Buk Bilong Baibel Namba 36—Sefanaia
Man Bilong Raitim: Sefanaia
Ples Em i Bin Raitim: Juda
Raitim Pinis: Paslain long 648 B.C.E.
1. (a) Olsem wanem tok bilong Sefanaia i stret long taim bilong em? (b) Olsem wanem insait bilong nem bilong em i stret long samting i kamap long taim bilong em?
TAIM Josaia bilong Juda i kirap nupela long mekim wok king (659-629 B.C.E.), pasin bilong lotuim god Bal i strong tru long olgeta hap bilong Juda na “olgeta pris bilong Bal” i go pas long mekim dispela lotu nogut, olsem na ol manmeri bilong Jerusalem i mas kirap nogut long ol tok em profet Sefanaia i autim. Ating Sefanaia em i bilong lain bilong King Hesekia bilong Juda, tasol em i mekim strongpela tok long ol pasin nogut i kamap insait long lain Juda. (Sef. 1:1, 4) Em i tok, God bai salim bikpela hevi i kam long ol, long wanem, ol i sakim tok bilong Em, na Jehova tasol inap kirapim ol long bihainim gen lotu i tru na mekim gut long ol na bai “olgeta lain manmeri bilong graun i litimapim nem bilong [ol].” (3:20) Sefanaia i tokim ol, Jehova tasol inap haitim ol na bai ol i no bagarap long taim em i “belhat na bekim pe nogut long ol manmeri.” (2:3) Olsem na nem bilong em Tsephan·yahʹ (tok Hibru), i stret tru—insait bilong en i olsem “Jehova i Bin Haitim (o Lukautim Gut)”!
2. Olsem wanem wok bilong Sefanaia i karim kaikai? Tasol olsem wanem em i bilong liklik taim tasol?
2 Wok bilong Sefanaia i karim kaikai. Josaia i gat 8-pela krismas taim em i kamap king, na long namba 12 yia bilong em i stap king em i mekim “Juda na Jerusalem i kamap klin gen long ai bilong Bikpela.” Em i pinisim pasin bilong lotuim ol god giaman, na stretim “haus bilong God,” na kirapim ol manmeri long mekim gen Bikpela De Bilong Tingim De God i Larim Ol Israel i Stap Gut. (2 Sto., sap. 34, 35) Tasol wok bilong King Josaia long stretim bek lotu bilong ol Juda, em i bilong liklik taim tasol, long wanem, 3-pela pikinini man bilong em na wanpela tumbuna pikinini, em ol i kamap king bihain long em, olgeta “i save mekim ol pasin nogut long ai bilong God.” (2 Sto. 36:1-12) Dispela i truim tok bilong Sefanaia, em i tok God bai “mekim save long ol ofisa bilong king na long ol pikinini man bilong king na long olgeta man . . . i save stil na kilim ol man, na pulimapim haus bilong bikman bilong ol long ol samting ol i bin stilim.”—Sef. 1:8, 9.
3. Sefanaia i autim tok profet long wanem taim na long wanem hap? Em i autim wanem tupela kain tok?
3 Taim yumi skelim ol dispela tok yumi ken ting olsem Jehova “i givim dispela tok long Sefanaia” paslain long 648 B.C.E., em namba 12 yia bilong Josaia. Namba wan ves i makim olsem Sefanaia i stap long Juda na autim tok, na Sefanaia i kamapim klia olsem em i save gut long ol hap bilong Jerusalem na pasin bilong ol lain bilong Jerusalem, na dispela tu i makim olsem em i sindaun long Juda. Em i autim tupela kain tok—ol tok lukaut na ol tok bilong strongim bel. Planti tok bilong buk i tokaut long de bilong Jehova i kam klostu na ol manmeri bai i pret nogut. Tasol em i tokaut tu olsem Jehova bai kisim bek ol man i gat pasin daun na ‘ol i askim em long helpim ol.’—1:1, 7-18; 3:12.
4. Olsem wanem yumi save spirit bilong God i as bilong ol tok bilong Buk Sefanaia na em i hap tru bilong Baibel?
4 Ol man i no inap tok ol tok profet bilong dispela buk i no tru. Jerusalem i bagarap long yia 607 B.C.E., stret olsem Sefanaia i bin tok 40 yia paslain long dispela taim. Ol buk bilong graun na ol tok bilong Baibel tu i kamapim klia tru olsem dispela samting i bin kamap stret olsem Sefanaia i tok profet pinis. Taim Jerusalem i bagarap, Jeremaia i lukim ol samting nogut tru i kamap na bihain liklik em i raitim Buk Krai na stori long ol dispela samting, taim ol i stap klia yet long tingting bilong em. Sapos yumi skelim sampela hap stori bilong em wantaim tok bilong Sefanaia yumi ken save, “spirit bilong God yet” i as bilong ol tok bilong Sefanaia. Sefanaia i mekim tok lukaut olsem taim God i no kamapim yet belhat bilong em ol manmeri i mas tanim bel, nogut “wantu bai [ol] i bagarap.” Tasol Jeremaia i stori long samting i kamap pinis taim em i tok, “Bikpela i belhat nogut tru long Saion, olsem na em i mekim save moa yet long en.” (Sef. 2:2; Kra. 4:11) Sefanaia i tok profet olsem Jehova “bai . . . mekim ol kain kain bagarap nogut tru i kamap long ol na bai ol i wokabaut olsem ol aipas . . . na bai blut bilong ol i kapsait olsem wara.” (Sef. 1:17) Jeremaia i stori long dispela olsem samting i kamap pinis. Em i tok: “I olsem blut bilong ol dispela manmeri i pas long klos bilong ol pris na profet . . . Nau ol pris na profet i longlong nabaut long ol rot.”—Kra. 4:14; skelim tu Sefanaia 1:13—Krai 5:2; Sefanaia 2:8, 10—Krai 1:9, 16 na Krai 3:61.
5. Olsem wanem stori bilong ol samting i bin kamap bipo i makim olsem tok profet bilong Sefanaia i kamap tru?
5 Ol stori bilong ol samting i bin kamap bipo i tok long bagarap i bin painim ol lain haiden, olsem ol Moap na Amon, na Asiria tu wantaim biktaun Ninive, wankain olsem tok profet God i bin tokim Sefanaia long autim. Profet Nahum i tok profet olsem Ninive bai bagarap (Nah. 1:1; 2:10), na Sefanaia tu i tok Jehova bai “bagarapim Ninive, . . . na dispela taun bai i kamap ples drai nating na bai i no gat man i stap long en.” (Sef. 2:13) Ninive i bagarap olgeta, olsem na 200 yia tasol bihain long en, man bilong raitim stori bilong ol samting i bin kamap bipo, em Herodotus, i stori long wara Taigris olsem “dispela wara em biktaun Ninive i bin stap long en long bipo.”a Long yia 150 C.E. samting, man bilong raitim buk, em Lucian bilong lain Grik, em i tok “long nau i no gat wanpela liklik hap bilong dispela taun i stap.”b Wanpela buk (The New Westminster Dictionary of the Bible, 1970, pes 669) i tok, samting i helpim tru ami bilong ol birua long daunim Ninive em “wara Taigris i tait na brukim bikpela hap bilong banis bilong taun na ol Ninive i no inap moa long sakim ol birua . . . Ninive i bagarap olgeta, olsem na long taim bilong ol Grik na ol Rom, stori bilong Ninive i kamap olsem wanpela stori nating i no gat as bilong en. Tasol i gat samting olsem bikpela hip pipia nating i stap na ol man i no save olsem hap bilong dispela taun i stap aninit long en.” Long pes 627 dispela buk i stori long ples Moap tu i bagarap olsem Sefanaia i tok profet pinis. Buk i tok: “Nebukatnesar i daunim ol Moap.” Na Josifas i stori long ol birua i bin daunim ol Amon.c Bihain lain Moap na lain Amon i pinis olgeta long graun.
6. Bilong wanem i stret ol i bungim Buk Sefanaia wantaim ol narapela buk bilong Baibel?
6 Ol Juda i save bungim Buk Sefanaia wantaim ol narapela buk bilong Baibel na i stret ol i mekim. Ol tok profet Sefanaia i autim long nem bilong Jehova, ol i kamap tru pinis na dispela i litimapim nem bilong Jehova olsem God bilong tok tru.
HELPIM YUMI OLSEM WANEM?
10. Olsem wanem tok profet bilong Sefanaia i bin helpim ol man long taim bilong King Josaia?
10 King Josaia i putim gut yau long tok lukaut bilong Sefanaia na dispela i helpim em tru. Em i mekim bikpela wok bilong stretim bek lotu i tru. Long dispela rot ol i painim buk bilong Lo i bin lus long taim ol i no lukautim moa haus bilong Jehova. Josaia i bel hevi stret taim ol i ritim tok bilong buk long em na em i harim tok long ol samting nogut bai kamap long ol man i no bihainim tok bilong Jehova. Dispela tok bilong Moses i strongim tok profet bilong Sefanaia, em i mekim wankain tok olsem Moses i bin mekim. Nau Josaia i daunim em yet long ai bilong Jehova, olsem na Jehova i tok promis olsem bagarap i no ken painim Jerusalem long taim Josaia i stap laip yet. (Lo, sap. 28-30; 2 Kin. 22:8-20) Em nau, ples i abrusim bagarap! Tasol em bilong liklik taim tasol, long wanem, ol pikinini man bilong Josaia i no bihainim gutpela pasin bilong em. Tasol Josaia na ol manmeri bilong em i bin putim gut yau long ‘dispela tok Bikpela i givim long Sefanaia’ na dispela i helpim tru ol.—Sef. 1:1.
11. (a) Sefanaia i mekim wanem tok i wankain long bikpela tok Jisas i mekim long maunten, na tok Pol i givim long ol Hibru? (b) Bilong wanem Sefanaia i tok: “Sapos yupela i mekim olsem, . . . yupela bai i no inap bagarap”?
11 Krais Jisas em nambawan bikpela profet bilong God, na taim em i mekim bikpela tok antap long maunten em i kamapim sampela tok i wankain olsem bilong Sefanaia sapta 2, ves 3, na dispela i makim olsem Sefanaia em i profet tru bilong God. Sefanaia i tok: “Yupela ol manmeri i no save bikhet . . . yupela i mas i kam long em. Yupela i mas daunim yupela yet na mekim pasin i stret.” Na Jisas i tok: “Yupela i mas wok pastaim long painim kingdom bilong God wantaim stretpela pasin bilong em.” (Mt. 6:33, Nupela Testamen na Ol Sam) Ol manmeri i wok long painim Kingdom pastaim ol i mas was gut, nogut ol i les long mekim dispela samting olsem ol manmeri Sefanaia i bin givim tok lukaut long ol, em i tok ol i ‘no moa bihainim God na ol i no save kam long em na askim em long stiaim ol,’ na long bel bilong ol, ol i tok “God i save sindaun nating. Em i no helpim ol gutpela man na em i no bekim pe long ol man nogut. Olsem na maski long em.” (Sef. 1:6, 12) Long pas Pol i raitim long ol Hibru, em tu i tokaut long de bilong kot bai kamap na em i givim tok lukaut long ol olsem ol i no ken surik bek. Em i tok moa olsem: “Tasol yumi no man bilong surik na lus. Nogat tru. Yumi ol manmeri bilong bilip na kisim laip.” (Hi. 10:30, 37-39) Profet Sefanaia i mekim wanpela tok i no bilong ol man i slek na lusim wok na ol i no pilim ol gutpela samting Jehova i mekim—em i givim dispela tok long ol man i daunim ol yet na ol i kam long Jehova na bilip long em. Profet i tokim ol: “Sapos yupela i mekim olsem, orait taim Bikpela i belhat na bekim pe nogut long ol manmeri, yupela bai i no inap bagarap.” Orait, bilong wanem profet i tok, “Sapos yupela i mekim olsem”? Long wanem, rot yumi wan wan yet i bihainim, dispela bai makim olsem God bai kisim bek yumi na yumi abrusim bagarap o nogat. (Mt. 24:13) Na dispela tok bilong profet bai kirapim tingting bilong yumi olsem, nogut yumi ting God i mas marimari long yumi. Tok profet bilong Sefanaia i kamapim klia tru olsem wantu tasol bai dispela de i kamap long ol man em ol i no tingim dispela samting.—Sef. 2:3; 1:14, 15; 3:8.
12. I gat wanem as na ol man i “kam” long Jehova ol i ken strongim bel, olsem Sefanaia i tok?
12 Em nau, tok profet bilong Sefanaia i tokaut klia olsem bagarap bai painim ol manmeri i brukim lo bilong Jehova, tasol ol manmeri i tanim bel na “kam” long Jehova, Em bai mekim gut tru long ol. Ol dispela manmeri i tanim bel, ol i ken strongim bel, long wanem, Sefanaia i tok, “Bikpela, em i king bilong Israel, na em i stap wantaim yupela.” Saion i no ken pret na seksek nating. Em i taim bilong bilip strong long Jehova. “Strong bilong en i helpim yupela na yupela i winim pait. Bikpela bai i amamas long yupela na mekim song olsem ol manmeri i amamas . . . Em i laikim yupela tumas, na em i no mekim wanpela tok.” Ol manmeri i ‘wok long painim Kingdom bilong em pastaim,’ ol i ken amamas na wetim em i lukautim ol na bai ol i no ken bagarap, na bai em i mekim gut long ol inap long olgeta taim bihain!—3:15-17.
[Ol Futnot]
a Buk Cyclopedia bilong McClintock na Strong, ol i prinim gen long yia 1981, Vol. VII, pes 112.
b Buk Lucian, em A. M. Harmon i tanim tok bilong en, 1968, Vol. II, pes 443.
c Buk Jewish Antiquities, X, 181, 182 (ix, 7).