Buk Bilong Baibel Namba 34—Nahum
Man Bilong Raitim: Nahum
Ples Em i Bin Raitim: Juda
Raitim Pinis: Paslain long 632 B.C.E.
1. Yumi gat wanem save long biktaun Ninive bilong bipo?
“DISPELA tok i bilong biktaun Ninive.” (Nah. 1:1) Dispela tok lukaut em i namba wan tok long tok profet bilong Nahum. Tasol bilong wanem em i givim dispela tok lukaut long Ninive? Yumi gat wanem save long biktaun Ninive bilong bipo? Nahum i stori long en olsem: “Ol manmeri bilong Ninive i save . . . kilim ol man i dai.” (3:1) Long hap not bilong kantri Irak, arere long wara Taigris long hap is, i gat tupela bikpela hip graun na ston i makim ples em biktaun Ninive i bin stap long en long bipo; biktaun Mosul bilong nau i stap long narapela hapsait bilong wara. Ninive bilong bipo i gat ol strongpela banis, na baret wara i raunim taun, na em i kamap nambawan biktaun bilong strongpela Gavman Asiria. Pastaim tru ol i bin wokim dispela taun long taim bilong Nimrot, em man i bikhet long God na em i kamap “saveman tru bilong painim abus.” Em i go “long hap bilong Asiria na em i kirapim . . . bikpela taun, Ninive.” (Stt. 10:9-11) Olsem na wanpela man nogut i bin kamapim dispela taun. Ninive i kisim biknem long taim bilong 4-pela king, em Sargon, Senakerip, Esarhadon, na Asurbanipal, klostu long taim strongpela Gavman Asiria i pundaun. Ninive i mekim pait na daunim planti kantri, na long dispela rot em i kisim planti mani kago, na ol king bilong en i kisim nem long mekim nogut tru long bikpela lain ol i kisim i go kalabus.a Long buk bilong em, C. W. Ceram i tok: “Ninive i kisim nem namel long ol man long ol pasin nogut tasol em i bin mekim, olsem kilim ol man i dai, pulim ol samting bilong ol man, daunim ol, bagarapim ol man i no gat strong, kirapim ol pait na bagarapim ol man nabaut; ol king bilong en i save kilim ol man i dai, na pretim ol man bambai ol inap bosim ol strong, na planti bilong ol dispela king ol i bagarap long han bilong ol man i laik senisim ol na kamap king na ol i man nogut bilong pait, winim ol dispela king.”—Gods, Graves and Scholars, 1954, pes 266.
2. Lotu bilong ol Ninive i wanem kain?
2 Olsem wanem long lotu bilong ol Ninive? Ol i save lotuim planti god moa yet, em planti ol i bin kisim long hap bilong Babilon. Taim ol king i laik i go pait bilong bagarapim ol birua, pastaim ol i save askim ol dispela god long helpim ol. Ol pris i save mangal na ol i strongim ol king long i go pait, long wanem, ol i tingting long ol dispela king bai tilim planti kago samting ol i kisim long ol birua bilong ol long taim ol i winim pait. W. B. Wright i tok long buk bilong em: “Ol i save lotuim samting i gat strong, olsem na ol i save beten long ol traipela imis ston bilong laion na bulmakau man i gat strongpela lek na wing olsem bilong tarangau na pes olsem bilong man, em ol samting i makim strong bilong skin, na strongpela bel, na pasin bilong winim pait. Pait i olsem wok bisnis bilong dispela lain, na ol pris i save wok strong long kirapim bel bilong ol long i go pait long ol narapela kantri. Ol mani kago em ol i bin mumutim long ol birua long taim ol i winim pait, ol i save givim hap bilong ol dispela mani kago long ol pris pastaim, olsem samting bilong lukautim ol, na bihain ol narapela i ken kisim sampela, long wanem, dispela lain bilong pait na kisim ol samting bilong narapela lain, ol i givim bel tru long lotu.”—Ancient Cities, 1886, pes 25.
3. (a) Olsem wanem insait bilong nem bilong Nahum i stret? (b) Nahum i raitim tok profet bilong em long wanem taim?
3 Tok profet bilong Nahum i sotpela, tasol i gat planti gutpela tok long en i save kirapim tingting bilong man. Yumi save liklik tasol long Nahum, olsem i stap long namba wan ves, i tok: “Profet Nahum em i wanpela man bilong ples Elkos.” Insait bilong nem bilong em (tok Hibru, Na·chumʹ) i olsem “Man Bilong Mekim Gut Bel Bilong Ol Man.” Tru, tok bilong em i no mekim gut bel bilong ol Ninive, tasol em i gutpela tok bilong strongim bel bilong lain tru bilong God, long wanem, ol dispela tok i makim olsem strongpela birua bilong ol bai pinis na em i no inap putim hevi moa long ol. Na bel bilong ol i ken i stap isi, long wanem, Nahum i no kolim ol rong bilong ol yet. Ples Elkos i bin stap long wanem hap tru, em yumi no save, tasol i olsem Nahum i stap long hap bilong Juda na em i raitim dispela tok profet. (Nah. 1:15) Ninive i bagarap long yia 632 B.C.E., tasol dispela i no kamap yet na Nahum i raitim buk bilong em, na Nahum i tok bagarap bilong Ninive bai i wankain olsem bagarap i painim biktaun Tebes (No-amon) long Isip, em i bagarap paslain liklik long Ninive. (3:8) Olsem na yumi ken ting Nahum i bin raitim tok profet bilong em insait long dispela hap taim.
4. Long Buk Nahum, i gat wanem ol gutpela pasin bilong raitim tok?
4 Pasin bilong Nahum long raitim ol tok bilong buk i narapela kain. Em i no bilasim nating ol tok bilong em. Ol tok i gat strong na i stori long samting tru, na dispela i stret, long wanem, em i hap bilong buk bilong God. Buk Nahum i win tru long stori gut long ol samting, na long kirapim bel na pilim tru ol dispela tok, na em i kamapim ol gutpela pasin bilong mekim tok, na ol tok piksa i klia tru, na ol tok i kirapim tru tingting. (1:2-8, 12-14; 2:4, 12; 3:1-5, 13-15, 18, 19) Bikpela hap tok bilong sapta 1, em i raitim olsem wanpela song long pasin ol i kolim akrostik. (1:8, NW, long sta daunbilo.) Pasin bilong Nahum long raitim tok i gutpela, long wanem, em i kamapim wanpela as tok tasol. Em i nolaik tru long birua nogut bilong Israel. Em i tingim wanpela samting tasol—Ninive bai bagarap.
5. Olsem wanem yumi inap bilip tru long tok profet bilong Nahum?
5 Yumi inap bilip tru long ol tok profet bilong Nahum, long wanem, ol dispela tok profet i kamap tru. Long taim bilong Nahum, dispela biktaun bilong strongpela kantri Asiria em i gat biknem, na wanpela profet bilong Jehova tasol bai i gat strongpela bel na i no pret long tokaut olsem ol birua bai kam insait long “dua i stap klostu long wara,” na ol bai bagarapim haus king, na dispela biktaun yet bai “bagarap tru, na i stap olsem hip pipia nating.” (2:6-10) Ol samting i bin kamap i soim olsem spirit bilong God i bin kamapim dispela tok profet. Ol rait i kamapim stori bilong King Nabopolasar bilong Babilon i stori long ol Midia na Babilon i bin kisim Ninive, na rait i tok: ‘Dispela biktaun [ol i mekim i kamap] olsem ol hip ston i bagarap na ol hip (pipia).’b Ninive i bagarap olgeta na inap planti handet yia ol man i no tingim moa dispela hap em i bin stap long en. Dispela i mekim na sampela saveman i tok bilas long Baibel na ol i tok, i no gat taun Ninive i bin stap long bipo.
6. Ol i painim pinis wanem ol samting long ples em taun Ninive i bin stap long en na dispela i makim olsem ol tok bilong Nahum i tru?
6 Tasol ol i painim pinis ples em Ninive i bin i stap long en, na dispela tu i kamapim olsem ol tok bilong Buk Nahum i tru. Long yia 1850 samting ol i kirap long digim graun long dispela hap, na ol i ting ol i mas rausim planti milion ton graun bilong painim olgeta hap bilong dispela biktaun. Ol i painim pinis wanem ol samting bilong Ninive? Ol i painim pinis planti samting i makim olsem tok profet bilong Nahum i tru! Ol ston bilong makim biknem bilong dispela taun na ol rait ol i bin katim long ston, ol i stori long ol samting nogut tru ol Asiria i bin mekim long ol man, na ol i painim pinis sampela hap bilong ol traipela bulmakau na laion i gat wing em ol i bin wokim long ston. Em nau, i gat as na Nahum i tok, Ninive em i olsem “haus bilong ol laion”!—2:11.c
7. Wanem samting i strongim tok olsem Buk Nahum em i hap tru bilong Baibel?
7 Yumi save Buk Nahum em i hap tru bilong Baibel em spirit bilong God i bin kamapim, long wanem, ol Juda i bilip olsem. Ol tok bilong en i stret tru wantaim ol narapela tok bilong Baibel. Nahum i autim dispela tok profet long nem bilong Jehova, na buk bilong Nahum i kamapim klia ol gutpela pasin na strong bilong Jehova, em i Nambawan Bikpela.
HELPIM YUMI OLSEM WANEM?
11. Buk Nahum i kamapim wanem ol lo bilong Baibel bilong stiaim tingting?
11 Tok profet bilong Nahum i kamapim sampela lo bilong Baibel bilong stiaim tingting. Long kirap bilong buk, God i kamapim gen as na em i givim namba 2 lo bilong ol Tenpela Lo long lain bilong em, olsem: “Bikpela tasol em i God, na em bai i no inap larim ol manmeri i lotuim ol giaman god.” Na bihain stret long dispela tok, em i tokaut klia olsem em bai “mekim save long ol man i save sakim tok bilong em.” Hatpela pasin hambak bilong ol Asiria na ol god giaman bilong ol i no inap helpim ol long taim Jehova i bekim nogut long ol. Yumi ken bilip tru olsem bihain Jehova bai mekim save long olgeta man nogut olsem em i bin mekim long ol Asiria. “Bikpela i no save kros hariap. Tasol em i strongpela God, na oltaim em i mekim save long ol man i gat asua.” Olsem na taim em i bagarapim strongpela kantri Asiria, dispela i kamapim stretpela pasin na strong bilong em, em i Nambawan Bikpela. Tru tumas, Ninive i bin “bagarap tru, na i stap olsem hip pipia nating”!—1:2, 3; 2:10.
12. Nahum i tokaut long wanem samting bai kamap gen olsem bipo? Olsem wanem yumi ken ting tok profet bilong em i insait long ol samting bilong Kingdom?
12 Nahum i tokaut olsem Ninive bai “bagarap tru,” tasol em i tokaut tu olsem “biknem bilong Israel [bai] i kamap gen, olsem bipo.” Na Jehova i salim gutpela tok long lain bilong em: “Lukim. Wanpela man i wokabaut i kam long rot i stap long ples maunten na em i bringim gutpela nius i kam. Em i kam bilong toksave olsem pait i pinis.” Dispela tok long pait i pinis em i insait long ol samting bilong Kingdom bilong God. Olsem wanem yumi save long dispela? Yumi ken ting olsem, long wanem, Aisaia i mekim wankain tok na em i tok moa olsem: “Em man bilong autim tok bilong . . . samting i gutpela moa, em man bilong autim tok long God i kisim bek ol, na em i tokim Saion olsem: ‘God bilong yu em i kamap king pinis!’ ” (Nah. 1:15; 2:2; Ais. 52:7, NW ) Na long Rom 10:15, aposel Pol i kolim dispela tok bilong makim ol Kristen em Jehova i salim ol i go autim gutpela tok. Ol i “autim dispela gutnius bilong kingdom.” (Mt. 24:14) Olsem nem bilong em i makim, Nahum i mekim gut bel bilong olgeta man i wok long painim bel isi na gutpela sindaun em Kingdom bilong God bai kamapim. Dispela lain olgeta bai save tru olsem, Jehova ‘i save mekim gutpela pasin, na long taim bilong hevi em i save kamap olsem ples hait bilong ol manmeri i go long em.’—Nah. 1:7.
[Ol Futnot]
a Buk Insight on the Scriptures, Vol. 1, pes 201.
b Buk Ancient Near Eastern Texts, J. B. Pritchard i stretim, 1974, pes 305; Insight on the Scriptures, Vol. 1, pes 958.
c Buk Insight on the Scriptures, Vol. 1, pes 955.