SAPOS man bilong mekim tok long ai bilong ol narapela i save toktok isi tumas, ai bilong sampela bai slip. Sapos wanpela pablisa i toktok isi tumas taim em i wok autim tok, ating man bilong haus bai i no putim gut yau. Na long taim bilong bekim tok long ol miting, sapos nek i no strong, bai ol man i no kisim ol gutpela tok bilong strongim ol. (Hi. 10:​24, 25) Tasol sapos man bilong mekim tok i apim nek long taim i no stret long mekim, dispela inap mekim na ol man i no sindaun isi na dispela inap mekim ol i kros.​—Snd. 27:14.

Tingim Ol Man Yu Toktok Long Ol. Yu toktok long husat? long wanpela man? long wanpela famili? long wanpela bung bilong autim tok i no bikpela tumas? long kongrigesen olgeta? o long wanpela bikpela kibung? Yumi save, strong bilong nek i no wankain long olgeta taim.

Long sampela taim ol wokboi bilong God i bin givim tok long ol bikpela lain. Taim ol i dediketim tempel long Jerusalem long taim bilong Solomon, i no gat ol maikrofon na bikmaus samting. Olsem na Solomon i bin sanap antap long wanpela pletfom i antap liklik na “em i singaut strong” na askim God long mekim gut long ol man. (1 Kin. 8:55; 2 Sto. 6:13) Planti handet yia bihain, taim God i kapsaitim pinis spirit holi long Pentikos bilong yia 33 C.E., i gat bikpela lain man​—sampela i laik harim, sampela i laik tok bilas​—ol i kam bung long dispela liklik lain Kristen long Jerusalem. Pita i bihainim savepasin na em “i sanap . . . na em i singaut strong.” (Ap. 2:14) Long dispela rot em i mekim bikpela wok witnes.

Olsem wanem yu ken save strong bilong nek bilong yu i stret long lain yu toktok wantaim ol? Nambawan rot em bilong lukluk long ol man i harim tok yu mekim. Sapos yu lukim olsem sampela ol i hatwok long harim, orait apim nek bilong yu.

Maski yumi toktok long wanpela man o wanpela lain man, em i gutpela tingting long tingim husat i stap na harim tok yumi mekim. Sapos wanpela man i yaupas liklik, ating yu mas apim nek bilong yu. Tasol sapos sampela i lapun na ol i no save kisim kwik ol tok, maski ol inap harim gut, ating ol i no ken amamas sapos yu bikmaus long ol. Ol bai ting yu no tingim ol. Long sampela ples, sapos yu bikmaus liklik ol man bai ting yu kros o yu les kwik.

Ol Nois i Save Pulim Tingting. Ol samting i save painim yu taim yu autim tok inap mekim na yu mas apim o daunim nek taim yu autim tok long ol man. Ating i gat pairap bilong ol ka i go i kam, ol pikinini i mekim nabaut, ol dok i singaut, krai bilong musik o televisen i antap tru. O long sampela hap ol haus i save stap klostu klostu, na man bilong haus bai sem sapos nek bilong yu i antap na ol man i stap klostu ol inap harim tok bilong yu.

Ol brata i save mekim ol tok long kongrigesen o long ol kibung ol tu i mas tingim ol kain kain samting inap kamap taim ol i mekim tok. Pasin bilong mekim tok ausait long haus i narapela kain long pasin bilong mekim tok insait long wanpela haus we krai bilong toktok i save kamap gut. Tupela misineri long Latin Amerika i bin mekim wanpela pablik-tok long veranda bilong wanpela man i laikim tok i tru. Taim ol i mekim olsem, i gat pairap bilong ol paiakreka na wanpela kakaruk man i stap klostu long ol i wok long singaut bikmaus!

Ating namel long tok wanpela pairap samting inap kamap na man i mekim tok i mas pasim toktok inap dispela pairap samting i pinis o em i mas toktok strong. Olsem: Sapos ol i bung long wanpela haus i gat rup kapa, na nau traipela ren i pundaun, ating dispela i mekim na ol man i no inap harim tok. Wanpela bebi i krai o ol pairap bilong ol man i kam leit long miting inap givim hatwok long man i mekim tok. Lain long mekim ol samting bambai ol pairap samting i no pasim ol long kisim ol gutpela tok yu autim.

Sapos i gat ol maikrofon samting em i gutpela, tasol maski i gat dispela samting, sampela taim man bilong mekim tok i mas toktok strong liklik. Long ol hap we pawa i blekaut planti taim, ol man bilong mekim tok ol i mas mekim yet tok bilong ol maski maikrofon i no wok.

Tingim Ol Tok Yu Laik Stori Long En. Samting yu laik stori long en i ken makim olsem yu bai toktok strong o toktok isi. Sapos stori yu laik kamapim i gat sampela strongpela tok long en, orait yu no ken toktok isi. Dispela bai daunim strong bilong tok yu laik mekim. Olsem: Taim yu ritim ol strongpela tok i stap long Baibel, nek bilong yu i mas go antap, winim strong bilong nek taim yu ritim ol tok i stori long kamapim pasin sori. Yu ken senisim strong bilong nek bambai i stret long samting yu bai toktok long en, tasol no ken mekim long wanpela pasin i kirapim ol man long tingim yu.

Tingim Samting Yu Laik Bai Tok Bilong Yu i Mekim. Sapos yu laik kirapim ol man long givim bel long mekim wanpela wok, orait ating yu mas toktok strong liklik. Sapos yu laik senisim tingting bilong ol, yu no ken toktok strong tumas na bai ol i no laik harim tok. Sapos yu laik mekim gut bel bilong ol, orait toktok isi long ol.

Mekim Gutpela Wok Long Strong Bilong Nek. Sapos wanpela man i bisi long mekim wok na yu laik bai em i lukluk long yu, orait pasin bilong toktok strong bai helpim yu. Ol papamama i save long dispela, olsem na ol i save singaut strong taim ol i laikim ol pikinini i mas lusim pilai na kam insait. Ating siaman tu i mas toktok strong liklik taim em i laik kirapim miting bilong kongrigesen o wanpela kibung. Taim ol pablisa i wok autim tok na ol i wokabaut i go bungim ol man i mekim wok ausait, ating ol bai singaut strong na tok gude long ol.

Maski man i putim yau pinis long tok yu mekim, em i bikpela samting long strong bilong nek i mas stret long man i harim. Sapos yu toktok isi tumas ol man bai ting yu no redi gut long mekim tok o yu no bilipim tumas tok yu autim.

Taim yu toktok strong na tokim ol man long samting ol i mas mekim, dispela i save kirapim ol man long mekim samting. (Ap. 14:​9, 10) Na tu, taim yu singaut strong na givim tok lukaut long man, dispela inap helpim em long abrusim bagarap. Long Filipai wanpela woda i laik kilim i dai em yet, long wanem, em i ting olgeta kalabusman i ranawe pinis. “Tasol Pol i singaut strong, ‘Yu no ken bagarapim yu yet. Mipela olgeta i stap.’” Orait woda i no kilim i dai em yet. Pol na Sailas i autim tok long woda na ol lain bilong em, na ol i kisim tok i tru.​—Ap. 16:​27-33.

Mekim Strong Bilong Nek i Kamap Gutpela. Em i hatwok long sampela long lain long mekim stretpela wok long strong bilong nek. Ating man i toktok isi tumas, long wanem, nek bilong em i no strong. Tasol sapos em i wok strong, nek bilong em i ken kamap strong moa, tasol ating em bai stap yet olsem man bilong tok isi liklik. Tingim pasin bilong pulim win, na pasin bilong sanap na sindaun stret. Lain long sindaun na sanap stret. Pulim sol bilong yu i go bek, na pulim bikpela win. Win i mas pulap long hap bilong waitlewa i stap daunbilo. Em dispela win i save helpim yu long bosim strong bilong nek taim yu toktok.

Sampela i gat hevi long toktok strong tumas. Ating ol i kisim dispela pasin, long wanem, ol i wok ausait o long hap i gat planti nois. O ating em i pasin bilong famili bilong ol long bikmaus long narapela na katim tok bilong narapela. Olsem na ol i kisim tingting olsem i gat wanpela rot tasol na ol man i ken harim tok bilong ol​—strong bilong nek bilong ol i mas winim ol narapela. Taim ol i wok long bihainim tok kaunsel bilong Baibel olsem ‘sori tru long ol arapela na mekim gut long ol, na daunim ol yet na mekim pasin isi long ol man, na ol i no ken belhat kwik long ol man i rongim ol,’ bai ol i no bikmaus taim ol i toktok wantaim ol narapela.​—Kl. 3:12.

Pasin bilong redi gut, na save yu kisim long rot bilong autim tok long olgeta taim, na beten long Jehova, dispela bai helpim yu long toktok long strong bilong nek i stret long tok yu kamapim. Maski yu sanap long pletfom na mekim tok o yu toktok wantaim man taim yu mekim wok autim tok, wok long tingting gut long olsem wanem tok bilong yu i ken helpim man i harim dispela tok.​—Snd. 18:21.

TAIM yu kolim strong tok, dispela i save helpim ol man i harim long save long tok yu mekim. Tasol taim yu wok long senisim strong bilong nek, spit bilong toktok, na krai bilong nek, ol man bai amamas long harim tok bilong yu. Na tu, dispela inap kamapim tingting bilong yu long ol tok yu mekim. Tingting bilong yu long tok yu kamapim inap stiaim tingting bilong ol olsem, ol i gat wanem tingting long dispela tok. Dispela i stret, maski yu sanap long pletfom na mekim tok o yu autim tok long wanpela man.

Nek bilong man i wanpela gutpela samting tru, olsem samting bilong wokim musik long en, na em inap mekim planti samting. Taim man i mekim gutpela wok long en, em inap mekim tok i kamap gutpela tru, i olsem dispela tok i gat laip, na i kirapim tru bel bilong man, na kirapim man long mekim samting. Tasol yu no inap mekim ol dispela samting sapos yu putim sampela mak samting bilong makim wanem hap bilong tok yu mas senisim nek, o spit bilong toktok, o krai bilong nek. Nogat. Sapos yu mekim olsem, toktok bilong yu bai i no krai gut, na bel bilong ol man bai i no stap isi. Stretpela pasin bilong senisim nek i save kirap long bel.

Taim man i bihainim savepasin na senisim nek, bai em i no pulim tingting bilong ol man i kam long em. Nogat. Pasin bilong senisim nek bai helpim ol man long tingim gut tok em i kamapim.

Senisim Strong Bilong Nek. Wanpela rot bilong senisim nek em long senisim strong bilong nek. Tasol dispela i no olsem nek i go antap na bihain i go daun na bihain i go antap gen, i go i go olsem, nogat. Dispela bai bagarapim tok yu mekim. Sapos yu apim nek planti taim, ol man bai i no amamas long dispela.

Strong bilong nek i mas stret long tok yu kamapim. Maski yu ritim wanpela tok i tokim yu long mekim samting hariap, olsem i stap long Kamapim Tok Hait 14:​6, 7 o long Kamapim Tok Hait 18:​4, o yu ritim wanpela tok i kamapim strongpela bilip, olsem i stap long Kisim Bek 14:13, 14, yu mas apim nek taim yu ritim. Na tu, sapos yu ritim tok bilong Baibel i kolim strongpela strafe, olsem i stap long Jeremaia 25:​27-38, taim yu senisim strong bilong nek dispela bai mekim na sampela tok bai i stap ples klia.

Tingim tu olsem, yu laik bai tok yu autim i mekim wanem wok? Yu laik kirapim ol man long mekim samting? Yu laik bai ol bikpela tok i stap ples klia? Sapos yu tingting gut na apim nek long taim i stret long mekim, yu inap mekim ol dispela samting. Tasol pasin bilong apim nek nating inap bagarapim wok yu laik mekim. Olsem wanem em inap mekim olsem? Sapos yu mas mekim tok long pasin sori na i olsem yu pilim tru long bel, i no stret long apim nek long dispela taim. Bai yumi stori long dispela samting long Stadi 11.

Taim yu tingting gut na mekim nek i go daun, dispela i ken kirapim ol man long tingim na wetim tok yu laik kamapim. Tasol taim yu mekim nek i go daun, wantu yu mas kolim strong ol tok i kamap bihain. Taim nek i go daun na yu kolim strong tok, dispela i ken makim olsem pasin bilong tingting planti o pret. Na tu, taim yu mekim tok long nek i daun, dispela i ken makim olsem dispela tok i no nambawan bikpela tok, em i nambatu tasol. Tasol sapos olgeta taim yu toktok isi tasol, ol man bai ting yu no bilipim tumas o tingim tumas tok yu mekim. Olsem na yu mas tingting gut taim yu toktok isi.

Senisim Spit Bilong Toktok. Taim yumi toktok nating wantaim man, wantu tasol yumi mekim tok i kamapim tingting bilong yumi. Taim bel bilong yumi i kirap, yumi save toktok hariap. Taim yumi laik bai narapela i ken tingim gut tok yumi mekim, yumi toktok isi isi.

Tasol planti man em ol i nupela long mekim tok long pletfom ol i no save senisim spit bilong toktok. Bilong wanem? Long wanem ol i redim olgeta tok ol bai kolim. Ating ol i raitim olgeta tok. Na maski ol i no redim tok bilong ol olsem wanpela manuskrip, olgeta wan wan tok i stap long tingting na ol i kolim tasol long maus. Olsem na ol i mekim olgeta tok long wankain spit. Taim yu lain long mekim wok long autlain, dispela bai helpim yu long stretim dispela pasin kranki.

Abrusim pasin bilong kirap wantu long toktok hariap tru, kain olsem wanpela pusi i wokabaut i go isi isi tasol taim em i lukim wanpela dok