Olgeta Lain Inap i Stap Wanbel?
“LONG olgeta taim bai i gat pait long wanpela hap. Sori tumas, em pasin bilong ol man bilong graun.” Wanpela man i bin tok olsem long pas bilong em i kamap long wanpela nius (Newsweek). Yu wanbel long tok bilong em? Yu ting bai i gat pait long olgeta taim na i no ken pinis? Sapos yumi skelim ol samting i bin kamap bipo bipo na i kam inap nau, bai yumi tok, ol pait i no inap pinis long graun. Taim yumi kaunim stori bilong ol pait i bin kamap long graun bai yumi save, ol dispela pait i wok long kamap nogut moa yet taim ol i kisim save long wokim ol nupela nupela samting bilong bagarapim ol man.
Taim bilong yumi i wankain tasol. Na ol pait i bin kamap long nau i bin kapsaitim blut bilong planti man moa yet, tasol i gat wanpela nupela samting i kamap long ol dispela pait bilong nau. Inap 50 yia i go pinis, Amerika i bin wokim nupela kain bom, em bom atom, na em i tromoi tupela long Japan. Insait long 50 yia bihain long dispela, ol kantri i bin wokim planti planti bom nuklia em inap long bagarapim olgeta manmeri bilong graun inap planti taim. Orait, yu ting dispela bai pretim ol man na bai ol i no ken kirap na mekim pait long ol narapela lain? Yumi save pinis long bekim bilong dispela askim. Bihain long 1945, planti milion man ol i dai long ol pait i bin kamap—tasol inap long nau ol i no bin tromoi sampela bom nuklia moa.
Bilong wanem ol lain bilong graun i save pait oltaim? Wanpela buk (Encyclopedia Americana) i stori long sampela samting i bin kirapim ol long mekim olsem. Sampela samting i olsem: Lain bilong narapela lotu i birua long lain bilong narapela lotu, na lain bilong narapela skin i birua long lain bilong narapela skin, na ol i gat ol narapela narapela kain pasin na sindaun, na ol i bihainim ol narapela narapela tingting (olsem bilong gavman Komyunis o narapela kain gavman ol i kolim Kapitalis), na litimapim kantri bilong ol yet, na ol yet i laik bosim kantri bilong ol, na sampela lain i stap rabis long mani samting, na planti kantri i laikim bikpela ami na planti samting bilong pait. Orait taim yu skelim dispela lista, yu ting liklik taim bai ol man i senisim sampela pasin olsem? Yu ting ol lain bai i no ken strong moa long bosim kantri bilong ol yet? Ol bai daunim pasin bilong ol long birua long ol man bilong narapela skin? Na yu ting ol lain bilong lotu i no ken strong moa long biruaim ol narapela lotu? Ating ol i no inap mekim olsem, a?
Orait olsem wanem? Yumi inap bilip olsem bihain bai gutaim i kamap na ol pait bai pinis olgeta long graun? Yes, yumi inap bilip olsem. Maski long nau i gat planti pait na birua, ol man inap i stap wanbel wantaim. Planti milion manmeri ol i mekim pinis dispela samting. Mipela laik kamapim stori bilong sampela man olsem, na ating stori bilong ol inap helpim yu.
[Piksa Kredit Lain long pes 2]
Background cover and page 32: Reuters/Bettmann
[Piksa Kredit Lain long pes 3]
Reuters/Bettmann