Bikpela Hevi i Painim Ol Pikinini
‘Sapos ol man i no givim taim na strong bilong ol long helpim ol pikinini, ol bikpela hevi bilong ol manmeri i bin i stap inap longpela taim ol bai stap yet inap longpela taim.’—Em tok bilong wanpela lain (United Nations Children’s Fund ).
LONG olgeta hap ol bikpela hevi tru i painim ol pikinini. Long 1996, long Stokhom, Swiden, ol i kamapim klia dispela samting long wanpela bikpela bung (World Congress Against Commercial Sexual Exploitation of Children), na ol mausman bilong 130 kantri ol i go long dispela bung. Ol ripot i kamapim klia olsem long planti kantri ol i subim planti milion yangpela meri long mekim wok pamuk, em sampela bilong ol i gat 10-pela krismas tasol.
Wanpela buk (Melbourne University Law Review) bilong Ostrelia i tok, pasin bilong subim ol yangpela meri long mekim wok pamuk, em i ‘wanpela kain wok kalabus nogut tru, winim ol narapela kain wok kalabus bilong nau.’ Taim ol man i bin bagarapim skin, na tingting, na bel bilong ol dispela yangpela meri inap planti yia pinis, dispela i bagarapim tru i stap bilong ol i go inap long taim ol i dai. Planti yangpela meri ol i larim ol man i mekim pasin nogut tru long ol, long wanem, ol i laik kaikai bambai ol i ken i stap laip. Sapos ol i no mekim wok pamuk ol bai dai long hangre. Sori tru, papamama bilong planti bilong ol dispela yangpela meri ol i subim ol long mekim wok pamuk, long wanem, ol i stap rabis na ol i salim ol bilong kisim mani.
Narapela hevi tu em planti taim ol man i tok pait long en i olsem: Ol pikinini i mas mekim wok mani. Long Esia, Saut Amerika, na long sampela kantri moa, na long sampela lain bilong ol narapela kantri em ol i kam sindaun long Yunaitet Stets, ol i subim ol pikinini long mekim samting em yumi ken kolim olsem “wok kalabus,” na sampela bilong ol dispela pikinini ol i gat 5-pela krismas tasol. Ol i save wok olsem ol liklik masin robot, na sindaun bilong ol long ples wok em i nogut olgeta, na dispela i save bagarapim yangpela skin na tingting bilong ol. Planti ol i no bin skul liklik, o papamama bilong ol i no sori long ol, o ol i no gat haus ol inap i stap bel isi long en, o ol i no gat ol samting bilong pilai long en, o ol i no gat ol pak ol i ken i go na pilai long en. Papamama bilong planti pikinini ol i no sori long ol pikinini bilong ol, na ol i save mekim nogut long ol.
Ol Pikinini Soldia na Haus Bilong Ol Pikinini i No Gat Papamama
Ol lain paitman i save mekim wok long planti pikinini moa bilong mekim pait, na dispela i mekim na hevi bilong ol pikinini i go bikpela moa. Ol i stilim ol pikinini o baim ol long ol maket i save salim ol man bilong mekim wok kalabus, na bihain ol i mekim ol samting bambai bel bilong ol pikinini i kamap strong na ol i no gat pasin sori, olsem sampela taim ol i subim ol pikinini long lukim ol i kilim man i dai. Ol i subim sampela long kilim i dai papamama bilong ol yet o subim ol long kisim sampela drak bilong strongim laik bilong ol long kilim man i dai.
Ol tok i stap long narapela pes i kamapim klia ol samting pasin bilong paulim tru tingting bilong planti tausen pikinini soldia long Afrika i bin mekim. Dispela toktok i bin kamap namel long wanpela man i mekim wok olsem welfe na wanpela pikinini soldia, na i olsem pikinini i laik ting em i no gat asua:
“Yu bin kilim i dai man? ‘Nogat.’
Yu bin holim gan? ‘Yes.’
Yu bin makim gan long ol man? ‘Yes.’
Yu bin sut long gan? ‘Yes.’
Wanem samting i kamap? ‘Ol i pundaun tasol.’ ”
Sampela soldia ol i pikinini yet, ol i gat 6-pela krismas na i go antap. Ol ripot i kamapim olsem long 1988, i gat inap 200,000 pikinini soldia long olgeta hap.
Ol i tok namel long yia 1988 na 1992, long wanpela kantri long Esia, long wanpela haus bilong ol pikinini i no gat papamama, inap 550 pikinini em planti bilong ol i pikinini meri, ol man i makim ol bilong i dai long hangre. Wanpela dokta i tok: “Ol dispela pikinini i no gat marasin bilong pinisim pen. Ol man i bin pasim ol long rop samting long bet bilong ol, maski klostu ol i laik i dai.”
Olsem wanem long Yurop? Ol manmeri bilong wanpela kantri long Yurop i kirap nogut taim ol i kisim save olsem wanpela lain bilong wokim ol piksa long ol pikinini i stap skin nating o mekim pasin sem, ol i bin stilim ol pikinini meri bambai ol man i ken mekim pasin sem long ol. Ol i kilim i dai sampela pikinini meri na sampela i dai long hangre.
Ol dispela ripot i kamapim klia olsem long planti kantri, pasin bilong bagarapim ol pikinini na mekim pasin sem long ol em i wanpela bikpela hevi. Tasol olsem wanem? Mipela i giaman taim mipela i tok dispela em i wanpela hevi bilong olgeta hap? Stori i kamap bihain long dispela bai bekim dispela askim.
[Piksa long pes 4]
Wanpela pikinini soldia long Laibiria
[Kredit Lain]
John Gunston/Sipa Press
[Piksa long pes 4]
Long wanpela faktori bilong wokim ol brik long Kalombia, ol i mekim wok long ol pikinini olsem ol wilbaro
[Kredit Lain]
UN PHOTO 148000/Jean Pierre Laffont
[Piksa Kredit Lain long pes 3]
FAO photo/F. Botts