Yu Ken Mekim Wanem?

Long 33 yia i go pinis wanpela man i holim naip long skin bilong Mary na reipim em. Long nau taim Mary i stori long dispela samting, tuhat i save kamap long han bilong em na klok bilong em i wok long meknais hariap. Klostu em i krai taim em i tok: ‘Em samting nogut nogut tru bilong daunim meri na bagarapim em.’

REIP i wanpela samting nogut tru i save bagarapim bel na tingting bilong ol meri i go inap long taim ol i dai. Long olgeta 10-pela 10-pela meri ol man i bin reipim ol, 3-pela i bin tingting long kilim i dai skin bilong ol. Na klostu olgeta i tok, dispela hevi i bin senisim i stap bilong ol.

Hevi i bikpela moa sapos meri i save gut long man i bin reipim em, long wanem, ating em i pret long tokaut long dispela samting. Na ating ol pren bilong meri i no ken sori long em o bilipim tok bilong em, long wanem, em i bin save gut long dispela man. Na meri inap ting hevi i bin painim em i asua bilong em yet, long wanem, em i bin ting dispela man i gat gutpela pasin.

Larim Narapela i Helpim Yu

Taim dispela hevi i painim planti meri ol i kirap nogut tru na ol i wok long daunim dispela hevi olsem em i no bin kamap. Wanpela meri em ol i reipim em paslain long taim em i mas wokim tes long bikpela skul, em i bin pasim tingting bilong em long dispela hevi inap long taim tes i pinis. Na wanpela meri i tok: ‘Mi nolaik tru long tingim dispela hevi, long wanem, wanpela man mi save gut long em i reipim mi, na mi ting wanpela pren i no inap mekim dispela kain samting. Dispela kain tingting i mekim na mi pilim olsem nau mi stap wanpis.’

Sampela meri i giamanim bel bilong ol yet olsem dispela hevi i no bin painim ol, olsem na ol i no tokim narapela long en. Planti yia ol i wok long giamanim bel bilong ol, tasol dispela i kamapim sampela hevi moa long ol. Na sampela taim ol i no save, as bilong ol dispela narapela hevi em samting i bin painim ol bipo​—reip.

Tasol bilong oraitim tingting na bel, yu mas toktok wantaim narapela. Wanpela gutpela pren inap helpim yu long save, samting i bin painim yu em reip na em i no asua bilong yu. I no olsem yu bin pamuk samting. Baibel i tok: “Ol gutpela pren i save laikim yumi long olgeta taim. Tasol ol brata i save sambai long helpim yumi long taim bilong hevi.” (Sindaun 17:17) Na tu, ol elda i “stap olsem ol ples hait ol manmeri i ken i go na hait long en long taim bilong bikpela win na ren.” (Aisaia 32:2; 1 Tesalonaika 5:14) Tasol ating sampela meri i mas lukim ol lain long ol klinik bilong helpim ol kain meri olsem.

Sampela meri i pret long tokaut long samting i bin painim ol. Ol i ting em asua bilong ol. Na ol meri inap ting nau ol i nogut pinis. Tasol em i no asua bilong meri, em asua bilong man i bin reipim em.

Mary i bin toktok wantaim wanpela pren Kristen, na em i tok: ‘Taim mi bin toktok wantaim wanpela gutpela pren dispela i bin helpim mi, na mi no pilim moa olsem mi nogut pinis o mi gat nem nogut.’

Helpim Em

Sapos meri i tok man i bin reipim em, ol pren i mas bilipim tok bilong em na mekim pasin sori long em. Ol i no ken tok meri i bin pamuk o em i bin amamas long slip wantaim dispela man. Sapos wanpela pren i askim yu long helpim em, orait, yu mas bilipim tok bilong em. Strongim bel bilong em na tokim em yu laik helpim em. Na taim em i laik toktok, givim yau long tok bilong em. Tasol no ken subim em long kamapim ol liklik samting bilong dispela hevi.

Sapos nau tasol dispela hevi i painim meri, ol pren bilong em i ken helpim em long go lukim dokta. Na tu, em i gutpela sapos ol i givim ples slip long em, nogut em i pret. Strongim em long toksave long polis long samting i bin painim em, tasol em yet i mas laik long mekim. Sapos yu larim em i bosim tingting bilong em yet long wanem wanem samting em i laik mekim nau, dispela bai strongim bel bilong em.

Famili bilong meri i bin kisim dispela hevi ol i mas was gut. Nogut ol i no bosim gut bel na tingting bilong ol na ol i raun painim dispela man bilong bekim rong em i bin mekim. Dispela i no inap helpim meri i bin kisim hevi. (Rom 12:19) Na i no stret sapos famili i tok em asua bilong meri o ol narapela na dispela hevi i kamap​—em asua bilong man i bin reipim meri. Na sapos ol i wok long bekim rong, meri bai tingting planti long ol tu bai kisim hevi, na dispela i no inap helpim meri yet long winim hevi i bin painim em.

Na ol famili i mas tingting gut, long wanem, planti meri i bin kisim dispela kain bagarap, bihain ol i gat narapela kain tingting long maritpasin. Long tingting bilong ol, maritpasin i olsem samting nogut, na ating inap longpela taim liklik ol i no laik slip wantaim man bilong ol. Olsem na i gutpela sapos man bilong meri i wet inap long taim meri i redi long slip gen wantaim em. Nogut em i strong long meri i mas slip wantaim em. (1 Pita 3:7) Ol famili i ken helpim yangpela meri long save ol i laikim em yet na maski wanem samting i bin painim em, ol i sori yet long em. Meri i no inap lusim tingting hariap long dispela hevi i bin painim em, na sampela taim em bai bel hevi, olsem na ol famili i mas wok long strongim bel bilong em olgeta taim.

Pret na Bel Hevi

Planti meri em man i bin reipim ol, ol i tok ol i save pret. Planti meri i ting bihain long man i reipim ol, em bai kilim ol i dai. Na bihain ol i pret long dispela hevi bai painim ol gen o ol bai bungim dispela man i bin reipim ol.

Meri inap pret sapos em i go long wanpela hap i wankain liklik long ples man i bin reipim em long en, o sapos em i harim nois o smel bilong wanpela samting i wankain long taim man i bin reipim em. Sapos man i bin reipim em long wanpela liklik rot, ating em i pret long wokabaut long ol liklik rot. O sapos man i bin reipim em long haus, ating em i pret long stap long dispela haus na em i go sindaun long narapela haus.

Wan wan meri tasol i kisim bel taim man i reipim em, tasol planti meri i pret, nogut ol i kisim bel. Na planti i pret, nogut ol i bin kisim sik bilong pamuk long man i bin reipim ol, na i stret ol i ting olsem, long wanem, nau planti man i gat ol sik bilong pamuk. Na 50 pesen bilong ol dispela meri ol i save bel hevi, o ol i pilim olsem ol i nogut pinis, na dispela kain tingting i save stap wantaim ol inap sampela wik o sampela mun.

Sapos meri i no gat rot long sakim man na man i reipim em, liklik taim i mas lus pastaim na ating bihain em inap bosim gen tingting na bel bilong em bilong daunim dispela hevi i bin painim em. Na ating bihain em i no ken tingim dispela hevi tasol na ting em i meri nogut.

Linda Ledray (long buk bilong em, Recovering From Rape) i tok: ‘Yu mas lain long no ken daunim yu yet, olsem yu meri nogut na meri i no gat bun. Kirap long taim hevi i painim yu i kam inap long nau, yu mas tingim ol gutpela samting yu mekim bilong winim dispela hevi na bosim gen tingting na bel bilong yu.’

Na bilong daunim pret, meri i mas tingim wanem as na em i pret yet. Taim em i save, em i mas askim skin bilong em yet: ‘Mi pret nating?’ Olsem: Sapos em i lukim wanpela man i luk olsem man i bin reipim em, meri i mas tokim skin bilong em, i no dispela man i bin reipim em, na dispela man i no laik bagarapim em.

Narapela samting bilong helpim meri long daunim pret em long wokim lista bilong ol samting i save pretim em. Pastaim em i mas raitim ol samting em i pret liklik long en i go i go inap long samting em i pret tru long en. Nau em i ken tingim namba wan samting long lista na em i ken ting olsem dispela samting i painim em nau. Em i ken tingim i go inap long taim em i no pret moa long en. Na em i ken mekim olsem tu long ol narapela samting long lista.

Nau wanpela pren i ken helpim em long bihainim ol samting long lista, olsem long lusim haus long nait o stap wanpela long haus. Em i mekim i go i go na bihain em i no pret moa long mekim ol samting long wokabaut bilong em. Sampela pret i painim planti man na meri, olsem ol i pret long wokabaut long rot long nait. Tasol meri i no ken tingting planti long dispela kain pret.

Taim Yu Belhat

Sampela taim ol meri em man i bin reipim ol, ol i save belhat long olgeta man, tasol bihain liklik bel i kol na ol i belhat tasol long man i bin reipim ol. Planti taim ol manmeri i belhat ol i no tingting gut na ol i belhat long man o meri i no bin rongim ol. Na sampela moa i haitim belhat bilong ol. Tasol sapos meri i bosim gut belhat bilong em, em inap winim hevi. Baibel i tok, sampela taim em i stret long yumi belhat na sampela taim nogat.

Em i gutpela sapos ol dispela meri i no pret long kamapim belhat bilong ol. Na i gutpela sapos ol i toktok wantaim narapela long dispela hevi i bin painim ol. Na ol gutpela samting bilong daunim belhat o bel hevi, em long mekim sampela eksasais olsem pilai tenis, basketbal, wokabaut, ran, kikim wilwil, subim wara.

Tru tumas, yu inap bosim gen wokabaut bilong yu.

Wanem Samting Bai Pasim Reip?

Sapos ol meri i stap hait o ol i pait wantaim man i laik reipim ol, dispela samting tasol i no inap pasim reip. Wanpela man (Timothy Beneke) i tok long buk bilong em: ‘Ol man i save mekim dispela pasin nogut, olsem na olgeta man i mas strong long pinisim reip.’​—Buk Men on Rape.

Reip i no ken pinis hariap​—em bai stap yet i go inap long taim ol man i senisim tingting bilong ol. Olsem: Ol meri i no hap kago na ol i no stap bilong givim amamas long man tasol. Na sapos man i mekim hatpela pasin bilong daunim meri, em i no inap stap gut wantaim meri. Sapos sampela man i daunim meri, orait, ol man i gat strongpela bel i ken tokaut long dispela samting, olsem samting ol i mekim o toktok long en i no stret. Na ol man na meri i ken sakim ol tok pilai nogut long pasin sem samting, na no ken lukim ol piksa wokabaut o televisen i kamapim dispela samting. Baibel i tok: “Pasin pamuk na olgeta kain pasin doti . . . tok bilong ol dispela pasin tu i no ken kamap liklik namel long yupela. I no inap yumi manmeri bilong God i toktok long ol dispela kain pasin. Yupela i no ken mekim tok doti na tok kranki na tok pilai nogut. Dispela kain pasin em i no inap long yumi mekim. Nogat. Mobeta yupela i tok tenkyu long God.”​—Efesus 5:​3, 4.

Papamama i ken litimapim nem bilong ol meri na dispela bai lainim gut pikinini. Na ol i ken lainim pikinini man bilong ol long tingim gut ol meri olsem Jehova i save tingim ol. Em i save mekim wankain pasin long olgeta​—maski em man o meri. (Aposel 10:34) Papamama i ken lainim ol pikinini man bilong ol long stap isi wantaim ol meri, olsem Jisas i bin mekim. Na ol i mas save olsem maritpasin em rot bilong man i ken mekim gutpela pasin sori long meri tru bilong em. Na pikinini i mas save God i no amamas sapos narapela i daunim narapela na kros pait wantaim em. (Song 11:5) Papamama i mas strongim pikinini long toktok wantaim ol long ol samting bilong maritpasin na long sakim ol narapela i laik subim ol long mekim dispela samting.

Klostu Dispela Hevi Bai Pinis

Tasol i mas i gat bikpela senis tru i kamap long graun na bai dispela hevi long reip i ken pinis. Linda Ledray i tok: ‘Reip em i no hevi bilong wanpela man o wanpela famili, em hevi bilong yumi olgeta man.’

Baibel i tok promis olsem bihain i no gat pait moa, na ol man i no ken ‘daunim ol arapela manmeri na mekim nogut long ol.’ (Saveman 8:9; Aisaia 60:18) Klostu nau Jehova i no ken larim moa ol man i mekim nogut long narapela man, olsem ol man i mekim taim ol i reipim meri.​—Song 37:​9, 20.

Long dispela nupela taim, olgeta man bai lain long stap wanbel wantaim ol narapela na laikim ol narapela, maski ol i man o meri o ol i bilong wanem ples o wanem kain skin. (Aisaia 54:13) Na long dispela taim ol man i gat pasin daun ol i no ken pret long ol narapela man. ‘Ol bai sindaun gutpela tumas na amamas i stap.’​—Song 37:11.

[Blok/Piksa long pes 9]

Sapos Man i Reipim Yu

□ Go lukim dokta.

□ Sapos yu laik, yu ken askim ol lain i save helpim ol meri em ol man i bin reipim ol, long go wantaim yu long dokta na long polis.

□ Yu mas hariap long singautim polis. Ol lain i helpim ol meri i painim dispela kain hevi i tok, i gutpela long toksave long polis, long wanem, ol inap was gut long yu na ol narapela meri. Taim yu toksave long polis i no olsem yu go long kot. Tasol sapos bihain yu tingting long go long kot na yu no bin tokaut hariap long polis long hevi i bin painim yu, ating tok bilong yu long kot bai i no gat strong.

□ Bihain long man i reipim yu, no ken waswas, senisim laplap, komim gras, klinim ol samting, long wanem, ating i gat mak bilong pinga o lek bilong dispela man. Mas lukim polis na dokta pastaim.

□ Dokta bai glasim gut skin bilong yu bilong save, yu bin kisim sik nogut o kisim bel long dispela man o nogat. Sapos ol i laik givim yu wanpela marasin (morning-after pill), ol Kristen i mas tingting gut, long wanem, dispela marasin inap rausim bel.

□ Wanem wanem samting yu ting yu mas mekim na bai yu no ken pret, i gutpela yu mekim. Olsem: Senisim ol lok long dua, slip long haus bilong wanpela pren, pasim gut ol hevipela samting long dua. Maski yu ting yu strong tumas long mekim ol dispela samting, gutpela yu mekim.

□ Na Baibel em nambawan rot bilong mekim gut bel bilong yu. Na yu mas beten long Jehova na kolim strong nem bilong em taim man i reipim yu na bihain long em i mekim olsem. Na yu mas larim ol elda na ol gutpela pren bilong yu long kongrigesen i helpim yu. Na sapos yu inap, go long ol miting na autim tok wantaim ol pren Kristen bilong yu.