma puskat tiku ninita xchixku, nichuna lakpuwan chu nichuna likatsi la xpulalinanin takanajla.
Kilhtamaku 11 xla nisán chuntiya titaxtuma, chu Jesús taxtu ktemplo. Uma xaʼawatiya kilhtamaku nema kilalh. Chatum kstalanina pixlanka wan: «Makgalhtawakgena, ¡kaʼakxilhti!, ¡lu laklanka chu lakstlan chiwix chu patsaps!» (Marcos 13:1). Xlikana, makgapitsi chiwix nema litlawakanit xpatsaps templo lu laklanka, chu tasiya pi templo namakgapala. Wa xlakata max kaks lilakawankgo akxni Jesús kawani: «¿Akxilhpat uma laklanka patsaps? Nipara akgtum xatalaktsapsni chiwix katitawi unu nema ni katilaktilhwilika» (Marcos 13:2).
Akxni kawanikgonita uma, Jesús chu xʼapóstoles titaxtukgo kxakaxtum xla Cedrón chu ankgo ksipi xla Olivos. Wi niku katatamakgxtakga kgalhtati xʼapóstoles: Pedro, Andrés, Santiago chu Juan. Lata niku tamakgxtakgkgo tlan akxilhkgo la xlistlan tasiya templo.
-
-
Apóstoles katsiputunkgo tuku nalaJesús wa tiji, xaxlikana chu latamat
-
-
CAPÍTULO 111
Apóstoles katsiputunkgo tuku nala
MATEO 24:3-51 MARCOS 13:3-37 LUCAS 21:7-38
KGALHTATI TAMAKGALHTAWAKGEN SKINKGO PI WI TUKU KAKALIMASIYANIKA TUKU AKU AMA LAY
TUKU KALITACHUWINANKA KGANTAXTU KXAPULANA SIGLO CHU LHUWA KILHTAMAKU ALISTALH
TALAKASKIN SKGALALH NATAWILAYAW
La uku martes 11 xla nisán, chu amaja sputa. Lhuwa tuku Jesús tlawanit kilhtamaku nema titaxtukgonit, chu na amaja masputu xtaskujut kKatiyatni. Kakuwani masiyanit ktemplo chu katsisni anit lakgtunkuwi kʼatanu kachikin. Lhuwa tiku lakgatikgonit tuku masiyama chu tsisa minkgo ktemplo xlakata nakgaxmatnikgo (Lucas 21:37, 38). Pero la uku nialh chuna tlawama, la uku Jesús katawi kgalhtati xʼapóstoles: Pedro, Andrés, Santiago chu Juan anta ksipi xla Olivos.
Xkgalhtatikan tsekg talakatsuwinikgonit Jesús. Lilakgaputsamakgo templo xlakata Jesús wanit pi amaka laktilhkan akgatunu xchiwix. Pero anan atanu tuku na lilakgaputsamakgo. Nina makgas Jesús kawanilh: «Skgalalh katawilatit, xlakata kilhtamaku akxni max ni lakpuwanatit, mima xKgawasa chixku» (Lucas 12:40). Na lichuwinalh «kilhtamaku akxni xKgawasa chixku nakatasiyani latamanin» (Lucas 17:30). Uma tuku lichuwinama Jesús, ¿tatalakxtumi tuku wa pi naʼakgspula templo? Apóstoles katsiputunkgo chu wa xlakata kgalhskinkgo: «Kakilawaniw: ¿Tukuya kilhtamaku chuna nala, chu tuku nalitasiya pi kinkatawila nawan chu akxni talakatsuwinita xlisputni kakilhtamaku?» (Mateo 24:3).
Max lilakpuwamakgo akxni namasputukan templo nema ni makgat wi chu akxilhmakgo. Na kgalhskimakgo tuku nalitasiya pi xKgawasa chixku katawi nawan. Max lakapastakkgo pi Jesús wililh xliʼakxilhtit «chatum xkgawasa mapakgsina» nema alh «kʼakgtum makgat kachikin xlakata namakglhtinan limapakgsin chu alistalh xʼama taspita» (Lucas 19:11, 12). Chu max na lilakpuwamakgo tuku kilhchanima xlisputni kakilhtamaku.
Jesús liwana kakgalhti chu wi tuku kalimasiyani xlakata naʼakgatekgskgo tuku kilhtamaku amaka masputukan xkakilhtamakujkan judíos chu templo. Pero ni kajwatiya uma. Uma xlimasiyakan na xʼama kamakgtaya xtamakgalhtawakgen Cristo nema xlatamakgolh alistalh xlakata xkatsikgolh pi Jesús xkatawija chu xtalakatsuwinita lisputni.
Chuna la natitaxtu kilhtamaku, apóstoles naʼakxilhkgo la nakgantaxtu tuku Jesús lichuwinama. Chuna, lhuwa tuku Jesús wa tsukulh kgantaxtu akxni apóstoles xlamakgojku. Titaxtulh puxamakutujun kata, kkata 70, xtamakgalhtawakgen Cristo tiku skgalalh xwilakgo ni kaks lilakawankgolh akxni masputuka Jerusalén chu xkakilhtamakujkan judíos. Pero ni putum tuku xlichuwinanit kgantaxtulh kkata 70. Wa xlakata, ¿tuku xʼama litasiya pi Jesús Mapakgsina xlimaxtukanita? Xla kawani xʼapóstoles tuku xʼama litasiya.
Jesús kawani pi naʼanan «guerras lakatsu chu lakgamakgat» chu nalatalatlawa «laklanka kachikinin» chu «tamapakgsin» (Mateo 24:6, 7). Na kawani pi «lu natachiki tiyat, chu lakatum lakatum naʼanan tatsinksni chu laklixkajni tajatat» (Lucas 21:11). Kawani xtamakgalhtawakgen tuku nakaʼakgspula: «Nakachipakanatit chu nakaputsastalanikanatit» (Lucas 21:12). Na natawilakgo nixaxlikana palakachuwinanin nema naʼakgskgawinankgo, tuku nitlan natalhuwi chu lhuwa tiku nialh katipaxkinankgolh. Alistalh wan pi «xatlan tamakatsinin xla Tamapakgsin natalichuwinan kxlilakgatum katiyatni xlakata natamakatsininan kputum laklanka kachikinin, chu alistalh namin lisputni» (Mateo 24:14).
Maski makgapitsi tuku xlichuwinanit Jesús kgantaxtulh akxni romanos nina xmasputukgo Jerusalén chu akxni masputukgolh, tuku lichuwinalh, ¿na xkilhchanima tuku xʼama lay alistalh kxlikalanka katiyatni? ¿Akxilha wix tuku limasiya pi tuku xlichuwinankanit tlakg xlakaskinka la kgantaxtuma kkinkilhtamakujkan?
Pulaktum tuku Jesús wa pi xʼama limasiya pi xkatawi, wa pi xʼama tasiya «tuku xalixkajni nema masputunan» (Mateo 24:15). Kkata 66 xʼama tasiya tuku xalixkajni akxni «lhuwa soldados» xalak Roma nema kstiliwilikgolh kachikin, xliminkgolh niku talhkatawilanit xʼidoloskan. Romanos xʼamakgo stiliwilikgo Jerusalén chu xtampiwaxkgolh makgapitsi xpatsaps (Lucas 21:20). Chuna uma «tuku xalixkajni», xʼama taya niku ni xlitayat, niku judíos «kxasanto» liʼakxilhkgo.
Jesús chuntiya kawani tuku nala: «Naʼanan lhuwa tapatin chuna la ni makgstum chuna lanit lata kxkilhtsukut kakilhtamaku asta uku, chu nikxni chuna katilapa». Kkata 70, romanos namasputukgo Jerusalén. Akxni naʼakgchipakan chu namasputukan uma xasanto kachikin chu templo, naʼanan lhuwa tapatin, xlakata lhuwa mil tiku nanikgo (Mateo 4:5; 24:21). Uma lisputni ni makgtum chuna titaxtukgonit Jerusalén chu judíos, xlakata uma lisputni nalaktlawa la kakninanikgo Dios lata makgasa. Wa xlakata, tuku aku nala xlikalanka katiyatni nema lichuwinalh Jesús, tlakg lilakgaputsa nawan nixawa akxni masputuka Jerusalén.
NI ANAN TAPEKUA KXAʼAWATIYA KILHTAMAKU
Jesús nina kalitachuwinankgo xʼapóstoles tuku nalimasiya pi xla xMapakgsina Tamapakgsin litaxtu chu pi talakatsuwinita xlisputni kakilhtamaku. Kawani pi naʼanankgo «ni xaxlikana cristos chu ni xaxlikana palakachuwinanin» nema «nakaʼakgskgawiputunkgo asta tiku xatalaksakni» (Mateo 24:24). Pero tiku xatalaksakni ni katimastakgolh talakaskin nakaʼakgskgawikan. Nixaxlikana cristos tlan nakaʼakxilhkan, pero tuku nalimasiya pi Jesús katawi nawan xtamakgalhtawakgen nila katiʼakxilhka.
Alistalh Jesús wan pi naʼanan lhuwa tapatin akxni nachan xlisputni uma kakilhtamaku. Kawani: «Chichini nialh katimakaxkgakgenalh, chu papaʼ ni katimastalh kxkgakganat, chu staku nataktakgo kʼakgapun, chu tuku anankgo kʼakgapun nalakchikikgokan» (Mateo 24:29). Apóstoles tiku kgaxmatmakgo tuku nala, ni liwana katsikgo la nakgantaxtu, pero xlikana pi lu kaks namalakawaninan.
¿Tuku nakakitaxtuni latamanin? Jesús wan: «Nalitakatalakgo kaj xlakata xtapekuakan chu xlakata kgalhkgalhimakgolh nawan tuku nialh makgas nala kkatiyatni, chu tuku anan kʼakgapun nalakchikikgokan» (Lucas 21:26). Akxni Jesús lichuwinan uma, masiya tuku lu nitlan natitaxtukgo latamanin nema nikxni chuna lanit.
Pero Jesús kamatliwakglha xʼapóstoles akxni kawani pi ni putum latamanin katililipuwankgolh akxni xKgawasa chixku «nalimin xlitliwakga chu lhuwa lilanka» (Mateo 24:30). Jesús lichuwinanita pi Dios wi tuku natlawa «kaj xlakata tiku xatalaksakni» (Mateo 24:22). Wa xlakata, ¿tuku xlitlawatkan tamakgalhtawakgen xlakata tuku lichuwinalh Jesús? Xla kalimatliwakglha uma tachuwin: «Akxni natsuku kgantaxtu uma, tliwakga kawantit chu ni kapekuantit xlakata milakgtaxtutkan talakatsuwinit» (Lucas 21:28).
Pero ¿la nakatsikgo xtamakgalhtawakgen Jesús tiku amakgo latamakgo uma kilhtamaku pi lisputni talakatsuwinita? Jesús tamalakxtumi uma kgantum xakiwi higo: «Akxni xpakgan akgaskgatan chu taxtu xatuwan, wixin katsiyatit pi talakatsuwinita akxni kiwi namastakgo xtawakatkan. Nachuna, akxni wixin naʼakxilhatit pi kgantaxtumakgolh putum uma, kakatsitit pi xla talakatsuwinita kmalakcha. Xlikana kkawaniyan pi latamanin xalak uma kilhtamaku ni katinikgolh asta akxni nakgantaxtukgo putum uma» (Mateo 24:32-34).
Wa xlakata, akxni xtamakgalhtawakgen naʼakxilhkgo tipalhuwa tuku nalimasiya pi Jesús katawi, nakatsikgo pi xlisputni kakilhtamaku lakatsu wi. Jesús kamaxki uma tastakyaw xtamakgalhtawakgen tiku nalatamakgo uma xlakaskinka kilhtamaku:
«Xlakata ama kilhtamaku chu tukuya hora niti katsi, nipara ángeles xalak akgapun, nipara xaKgawasa, kajwatiya xaTlat. Xlakata chuna la xwanit kxkilhtamaku Noé, nachuna nawan akxni xKgawasa chixku katawilan nawan. Xlakata chuna la ama kilhtamaku akxni nina xmin Munkaklat xwayamakgolh chu xkgotnamakgolh, lakchixkuwin xtamakgaxtokgmakgolh chu lakpuskatin xkamakamastamaka xlakata natamakgaxtokgkgo, asta akxni Noé tanulh kʼarca, chu ni kuentajtlawakgolh asta akxni milh Munkaklat chu putum kamalakgsputulh, chuna nawan akxni xKgawasa chixku katawilan nawan» (Mateo 24:36-39). Jesús kamalakapastaka pi akxni milh Munkaklat, chuna lalh kxlikalanka katiyatni. Nachuna nawan akxni namasputukan uma kakilhtamaku.
Apóstoles tiku tawilakgo Jesús ksipi xla Olivos liwana akxilhkgo pi skgalalh xlitawilatkan. Jesús kawanipara: «Pero kuentajkatlawatit xlakata lhuwa wayankan chu lhuwa kgotkan chu lu lilakgaputsakan tuku maklakaskinkan ni nalaktlawa xatlan mintalakapastaknikan, komo chuna, xalakapala nakalakgchinan ama kilhtamaku xtachuna la akgsiyat. Xlakata nakalakgchin putum tiku wilakgolh kxlilakgatum katiyatni. Wa xlakata skgalalh katawilatit, chu chuntiya kaskinitit Dios xliputum minakujkan, xlakata tlan nalakgtaxtuniyatit putum tuku xlikgantaxtut chu tlan natayayatit kxlakatin xKgawasa chixku» (Lucas 21:34-36).
Amakgtum, Jesús kamaʼakxilhnipara pi tuku lichuwinanit nakgantaxtu kxlikalanka katiyatni. Ni kajwatiya lichuwinama tuku nala nialh makgas kilhtamaku xlakata Jerusalén chu judíos. Wata lichuwinama tuku ama lay nema «nakalakgchin putum tiku wilakgolh kxlilakgatum katiyatni».
Wan pi xtamakgalhtawakgen skgalalh xlitawilatkan. Jesús lichuwinan akgtum liʼakxilhtit xlakata nalimasiya pi xlakaskinka uma: «Pero kakatsitit uma: komo xmalana chiki xkatsilh tukuya hora katsisni xmilh kgalhana, ni klhtatalh chu ni xmastalh talakaskin pi fuerza xtanulh kxchik. Wa xlakata, wixin na kalimasiyatit pi skgalalh wilatit, xlakata xKgawasa chixku namin akxni nipara tsinu lakpuwanatit» (Mateo 24:43, 44).
Maski chuna, Jesús kawani pi anan tuku tlan nalipaxuwakgo. Kawani pi akxni nakgantaxtu uma, naʼanan chatum «skujni» tiku skgalalh natawila chu lu naskuja. Wa xlakata kalitachuwinan tuku ni tuwa nalilakpuwankgo: «¿Tiku xlikana litaxtu skujni xatalipaw chu xaskgalala, uma tiku xmalana kalakgayawalh amakgapitsi kskujnin xlakata nakamaxki xtawaykan akxni xlilat? ¡Paxuwa ama skujni komo akxni nachin xmalana namanokglhu pi chuna tlawama! Xlikana kkawaniyan pi nalakgayawa putum tuku kgalhi». Pero komo uma skujni nitlan tsuku likatsi chu nitlan kalikatsini xtaskujnin, malana «lu palha namalakgaxokge» (Mateo 24:45-51; katamalakxtumi Lucas 12:45, 46).
Jesús ni wamputun pi makgapitsi xtamakgalhtawakgen nitlan katitsukukgolh likatsikgo. Wa xlakata, ¿tuku kamasiyaniputun? Lakaskin pi skgalalh katawilakgolh chu kaskujkgolh, chuna la limasiya liʼakxilhtit nema aku xʼama kalitachuwinan.
-
-
Xliʼakxilhtit kgalhakaw laktsumajan masiya pi skgalalh kilitawilatkanJesús wa tiji, xaxlikana chu latamat
-
-
CAPÍTULO 112
Xliʼakxilhtit kgalhakaw laktsumajan masiya pi skgalalh kilitawilatkan
JESÚS LICHUWINAN LIʼAKXILHTIT XLA KGALHAKAW LAKTSUMAJAN
Jesús kakgalhtinita xʼapóstoles takgalhskinin xlakata tuku nalitasiya akxni katawi nawan chu xlisputni kakilhtamaku. La uku kawilini akgtum liʼakxilhtit xlakata nakamaxki akgtum tastakyaw. Tiku lamakgo nawan akxni Jesús nakatatawila xtamakgalhtawakgen naʼakxilhkgo la nakgantaxtu tuku lichuwinalh.
Pulana kawani: «Tamapakgsin xalak akgapun tlan tamalakxtumikan kgalhakaw laktsumajan tiku tiyakgolh xmakgskgotkan chu ankgolh paxtokgkgo kgawasa litatawilat. Kgalhkitsis xalaktontas xwankgonit, chu kgalhkitsis lakgskgalalan xwankgonit» (Mateo 25:1, 2).
Jesús ni wan pi itat xtamakgalhtawakgen nema natapakgsikgo kTamapakgsin xalaktontos chu itat xalakgskgalalan. Tuku wamputun wa pi tiku natapakgsikgo kTamapakgsin chatunu nalaksaka komo skgalalh natawila o ni. Pero Jesús liwana katsi pi chatunu kskujnin tlan ni namakgxtakga Dios chu namakglhtinan xtasikulunalin xTlat.
Kliʼakxilhtit, kgalhakaw laktsumajan ankgo paxtokgkgo kgawasa litatawilat xlakata nastalanikgo. Akxni xchilh kgawasa litatawilat, laktsumajan xlimakaxkgakgetkan xwanit tiji xlakata chuna xmaxkikgolh kakni akxni kgawasa litatawilat xlilh tsumat anta kxchik. Pero ¿chuna lay?
Jesús wan: «Xalaktontas linkgolh xmakgskgotkan, pero ni linkgolh aceite, pero xalakgskgalalan linkgolh xmakgskgotkan chu na linkgolh aceite kxlametajkan. Xlakata kgawasa litatawilat xmakgapalama, xputumkan laktsumajan akgtlakgwantawilakgolh chu lhtatakgolh» (Mateo 25:3-5). Kgawasa litatawilat ni chin chuna la xlakpuwankgonit. Lu makgapala pi asta laktsumajan lhtatatawilakgo. Max apóstoles lakapastakkgo akgtum liʼakxilhtit nema kalitachuwinalh Jesús xlakata chatum chixku, «chatum xkgawasa mapakgsina» tiku makgat alh chu «taspitli akxni mapakgsina xlitaxtuya» (Lucas 19:11-15).
Kxliʼakxilhtit kgalhakaw laktsumajan, Jesús wan tuku lay akxni chin kgawasa litatawilat: «Akxni chalh itat tsisni pixlanka wanka: “¡Chilha kgawasa litatawilat! ¡Kapitit paxtokgatit!”» (Mateo 25:6). ¿Skgalalh xwilakgo laktsumajan?
Jesús wampara: «Wa xlakata putum laktsumajan tayakgolh chu makaxkgolh xmakgskgotkan. Xalaktontas wanikgolh tiku xalakgskgalalan: “Kakilamaxkiw miʼaceitejkan, xlakata kimakgskgotkan mixputunkgoya”. Xalakgskgalalan kgalhtinankgolh: “Max ni kintikaʼakchanin kimputumkan. Kakalakgpitit tiku stakgo chu katamawatit tuku namaklakaskinatit”» (Mateo 25:7-9).
Kgalhkitsis laktsumajan xalaktontas ni skgalalh wilakgo xlakata namakgamakglhtinankgo kgawasa litatawilat. Ni linkgo aceite nema maklakaskin xmakgskgotkan chu talakaskin naʼankgo putsakgo. Jesús wampara: «Akxni xʼankgonit tamawakgo, chilh kgawasa litatawilat. Laktsumajan tiku skgalalh xwilakgolh tanukgolh chu malakchuwaka malakcha. Alistalh na minkgolh amakgapitsin laktsumajan, chu wankgolh: “¡Malana, Malana, kakilamalakkiniw!”. Xla kakgalhtilh: “Xlikana kkawaniyan pi ni kkalakgapasan”» (Mateo 25:10-12). ¡Lu nitlan kakitaxtunilh! Chuna kaʼakgspulalh xlakata ni skgalalh xwilakgo.
Apóstoles akgatekgskgo pi kgawasa litatawilat kilhchanima Jesús, xlakata xapulana, Jesús xʼakstu tamalakxtumikanit la kgawasa litatawilat (Lucas 5:34, 35). ¿Tuku kaʼakgspula laktsumajan tiku skgalalh xwilakgo? Akxni Jesús lichuwinalh «ni xalhuwa borrego» nema xʼama makglhtinan Tamapakgsin, Jesús wa: «Kalhakganantit chu skgalalh katawilatit chu kamapasiwilitit mimakgskgotkan» (Lucas 12:32, 35). La uku apóstoles akgatekgskgo pi laktsumajan kakilhchanima xtamakgalhtawakgen Cristo tiku ni makgxtakgkgo Dios chuna la xlakan. ¿Tuku kamasiyaniputun Jesús?
Jesús liwana kamaʼakgatekgsni chu kawani: «Skgalalh katawilatit, xlakata ni katsiyatit tukuya kilhtamaku chu tukuya hora» (Mateo 25:13).
Wa xlakata, Jesús kawani xtamakgalhtawakgen pi akxni xla katawi nawan skgalalh xlitawilatkan. Jesús namin chu skgalalh xlitawilatkan chuna la kgalhkitsis xalakgskgalalan laktsumajan, xlakata ni namakgatsankgakgo xtakgalhkgalhinkan chu xtatlajakan.
-
-
Liʼakxilhtit xla talentos masiya pi skulujwa kiliwanatkanJesús wa tiji, xaxlikana chu latamat
-
-
CAPÍTULO 113
Liʼakxilhtit xla talentos masiya pi skulujwa kiliwanatkan
JESÚS LICHUWINAN LIʼAKXILHTIT XLA TALENTOS
Jesús chuntiya katawi kgalhtati xʼapóstoles ksipi xla Olivos chu kalitachuwinan atanu liʼakxilhtit. Nina lhuwa kilhtamaku titaxtunit, akxni xwi kJericó, kalitachuwinalh liʼakxilhtit xla minas xlakata nakawani pi Tamapakgsin aku xʼama min. Liʼakxilhtit nema lichuwinan la uku pulaklhuwa la tatalakxtumi liʼakxilhtit xla minas chu kgalhti takgalhskinin xlakata akxni xʼama katatawila xtamakgalhtawakgen chu xlisputni kakilhtamaku. Nachuna, limasiya pi xtamakgalhtawakgen skulujwa xliwanatkan chu xliskujatkan xlakata nakuentajtlawakgo tuku xla kalakgayawanit.
Jesús wan: «[Tamapakgsin] xtachuna la chatum chixku tiku ama kʼalakatanu país chu kamatasaninalh kskujnin chu kamakuentajlilh tuku xkgalhi» (Mateo 25:14). Xlakata Jesús xʼakstu xtamalakxtumikanita la chatum chixku tiku an alakatanu país «xlakata namakglhtinan limapakgsin», xʼapóstoles akgatekgskgo pi chixku nema lichuwinama wa kilhchanima Jesús (Lucas 19:12).
Chixku tiku an alakatanu país, pulana wi tuku kalakgayawa kskujnin akxni nina an. Akgtutu kata aitat lata lichuwinama Dios, Jesús lu liskujnit xlakata nalichuwinan xatlan tamakatsin xla Tamapakgsin chu kamasiyaninit xtamakgalhtawakgen xlakata na natlawakgo uma taskujut. La uku xla nialh makgas naʼan, pero kalipawan pi natlawakgo taskujut nema xla kamasiyaninit (Mateo 10:7; Lucas 10:1, 8, 9; katamalakxtupi Juan 4:38; 14:12).
Kliʼakxilhtit nema lichuwinalh Jesús, ¿la kamaʼakgpitsinilh chixku tuku xtapalh xkgalhi kskujnin? Jesús wan: «Xla maxkilh chatum akgkitsis talentos; achatum akgtiy, chu achatum akgtum, chuna la xkatsi pi tlan xliskujkgolh, chu alh» (Mateo 25:15). ¿Tuku natatlawakgo skujnin tuku kamaxkika? ¿Xʼamakgo liskujkgo chu tlakg xmatlajikgolh xmalanakan? Jesús chuntiya kawani xʼapóstoles:
«Tiku maxkika akgkitsis talentos tunkun alh chu liskujli chu tlajalh aʼakgkitsis talentos. Nachuna tiku makglhtinalh akgtiy tlajapa aʼakgtiy. Pero skujni tiku kaj akgtum talento makglhtinalh alh chu puwaxnalh chu matsekgli xtumin xmalana» (Mateo 25:16-18). ¿Tuku xlalh akxni malana xtaspitli?
Jesús wampara: «Akxni xtitaxtunita lhuwa kilhtamaku, milh xmalanakan skujnin chu katatlawalh kuenta» (Mateo 25:19). Chatiy skujni tlawakgolh tuku matlanikgolh. Xchatiykan skulujwa wankgolh, skujkgolh chu malhuwikgolh tuku xkalakgayawakanit. (Kʼuma kilhtamaku, chatum lataman xliskujat xwanit akgkunajatsa kata xlakata xtlajalh akgtum talento). Tiku makglhtinalh akgkitsis talento tlajapa aʼakgkitsis chu tiku makglhtinalh akgtiy talento tlajalh aʼakgtiy. Malana watiya tachuwin kawanilh xchatiykan: «¡Lu kimakgapaxuwaya, xatlan skujni chu xatalipaw! Liwana kuentajtlawa maski ni lhuwa tuku klakgayawan. Tlakg lhuwa tuku naklakgayawayan. Katapaxuwa mimalana» (Mateo 25:21).
Pero nichuna tlawa skujni tiku kaj akgtum talento makglhtinan, chu uma skujni wani xmalana: «Akit kkatsi pi wix lhuwa tuku skina, chu makiya tamakgalan niku ni chanananita chu tiyaya tamakgalan niku ni liskujnita. Wa xlakata kpekualh, chu kkalh chu ktiyat kmatsekgli mintalento. Unu wi tuku mila» (Mateo 25:24, 25). Nipara kalinilh tumin tiku skujkgo kbanco xlakata xmaskgatinika. Uma skujni ni putsalh tuku tlan xkitaxtunilh xmalana.
Wa xlakata xmalana limapakuwilh «xalixkajni skujni chu xalhkitit». Makglhtilh tuku xkgalhi chu maxkilh skujni tiku skulujwa xwanit. Alistalh malana wa uma limapakgsin: «Putum tiku kgalhi, tlakg namaxkikan, chu tlakg namalhuwinikan. Pero tiku nitu kgalhi, asta tuku kgalhi namakglhtikan» (Mateo 25:26, 29).
Xtamakgalhtawakgen Jesús xlilakpuwanatkan uma liʼakxilhtit chu lhuwa atanu nema kalitachuwinanit Jesús. Akgatekgskgo pi tuku Jesús nakalakgayawa akgtum lanka talakgalhaman, nakamakgtayakgo amakgapitsin xtamakgalhtawakgen Cristo nawankgo, chu xla kgalhkgalhi pi kaliskujkgolh uma, pero ni kgalhkgalhi pi xputumkan watiya tuku natlawakgo. Xtachuna la skujnin nema lichuwinalh Jesús kliʼakxilhtit, xtamakgalhtawakgen xlitlawatkan chuna la matlanikgo. Pero uma ni wamputun pi Jesús tlan akxilha tiku lhkitit, tiku ni liskuja pulana nawili tuku xla xmalana.
Pero, ¡max lu lipaxuwakgo xʼapóstoles uma tamalaknun: «Putum tiku kgalhi, tlakg namaxkikan»!
-
-
Mapakgsina nakatalakkaxla borregos chu cabrasJesús wa tiji, xaxlikana chu latamat
-
-
CAPÍTULO 114
Mapakgsina nakatalakkaxla borregos chu cabras
JESÚS LICHUWINAN BORREGOS CHU CABRAS
Ksipi xla Olivos, Jesús aku lichuwinalh liʼakxilhtit xla kgalhakaw laktsuman chu xla talentos. ¿Tuku xaʼawatiya kawani xlakata nakgalhti takgalhskinin nema tlawanikgolh xʼapóstoles xlakata tuku ama litasiya pi katawi, chu xlakata xaʼawatiya kilhtamaku? Kawani xaʼawatiya liʼakxilhtit: xla borregos chu cabras.
Jesús tsuku lichuwinan tuku lama nawan akxni nakgantaxtu uma liʼakxilhtit: «Akxni xKgawasa chixku namin kxlilanka, chu putum nakatamin ángeles, natawila kxlaktawilh nema kgalhi lhuwa likakni» (Mateo 25:31). Chuna limasiya pi wa tiku tlakg xlakaskinka nema talichuwinama, xlakata makglhuwa xʼakstu limapakuwikanit «xKgawasa chixku» (Mateo 8:20; 9:6; 20:18, 28).
¿Tuku kilhtamaku nakgantaxtu uma? Akxni Jesús «namin kxlilanka», chu nakatamin xʼángeles chu «natawila kxlaktawilh nema kgalhi lhuwa likakni». Jesús lichuwinanita pi xKgawasa chixku xʼama katamin xʼángeles «kxkgalhni puklhni chu nalimin xlitliwakga chu lhuwa lilanka». ¿Tuku kilhtamaku nala uma? «Akxni titaxtunita nawan lhuwa tapatin» (Mateo 24:29-31; Marcos 13:26, 27; Lucas 21:27). Wa xlakata, uma liʼakxilhtit nakgantaxtu kkilhtamaku nema aku mima, akxni Jesús nalimin xlitliwakga chu lhuwa xlilanka. ¿Chu tuku natlawa?
Jesús wan: «Akxni xKgawasa chixku namin [...]. Putum laklanka kachikinin nakamamakgstokgkan kxlakatin, chu nakamapapitsi latamanin chuna la xkuentajtlawana borregos kamapapitsi borregos chu cabras. Chu borregos nakawili kxpakgastakat, pero cabras nakawili kxpakgxwiki» o kxpakgxuki (Mateo 25:31-33).
¿Tuku nakaʼakgspula borregos? Jesús wan: «Mapakgsina nakawani tiku wilakgolh kxpakgastakat: “Katantit, wixin tiku kasikulunatlawanitan kinTlat, kamakglhtinantit Tamapakgsin nema kalakkaxwilinikanitantit lata xkilhtsukut kakilhtamaku”» (Mateo 25:34). ¿Tuku xlakata Mapakgsina tlan nakamakgamakglhtinan borregos?
Mapakgsina wan tuku xlakata: «Xlakata ktsinksli chu wixin kimawitit; kkgalhputilh chu wixin kimakgotnitit. Ni xkilakgapasatit pero kimakgamakglhtinantit; nitu xwanit kilhakgat chu kimalhakgetit. Ktatatlalh, chu wixin kinkuentajtlawatit. Xaktanuma kpulachin chu kilakgapaxialhnantit». Borregos, o «tiku xaʼakgstitum» litaxtukgo kgalhskininankgo tuku kilhtamaku chuna tlawakgolh, chu Mapakgsina kakgalhti: «Chuna la kamakgtayatit kinatalan tiku ni xlakaskinka litaxtukgo, akit kimakgtayatit» (Mateo 25:35, 36, 40, 46). Uma xatlan taskujut, ni kʼakgapun chuna tlawakgo, xlakata anta niti tatatla chu niti tsinksa. Uma xatlan taskujut tlawakgo kKatiyatni xlakata nakalimakgtayakgo xnatalan Cristo.
¿Tuku nakaʼakgspula cabras nema Jesús kawili kxpakgxwiki? Jesús wan: «[Mapakgsina] nakawani tiku wilakgolh kxpakgxwiki: “Kakintapanunitit, wixin tiku [...] kalakgchanan napinatit klhkuyat nema ni lakgsputa, nema kalakkaxwilinikanit Akgskgawini chu xʼángeles. Xlakata ktsinksli, pero wixin ni kimawitit; chu kkgalhputilh, pero wixin ni kimakgotnitit. Ni xkilakgapasatit pero wixin ni kimakgamakglhtinantit; ni xakkgalhi kilhakgat, pero ni kimalhakgetit; xaktatatla chu xaktanuma kpulachin, pero ni kinkuentajtlawatit”» (Mateo 25:41-43). Cabras kalakgchan nakamalakgaxokgekan xlakata nitlan kalikatsinikgonit xnatalan Cristo.
Apóstoles akgatekgskgo pi tuku nakaʼakgspula latamanin akxni nakatalakkaxlakan, xlipaʼan nawan. Jesús kawani: «Alistalh [Mapakgsina] nakakgalhti: “Xlikana kkawaniyan, chuna la ni kamakgtayatit kinatalan tiku ni xlakaskinka litaxtukgo, akit na ni kimakgtayatit”. Putum umakgolh nakamalakgsputukan xliputum kilhtamaku, pero tiku xaʼakgstitum likatsikgo nakgalhikgo latamat nema ni kgalhi xlisputni» (Mateo 25:45, 46).
Chuna la Jesús kakgalhti xʼapóstoles tlawa pi xtamakgalhtawakgen lhuwa tuku nalilakpuwankgo chu kamakgtaya naʼakxilhkgo la kgalhikgo xtapuwankan chu tuku tlawamakgo.
-