Man i Mekim Nogut Long Man
LONG 1961, long hap bilong Wes Afrika, sampela Kristen i bung wantaim bilong mekim miting. Wantu polis i holim bainat ol i kam insait na bagarapim dispela miting. Ol i pasim hankap long han bilong ol man na paitim ol nogut tru. Ol i holim man i lukautim dispela miting na ol i paitim paitim em long wanpela hap diwai. Inap tripela mun bihain dispela man i trautim blut. Ol polis i ting olgeta dispela man bai dai.
Long bipo bipo na i kam inap long nau ol man i bin mekim nogut long narapela man. Ol Asiria i save bagarapim tru ol birua ol i holim long pait. Ol i save kisim wanpela hap diwai na sutim i go insait long bel na i go antap long bros bilong man na hangamapim em i stap. Ol Rom i save mekim narapela kain pasin bilong kilim man olsem. Ol i save paitim man nogut tru inap long olgeta skin i tekewe na bun i kamap ples klia. Bihain ol i save kisim rop o nil na pasim dispela man long diwai na sanapim diwai, na man i hangamap i stap na karim bikpela pen i go inap long em i dai.
Sampela pris tu ol i no bin sori long ol man; ol i bin mekim nogut tru long ol. Ol Astek bilong Meksiko long bipo, ol i save kilim i dai man olsem ofa bilong god bilong ol (Huitzilopochtli). Taim man i stap laip yet ol i katim bel bilong em na rausim pam o klok bilong em. Long namba 16 senseri Henan Kotes bilong Spen i daunim ol Astek. Tasol yu ting lotu bilong ol Spen i gutpela na i winim lotu bilong ol Astek? Long dispela taim bipo, ol Spen i save bagarapim tru ol man i sakim lotu Katolik. Ol i save givim bikpela pen long ol na bagarapim tru bodi bilong ol na kukim ol long paia na kilim ol i dai. Ol i save mekim kain kain samting bilong givim pen long man, olsem taitim han lek bilong man i go inap long olgeta skru i lus. Na ol i mekim planti samting i moa nogut long dispela, tasol mipela i no ken stori.
Sampela man i save tok, ‘Ol dispela samting em bilong bipo. Long nau ol man i no save mekim kain pasin olsem. Ol i save sori long ol narapela man.’ Tasol yu ting dispela tok i stret?
Long nau tu ol man i save bagarapim tru narapela man. Tru, dispela pasin bilong kukim man long paia long ai bilong ol man na ol pris i no gat pasin sori, dispela pasin i pinis. Tasol long ples hait, insait long planti haus kalabus, planti taim ol i bagarapim tru ol man. Ol i mekim wok long ol nupela samting bilong givim pen long man na yu no inap lukim mak long skin bilong em. Long wanpela hap bilong Saut Amerika, wanpela man ol i bin kukim em long paua na givim bikpela pen long em, em i tok: “Taim ol i mekim nogut long mi, mi ting skin bilong mi i bagarap olgeta. Tasol nogat. . . . I no gat wanpela mak long bodi bilong mi bilong makim ol samting nogut ol i bin mekim long mi.”
Wanpela nius i tok, long planti kantri ol i save holim ol man i pait wantaim gavman na bagarapim tru ol na kilim ol i dai. Dispela nius i tok: ‘Ol i holim sampela man na bihain ol man i no lukim ol moa. Ol i lus olgeta.’ Wanpela komiti bilong Yunaitet Nesen i kolim nem bilong 100 lain ol i insait long Yunaitet Nesen na i tok, ol dispela lain i save ‘daunim tru ol man na givim bikpela hatwok long ol na i no sori liklik long ol.’
Long taim bilong yumi ol i bin kilim ating planti man i no gat asua. Long 1915-1916 ami bilong Teki i rausim planti manmeri moa long Amenia. Long dispela taim ating ol i kilim i dai wan milion manmeri bilong Amenia. Namel long yia 1914 na 1926, taim ol i rausim olpela gavman na kirapim nupela gavman long Rasia, inap olsem 14 milion manmeri i dai. Long Saina, namel long yia 1949 na 1958, ol i kilim i dai 15-30 milion manmeri, long wanem ol i gat narapela tingting politik. Inap planti handet yia ol i bin mekim nogut long ol Juda na kilim ol i dai; tasol taim Hitler i bosim Jemani, ol i mekim nogut tru long ol Juda na kilim i dai 6 milion samting.
Man i bagarapim narapela man em i gat rong, tasol man i lukim narapela man kisim bagarap na em i no helpim em, em tu i gat rong. Long Saut Afrika ol i laik skelim pasin bilong ol manmeri, olsem na wanpela meri i makim olsem em i kisim bagarap na em i slip klostu long ka bilong em long arere bilong wanpela bikrot. Ol laik save, bai sampela man i helpim em o nogat. Inap 2-pela de em i mekim olsem. tasol i no gat wanpela man i kam helpim em.
Long nau ol man i no sori long ol narapela man na dispela samting i kamap ples klia long ol kantri i gat planti tumas kaikai. Ol i save mekim wanem? Ol i save bagarapim ol dispela kaikai! Ol i no tingim ol manmeri i stap hangre. Na wanpela ripot bilong Yunaitet Nesen long 1982 i tok, long olgeta de, inap olsem 40,000 liklik pikinini i dai, long wanem ol i no gat kaikai na ol i gat sik.
Nau ol man i kisim save long planti samting, tasol ol i mekim nogut yet long ol narapela man. Dispela pasin i bin kamap long wanem taim? I gat wanpela man inap pinisim dispela pasin?