Save Gut Olsem Laip Bilong Yu Em i Bikpela Samting

“Blut bilong Krais . . . em i pinisim asua bilong yumi na yumi save olsem yumi stap klin tru long ai bilong God . . . na yumi ken mekim wok bilong God bilong i stap oltaim.”​—⁠HIBRU 9:⁠14.

1. Wanem samting i soim olsem yumi tingim laip i olsem bikpela samting?

SAPOS wanpela i askim yu long pe bilong baim laip bilong yu, bai yu makim hamas pe? Long tingting bilong yumi laip em i bikpela samting​—⁠laip bilong yumi yet na laip bilong ol arapela. Olsem na yumi go long dokta bilong kisim helpim long taim yumi sik o bilong sekim helt bilong yumi. Yumi laik stap laip na stap strong. Planti ol lapun o ol lain i gat sampela bagarap long skin, ol tu i no laik dai; ol i laik stap laip.

2, 3. (a) Sindaun 23:22 i soim olsem man i gat wok long mekim wanem? (b) Olsem wanem God i insait long wok em Sindaun 23:22 i tok man i mas mekim?

² Tingting bilong yu yet long laip i mekim bikpela samting long pasin bilong yu long pas gut wantaim ol arapela. Olsem: Baibel i tok: “Papa bilong yu i bin kamapim yu na yu mas harim tok bilong en. Na taim mama bilong yu i lapun pinis, yu no ken rabisim em.” (Sindaun 23:22) Dispela tok “harim” i no makim wok bilong yau tasol; dispela ves i makim pasin bilong harim na bihainim tok. (Kisim Bek 15:26; Lo 7:12; 15:5; Josua 22:2; Song 81:13) Olsem Baibel i kamapim, bilong wanem i gutpela long harim tok? Tru, krismas bilong papamama i antap moa long yu na save bilong ol i bikpela moa, tasol i gat narapela as long mekim olsem. Baibel i tok long mekim, long wanem, tupela i “kamapim yu.” Sampela Baibel i tanim dispela ves olsem: “Harim tok bilong papa bilong yu, em i givim laip long yu.” Olsem na sapos yu tingim laip bilong yu olsem bikpela samting, orait yu bai tingim man husat em i as bilong dispela laip bilong yu.

³ Sapos yu wanpela trupela Kristen, yu save Jehova em i As tru bilong laip bilong yu. Yu “kisim laip” long em, yu inap “wokabaut,” pilim ol samting long bel; nau yet yu stap laip na yu inap tingim o stretim ol samting bilong yu long bihain, na laip oltaim i insait long dispela. (Aposel 17:28; Song 36:9; Saveman 3:11) Olsem Sindaun 23:22 i tok, i stret long “harim,” olsem bihainim tok bilong God, na long kliagut long tingting bilong em long laip na larim dispela tingting i stiaim yumi, tingting bilong ol narapela, nogat.

Soim Olsem Yu Rispek Long Laip

4. Long bipo tru, olsem wanem bikpela tok i kamap long rispektim laip?

⁴ Bipo tru Jehova i kamapim klia laip em i no samting bilong ol man yet long yusim (o bagarapim) long laik bilong ol yet, maski i gat wanem as na ol i mekim. Hatpela pasin jeles i kirapim Kein long pinisim nating laip bilong wanpela man i no gat asua, em laip bilong brata bilong em Abel. Yu ting Kein i gat rait long makim olsem man i ken stap laip o nogat? God i no bin ting olsem. Em i kotim Kein: “Olsem wanem na yu mekim dispela pasin nogut? Blut bilong brata bilong yu i kapsait pinis long graun, na mi harim dispela blut i krai long mi.” (Stat 4:10) Tingim: Blut bilong Abel i stap long graun i makim laip bilong em, em dispela laip narapela i sotim, na blut i krai long God long bekim rong.​—⁠Hibru 12:⁠24.

5. (a) Long taim bilong Noa, God i putim wanem tambu? Dispela tambu i stap long husat? (b) Olsem wanem dispela tambu em i bikpela samting?

⁵ Bihain long Bikpela Tait, lain man i kirap gen long mekim ol samting long graun na ol i etpela tasol. Long wanpela tokaut i bilong olgeta man long bihainim, God i kamapim sampela tingting moa bilong em long laip na blut. Em i tok ol man inap kaikai abus, tasol em i putim dispela tambu: “Yupela i ken kaikai olgeta abus na ol samting i save wokabaut long graun na ol kain kain sayor. Mi givim olgeta olsem kaikai bilong yupela. Wanpela samting tasol yupela i no ken kaikai, em mit i gat blut i stap yet long en, long wanem, blut em i as bilong laip.” (Stat 9:​3, 4) Sampela Juda i ting dispela tok i makim olsem ol man i no ken kaikai mit o blut bilong wanpela animal i stap laip yet. Tasol ol samting i kamap bihain i soim klia olsem God i bin tambuim man long kaikai blut bilong helpim em long i stap laip. Na tu, tokaut bilong God em Noa i kamapim em i bikpela samting long helpim wok God i tingting pinis long mekim long blut​—⁠em long opim rot long ol man long kisim laip oltaim.

6. Long rot bilong Noa, olsem wanem God i bin kamapim klia tingting bilong Em olsem laip em i bikpela samting?

⁶ God i tok moa: “Sapos wanpela animal o wanpela man i pinisim laip bilong yupela, bai mi mekim save tru long em. Yes, sapos man i kilim i dai narapela man, bai mi mekim em i karim hevi bilong dispela pasin em i mekim. Man i kilim i dai [“kapsaitim blut bilong,” NW ] narapela man, em yet i mas dai long han bilong ol man, long wanem, mi God mi bin wokim ol manmeri i kamap olsem mi yet.” (Stat 9:​5, 6) Long rot bilong dispela tok i go long olgeta man, yu ken kliagut long tingting bilong God, olsem blut bilong man i makim laip bilong man. Man Bilong Wokim olgeta samting em i givim laip long man, na narapela i no ken pinisim dispela laip em blut i makim. Sapos man i kilim i dai narapela olsem Kein i bin mekim, Man Bilong Wokim olgeta samting i gat rait long “mekim save” long em, o kisim laip bilong em.

7. Bilong wanem yumi mas tingim tokaut bilong blut God i givim long Noa?

⁷ Long tokaut bilong em, God i tokim ol man olsem ol i no ken mekim sampela wok long blut i no stret long mekim. Ating yu laik save bilong wanem em i tok olsem? Yes, wanem as bilong dispela tingting bilong God long blut? Wanpela bikpela tok bilong Baibel i insait long bekim bilong dispela askim. Em i wanpela tok i as tru bilong ol tok ol Kristen i autim, tasol planti lotu i no laik tingim dispela samting. Em wanem tok? Na olsem wanem em i bikpela samting long laip bilong yu, long ol samting yu makim bilong mekim, na long wokabaut bilong yu?

Blut​​—⁠Wanem Wok i Stret Long Mekim Long En?

8. Long Lo Jehova i tambuim ol man long mekim wanem long blut?

⁸ Jehova i kamapim sampela save moa long laip na blut long taim em i givim Lo long ol Israel. Na dispela em i narapela samting i helpim wok bilong kamapim samting em i tingting pinis long mekim. Ating yu save pinis olsem Lo i tok ol man i mas givim ofa long God, olsem ofa bilong pikinini wit, wel, na wain. (Wok Pris 2:​1-4; 23:13; Namba 15:​1-5) Na tu, ol i givim ol animal olsem ofa. God i tok long ol dispela ofa olsem: “Blut i save givim laip long olgeta man na animal. Olsem na mi tokim yupela olsem. Pris i mas kapsaitim blut bilong ofa long alta, bilong rausim ol sin bilong yupela manmeri. Blut tasol i as bilong laip, na blut tasol i save rausim sin bilong yupela ol manmeri. Olsem na mi tokim yupela Israel, i no gat wanpela bilong yupela . . . i ken kaikai mit i gat blut i stap yet long en.” Jehova i tok moa olsem sapos wanpela man, olsem wanpela man bilong painim abus o wanpela fama, i kilim i dai wanpela animal bilong kaikai, em i mas kapsaitim blut bilong en na karamapim long graun. Graun em i ples bilong God long putim lek bilong em, na taim man i kapsaitim blut long graun, em i kamapim olsem dispela laip i go bek long Man Bilong Givim Laip.​—⁠Wok Pris 17:​11-13; Aisaia 66:⁠1.

9. Olsem Lo i tok, wanem dispela wanpela wok tasol i stret long mekim long blut? Dispela i bilong mekim wanem?

⁹ Dispela lo em i bikpela samting long yumi, i no wanpela pasin bilong lotu tasol, nogat. Yu luksave long as na ol Israel i no ken kaikai blut? God i tok: “Olsem na mi tokim yupela Israel, i no gat wanpela bilong yupela . . . i ken kaikai mit i gat blut i stap yet long en.” Bilong wanem? Long wanem “pris i mas kapsaitim blut bilong ofa long alta, bilong rausim ol sin bilong yupela manmeri.” Dispela i givim sampela save moa long as na God i bin tokim Noa olsem ol man i no ken kaikai blut. Man Bilong Wokim olgeta samting, long laik bilong em yet em i makim blut olsem bikpela samting tru, em i putim tambu long en na bai i gat wanpela spesel wok tasol bilong en​—⁠kisim bek planti man. Blut bai mekim bikpela wok long karamapim sin (tekewe sin). Em nau, olsem Lo i tok, i gat wanpela wok tasol long blut God i orait long en, em long putim long alta bilong tekewe sin bilong ol Israel, em ol i laik bai Jehova i lusim rong bilong ol.

10. Bilong wanem blut bilong animal i no inap pinisim tru sin bilong man? Ol ofa Lo i makim i kirapim ol Israel long tingim wanem samting?

¹⁰ Wok bilong blut bilong tekewe sin i stret long bilip Kristen. Pol i stori long wok bilong blut olsem God i kamapim long Lo, Pol i tok: “Long pasin bilong lo blut tasol i save mekim klostu olgeta samting i kamap klin. Na sapos ol i no kilim wanpela samting i dai na mekim blut bilong en i kapsait, orait God i no save rausim sin bilong ol manmeri.” (Hibru 9:22) Pol i kamapim klia olsem ol dispela ofa i no bin mekim ol Israel i kamap nambawan olgeta, olsem lain i no gat sin. Em i tok: “Long olgeta yia, ol dispela ofa i save mekim ol i tingting gen long ol sin bilong ol. As bilong dispela i olsem. Blut bilong ol bulmakau man na bilong ol meme, em i no inap tru long rausim sin.” (Hibru 10:​1-4) Tasol ol ofa i bin mekim gutpela wok. Ol i mekim na ol Israel i no lusim tingting olsem ol i lain i gat sin na i mas i gat samting em inap tru long tekewe sin bilong ol. Tasol sapos dispela blut i makim laip bilong ol animal i no inap karamapim tru sin bilong ol man, blut bilong narapela samting i gat laip inap mekim olsem?

Rot Man Bilong Givim Laip i Makim

11. Olsem wanem yumi save olsem ol ofa bilong blut bilong ol animal i olsem piksa bilong wanpela samting?

¹¹ Lo i makim samting i gutpela moa bilong kamapim laik bilong God. Pol i tok: “Bilong wanem lo i stap?” Em i bekim askim olsem: “God i laik bai as bilong sin em i ken kamap ples klia, olsem na bihain long em i givim promis pinis, God i givim lo tu. Na em i laik bai lo i stap inap long taim dispela pikinini i kamap, bipo God i bin promis long givim ol samting long em. God i givim dispela lo long ol ensel na ol i autim long wanpela namelman [Moses].” (Galesia 3:19) Na tu, Pol i tok: “Long lo bilong Moses yumi save lukim piksa o tewel tasol bilong ol gutpela samting i laik kamap bihain. Tasol em i no soim yumi gut tru long ol dispela samting.”​—⁠Hibru 10:⁠1.

12. Long samting bilong blut, olsem wanem yumi ken lukim ol samting God i tingting pinis long mekim i kamap ples klia?

¹² Tingim gen: Long taim bilong Noa God i bin tokaut olsem ol man i ken kaikai abus, tasol ol i no ken kaikai blut. Bihain, God i tokaut olsem “blut i save givim laip long olgeta man na animal.” Yes, long laik bilong em yet God i yusim blut bilong makim laip, em i tok: “Pris i mas kapsaitim blut bilong ofa long alta, bilong rausim ol sin bilong yupela manmeri.” Tasol i gat wanpela gutpela samting moa God i tingting pinis long kamapim. Lo em i piksa bilong ol gutpela samting bilong bihain. Wanem ol samting?

13. Bilong wanem dai bilong Jisas em i bikpela samting?

¹³ Samting tru em dai bilong Jisas Krais. Yu save olsem ol man i mekim nogut long Jisas na kilim em i dai long pos diwai. Ol i kilim em olsem em i man nogut. Pol i tok: “Taim yumi no gat strong bilong helpim yumi yet, God i bin makim taim na Krais i bin dai bilong kisim bek yumi ol man bilong mekim pasin nogut. . . . Yumi stap yet olsem ol manmeri bilong mekim sin, na Krais i dai bilong helpim yumi. Long dispela pasin God i bin soim yumi olsem, em i laikim yumi moa yet.” (Rom 5:​6, 8) Krais i dai bilong helpim yumi, long dispela rot em i givim pe i karamapim ol sin bilong yumi. Dispela pe bilong baim bek man em i wanpela as tok bilong ol tok ol Kristen i autim. (Matyu 20:28; Jon 3:16; 1 Korin 15:3; 1 Timoti 2:⁠6) Olsem wanem blut na laip i insait long dispela samting, na olsem wanem em i bikpela samting long laip bilong yu yet?

14, 15. (a) Olsem wanem sampela Baibel i tanim Efesus 1:7 long pasin i strongim stori bilong dai bilong Jisas? (b) Wanem sampela save long Efesus 1:7 ating man inap lus long en?

¹⁴ Sampela lotu i stori planti long dai bilong Jisas, ol lain bilong ol i save mekim kain tok olsem “Jisas i dai bilong helpim mi.” Tingim olsem wanem sampela Baibel i tanim tok bilong Efesus 1:7: “Long rot bilong em na long dai bilong em yumi abrusim bagarap, ol rong bilong yumi i tekewe.” (The American Bible, bilong Frank Scheil Ballentine, 1902) “Long rot bilong dai bilong Krais yumi kamap fri, na God i lusim ol sin bilong yumi.” (Today’s English Version, 1966) “Long rot bilong Krais na ofa bilong laip bilong em yumi no kalabus moa, dispela i olsem pasin bilong fogivim ol sin.” (The New Testament, bilong William Barclay, 1969) “Long rot bilong dai bilong Krais God i lusim ol sin bilong yumi na yumi kamap fri.” (The Translator’s New Testament, 1973) Yu ken luksave olsem ol dispela tok i strongim stori bilong dai bilong Krais. ‘Tasol,’ sampela inap tok, ‘Dai bilong Jisas em i bikpela samting tru. Olsem na ol dispela Baibel i sot long wanem tok?’

¹⁵ Sapos yu gat ol dispela kain Baibel tasol bilong mekim wok long en, yu inap lus long wanpela bikpela poin tru, na dispela inap pasim yu long kisimgut bikpela tok bilong Baibel. Tok ol i tanim olsem i haitim stretpela save em Baibel ol i bin raitim long pastaim i kamapim long Efesus 1:⁠7, em i yusim wanpela tok Grik i makim “blut.” Olsem na planti Baibel, wanpela em Buk Baibel, ol i tanim tok i klostu wankain olsem Baibel ol i raitim long pastaim: “Marimari bilong God em i pulap tru. Krais i dai pinis bilong baim bek yumi, na long blut bilong en, God i lusim olgeta sin bilong yumi.”

16. I stret dispela tok “long blut bilong en” i kirapim yumi long tingim wanem samting?

¹⁶ Tok ol i tanim olsem “long blut bilong en” i gat bikpela mining bilong en na i stret em i kirapim yumi long tingim planti samting. Dai tasol i no inap mekim olgeta samting, maski em dai bilong Jisas, man i gutpela olgeta. Jisas i truim samting Lo i kamapim piksa bilong en, em samting dispela Bikpela De Bilong God i Tekewe Sin Bilong Ol Manmeri i makim. Long dispela de, ol i ofaim ol animal olsem Lo i makim. Hetpris i kisim sampela blut bilong ol na karim i go insait long Rum Tambu Tru bilong haus lotu sel o tempel, em i givim long God, kain olsem em i stap long hap God i stap long en.​—⁠Kisim Bek 25:22; Wok Pris 16:​2-19.

17. Olsem wanem Jisas i truim samting Bikpela De Bilong God i Tekewe Sin Bilong Ol Manmeri i makim?

¹⁷ Jisas i truim samting Bikpela De Bilong God i Tekewe Sin Bilong Ol Manmeri i makim, olsem Pol i tok. Pol i kamapim olsem wanpela taim tasol long olgeta yia hetpris bilong Israel i go insait long Rum Tambu Tru wantaim blut em ofa “bilong rausim sin bilong em yet, na bilong pinisim asua bilong ol sin ol manmeri i no tingting gut na ol i mekim.” (Hibru 9:​6, 7) Olsem dispela de i makim, taim Jisas i kirap bek pinis olsem wanpela spirit, em i go long heven stret. Em i wanpela spirit, em i no gat bodi bilong graun, olsem na em inap go ‘klostu tru long God na helpim yumi.’ Em i givim wanem samting long God? I no samting bilong graun, tasol em i bikpela samting tru. Pol i tok moa: ‘Krais i kam pinis, na em i stap hetpris. Em i no kisim blut bilong meme na bilong pikinini bulmakau na i go insait long dispela haus lotu. Nogat. Em i mekim ofa long blut bilong em yet. Na em i baim bek yumi bilong oltaim oltaim. Sapos ol manmeri i kamap doti long ai bilong God, orait ol pris i save kisim blut bilong meme na bilong bulmakau man. Ol i mekim olsem bilong mekim ol dispela manmeri i kamap klin gen long ai bilong God. Tasol blut bilong Krais i winim dispela. Em i pinisim asua bilong yumi na yumi save olsem yumi stap klin tru long ai bilong God. Olsem na yumi ken mekim wok bilong God bilong i stap oltaim.’ Yes, Jisas i givim pe bilong blut bilong em i go long God.​—⁠Hibru 9:​11-14, 24, 28; 10:​11-14; 1 Pita 3:⁠18.

18. Bilong wanem ol tok Baibel i mekim long blut i mas stap olsem bikpela samting long ol Kristen long nau?

¹⁸ Dispela tok tru i kam long God i helpim yumi long kliagut long ol tok Baibel i mekim long blut​—⁠olsem as na em i bikpela samting long God, tingting yumi yet mas i gat long blut, na bilong wanem yumi mas rispek long ol tambu God i putim long blut. Taim yu ritim ol buk bilong Ol Skripsa Grik, planti taim bai yu lukim ol tok i stori long blut bilong Krais. (Lukim blok.) Ol dispela tok i kamapim klia olsem olgeta Kristen i mas bilip long “blut bilong [Jisas].” (Rom 3:25) God inap lusim sin bilong yumi na yumi inap stap wanbel wantaim em long wanpela rot tasol, em long “blut bilong [Jisas] i kapsait.” (Kolosi 1:20) Dispela tok i stret long ol man Jisas i bin mekim wanpela kontrak long ol long wok king wantaim em long heven. (Luk 22:​20, 28-30; 1 Korin 11:25; Hibru 13:20) Na i stret tu long “planti manmeri tru” long nau, em ol bai abrusim bagarap long taim bilong bikpela hevi tru, na ol bai kisim laip oltaim long graun i kamap ples paradais. I olsem ol i “wasim ol klos bilong ol long blut bilong Pikinini Sipsip.”​—⁠KTH 7:​9, 14.

19, 20. (a) I gat wanem as na God i putim tambu long wok man i ken mekim long blut? Yumi mas i gat wanem tingting long dispela samting? (b) I stret yumi laik save long wanem samting?

¹⁹ Tru tumas, God i tingim blut olsem bikpela samting. Na i stret em i bikpela samting long yumi tu. Man Bilong Wokim olgeta samting, em i tingim laip, na em i gat rait long putim tambu long wok ol man i laik mekim long blut. Em i tingim tru laip bilong yumi, olsem na em i makim wanpela bikpela wok tasol long mekim long blut, em long dispela rot tasol na man inap kisim laip oltaim. Blut bilong Jisas yet i insait long dispela samting. Yumi tenkyu tru olsem God Jehova i helpim yumi na em i yusim blut​—⁠blut bilong Jisas⁠—​long rot i givim laip! Na yumi mas amamas tru long Jisas i bin kapsaitim blut bilong em bilong helpim yumi! Yes, yumi pilim tru tok aposel Jon i mekim: “Em i save laikim yumi tru, na long blut bilong em yet em i bin lusim olgeta sin bilong yumi. Em i bin mekim yumi i kamap ol pris bilong lain bilong king, na yumi stap lain pris bilong God, em Papa bilong Jisas. Oltaim oltaim Jisas Krais i gat biknem tru na strong bilong bosim olgeta samting. I tru.”​—⁠KTH 1:​5, 6.

²⁰ God bilong yumi i gat olgeta savetingting na em i Man i Givim Laip long yumi, longtaim em i tingting pinis long dispela samting i kisim bek yumi. Olsem na ating yumi laik save, ‘Dispela i mas mekim wanem long wokabaut bilong yumi na ol samting yumi gat wok long makim?’ Stadi bihain bai bekim dispela askim.

Bai Yu Bekim Olsem Wanem?

• Stori bilong Abel na Noa inap givim wanem save long yumi long tingting bilong God long blut?

• Long Lo, God i putim wanem tambu long blut? Bilong wanem em i mekim olsem?

• Olsem wanem Jisas i truim samting Bikpela De Bilong God i Tekewe Sin Bilong Ol Manmeri i makim?

• Olsem wanem blut bilong Jisas inap kisim bek yumi?

Larim God i Gat Laip i Makim Rot Bilong Yu

“Tanim i go long God i gat laip. Em God i bin wokim skai na graun na solwara, wantaim olgeta samting i stap long en.”​—⁠APOSEL 14:⁠15.

1, 2. Bilong wanem i stret long tok Jehova em i “God i gat laip”?

BIHAIN long aposel Pol na Barnabas i bin oraitim sik bilong wanpela man, Pol i tokim ol lain long Listra i lukim dispela samting olsem: “Mitupela i man tasol, wankain olsem yupela. Mitupela i autim gutnius long yupela olsem, yupela i mas lusim ol dispela samting nating yupela i save lotu long en, na yupela i mas tanim i go long God i gat laip. Em God i bin wokim skai na graun na solwara, wantaim olgeta samting i stap long en.”​—⁠Aposel 14:⁠15.

² Tru tumas Jehova i no wanpela giaman god i no gat laip, em i “God bilong i stap oltaim”! (Jeremaia 10:10; 1 Tesalonaika 1:​9, 10) Em yet i gat laip, na tu, Jehova em i As bilong laip bilong yumi. “Em yet i save givim laip na win na olgeta samting long olgeta manmeri.” (Aposel 17:25) Em i laik bai yumi stap amamas, long nau na long bihain. Pol i tok God “i no bin hait olgeta bai ol man i no ken save long em. Nogat. Oltaim em i save mekim gutpela pasin long yupela. Em i mekim ren i lusim skai na i kam daun long yupela, na em i mekim planti gutpela kaikai i kamap. Em i givim yupela planti kaikai na i mekim bel bilong yupela i amamas.”​—⁠Aposel 14:17.

3. Bilong wanem yumi ken bilip long rot God i makim bilong bihainim?

³ God i tingim i stap bilong yumi, olsem na yumi ken bilip long rot em i makim bilong bihainim. (Song 147:8; Matyu 5:45) Ating sampela bai i gat narapela tingting sapos ol i lukim wanpela lo bilong Baibel ol i no kliagut long as bilong en o ol i ting em i pasim ol tumas. Tasol man i bilip long rot Jehova i makim bilong bihainim, em i bihainim savetingting. Olsem: Maski sapos wanpela Israel i no kliagut long as bilong lo olsem i tambu long holim bodi bilong man i dai pinis, dispela lo i helpim em taim em i bihainim. Namba wan, pasin bilong bihainim tok i helpim em i go klostu moa long God i gat laip; namba tu, em i helpim em long abrusim sampela sik.​—⁠Wok Pris 5:2; 11:⁠24.

4, 5. (a) Paslain long taim bilong ol Kristen, Jehova i tok wanem long blut? (b) Olsem wanem yumi save tok God i mekim long blut i stret long ol Kristen long bihainim?

⁴ I wankain long tok God i givim long blut. Em i bin tokim Noa olsem ol man i no ken kaikai blut. Na long Lo, God i kamapim olsem em i orait long man i yusim blut bilong putim long alta tasol​—⁠em bilong tekewe sin. Long rot bilong ol dispela tok, God i helpim nambawan bikpela wok bilong blut​—⁠kisim bek man long rot bilong pe Jisas i givim. (Hibru 9:14) Yes, taim God i givim dispela tok, em i tingim laip na i stap bilong yumi. Wanpela saveman bilong Baibel i bin stap long 1800 samting, em Adam Clarke, em i stori long Stat 9:4 na tok: “Ol Kristen bilong Lotu Isten Otodoks i strong long bihainim yet olgeta samting bilong dispela lo [God i givim long Noa] . . . Lo i mekim na ol man i no kaikai blut, long wanem, Lo i makim olsem blut i mas kapsait bilong tekewe sin bilong ol manmeri bilong graun; na Gutnius i mekim na ol man i no kaikai blut, long wanem, oltaim ol man i mas tingim olsem em i makim blut i bin kapsait bilong tekewe ol sin.”

⁵ Ating dispela saveman i stori long ol gutnius bilong ol samting bilong Jisas. Olsem God i salim Pikinini bilong em bilong dai bilong helpim yumi, bilong kapsaitim blut bilong em na bai yumi inap kisim laip oltaim. (Matyu 20:28; Jon 3:​16; Rom 5:​8, 9) Tok bilong dispela man i stret tu long tok i kamap bihain olsem ol disaipel bilong Krais i mas abrusim blut.

6. Ol Kristen i bin kisim wanem ol tok bilong stiaim ol long wok bilong blut? I gat wanem as na dispela tok i kamap?

⁶ Yu save olsem God i bin givim lain Israel planti handet lo. Taim Jisas i dai, ol disaipel bilong em i no stap moa aninit long ol dispela lo. (Rom 7:​4, 6; Kolosi 2:​13, 14, 17; Hibru 8:​6, 13) Tasol bihain askim i kamap long wanpela bikpela samting​—⁠katim skin. Olsem wanem? Ol man i no bilong lain Juda na ol i laik bai blut bilong Krais i helpim ol, ol i mas katim skin bilong soim olsem ol i stap aninit yet long Lo? Long 49 C.E., lain hetman bilong bosim ol Kristen i stretim dispela tok. (Aposel, sapta 15) Spirit bilong God i bin helpim ol aposel na ol hetman long save olsem wok bilong katim skin i pinis taim Lo i pinis. Tasol i gat sampela lo bilong God ol Kristen i mas bihainim yet. Long pas ol i raitim long ol kongrigesen, lain hetman i tok: “Holi Spirit i stap wantaim mipela na mipela i pasim tok olsem, mipela i no laik putim planti hevi long yupela. Olsem na yupela i mas bihainim ol dispela pasin tasol. Yupela i no ken kaikai abus ol i bin kilim bilong mekim ofa long ol giaman god. Na yupela i no ken kaikai abus i gat blut i stap yet long en, olsem na yupela i no ken kaikai abus ol man i bin pasim nek bilong en na kilim i dai. Na yupela i mas abrusim olkain pasin pamuk. Sapos yupela i lukaut gut na yupela i abrusim ol dispela pasin, em bai i gutpela.”​—⁠Aposel 15:​28, 29.

7. Olsem wanem em i bikpela samting long wanpela Kristen i ‘abrusim blut’?

⁷ Lain hetman i tingim tok olsem ‘abrusim blut’ i bikpela tok man i mas bihainim wankain olsem em i mas abrusim pasin pamuk na pasin bilong lotuim giaman god. Dispela i soim olsem tambu long blut em i bikpela samting. Ol Kristen husat i insait long pasin bilong lotuim god giaman na pasin pamuk na ol i no tanim bel, ol i no inap “i go insait long kingdom bilong God”; “ol bai i go long . . . namba 2 dai.” (1 Korin 6:​9, 10; KTH 21:8; 22:15) Tingim tupela tok: Man i sakim tok bilong God olsem blut i samting holi, em inap dai na pinis olgeta. Tasol man i rispek long ofa bilong Jisas em inap kisim laip oltaim.

8. Wanem samting i soim olsem ol Kristen bilong pastaim i tingim tok God i givim long blut olsem bikpela samting tru?

⁸ Ol Kristen long pastaim i gat wanem tingting long tok God i givim long blut, na ol i bihainim olsem wanem? Tingim tok bilong Clarke: “Gutnius i mekim na ol man i no kaikai blut, long wanem, oltaim ol man i mas tingim olsem em i makim blut i bin kapsait bilong tekewe ol sin.” Ol samting i bin kamap bipo i soim olsem ol Kristen bilong pastaim i tingim tok God i givim long blut em i bikpela samting tru. Tertullian i tok: “Tingim ol man i mangalim dring, ol i stap long wanpela bung long stediam, ol i kisim blut bilong ol man nogut i kapsait . . . ol i karim i go bilong oraitim sik epilepsi bilong ol.” Ol haiden i kaikai blut, tasol Tertullian i tok long ol Kristen olsem: “Maski em blut bilong abus, dispela tu ol i no kisim long taim [bilong ol] long kaikai . . . Taim ol Kristen i sanap long kot, na yupela laik givim sosis long ol i gat blut long en. Em yupela save pinis olsem [dispela] i tambu long ol.” Yes, maski ol i pretim ol long dai, ol Kristen i strong long no ken kaikai blut. Tok bilong God i bikpela samting long ol.

9. Abrusim blut i makim olsem man i no ken kaikai blut na i tambu long mekim wanem narapela samting long en?

⁹ Sampela inap ting lain hetman i tambuim ol Kristen long kaikai o dringim blut stret o kaikai abus em blut i stap yet long en o kisim kaikai ol i miksim wantaim blut na em tasol. Tru dispela em i bikpela mining bilong tok God i givim long Noa. Na tu, lain hetman i bin tokim ol Kristen long ‘no ken kaikai ol abus ol man i bin pasim nek bilong en,’ em abus i gat blut i stap yet long en. (Stat 9:​3, 4; Aposel 21:25) Tasol ol Kristen bilong pastaim i bin save olsem dispela tok i makim sampela samting moa. Sampela taim ol man i bin kaikai blut bilong stretim sik. Tertullian i tok bilong oraitim sik epilepsi, sampela haiden i bin dringim blut. Na ating i bin i gat sampela arapela wok bilong blut bilong stretim sik o mekim samting we ol man i ting em i strongim helt bilong ol. Olsem tasol pasin bilong ol Kristen long abrusim blut, dispela i makim tu blut ol man i ting em bai stretim sik. Na tu, ol i strong long sakim maski sapos laip bilong ol inap lus.

Blut Olsem Marasin

10. Wanem sampela wok ol dokta i mekim long blut? Dispela i kamapim wanem askim?

¹⁰ Long nau ol dokta i save yusim blut long mekim planti samting. Bipo ol i givim blut stret long man​—⁠em blut narapela i givim, ol i putim i stap na bihain ol i givim long sikman, ating em man i kisim bagarap long woa. Bihain ol saveman i lain long hapim blut long fopela bikpela hap. Taim ol i hapim blut olsem, ol dokta inap kisim blut ol man i givim na ol i ken tilim i go long planti sikman moa, ating plasma bilong en i go long wanpela man i kisim bagarap na ol retpela sel i go long narapela. Wok painimaut i soim olsem long wanpela bikpela hap bilong blut olsem plasma, ol inap kamautim ol liklik hap samting moa, na ol inap tilim long planti sikman moa. Kain wok olsem i go yet, na ol dokta i kamapim yet ol nupela wok ol i ken mekim long ol dispela liklik hap ol i kamautim. Kristen bai mekim wanem? Em i strong pinis olsem em i no ken kisim blut, tasol dokta i kirapim em long kisim wanpela bikpela hap bilong en, ating em ol retpela sel. O ating dokta i laik yusim liklik hap ol i kamautim long wanpela bilong ol bikpela hap bilong blut. Olsem wanem wanpela wokboi bilong God inap makim samting em bai mekim long ol kain askim olsem? Em i tingim blut i holi na blut bilong Krais i nambawan samting bilong helpim man long stap laip.

11. Inap longpela taim pinis wanem tingting bilong ol Witnes long blut i stret wantaim tok ol dokta i kamapim?

¹¹ Inap planti yia i go pinis ol Witnes Bilong Jehova i kamapim klia tingting bilong ol. Olsem: Ol i putim wanpela stori long The Journal of the American Medical Association (Novemba 27, 1981; ol i prinim tu long nius How Can Blood Save Your Life? pes 27-29).a Dispela stori i kamapim tok i stap long Buk Stat, Wok Pris, na Buk Aposel. Stori i tok: “Ol dispela ves i no mekim ol tok bilong wok dokta, tasol long tingting bilong ol Witnes ol dispela ves i tambuim pasin bilong kisim blut, em ol retpela sel bilong blut, na plasma, na ol waitpela sel bilong blut na ol pletlet.” Long buk Emergency Care, bilong 2001 aninit long het tok i stori long ol samting i stap insait long blut, buk i tok: “Blut i gat ol bikpela hap bilong en: plasma, ol retpela na waitpela sel bilong blut, na ol pletlet.” Long pasin i stret wantaim tok ol dokta i kamapim ol Witnes i no orait long kisim blut stret o wanpela bilong ol dispela fopela hap bilong en.

12. (a) Ol Witnes i bin tok wanem long ol liklik hap samting ol i kamautim long fopela bikpela hap bilong blut? (b) Yu inap kisim sampela save moa long dispela samting long we?

¹² Stori i tok moa olsem: “Bilip bilong ol Witnes i no putim strongpela tambu long wok bilong yusim [ol liklik hap] olsem albumin, imiun globulin, na marasin bilong sik himofilia; olgeta wan wan Witnes i mas makim olsem i orait long kisim o nogat.” Kirap long 1981 na i kam, ol i bin painim na mekim wok long planti ol liklik hap samting (em ol i bin kamautim long dispela fopela bikpela hap bilong blut). Olsem na “Askim” long Wastaua bilong Jun 15, 2000, i kamapim gut ol tok long dispela samting. Bilong helpim planti milion long nau husat i save ritim ol dispela nius, bekim i kamap gen long dispela magasin long pes 29-31. Em i stori gut long dispela samting na kamapim planti save, tasol bai yu luksave olsem ol tok bilong en i wanbel wantaim ol bikpela tok ol Witnes i kamapim long 1981.

Wok Bilong Maus Bilong Bel

13, 14. (a) Maus bilong bel em i wanem samting? Olsem wanem em i insait long wok bilong no ken kaikai blut? (b) God i tok wanem long ol Israel i ken kaikai mit? Ating sampela i gat askim long wanem samting?

¹³ Kain tok olsem i kirapim yumi long tingim maus bilong bel. Bilong wanem i olsem? Long wanem, olgeta Kristen i wanbel olsem ol i mas bihainim ol tok bilong God, tasol sampela samting em bilong man yet long makim bilong mekim na em i mas mekim wok long maus bilong bel. Maus bilong bel em i tingting i stap insait tru long bel bilong man na em i inapim man long skelim na makim ol samting, planti taim em bilong makim ol samting i stret o i no stret. (Rom 2:​14, 15) Tasol yu save olsem maus bilong bel bilong ol man ol i no wankain.b Baibel i soim olsem tingting, o maus bilong bel, bilong sampela man ‘i no klia’; dispela i helpim yumi long save olsem maus bilong bel bilong sampela arapela em i klia. (1 Korin 8:12) Ol Kristen i no wankain long wok bilong lainim ol tok bilong God, na long pilim tru tingting bilong em, na long yusim dispela save long taim ol i makim samting bilong mekim. Yumi inap kliagut long dispela samting taim yumi tingim ol Juda na pasin bilong kaikai abus.

¹⁴ Baibel i tok klia olsem ol man i bihainim tok bilong God ol bai i no kaikai mit em blut i stap yet long en. Em i bikpela samting tru, olsem na maski hevi i bin kamap, taim ol soldia bilong Israel i bin kaikai mit em blut i stap yet long en, ol i gat asua long bikpela rong, o sin. (Lo 12:​15, 16; 1 Samuel 14:​31-35) Tasol ating sampela askim i bin kamap. Taim wanpela Israel i kilim i dai wanpela sipsip, em i mas rausim blut kwiktaim o olsem wanem? Em i mas katim nek bilong animal na bai blut i ken kapsait? Em i mas taitim rop long tupela lek baksait na hangamapim sipsip? Sipsip i mas hangamap inap longpela taim o nogat? Bai em i mekim wanem long traipela bulmakau? Maski em i rausim blut, sampela blut inap stap yet long abus. Em i ken kaikai abus olsem? Husat bai makim?

15. Sampela Juda i gat wanem tingting long kaikai abus? Tasol God i bin tok wanem?

¹⁵ Tingim man Juda i strong long lotu na em i mas bekim ol kain askim olsem. Ating em i pilim olsem em i gutpela moa sapos em i no kisim abus long maket, kain olsem man bai no kisim abus sapos em i ting bipo ol i bin ofaim long wanpela giaman god. Ating sampela arapela Juda i bin kaikai abus, tasol pastaim ol i mas mekim sampela samting bilong rausim blut long en.c (Matyu 23:​23, 24) Yu ting wanem long ol i mekim kain kain samting? God i no tokim ol long mekim ol dispela samting, olsem na yu ting i gutpela moa long ol Juda i salim planti askim i go long ol hetman na bai ol i ken makim stret bekim bilong olgeta askim? Lotu Juda i bin kisim dispela pasin, tasol yumi ken amamas long Jehova i no bin tokim ol man i lotu tru long em long mekim kain pasin olsem long blut. God i mekim ol bikpela tok tasol long kilim ol animal i klin olsem wanem na long kapsaitim blut bilong ol, tasol em i no skruim sampela tok moa antap long dispela.​—⁠Jon 8:⁠32.

16. Wanem samting inap mekim na ol Kristen i gat narapela narapela tingting long kisim sut long liklik hap ol i kamautim long wanpela bikpela hap bilong blut?

¹⁶ Olsem paragraf 11 na 12 i kamapim, ol Witnes Bilong Jehova i no orait long kisim blut o fopela bikpela hap bilong en​—⁠plasma, ol retpela sel, ol waitpela sel, na ol pletlet. Tasol olsem wanem long ol liklik hap samting ol i kamautim long wanpela bikpela hap bilong blut, olsem hap wara i gat ol samting long en bilong sakim sik o sakim posin bilong snek? (Lukim pes 30, paragraf 4.) Sampela i ting ol liklik hap samting ol i kamautim i no blut, olsem na tok long ‘abrusim blut’ i no makim dispela. (Aposel 15:29; 21:25; pes 31, paragraf 1) Em wok bilong ol yet long skelim. Maus bilong bel bilong sampela i kirapim ol long sakim olgeta samting ol i kisim long blut (bilong animal o bilong man), maski em i liklik hap tru ol i kamautim long wanpela bikpela hap bilong blut.d Sampela ol i orait long kisim sut long wanpela plasma protin bilong sakim sik o sakim posin bilong snek, tasol ating ol i no orait long kisim ol arapela liklik hap samting. Na tu, sampela ol marasin samting ol i kamautim long wanpela bikpela hap bilong blut i mekim wok i klostu wankain long dispela bikpela hap yet na i mekim bikpela wok bilong helpim bodi i stap laip, dispela i mekim na planti ol Kristen i no laik kisim.

17. (a) Olsem wanem maus bilong bel bilong yumi i ken helpim yumi taim yumi gat askim long ol liklik hap ol i kamautim long blut? (b) Bilong wanem samting man i makim em i bikpela samting?

¹⁷ Tok bilong Baibel long maus bilong bel i helpim yumi taim yumi gat wok long makim ol samting olsem. Namba wan samting em long kisim save long Baibel i tok wanem na long larim dispela save i bosim maus bilong bel bilong yu. Dispela bai helpim yu long mekim samting i stret wantaim tok bilong God na bai yu no gat wok long askim narapela long makim samting yu bai mekim. (Song 25:​4, 5) Bilong kisim liklik hap ol i kamautim long blut, sampela i ting: ‘Em samting bilong maus bilong bel long makim, olsem na em i no bikpela samting.’ Dispela em i kranki tingting. Sapos em bilong maus bilong bel long makim, dispela i no makim olsem em i liklik samting. Em inap makim olsem em i bikpela samting tru. Olsem: Em inap mekim bikpela samting long ol man em maus bilong bel bilong ol i no wankain olsem maus bilong bel bilong yumi. Yumi luksave long dispela long tok Pol i kamapim long abus i luk olsem ol i bin ofaim long giaman god pastaim na bihain ol i salim long maket. Wanpela Kristen i no laik bagarapim maus bilong bel bilong narapela. Sapos em i pundaunim ol arapela, nogut em i ‘bagarapim man em Krais i bin dai bilong kisim bek em’ na mekim sin long Krais. Em samting bilong man yet long makim sapos em i orait long kisim ol liklik hap ol i kamautim long blut o nogat, tasol em i mas save em i bikpela samting bilong makim.​—⁠1 Korin 8:​8, 11-13; 10:​25-31.

18. Kristen i ken mekim wanem na em i no bagarapim maus bilong bel bilong em long wok bilong makim samting bilong blut?

¹⁸ I gat narapela samting i soim olsem ol samting bilong blut yu makim bilong mekim em i bikpela samting. Em samting dispela bai mekim long yu yet. Sapos maus bilong bel bilong yu em Baibel i skulim i gat tok long yu kisim liklik hap ol i kamautim long blut, yu no ken sakim. Na yu no ken sakim sapos narapela i tokim yu: “Yu ken kisim dispela samting; planti i bin mekim.” Tingim, planti milion manmeri long nau i save sakim maus bilong bel bilong ol, na bihain maus bilong bel i no mekim moa wok bilong en, em i larim ol long giaman o mekim sampela arapela samting i no stret na ol i no bel hevi long dispela. Ol Kristen i no laik tru long bihainim kain pasin olsem.​—⁠2 Samuel 24:10; 1 Timoti 4:​1, 2.

19. Taim yumi mas skelim sampela wok dokta i laik mekim long blut, wanem nambawan bikpela samting yumi mas tingim?

¹⁹ Long laspela hap bilong en, dispela bekim ol i prinim gen long pes 29-31 i tok: “Olsem wanem? Tingting na maus bilong bel bilong ol man i save bihainim na mekim samting i narapela narapela kain, dispela i makim olsem samting ol i mekim i no bikpela samting? Nogat. Em i bikpela samting.” Em i bikpela samting tru, long wanem, pasin bilong yu long pas gut wantaim “God i gat laip” i insait long en. Dispela pasin bilong pas gut wantaim God, dispela tasol em i rot long kisim laip oltaim, em strong bilong blut bilong Jisas long kisim bek man i as bilong en. Wok long kisim bikpela rispek long blut long rot bilong tingim wok God i mekim long en​—⁠kisim bek ol man. Pol i tok: “Yupela i stap long dispela graun, na i no gat wanpela gutpela samting i stap bilong yupela i wetim i kamap bihain. Na yupela i no save long God. Bipo yupela i stap longwe tru. Tasol nau blut bilong Krais i bringim yupela i kam.”​—⁠Efesus 2:​12, 13.