Buk Bilong Baibel Namba 13—1 Stori

Man Bilong Raitim: Esra

Ples Em i Bin Raitim: Jerusalem (?)

Raitim Pinis: 460 B.C.E. samting

Taim: Bihain long 1 Stori 9:44: 1077-1037 B.C.E.

1. Olsem wanem Namba 1 Stori i bikpela samting insait long Baibel na em inap helpim yumi?

OLSEM WANEM? Namba 1 Stori em i lista bilong nem bilong ol lain tumbuna tasol? Em i kolim gen ol tok bilong Buk King na Buk Samuel na em tasol? Nogat tru! Em i givim gutpela save long yumi, na em i bikpela samting insait long Baibel​—⁠em i bikpela samting long bipo, taim ol i bin raitim bilong stretim gen ol samting bilong lain Israel na lotu bilong ol, na i bikpela samting bilong soim pasin bilong lotu long ol man i kamap bihain, na long nau tu. Long Namba 1 Stori i gat sampela gutpela tok bilong litimapim nem bilong Jehova na i swit moa yet, winim planti narapela hap bilong Baibel. Em i givim gutpela save long yumi long ol samting bilong stretpela Kingdom bilong Jehova, na olgeta man i wetim dispela Kingdom ol i mas stadi long dispela buk na em bai helpim gut ol. Ol Juda na ol Kristen, kirap long bipo na i kam inap nau, ol i bin laikim tru Namba 1 na Namba 2 Stori. Jerom, em man bilong tanim tok bilong Baibel, em i litimapim tru Namba 1 na Namba 2 Stori, na em i tok ol i olsem “bikpela samting tru bilong Olpela Testamen,” na “ol dispela tok i gat bikpela insait bilong en, na sapos wanpela man i tok em i save long buk holi tasol em i no save long dispela tupela buk, em i giamanim em yet.”a

2. Bilong wanem ol i raitim Buk Stori?

² Ating pastaim Namba 1 na Namba 2 Stori i wanpela buk tasol, na bihain ol i wokim olsem tupela buk na bai i no hatwok long mekim wok long en. Bilong wanem ol i raitim Buk Stori? Tingim ol samting i bin kamap. Inap 77 yia i go pinis na ol Juda i bin lusim kalabus long Babilon na ol i sindaun gen long graun bilong ol. Tasol planti ol i laik lusim pasin bilong lotuim Jehova long tempel bilong Jerusalem, em ol i bin wokim gen. King bilong Persia i bin givim namba long Esra long makim ol jas na ol tisa bilong skulim ol man long lo bilong God (na bilong king) na long bilasim gut haus bilong Jehova. Ol Israel i mas i gat ol lista i kamapim stret nem bilong ol tumbuna bambai ol man i gat namba long mekim wok pris ol tasol i ken holim dispela wok; na tu, ol i ken lukim dispela lista na save long graun bilong ol wan wan lain, em ol pris i save kisim kaikai na mani samting long ol. Jehova i bin mekim ol tok profet long Kingdom, olsem na i mas i gat wanpela lista i stret na i kolim klia ol tumbuna bilong lain Juda na bilong Devit.

3. (a) Esra i laik kirapim ol Juda long tingim wanem samting? (b) Bilong wanem em i kamapim stori bilong ol samting i bin painim ol Juda long bipo? Olsem wanem em i kamapim strong olsem lotu i tru i bikpela samting?

³ Esra i gat bikpela laik tru long kirapim ol Juda long pilim tru olsem Jehova i bin mekim kontrak wantaim ol yet tasol na em i bin mekim pasin sori tru long ol. Olsem na long Buk Stori em i kamapim olgeta samting i bin painim lain Israel long bipo, na em i stori long ol tumbuna bilong ol man i go inap long namba wan man, Adam. Kingdom bilong Devit em i bikpela samting tru, olsem na Esra i stori gut long ol samting i bin painim lain Juda, na em i lusim klostu olgeta stori bilong 10-pela lain bilong Israel, em ol i bin mekim planti samting nogut. Em i stori long ol strongpela king bilong Juda olsem ol i man bilong wokim o stretim gen haus bilong God na ol i go pas long lotuim God. Em i tokaut long ol sin bilong lotu ol i bin mekim na dispela i as na kingdom bilong Juda i bagarap, tasol em i tokaut tu long ol tok promis bilong God long kamapim bek dispela kingdom. Bilong kamapim strong olsem pasin bilong lotu tru long God i bikpela samting, em i stori long planti samting bilong tempel, olsem ol pris, na lain Livai, na ol saveman bilong singsing, na ol narapela samting olsem. Ating ol dispela tok em i bin raitim i strongim tru bel bilong ol Israel, long wanem, em i kamapim klia olsem i gat wanem as na ol i bin lusim kalabus​—⁠em bilong kamapim bek lotu bilong Jehova long Jerusalem.

4. Wanem samting i makim olsem Esra i bin raitim Buk Stori?

⁴ Wanem samting i makim olsem Esra i bin raitim Buk Stori? Tupela laspela ves bilong Namba 2 Stori i wankain olsem tupela ves long kirap bilong Buk Esra, na Namba 2 Stori i pinis namel long wanpela tok na Esra 1:3 i pinisim dispela tok. Olsem na yumi save, man i raitim Buk Stori em i bin raitim Buk Esra tu. Long Buk Stori, pasin bilong raitim tok, na kamapim tok, na spelim ol wan wan tok, i wankain olsem long Buk Esra. Sampela hap tok i stap long dispela tupela buk, yumi no inap painim long ol narapela hap bilong Baibel. Esra i bin raitim Buk Esra, na yumi ken ting em i bin raitim Buk Stori tu. Ol stori tumbuna bilong ol Juda i kamapim wankain tingting.

5. Esra i kisim wanem namba long ol samting bilong spirit na bilong graun na em inap tru long raitim Buk Stori?

⁵ Esra em inap tru long mekim dispela wok bilong raitim stret stori bilong ol Israel na raitim ol tok i tru tasol​—⁠i no gat narapela man i winim em long mekim dispela wok. Long wanem, “Esra i man bilong wok strong long kisim save long lo bilong Bikpela na long bihainim gut dispela lo. Na tu em i wok long skulim gut ol Israel long olgeta tok bilong lo bai ol tu i ken bihainim.” (Esr 7:10) Jehova i bin helpim em long rot bilong spirit holi. King bilong Persia, em i bin bosim olgeta hap bilong graun, em i luksave olsem gutpela tingting bilong God i stap long Esra, olsem na king i givim namba long em long bosim planti samting insait long distrik Juda. (Esr 7:​12-26) Em nau, Esra i kisim namba long God na long king, olsem na em i gat rot long lukim ol buk na pepa bilong gavman na ol narapela buk na raitim ol tok bilong Buk Stori.

6. Bilong wanem yumi ken bilip tru olsem ol tok bilong Buk Stori i stret?

⁶ Esra em i man bilong skelim gut na painim as bilong ol stori samting. Em i wok long painim tok long ol olpela buk na pepa bilong ol Juda, em ol profet i bin i stap long dispela taim bipo na ol kuskus bilong gavman na ol ofisa bilong lukautim ol buk ol i bin raitim. Sampela rait em i bin skelim, ating em i kisim long ol pepa bilong gavman bilong Israel na Juda wantaim, na ol pepa i gat nem bilong ol lain tumbuna long en, na stori bilong ol samting i bin kamap bipo em ol profet i bin raitim, na ol pepa em sampela hetman bilong ol lain o famili i bin holim. Esra i kolim o stori long planti buk o pepa em i kisim ol tok long en, inap olsem 20 samting.b Taim em i mekim olsem, em i givim rot long ol wanlain bilong em long skelim as bilong ol dispela tok bilong em sapos ol i gat laik long mekim olsem, na dispela i strongim tok olsem ol stori em i bin raitim i tru tasol na ol man inap bilip long en. Long nau yumi ken bilip olsem ol tok bilong Buk Stori i stret, olsem ol Juda long taim bilong Esra i bin bilip long en.

7. Esra i bin raitim Buk Stori long wanem taim? Husat ol i bilip olsem tok bilong en i tru? Em i stori long ol samting i bin kamap long wanem taim?

⁷ Esra “i lusim Babilon” long namba 7 yia bilong King Artaserksis Longimanus bilong Persia, em yia 468 B.C.E., tasol em i no raitim wanpela tok olsem Nehemia i kam long Jerusalem long yia 455 B.C.E., olsem na ating em i bin pinisim Buk Stori long Jerusalem long yia 460 B.C.E. samting. (Esr 7:​1-7; Neh 2:​1-18) Ol Juda long taim bilong Esra i tingim tok bilong Buk Stori olsem hap tru bilong ol tok em ‘spirit bilong God yet i bin kamapim na em i gutpela bilong helpim yumi.’ Ol i kolim dispela buk olsem Div·rehʹ Hai·ya·mimʹ, insait bilong en i olsem, “Ol Samting Bilong Ol De,” olsem ol stori bilong ol de o ol taim. Inap 200 yia samting bihain, ol man bilong tanim Baibel Grik Septuagint ol i putim Buk Stori i go insait long en olsem hap tru bilong Baibel. Ol i brukim Buk Stori i kamap tupela hap, na ol i ting em i helpim tok bilong Buk Samuel na Buk King na ol narapela hap bilong Baibel bilong dispela taim bipo, olsem na ol i kolim Buk Stori olsem Pa·ra·lei·po·meʹnon, insait bilong en i olsem, “Samting Ol i Bin Kalapim (Ol i No Stori Long En; Lusim).” Tru, dispela nem i no stret tumas, tasol samting ol i bin mekim i soim yumi klia olsem ol i tingim ol tok bilong Buk Stori i tru na em i hap bilong Baibel em spirit bilong God i bin kamapim. Taim Jerom i redim Baibel Vulgate long tok Latin, em i tok: “Ating yumi inap kolim [ol] olsem Khro·ni·konʹ [olsem Stori] bilong olgeta samting God i bin mekim long bipo.” Yumi ken ting, long dispela rot yet dispela buk i bin kisim nem olsem “Stori.” Long kain stori olsem, ol i save raitim stori bilong ol samting i bin kamap bihain stret long narapela samting. Taim Namba 1 Stori i kamapim pinis lista bilong ol lain tumbuna, orait nau bikpela hap bilong en i stori long taim bilong King Devit, kirap long yia 1077 B.C.E. na i kam inap long indai bilong em.

HELPIM YUMI OLSEM WANEM?

22. Olsem wanem Namba 1 Stori i bin strongim bel bilong ol Israel, em ol wanlain bilong Esra?

²² Buk bilong Esra i helpim tru ol wanlain Israel. Taim Esra i raitim ol dispela tok i stori long ol samting bilong bipo, em i kamapim gutpela na stretpela tingting, na dispela i helpim ol Israel long pilim tru pasin sori na marimari Jehova i mekim long ol, long wanem, em i tingim kontrak bilong Kingdom em i bin mekim wantaim King Devit, na em i tingim nem bilong em yet. Dispela i strongim bel bilong ol na ol inap kirap gen long lotu tru long Jehova na givim bel long en. Ol lista i gat nem bilong ol lain tumbuna i strongim ol long bilip long ol pris i save mekim wok long tempel em ol i bin wokim gen.

23. Matyu, Luk, na Stiven i bin mekim wanem wok long Namba 1 Stori?

²³ Namba 1 Stori i bin helpim tu kongrigesen Kristen bilong pastaim. Matyu na Luk inap mekim wok long ol lista i gat nem bilong ol lain tumbuna bilong kamapim klia olsem Jisas Krais em i “lain bilong Devit” na em i Mesaia tru tru. (Mt 1:​1-16; Lu 3:​23-38) Taim Stiven i pinisim laspela tok em i autim, em i stori long Devit i laik wokim wanpela haus bilong Jehova na em i stori long Solomon i bin wokim dispela haus. Na bihain em i tok olsem “God Antap Tru i no save stap long ol haus ol man i wokim,” na long dispela tok em i laik soim ol olsem tempel Solomon i bin wokim i makim ol samting i gutpela moa, em ol samting bilong heven.​—⁠Ap 7:​45-50.

24. Long nau yumi ken bihainim wanem ol gutpela pasin bilong Devit?

²⁴ Olsem wanem long ol Kristen tru long nau? Namba 1 Stori inap strongim na kirapim bilip bilong yumi. Devit i bin mekim planti gutpela pasin em yumi ken bihainim. Long olgeta taim em i askim Jehova long ol samting em i mas mekim. Em i narapela kain tru long Sol, em man i no bin stap gut long God! (1 Sto 10:​13, 14; 14:​13, 14; 17:16; 22:​17-19) Devit i bin bringim bokis kontrak bilong Jehova i go long Jerusalem, na em i raitim ol singsing bilong litimapim nem bilong God, na em i stretim gut wok bilong lain Livai, na em i laik wokim wanpela gutpela haus bilong Jehova, na long dispela rot Devit i soim olsem Jehova na lotu bilong Em i namba wan samting long tingting bilong em. (16:​23-29) Devit i no man bilong toktok planti. Em i no tingting long em yet i mas kisim ol gutpela wok i gat nem, nogat; em i bin tingting tasol long mekim laik bilong Jehova. Olsem na taim Jehova i makim pikinini bilong Devit long wokim dispela haus, Devit i givim bel olgeta long skulim em na em i givim taim na strong na mani bilong em bilong redim ol samting bilong dispela wok bai kamap bihain long indai bilong em. (29:​3, 9) Tru tumas, em i stap olsem gutpela piksa tru long pasin bilong givim bel long Jehova!​—⁠Hi 11:⁠32.

25. Namba 1 Stori i mas kirapim yumi long ting olsem wanem long nem na Kingdom bilong Jehova?

²⁵ Na ol laspela sapta i gat ol bikpela tok long en i kirapim tru yumi. Long ol gutpela tok i swit tumas Devit i “litimapim biknem” bilong Jehova, na dispela i mas kirapim yumi long amamas na pilim tru gutpela wok yumi kisim long nau bilong tokaut long biknem bilong Jehova na Kingdom bilong em long rot bilong Krais. (1 Sto 29:​10-13) Gutpela sapos bilip na amamas bilong yumi i wankain olsem bilong Devit, na yumi tenkyu tru long Kingdom bilong Jehova i bilong i stap oltaim, na bilong kamapim tenkyu bilong yumi, yumi givim olgeta strong bilong yumi long mekim wok bilong Em. (17:​16-27) Tru tumas, Namba 1 Stori i kamapim gut tru nambawan bikpela tok bilong Baibel, em Kingdom bilong Jehova long rot bilong Pikinini bilong em, na dispela i kirapim yumi long wetim Jehova i kamapim klia ol narapela samting em bai mekim bilong kamapim laik bilong em.

[Ol Futnot]