Rausim Smok Nogut
OL SAMTING ol ripot i kamapim i no gutpela: Insait long olgeta wan wan minit long olgeta de, 3-pela man i save dai. Samting i as bilong dispela—em smok.
Em smok bilong wanem samting? Em smok i kamap taim ol i wokim paia long hap diwai, o gras samting, o pekpek bilong animal em i drai pinis. Nius The Kathmandu Post bilong Nepal i tok olsem inap 33 pesen bilong olgeta manmeri—em olsem 2 bilion manmeri—i save yusim ol dispela kain samting olsem paiawut bilong kukim kaikai na bilong hatim skin. Em ol dispela kain samting tasol ol man i stap rabis inap mekim wok long en.
Tasol sori tru, dispela kain paiawut i save kamapim smok nogut. Olsem na ol man i mas mekim wanem? Lain Intermediate Technology Development Group (ITDG), em wanpela oganaisesen i save helpim ol manmeri long planti kantri long mekim ol samting i helpim sindaun bilong ol man, i tok: “Bilong stretim hevi bilong smok nogut insait long haus: Ol man i mas pasim smok long i kam insait long haus o ol i mas rausim smok long haus.”
Wanpela samting ol man i ken mekim, em long kukim kaikai ausait long haus. Tasol olsem wanem sapos ol man i no inap long kukim kaikai ausait o i no gutpela ol i mekim olsem? Lain ITDG i tok ol i mas stretim rot bambai smok i ken i go ausait long haus. I gat tupela rot bilong mekim olsem—wanpela em long rot bilong wokim ol hul namel long rup na banis bilong haus (putim waia samting bilong pasim ol liklik animal long kam insait long haus) na narapela em long rot bilong wokim ol windo. Dispela bai givim rot long win i ken kam insait long haus na smok nogut i ken go ausait. Tasol sapos paia i bilong hatim skin, i no gutpela i gat ol hul long banis bilong haus. Long kain taim olsem i gat narapela gutpela rot bilong rausim smok.
Lain ITDG i tok, ol karamap i gutpela rot bilong tekewe smok. Ol inap wokim long kapa, brik na graun malumalum. Ol man i ken putim dispela karamap antap long paia. Dispela karamap i gat paip i go antap long rup bilong haus we smok i ken go ausait. Ol saveman i tok olsem, taim ol man i wokim ol hul namel long rup na banis na mekim wok long ol karamap bilong paia, smok nogut i save go daun olsem 80 pesen. Ol manmeri i mekim wok long ol karamap bilong paia i tok olsem helt bilong ol i kamap gutpela, skin bilong ol i klin, ol inap mekim planti wok moa, na ol i amamas long i stap long haus bilong ol—dispela i soim olsem taim ol man i mekim ol samting bilong rausim smok nogut long haus bilong ol, sindaun bilong ol i save kamap gutpela.
[Piksa long pes 26]
Wanpela haus kuk long Kenya i gat karamap bilong paia, windo, na ol hul namel long rup na banis bilong haus
[Kredit Lain]
Dr. Nigel Bruce/www.itdg.org