ARTÍCULO NEMA NATALIKGALHTAWAKGA 23
Ni kamalakgmixitit «klhkuyat Jah»
«Klhkuyat [tapaxkit] xtachuna tuku lu lakgpasa, lanka klhkuyat Jah» (CANT. 8:6).
TAKILHTLIN 131 «Niti kamapapitsilh xtamakgaxtokgatkan»
TUKU NATALICHUWINANa
1. ¿Tuku wan Biblia xlakata xaxlikana tapaxkit?
WA UMA tuku Biblia wan xlakata xaxlikana tapaxkit: «Klhkuyat xtachuna tuku lu lakgpasa, lanka klhkuyat Jah. Lhuwa chuchut nila namamixi tapaxkit, chu kgalhtuchokgo nila xwatalin» (Cant. 8:6, 7).b ¡Lu tlan takgaxmata! Umakgolh tachuwin limasiya pi tapaxkit nema lakgalhinikgo xachixku chu xapuskat tlan namakgapala putum kilhtamaku chu nitu nalaktlawa.
2. ¿Tuku tlan natlawakgo tiku makgaxtokgkgo xlakata xtapaxkitkan ni nalakgmixa?
2 Komo xachixku chu xapuskat lakaskinkgo pi xtapaxkitkan namakgapala putum kilhtamaku, talakaskin wi tuku natlawakgo. Kalilakpuwaw niku lakgpasawi lhkuyat. Xlakata ni nalakgmixa, talakaskin namapunikan kiwi. Komo nichuna natlawakan lhkuyat nalakgmixa. Nachuna la xpalakata tapaxkit nema lakgalhinikgo xachixku chu xapuskat: talakaskin namatliwakglhkgo xlakata ni nalakgmixa. Pero min kilhtamaku max uma tapaxkit tsuku lakgmixa xlakata ni anan tumin, kgalhikgo tajatat o xlakata tuwa makgkatsikgo nakamakgastakkgo xkamanankan. Komo wix makgaxtokga, ¿tuku tlan natlawaya xlakata ni nalakgmixa «klhkuyat Jah» kmintamakgaxtokgat? Kʼuma artículo nalichuwinanaw pulaktutu tuku tlan namakgtayayan tliwakga natawila mintamakgaxtokgat chu naʼanan tapaxuwan.c
CHUNTIYA KAMATLIWAKGLHTIT LA TALALIPINATIT JEHOVÁ
Chuna la José chu María, talakaskin pi tiku makgaxtokgkgo lu tlan natalalinkgo Jehová (Kaʼakxilhti párrafo 3).
3. Xlakata xtapaxkitkan tiku makgaxtokgkgo ni nalakgmixa, ¿tuku xlakata lu xlakaskinka pi tlan xʼamigos Jehová nalitaxtukgo? (Eclesiastés 4:12; na kaʼakxilhti dibujo).
3 Xlakata ni nalakgmixa «klhkuyat Jah» ktamakgaxtokgat, xachixku chu xapuskat lu xliskujatkan xlakata xʼamigos Jehová nalitaxtukgo. ¿Tuku xlakata chuna xlitlawatkan? Komo xchatiykan xtapalh liʼakxilhkgo chuna la talalinkgo Jehová, xatapaxuwan nastalaniputunkgo xtastakyaw. Uma nakamakgtaya natayanikgo kaxatukawa taʼakglhuwit nema namalakgmixiputun xtapaxkitkan (kalikgalhtawakga Eclesiastés 4:12). Nachuna, tiku xʼamigos Jehová litaxtukgo, lu liskujkgo xlakata nalikatsikgo chuna la xla chu nakgalhikgo tayat nema xla kgalhi, chuna la tlan likatsikan, kgalhkgalhinankan chu tapatinankan (Efes. 4:32–5:1). Tamakgaxtokgat tiku chuna tlawakgo lakgalhinikgo tapaxkit. Chatum tala puskat tiku wanikan Lena, tiku liwaka 25 kata lata makgaxtokga, wan: «¡Ni tuwa paxkikan chu maxkikan kakni tiku lu paxki Jehová!».
4. ¿Tuku xlakata Jehová kalaksakli José chu María xlakata wa xnatlatnikan Mesías xlitaxtukgolh?
4 Kalichuwinaw akgtum liʼakxilhtit xalak Biblia. Maski xʼanankgo lhuwa lakchixkuwin chu lakpuskatin tiku xminkgonitancha kxfamilia David, Jehová kalaksakli José chu María xlakata xnatlatnikan Mesías xlitaxtukgolh. ¿Tuku xlakata wa kalaksakli? Xlakata xlakan lu tlan xʼamigos xwankgonit, chu Jehová xkatsi pi ankgalhin wa pulana xʼamakgo wilikgo kxtamakgaxtokgatkan. ¿Tuku tlan nakatsinikgo xlakata José chu María tiku makgaxtokgkgo?
5. ¿La tlan nastalanikgo lakchixkuwin xliʼakxilhtit José?
5 José ankgalhin stalanilh xtapulalit Jehová, chu uma xtlawa pi lu tlan chixku xlitaxtulh. Max makgtutu, Dios liwana wanilh tuku xlitlawat xwanit xpalakata xfamilia. Chu xla tunkun tlawalh maski tuwa makgkatsilh (Mat. 1:20, 24; 2:13-15, 19-21). Xlakata kgalhakgaxmatli Jehová, José tlan kuentajtlawalh María. Chu uma tlawalh pi María tlakg xpaxkilh chu tlakg xmaxkilh kakni. Lakchixkuwin, tlan nastalaniyatit xliʼakxilhtit José chu naputsayatit xtastakyaw Biblia nema nakamakgtayayan nakuentajtlawayatit mifamiliajkan.d Akxni lilatapayatit umakgolh tastakyaw, maski talakaskin wi tuku nalakgpaliyatit, limasiyayatit pi kapaxkiyatit milakpuskatinkan. Chu uma nakamakgtayayan tliwakga nawan mintamakgaxtokgatkan. Chatum tala puskat xalak Vanuatu tiku liwaka 20 kata lata makgaxtokga, lichuwinan: «Akxni kakxilha pi kinchixku putsa xtapulalit Jehová chu stalani xtastakyaw, tlakg kmaxki kakni. Klipawan pi tuku laksaka tlan nakitaxtu».
6. ¿Tuku tlan nakatsinikgo lakpuskatin xlakata xliʼakxilhtit María?
6 María xʼamiga Jehová xwanit. Pero xla tlan xtalalin Jehová chu tliwakga xkgalhi xtakanajla ni kaj xlakata José chuna xtlawa, wata liwana xlakgapasa Tatsokgni (kaʼakxilhti nota de estudio xla Lucas 1:46). Nachuna, xlimaxtu kilhtamaku xlakata nalilakpuwan Tatsokgni (Luc. 2:19, 51). Xlakata María lu tlan xtalalin Jehová, lu tlan puskat xlitaxtu. La uku lhuwa lakpuskatin tiku kskujnin Jehová litaxtukgo, lu liskujkgo xlakata nastalanikgo xliʼakxilhtit María. Kalichuwinaw xliʼakxilhtit Émiko. Xla wan: «Akxni nina xaktamakgaxtokga, kiʼakstu xaklakkaxwilinit la nakmatliwakglha kintakanajla. Pero akxni ktamakgaxtokgli, kinchixku xtlawa oración kimpalakatakan chu wa tiku xliskuja namatliwakglha xtakanajla kifamiliajkan. Kakxilhli pi xakkgalhkgalhi pi kinchixku xmatliwakglhli kintakanajla. Xakkatsi pi xtalakaskin wi tuku xaktlawalh. Akit xkilakgchan nakmatliwakglha la xaktalalin Jehová. Wa xlakata la uku klimaxtu kilhtamaku xlakata kiʼakstu naktawila chu chuna tlan naktlawani oración Jehová, naklikgalhtawakga xTachuwin chu naklilakpuwan» (Gál. 6:5). Puskat, komo chuntiya naliskuja namatliwakglha la talalipina Jehová, minchixku tlakg napaxkiyan chu nawaniyan pi lu tlan taskujut tlawapat (Prov. 31:30).
7. ¿Tuku kamasiyani tiku makgaxtokgkgo xliʼakxilhtitkan José chu María?
7 José chu María nachuna akxtum skujkgolh xlakata tlan xtalalinkgolh Jehová. Xlakan xkatsikgo pi lu xlakaskinka xwanit akxtum xkakninanikgolh Jehová kfamilia (Luc. 2:22-24, 41; 4:16). Xlikana pi milh kilhtamaku tuwa makgkatsikgolh, liwaka akxni tlakg kgalhikgolh kamanan. Pero tlan chuna tlawakgolh. ¡Lu tlan liʼakxilhtit kawilinikgolh tiku makgaxtokgkgo! Komo wixin na kgalhiyatit kamanan, max tuwa makgkatsiyatit napinatit ktamakxtumit chu nalimaxtuyatit kilhtamaku xlakata nakakninaniyatit Dios kfamilia. Nachuna, max tlakg tuwa makgkatsiyatit kaj minchatiykan nakgalhtawakgayatit chu natlawayatit oración. Pero kalakapastaktit pi komo akxtum nakakninaniyatit Jehová, tlakg tlan natalalipinatit chu minchatiykan na tlakg tlan nalatalalipinatit. Wa xlakata pulana kawilitit kmilatamatkan takaknin nema maxkiyatit Jehová.
8. ¿La tlan nakamakgtaya tamakgaxtokgat tiku kgalhikgo taʼakglhuwit komo nakakninanikgo Dios kfamilia?
8 ¿Tuku tlan natlawayatit komo kgalhiyatit taʼakglhuwit kmintamakgaxtokgatkan? Max nipara tsinu lakpuwanatit akxtum nakakninaniyatit Dios kfamilia. Komo chuna kaʼakgspulaman, max tlan nakitaxtu komo nalikgalhtawakgayatit tuku ni lhman chu tuku minchatiykan nalakgatiyatit xlakata tsinu tsinu nalismaniyatit. Uma nakamakgtayayan xlakata tlakg nalapaxkiyatit chu akxtum nakakninaniputunatit Jehová.
KALIMAXTUTIT KILHTAMAKU XLAKATA AKXTUM NATAWILAYATIT
9. ¿Tuku xlakata xlimaxtutkan kilhtamaku akxtum natawilakgo tiku makgaxtokgkgo?
9 Xlakata tiku makgaxtokgkgo chuntiya nalapaxkikgo, talakaskin nalimaxtukgo kilhtamaku akxtum natawilakgo. Uma nakamakgtaya kuenta natlawakgo tuku makgkatsi chu tuku lakpuwan tiku tamakgaxtokgkgo (Gén. 2:24). Kaʼakxilhwi tuku titaxtukgolh Lilia chu Ruslán liwakaya 15 kata, akxni aku xtamakgaxtokgkgonit. Lilia wan: «Kakxilhwi pi nila xakkamaw limaxtuyaw lhuwa kilhtamaku xlakata akxtum naktawilayaw chuna la xaklakpuwanitaw. Lhuwa tuku xaklilakgaputsayaw, chuna la taskujut, tuku xlitatlawat kchiki..., chu liwaka akxni kkgalhiw kamanan. Kakxilhwi pi komo ni xaklimaxtuw kilhtamaku xlakata akxtum xaktawilaw, tsinu tsinu xaklatamakgatliniw».
10. ¿La tlan namakgantaxtikgo tastakyaw nema min kʼEfesios 5:15, 16 tiku makgaxtokgkgo?
10 Xlakata akxtum natawilakgo, tiku makgaxtokgkgo liwana xlilakkaxwilitkan xkilhtamakujkan (kalikgalhtawakga Efesios 5:15, 16). Chatum tala chixku xalak Nigeria tiku wanikan Uzondu, wan: «Akxni klakkaxwili tuku naktlawa, na klilakpuwan la xlilhuwa kilhtamaku akxtum naktatawila kimpuskat. Akit lu xlakaskinka kliʼakxilha uma kilhtamaku» (Filip. 1:10). Kaʼakxilhwi tuku tlawa Anastasia, xpuskat chatum superintendente de circuito xalak Moldavia. Xla kinkawaniyan tuku tlawa xlakata liwana namaklakaskin xkilhtamaku: «Ktlawa kintaskujut akxni kinchixku tlawama taskujut xalak congregación. Chuna akxni kmasputuyaw, tlan akxtum ktawilayaw». Pero ¿tuku tlan natlawayatit komo lhuwa taskujut kgalhiyatit chu tuwa makgkatsiyatit akxtum natawilayatit?
¿Tuku tlan akxtum natlawakgo tiku makgaxtokgkgo? (Kaʼakxilhti párrafos 11 chu 12).
11. ¿Tuku akxtum xtlawakgo Áquila chu Priscila?
11 Tiku makgaxtokgkgo tlan nastalanikgo xliʼakxilhtitkan Áquila chu Priscila, akgtum tamakgaxtokgat nema latamakgolh kxapulana siglo (Rom. 16:3, 4). Maski Biblia ni lhuwa tuku lichuwinan xpalakatakan, wan pi akxtum kskujkgo, akxtum xlichuwinankgo Dios chu akxtum xkamakgtayakgo amakgapitsin (Hech. 18:2, 3, 24-26). Akxni Biblia kalichuwinan Áquila chu Priscila, ankgalhin akxtum kalichuwinan.
12. ¿Tuku tlan natlawakgo tiku makgaxtokgkgo xlakata tlakg akxtum natawilakgo? (Na kaʼakxilhti dibujo).
12 ¿La tlan nastalanikgo xliʼakxilhtitkan Áquila chu Priscila tiku makgaxtokgkgo? Kalilakpuwantit taskujut nema tlawayatit chatunu chatunu. ¿Tlan akxtum xtlawatit umakgolh taskujut? Akgtum liʼakxilhtit, Áquila chu Priscila akxtum xlichuwinankgo Dios. Chu wixin, ¿nachuna tlawayatit? Áquila chu Priscila na akxtum kskujkgo. Xlikana, max wixin ni watiya taskujut kgalhiyatit. Pero ¿tlan akxtum xtlawatit tuku xlitatlawat kchiki? (Ecl. 4:9). Komo nalamakgtayayatit, tlakg tlan nalatalalipinatit chu nakgalhiyatit kilhtamaku nakgalhchuwinanatit. Robert chu Linda liwaka 50 kata lata tamakgaxtokgkgonit. Robert wan: «Ni lhuwa kilhtamaku kkgalhiyaw xlakata akxtum naktawilayaw. Pero akxni klakgchakgema platos chu kimpuskat maskaka o akxni kskujma kkilhtin chu xla min kimakgtaya, lu kpaxuwa. Akxni wi tuku akxtum ktlawayaw, tlakg klatalalinaw chu tlakg klapaxkiyaw».
13. ¿Tuku xlitlawatkan tiku makgaxtokgkgo komo lu tlan latalalimputunkgo?
13 Ankgalhin kalakapastaktit uma: akxtum tawilakan ni kilhchanima pi lu tlan latalalinkan. Chatum tala puskat xalak Brasil tiku makgaxtokga, wan: «Xlakata lhuwa tuku kilitlawatkan, min kilhtamaku max klakpuwanaw pi xlakata watiya kchiki kwilaw, klalimaxtunimawa kilhtamaku. Pero kakxilhnit pi ni kajwatiya talakaskin akxtum naktawilayaw. Na talakaskin kuenta naktlawa tuku maklakaskin kinchixku». Kaʼakxilhwi tuku tlawakgonit Bruno chu xpuskat, Tays, xlakata kuenta natlawakgo tuku maklakaskin achatum. Bruno lichuwinan: «Xlakata naklipaxuwayaw akxni klalimaxtuniyaw kilhtamaku ni kmaklakaskinaw kinteléfonoskan».
14. ¿Tuku tlan natlawakgo tiku makgaxtokgkgo komo ni lakgatikgo akxtum tawilakgo?
14 Pero ¿tuku tlan natlawayatit komo ni lakgatiyatit akxtum tawilayatit? Max tanu tanu tuku lakgatiyatit tlawayatit o max min kilhtamaku lamakgasitsiyatit. ¿Tuku tlan natlawayatit komo chuna kaʼakgspulayan? Kalilakpuwantit lhkuyat nema lichuwinaw xapulana. Akxni aku mapasikan, ni lu lhuwa lhkuyat tawila. Xlakata tlakg nalakgpasa, talakaskin tsinu tsinu tlakg xalakchalanka kiwi namapunitilhakan. Xtachuna la uma, chali chali kaliskujtit xlakata tsinu tsinu tlakg lhuwa kilhtamaku akxtum natawilayatit. Kalilakpuwantit natlawayatit tuku minchatiykan lakgatiyatit chu tuku ni nalalimakgasitsiyatit (Sant. 3:18). Komo natlawayatit uma, tlakg nalapaxkiparayatit.
KALALIMASIYANITIT KAKNI
15. ¿Tuku xlakata lu xlakaskinka nalalimasiyanikgo kakni tiku makgaxtokgkgo?
15 Lu xlakaskinka pi ktamakgaxtokgat, nalalimasiyanikan kakni. Uma xtachuna la akxni sunukan o makgnekgewilikan lhkuyat. Komo nichuna natlawakan, lakapala nalakgmixa. Xtachuna la uma, komo ni nalalimasiyanikan kakni ktamakgaxtokgat, tapaxkit lakapala nalakgsputa. Pero komo tiku makgaxtokgkgo nalalimasiyanikgo kakni, chuntiya nalapaxkikgo. Pero kalakapastakti pi tuku tlakg xlakaskinka ni wa komo wix lakpuwana pi mastapat kakni, wata wa komo tiku tamakgaxtokga makgkatsi pi maxkipat kakni. Penny chu Aret liwaka 25 kata lata makgaxtokgkgo. Penny lichuwinan: «Xlakata kinchatiykan klamaxkiyaw kakni, anan tapaxkit kkintamakgaxtokgatkan. Klawaniyaw tuku klakpuwanaw chu tuku kmakgkatsiyaw xlakata liwana kkatsiyaw pi xtapalh kliʼakxilhaw tuku lakpuwan achatum». ¿Chu tuku tlan natlawayatit xlakata tiku tamakgaxtokgatit namakgkatsi pi maxkiyatit kakni? Kaʼakxilhwi tuku tlawakgolh Abrahán chu Sara.
Chixku tiku kstalanina Cristo limasiya pi maxki kakni xpuskat akxni kaks kgaxmatni (Kaʼakxilhti párrafo 16).
16. ¿Tuku kamasiyani lakchixkuwin xliʼakxilhtit Abrahán? (1 Pedro 3:7; na kaʼakxilhti dibujo).
16 Abrahán limasiyanilh kakni Sara. Kgaxmatnilh tuku xlakpuwan chu kuenta tlawalh tuku xmakgkatsi. Akgtum kilhtamaku, akxni Sara lu xlakgaputsama, wanilh Abrahán putum tuku xlisitsima chu asta wa limawakalh kuenta. Pero Abrahán ni sitsinilh chu ni wanilh laklixkajnit tachuwin. Liwana xlakgapasa Sara chu xkatsi pi xla xmaxki kakni chu xtataya tuku xlaksaka. Wa xlakata kgaxmatnilh chu lakputsalh la nalakkaxtlawa xtaʼakglhuwit (Gén. 16:5, 6). ¿Tuku kinkamasiyaniyan? Lakchixkuwin, wixin kalakgchanan nalaksakatit tuku natlawa mifamiliajkan (1 Cor. 11:3). Pero xlakata kapaxkiyatit milakpuskatinkan, kuenta tlawayatit tuku lakpuwankgo, liwaka komo tuku nalaksakatit nakamakgstuntlawa (1 Cor. 13:4, 5). Na max namin kilhtamaku mimpuskat lu lakgaputsama nawan chu natalakaskin nakgaxpatniya. ¿Limasiyaniya kakni chu kaks kgaxpatniya? (Kalikgalhtawakga 1 Pedro 3:7). Angela chu Dimitri max 30 kata lata tamakgaxtokgkgonit. Angela lichuwinan tuku tlawa xchixku xlakata nalimasiyani pi maxki kakni: «Dimitri ankgalhin kinkgaxmatni akxni nitlan kinkitaxtunima o akxni kaj kkgalhchuwinamputun. Ni lakapala sitsi, asta maski akit ksitsinit o nitlan kmakgkatsi».
17. ¿Tuku kamasiyani lakpuskatin xliʼakxilhtit Sara? (1 Pedro 3:5, 6).
17 Sara limasiyalh pi xmaxki kakni Abrahán xlakata tatayalh tuku xla laksakli (Gén. 12:5). Akgtum kilhtamaku, Abrahán lu tlan kamakgamakglhtinalh makgapitsi lakchixkuwin tiku kaj xalan minkgolh lakgapaxialhnankgo. Wa xlakata skinilh Sara pi xtlawalh lhuwa kaxtalanchu maski xla atanu tuku xliskujma (Gén. 18:6). Sara tunkun tlawalh chu makgtayalh Abrahán. Lakpuskatin, wixin tlan nastalaniyatit xliʼakxilhtit Sara chu natatayayatit tuku laksakkgo milakchixkuwinkan. Komo chuna natlawayatit, mintamakgaxtokgatkan tlakg tliwakga nawan (kalikgalhtawakga 1 Pedro 3:5, 6). Dimitri, tiku lichuwinaw kpárrafo nema titaxtulh, wan tuku tlawa xpuskat xlakata nalimasiyani kakni: «Kkatsi pi akxni wi tuku klaksaka, kimpuskat nakimakgtaya maski ni lu lakgati tuku akit klaksakli. Chu akxni wi tuku nitlan kitaxtu, xla ni kililakawani. ¡Lu kpaxtikatsini Angela pi chuna likatsi!». ¡Ni tuwa paxkikan tiku maxkiyan kakni!
18. ¿Tuku nakitaxtu komo lu naliskujatit xlakata namatliwakglhatit tapaxkit nema lakgalhiniyatit?
18 Satanás lakaskin pi kasputli tapaxkit nema xliʼanat kxtamakgaxtokgatkan kstalaninanin Cristo. Katsi pi komo nialh nalapaxkikgo, na max natsukukgo tamakgatlinikgo Jehová. ¡Pero ni anan tuku tlan namasputu xaxlikana tapaxkit! Wa xlakata, kaliskujtit xlakata tapaxkit nema lakgalhiniyatit nawan chuna la tuku talichuwinan kCantar de los Cantares. Pulana kawilitit Jehová kmintamakgaxtokgatkan, kuenta katlawatit tuku makgkatsi tiku tamakgaxtokgatit chu tuku maklakaskin xlakata nalalimasiyaniyatit kakni chu kalimaxtutit kilhtamaku xlakata akxtum natawilayatit. Komo chuna natlawayatit, mintamakgaxtokgatkan namaxki kakni Jehová, tiku masta xaxlikana tapaxkit, chu tapaxkit nema lakgalhiniyatit nalitaxtu la akgtum lhkuyat nema nikxni lakgmixa.
TAKILHTLIN 132 Kaj akgtum makni akinin
a Tamakgaxtokgat akgtum xtamaskiwin Jehová. Xlakata uma tamaskiwin, xapuskat chu xachixku tlan lalimasiyanikgo tapaxkit. Pero uma tapaxkit max nalakgmixa. Komo wix makgaxtokga, uma artículo namakgtayayan ni nalakgmixa mintapaxkit chu xatapaxuwan natawila mintamakgaxtokgat.
b Xaxlikana tapaxkit ni kgalhkgalhi pi wi tuku natlawakan xpalakata chu putum kilhtamaku makgapala. Biblia limapakuwi «klhkuyat Jah» xlakata wa Jehová tiku masta.
c Tastakyaw nema lichuwinan uma artículo na tlan nakamakgtaya tiku tatamakgaxtokgkgonit tiku ni xtatayana Jehová (1 Cor. 7:12-14; 1 Ped. 3:1, 2).
d Tlan natekgsatit atanu tastakyaw nema lu nakamakgtayayan ksección «Ayuda para las familias», nema min ksitio xla internet jw.org chu kJW Library®.