Wastaua INTENET LAIBRERI
Wastaua
INTENET LAIBRERI
Tok Pisin
  • BAIBEL
  • Ol PABLIKESEN
  • Ol MITING
  • Em i Sambai Long Lain Bilong God
    Bihainim Bilip Bilong Ol
    • Esther

      SAPTA 15

      Em i Sambai Long Lain Bilong God

      1-3. (a) Bilong wanem Esta i pret taim em i go long lukim man bilong em? (b) Bai yumi stori long wanem ol askim long Esta?

      ESTA i traim bes long strongim bel na stap bel isi taim em i go insait long haus king long taun Susan. I no isi long em i mekim olsem. Olgeta samting bilong dispela haus king, ol i disainim long narakain wei—ol piksa bilong ol wing bilong bulmakau man ol i wokim long ston, ol man i pait long banara, na ol laion ol i katim long ol brik i gat kain kain kala, ol pos ston ol i katim ol piksa long en, na ol traipela stetiu. Ol i sanapim ol dispela stetiu long traipela ples i flet klostu long Ol Maunten Bilong Sagros em sno i karamapim, na i lukluk i go daun long klinpela Wara Soaspes. Ol i bin wokim ol dispela samting bilong kirapim ol man long tingim bikpela strong bilong dispela man em Esta i laik i go lukim, em man i kolim em yet olsem “strongpela king.” Na tu, em i man bilong Esta.

      2 Tru tru em i man bilong Esta? Ahasuerus i narapela kain olgeta long ol man em ol gutpela meri Juda i gat laik long maritim!a Em i no bihainim ol kain eksampel olsem Abraham, man husat i save bihainim tok bilong God na putim yau long meri bilong em Sara. (Stt. 21:12) King Ahasuerus i no save long God bilong Esta, em Jehova, o Lo Bilong Em. Tasol em i save long lo bilong Persia, na tu, wanpela lo i tambuim samting em nau Esta i laik mekim. Em wanem samting? Lo i tok, sapos king i no singautim wanpela man, na long laik bilong man yet em i kam bilong lukim king, orait ol i mas kilim i dai dispela man. King i no singautim Esta, tasol long laik bilong em yet em i go bilong lukim king. Taim em i wokabaut i go klostu long liklik ples bung long haus king, we king i sindaun long sia king na inap lukim Esta, ating Esta i pilim olsem em i go bilong bungim dai bilong em.​—Ritim Esta 4:11; 5:1.

      3 Bilong wanem Esta i mekim olsem maski em inap i dai long dispela? Yumi kisim wanem skul long strongpela bilip bilong dispela meri? Pastaim, yumi laik skelim olsem wanem Esta i kisim dispela bikpela namba olsem kwin bilong Persia.

      Bekgraun Bilong Esta

      4. Esta i gat wanem kain bekgraun? Hau em i kam stap wantaim kasen bilong em, Mordekai?

      4 Papamama bilong Esta i dai. Baibel i no stori long papamama husat i bin givim em nem Hadasa, em wanpela tok Hibru ol i kolim long “mertol,” wanpela liklik diwai i gat naispela waitpela plaua. Taim papamama bilong Esta i dai, wanpela gutpela wanblut bilong em, nem bilong em Mordekai, i sori long Esta na lukautim em. Mordekai em kasen bilong em, na em i gat bikpela krismas moa long Esta. Em i kisim Esta i go long haus bilong em na lukautim em olsem pikinini meri bilong em yet.​—Est. 2:5-7, 15.

      Esta i givim kaikai long Mordekai long haus bilong Mordekai

      I gat gutpela risen na Mordekai i amamas long waspikinini meri bilong em

      5, 6. (a) Hau Mordekai i mekim bikpela long Esta? (b) Esta na Mordekai i gat wanem kain sindaun long taun Susan?

      5 Mordekai na Esta i hap lain bilong ol Juda i stap kalabus long biktaun bilong Persia, we ol i mas karim hevi bilong ol man i luk daun long ol bikos long lotu bilong ol na Lo ol i bihainim. Tasol Esta i pas gut wantaim kasen bilong em, long wanem, em i skulim Esta long Jehova, em God bilong pasin marimari na planti taim em i bin kisim bek lain bilong Em long ol hevi ol i karim, na em bai mekim olsem gen. (Wkp. 26:44, 45) I klia tru olsem pasin laikim na pasin bilong stap gut long narapela i go bikpela namel long Esta na Mordekai.

      6 I luk olsem Mordekai i bin mekim wok olsem ofisa long haus king long taun Susan, oltaim em i sindaun long geit bilong haus king wantaim ol narapela wokman bilong king. (Est. 2:19, 21; 3:3) Yumi no save long wanem wok Esta i bin mekim taim em i yangpela, tasol i luk olsem em i lukautim gut kasen bilong em na haus bilong em, we i stap long hapsait bilong wara em hap ol man i no gat nem i sindaun long en, na long narapela sait em haus king i stap. Ating em i save amamas long go raun long maket long taun Susan, we ol man bilong wokim ol samting long gol na silva na ol bisnisman i save salim olkain gutpela bilas. Tasol Esta i no tingting liklik olsem bihain em bai gat planti bilong olkain gutpela bilas; em i no save long wanem samting bai painim em bihain.

      “Em i Luk Nambawan Tru”

      7. Wai na king i rausim namba bilong Vasti olsem kwin? Wanem samting i kamap?

      7 Wanpela taim, tok win i raun long taun Susan olsem i gat hevi long famili bilong king. Long wanpela bikpela kaikai Ahasuerus i mekim bilong amamasim ol bikman bilong em wantaim planti kaikai na wain, em i singautim naispela kwin bilong em, Vasti, husat i mekim narapela pati wantaim ol meri. Tasol Vasti i no laik go. King i sem na em i belhat, em i askim ol edvaisa bilong em long wanem panismen em bai givim long Vasti. Wanem samting i kamap? King i rausim namba bilong em olsem kwin. Ol wokman bilong king i raun long kantri olgeta bilong painim ol naispela yangpela meri i no bin slip wantaim man; namel long ol, king bai makim wanpela nupela kwin.​—Est. 1:1–2:4.

      8. (a) Wai na Mordekai i wari long Esta taim em i wok long i go bikpela? (b) Hau bai yumi bihainim stretpela tingting Baibel i kamapim long naispela skin? (Lukim tu Provep 31:30.)

      8 Yumi ken tingim olsem Mordekai i wok long lukim liklik kasen bilong em i kamap naispela yangpela meri na em i amamas tru, tasol long wankain taim em i wari long em. Baibel i tok: “Em i kamap naispela yangpela meri na em i luk nambawan tru.” (Est. 2:7) Baibel i kamapim stretpela tingting long naispela skin—em i gutpela samting, tasol dispela i mas poroman wantaim savetingting na pasin daun. Sapos nogat, dispela inap kamapim pasin antap na ol narapela pasin nogut long bel. (Ritim Provep 11:22.) Yu bin lukim kain samting i kamap? Long Esta, naispela skin bilong em bai mekim wanem long em—helpim em o mekim na em i kisim pasin antap? Ol samting i kamap bihain bai kamapim klia dispela.

      9. (a) Wanem samting i kamap taim ol wokman bilong king i lukim Esta? Wai na em bai hatwok long lusim Mordekai? (b) Wai na Mordekai i larim Esta i maritim man haiden i no bilip long God? (Stori tu long blok.)

      9 Ol wokman bilong king i lukim Esta. Long wok painimaut bilong ol, ol i kisim em long Mordekai na bringim em i go long bikpela haus king long hapsait bilong wara. (Est. 2:8) Ating em bai hatwok long Esta i lusim Mordekai, long wanem, tupela i stap olsem papa na pikinini meri. Mordekai i no laik bai waspikinini bilong em i maritim wanpela man i no bilip long God, o king tu, tasol Mordekai i no inap mekim wanpela samting.b Ating Esta i putim gut yau long ol edvais Mordekai i givim em, paslain long ol i kisim em i go! Taim ol i kisim em i go long haus king long taun Susan, em i tingim planti askim. Em bai gat wanem kain sindaun?

      “Olgeta Manmeri i Lukim Esta, Ol i Laikim Em”

      10, 11. (a) Nupela hap Esta i go stap long en, inap mekim wanem long em? (b) Mordekai i mekim wanem bilong soim olsem em i wari tru long Esta?

      10 Esta i go stap long wanpela hap i nupela long em na i narapela kain. Em i stap namel long “ol yangpela meri” em ol wokman bilong king i kisim long olgeta hap Gavman Bilong Persia i bosim. Ating olgeta i gat narapela narapela kastam, tokples, na pasin. Ol i stap aninit long wanpela ofisa, nem bilong em Hegai, ol i insait long wanpela program bilong mekim ol i luk nais tru, na tu, masajim skin bilong ol wantaim olkain oil i gat gutpela smel, ol bai mekim olsem inap wanpela yia. (Est. 2:8, 12) Long kain ples we i gat pasin bilong mekim gut skin, dispela inap mekim na ol meri i tingting tasol olsem skin na lukluk bilong ol i bikpela samting tru na ol i kisim pasin bilong hambak na resis long winim ol narapela. Dispela i mekim wanem long Esta?

      11 No gat wanpela man inap wari long Esta olsem Mordekai. Yumi ritim long Baibel olsem long olgeta de em i save wokabaut i go i kam klostu long haus bilong ol meri bambai em i ken save Esta i stap olsem wanem. (Est. 2:11) Taim em i kisim sampela liklik tok, ating long rot bilong sampela wokman bilong haus, olsem wanpela papa em i mas amamas tru. Bilong wanem?

      12, 13. (a) Pasin bilong Esta i mekim wanem long ol manmeri i stap wantaim em? (b) Wai na Mordekai i bel gut long save olsem Esta i no bin tokaut olsem em i bilong lain Juda?

      12 Hegai i amamas tru long pasin bilong Esta na mekim gutpela pasin laikim long em, na givim em 7-pela wokmeri na nambawan gutpela hap insait long haus bilong ol meri. Baibel i tok: “Olgeta manmeri i lukim Esta, ol i laikim em.” (Est. 2:9, 15) Yu ting naispela skin i mekim na olgeta man i amamas long em? Nogat, i gat sampela samting moa long Esta i mekim na planti manmeri i laikim em.

      Esta i lukluk long ol plaua na pisin samting taim ol yangpela meri i bilasim ol yet

      Esta i save olsem pasin daun na savetingting i winim tru naispela lukluk

      13 Yumi ritim olsem: “Mordekai i bin tokim Esta long em i no ken tokaut long em i bilong wanem lain o famili, olsem na em i bihainim tok bilong em.” (Est. 2:10) Mordekai i tokim yangpela meri long bihainim savetingting na no ken tokaut olsem em i bilong lain Juda; em i luksave olsem long lain king bilong Persia, ol i save luk daun long lain bilong em. Mordekai i amamas tru long kisim save olsem maski Esta i no stap wantaim em, em i soim yet savetingting na bihainim tok!

      14. Olsem wanem ol yangpela long nau inap bihainim eksampel bilong Esta?

      14 Ol yangpela long nau tu inap amamasim papamama bilong ol na ol lain i lukautim ol. Taim papamama i no lukim ol—maski ol i stap namel long ol manmeri i no bihainim savetingting, mekim pasin nogut, na pait—ol inap sakim ol pasin nogut na bihainim ol gutpela pasin em ol i save i stret. Taim ol i mekim olsem, olsem Esta, ol i amamasim bel bilong Papa bilong ol long heven.​—Ritim Provep 27:11.

      15, 16. (a) Esta i gat wanem pasin na king i laikim em? (b) Bilong wanem ol senis i kamap long laip bilong Esta inap givim hatwok long em?

      15 Taim i kamap bilong ol i bringim Esta i go long king, ol i larim em yet i makim ol bilas samting we em bai nidim, ating bilong mekim em i luk nais moa. Long pasin daun, em i bihainim tok bilong Hegai na putim ol bilas samting em Hegai yet i makim. (Est. 2:15) Ating em i luksave olsem naispela lukluk tasol i no inap kirapim king long laikim em, nogat; gutpela pasin daun i gat bikpela strong moa. Yu ting tingting bilong em i stret?

      16 Baibel i tok: “King i laikim tru Esta moa winim ol arapela meri. Em i wanbel stret long em na i laikim em tumas winim ol arapela yangpela meri. Olsem na em i putim kraun long het bilong em. Na em i senisim Vasti na i kamap kwin.” (Est. 2:17) Ating i hatwok tru long dispela yangpela meri Juda i gat pasin daun long lain long nupela sindaun bilong em—em i nupela kwin, meri bilong nambawan bikpela king long graun long dispela taim! Yu ting dispela nupela namba bilong em i mekim na em i kisim pasin antap? Nogat tru!

      17. (a) Hau na Esta i bihainim yet tok bilong waspapa bilong em? (b) Wai na eksampel bilong Esta i bikpela samting long yumi long nau?

      17 Esta i bihainim yet tok bilong waspapa bilong em, Mordekai. Em i no tokaut olsem em i bilong lain Juda. Bihain, taim Mordekai i painimaut olsem tupela man i laik kilim i dai Ahasuerus, em i go tokim Esta na Esta i toksave long king, na ol i kilim tupela i dai. (Est. 2:20-23) Esta i soim olsem em i bilip yet long God taim em i mekim pasin daun na bihainim tok. Long nau em i bikpela samting long bihainim eksampel bilong Esta long taim we ol man i no tingim olsem pasin bilong bihainim tok i bikpela samting, na ol i ting em orait long sakim tok na bikhet. Tasol ol man i bilip tru i tingim pasin bilong bihainim tok i bikpela samting, olsem Esta.

      Esta i Holimpas Bilip Long Taim Bilong Traim

      18. (a) Bilong wanem Mordekai i no laik brukim skru long Haman? (Lukim tu futnot.) (b) Olsem wanem ol bilipman na meri long nau i bihainim eksampel bilong Mordekai?

      18 Wanpela man nem bilong em Haman i kisim bikpela namba long haus king bilong Ahasuerus. King i makim em long kamap praim minista, na dispela i mekim Haman i kamap nambawan edvaisa na nambatu long king. King i putim lo olsem olgeta man i mas brukim skru long Haman. (Est. 3:1-4) Dispela lo i givim hevi long Mordekai. Em i save olsem em i mas bihainim tok bilong king, tasol em i no inap sapos tok bilong king i pait wantaim tok bilong God. Tingim, Haman i bilong lain Agak. Dispela i makim olsem em i tumbuna pikinini bilong Agak, king bilong lain Amalek, em profet bilong God, Samuel, i bin kilim i dai. (1 Sml. 15:33) Lain Amalek i save mekim pasin nogut tru, na ol i mekim ol yet i kamap birua bilong Jehova na lain Israel. Olsem wanpela lain, God i tok pinis long givim panismen long lain Amalek.c (Lo 25:19) Olsem wanem wanpela Juda i stap gut long God inap brukim skru long wanpela man bilong Amalek? Mordekai i no inap mekim olsem. Em i sanap strong long bilip. I kam inap long nau, ol bilipman na meri i bin redi long lusim laip bilong ol bambai ol i ken bihainim dispela stiatok: “Mipela i mas bihainim tok bilong God tasol, na mipela i no ken bihainim tok bilong ol man.”​—Apo. 5:29.

      19. Haman i laik mekim wanem? Hau em i kirapim king long larim em i mekim olsem?

      19 Haman i belhat nogut tru. Tasol dispela i no gutpela risen long em inap kilim i dai Mordekai. Em i laik pinisim tru olgeta lain bilong Mordekai! Haman i mekim ol tok bilong kirapim king long kisim tingting nogut long lain Juda. Em i no kolim stret nem bilong ol, em i tok tasol olsem ol dispela lain i no gat nem, na ol “i stap nabaut namel long ol manmeri.” Na em i mekim tok i nogut moa olsem, ol i no bihainim ol lo bilong king; ol i bikhetlain tru. Em i tok long givim bikpela mani long king olsem pe bilong kilim i dai olgeta Juda i stap long kantri king i bosim.d Ahasuerus i givim ring i gat mak bilong em long Haman bilong strongim ol samting Haman i tingting long mekim.​—Est. 3:5-10.

      20, 21. (a) Tokaut bilong Haman i mekim wanem long ol Juda long olgeta hap Gavman Bilong Persia i bosim, na long Mordekai tu? (b) Mordekai i askim Esta long mekim wanem?

      20 I no longtaim, ol man bilong karim pas i kalap long hos na spit i go long olgeta hap bilong kantri king i bosim, ol i bringim toksave bilong kilim i dai olgeta Juda. Tingim samting dispela tokaut inap mekim long hap lain Juda long Jerusalem, ol i bin lusim kalabus long Babilon na i go bek na ol i wok hat long bildim gen taun we i no gat banis yet bilong lukautim. Ating Mordekai i tingim ol, na ol pren na wanblut bilong em long taun Susan, taim em i harim dispela nius nogut. Em i bel hevi tru, brukim klos bilong em, pasim klos bilong sori na putim sit bilong paia long het bilong em, na krai bikpela tru na i go insait long taun. Tasol Haman i sindaun na dring wantaim king, em i no wari long bikpela bel sori em i kamapim namel long ol Juda na pren bilong ol long taun Susan.​—Ritim Esta 3:12–4:1.

      21 Mordekai i save olsem em i mas mekim sampela samting. Tasol em inap mekim wanem? Esta i harim stori long bel hevi bilong Mordekai na em i salim sampela klos long em, tasol Mordekai i stap bel hevi yet. Ating inap longpela taim em i tingting planti long wai na God bilong em, Jehova, i larim Esta i kamap kwin bilong wanpela king haiden. Nau em i luksave long risen na ol dispela samting i kamap. Mordekai i salim tok i go long kwin, em i askim Esta long toktok wantaim king, long helpim “lain bilong em.”​—Est. 4:4-8.

      22. Wai na Esta i pret long go lukim man bilong em, dispela king? (Lukim tu futnot.)

      22 Ating bel bilong Esta i bagarap stret taim em i harim dispela tok. Dispela i traim tru bilip bilong em. Tok em i mekim long Mordekai i soim olsem em i pret. Em i kirapim Mordekai long tingim gen lo bilong king. Man inap lusim laip bilong em sapos long laik bilong em yet em i go long lukim king. Tasol sapos man i go na king i apim stik gol bilong em na i makim em, orait dispela man i no inap i dai. Yu ting Esta inap ting kain samting i no inap painim em? Moa yet taim em i save long samting i bin painim Vasti taim em i sakim tok bilong king na i no go lukim em. Esta i tokim Mordekai olsem inap 30 de king i no bin singautim em long i go lukim em! Dispela i mekim na Esta i tingting planti nogut king i no laikim em moa.e—Est. 4:9-11.

      23. (a) Mordekai i tok wanem bilong strongim bilip bilong Esta? (b) Bilong wanem Mordekai i stap gutpela eksampel long yumi ken bihainim?

      23 Mordekai i strongim bel na strongim bilip bilong Esta. Em i tokim Esta olsem sapos em i no go lukim king, lain Juda bai kisim helpim long sampela narapela rot. Tasol Esta bai i no gat rot bilong abrusim bagarap taim ol birua i stat long kilim i dai ol Juda. Mordekai i kamapim bilip bilong em long Jehova, em Man i no inap larim wanpela samting i pinisim lain bilong Em na ol tok promis bilong Em i no inap lus nating. (Jos. 23:14) Bihain Mordekai i tokim Esta: “Yumi no save, ating yu kamap kwin bilong helpim yumi long dispela taim nogut.” (Est. 4:12-14) Yu ting Mordekai i stap gutpela eksampel long yumi ken bihainim? Em i trastim tru God bilong em, Jehova. Yumi tu i mekim olsem?​—Prov. 3:5, 6.

      Bilip i Strong Moa Winim Pret Bilong i Dai

      24. Hau Esta i kamapim olsem em i gat strongpela bel na bilip?

      24 Nau em taim bilong Esta long mekim bikpela disisen. Em i askim Mordekai long tokim olgeta wanlain bilong em long bihainim em na tambu long kaikai inap 3-pela de, na bilong pinisim tok em i mekim tok i stap i kam inap long nau, em tok i kamapim strongpela bel na bilip bilong em. Em i tok: “Sapos mi mas i dai, em orait, mi ken i dai tasol.” (Est. 4:15-17) Ating insait long dispela 3-pela de Esta i beten strong winim olgeta taim bipo. Nau taim i kamap long em bai go lukim king. Em i putim naispela bilas bilong kwin, na mekim olgeta samting bilong i go lukim king. Orait, nau em i go.

      Esta i putim naispela bilas bilong kwin na i go insait long haus king bilong King Ahasuerus

      Esta i redi long lusim laip bilong em long protektim lain bilong God

      25. Stori long ol samting i kamap klia taim Esta i go lukim man bilong em.

      25 Olsem yumi stori long kirap bilong dispela sapta, Esta i go insait long haus king. Yumi ken piksaim olsem Esta i tingting planti na beten strong long tingting. Em i go insait long ples bung, na em inap lukim Ahasuerus i sindaun long sia king bilong em. Ating em i lukim pes bilong Ahasuerus na bai em i ken save long tingting bilong em. Sapos Esta i mas wet, ating em i pilim olsem em i wet longpela taim tru. Tasol long dispela taim stret—man bilong em i lukim em. Ating em i kirap nogut long lukim Esta, tasol pes bilong em i soim olsem em i no kros. King i apim stik gol bilong em na makim Esta!​—Est. 5:1, 2.

      26. Bilong wanem ol Kristen tru i mas kisim strongpela bel olsem Esta? Wai na em kirap tasol bilong wok em bai mekim?

      26 King i redi long putim yau long Esta. Esta i stap gut long God bilong em na redi long lusim laip long protektim lain bilong em, em i stap gutpela eksampel long pasin bilong bilip long olgeta wokman bilong God i kam inap long nau. Ol Kristen tru long nau i tingim tru ol kain gutpela eksampel. Jisas i tok ol disaipel tru bilong em bai daunim laik bilong ol na laikim ol narapela. (Ritim Jon 13:34, 35.) Bilong mekim kain pasin laikim, planti taim yumi mas kisim strongpela bel olsem Esta. Maski Esta i bin sambai long lain bilong God long dispela de, em kirap tasol bilong wok em bai mekim. Hau em bai kirapim king long luksave olsem feiveret edvaisa bilong em, Haman, i wanpela man nogut? Hau bai em i helpim lain bilong em long abrusim bagarap? Bai yumi skelim ol dispela askim long narapela sapta.

      a Planti man i ting narapela nem bilong Ahasuerus em Serksis Namba 1, man husat i bosim Gavman Bilong Persia kirap long 496 B.C.E.

      b Lukim blok “Sampela Askim Long Esta,” long Sapta 16.

      c Ating Haman em wanpela bilong laspela lain Amalek, long wanem, “hap lain” bilong ol i bin dai long taim bilong King Hesekia.​—1 Sto. 4:43.

      d Haman i tok long givim 10,000 silva talen, em inap olsem planti handret milion kina long nau. Sapos Ahasuerus em i Serksis Namba 1, em bai amamas tru long kisim dispela mani Haman i laik givim. Serksis i nidim planti mani tru na bai em i ken mekim pait long ol Grik, em samting em i tingting long mekim inap longpela taim, tasol em i bin lus.

      e Serksis Namba 1 i gat nem long pasin bilong senisim tingting wantu tasol, belhat hariap. Wanpela saveman bilong Grik, Herodotus, i raitim sampela stori bilong pait em Serksis i mekim long ol Grik. King i tok long ol i lainim ol sip olsem bris long wanpela sait i go long narapela sait bilong poin bilong Helespon. Taim strongpela win i bagarapim dispela bris, Serksis i tok na ol i katim nek bilong ol ensinia i bin wokim dispela bris, na em i tokim ol man long paitim wara long Helespon taim ol i wok long ritim strong wanpela tokaut nogut. Long wankain taim, wanpela maniman i askim long pikinini man bilong em i no ken joinim ami, Serksis i tok na ol i katim bodi bilong pikinini long tupela hap na ol i putim long ples klia na dispela i olsem tok lukaut long ol man.

      SAMTING BILONG TINGIM . . .

      • Hau Esta i soim olsem em i gat pasin daun na pasin bilong bihainim tok?

      • Hau Mordekai i helpim Esta long mekim samting i soim olsem em i bilip?

      • Esta i mekim wanem na dispela i kamapim olsem em i gat strongpela bel?

      • Olsem wanem yu inap bihainim bilip bilong Esta?

  • Em i Bihainim Savetingting na Strongim Bel
    Bihainim Bilip Bilong Ol
    • Kwin Esta

      SAPTA 16

      Em i Bihainim Savetingting na Strongim Bel

      1-3. (a) Esta i pilim olsem wanem taim em i go klostu long sia king bilong man bilong em? (b) King i mekim wanem taim Esta i go lukim em?

      ESTA i wokabaut isi isi i go klostu long sia king, bel bilong em i sut stret. I no gat wanpela liklik nois long dispela bikpela rum long haus king bilong Persia long taun Susan, ples i stap isi tru na Esta inap harim pairap bilong klos na lek bilong em yet taim em i wokabaut. Esta i no larim ol naispela bilas bilong haus king i pulim nabaut tingting bilong em, ol stail pos, na ol gutpela rup ol i wokim long ol diwai sida bilong Lebanon. Em i putim tingting olgeta i go long dispela man i sindaun long sia king, em man husat bai wokim disisen olsem Esta bai stap laip o dai.

      2 King i lukluk gut taim Esta i kam klostu, na em i stretim han na makim Esta long stik gol bilong em. I luk olsem em i liklik samting, tasol dispela bai seivim laip bilong Esta, samting king i mekim i soim olsem king i marimari long Esta long rong em i mekim—long i go lukim king taim em i no singautim em. Taim Esta i kamap long sia king, em i putim han i go na tatsim het bilong stik gol.​—Esta 5:1, 2.

      Kwin Esta i wokabaut i go long sia king bilong King Ahasuerus taim em i putim stik gol bilong em i go aut

      Long pasin daun, Esta i tenkyu long pasin marimari bilong king

      3 Olgeta samting long King Ahasuerus i soim olsem em i gat bikpela strong na planti mani kago. Pe bilong klos bilong ol king bilong Persia long dispela taim bipo em inap olsem planti handret milion kina. Tasol taim Esta i lukluk long ai bilong man bilong em, em i luksave olsem man bilong em i laikim em tru. King i tok: “Kwin Esta, olsem wanem? Wanem askim bilong yu? Sapos yu laik bai mi givim yu hap kantri bilong mi, orait bai mi givim yu.”​—Est. 5:3.

      4. Esta bai bungim wanem ol hatwok?

      4 Esta i bin kamapim klia olsem em i gat strongpela bel na bilip; em i go lukim king bilong protektim lain bilong em long plen ol i wokim bilong kilim olgeta i dai. I kam inap long dispela taim, wok bilong em i kamapim gutpela samting, tasol i gat ol bikpela hatwok i stap yet. Em i mas kirapim dispela king i gat pasin antap long tingim olsem dispela edvaisa em i save trastim i wanpela man nogut na i bin trikim em long kilim i dai olgeta lain bilong Esta. Olsem wanem Esta inap kirapim king long bilipim dispela tok? Yumi inap kisim wanem skul long bilip bilong em?

      Bihainim Savetingting na Makim “Taim Bilong Toktok”

      5, 6. (a) Olsem wanem Esta i bihainim stiatok i stap long Eklisiastis 3:1, 7? (b) Olsem wanem Esta i soim savetingting taim em i toktok long man bilong em?

      5 Yu ting i gutpela long Esta i kamapim dispela hevi long king long ai bilong olgeta manmeri? Sapos em i mekim olsem, dispela inap semim king na givim rot long edvaisa bilong king, Haman, long tok pait long tok bilong Esta. So Esta i mekim wanem? Sampela handret yia paslain, holi spirit i kirapim King Solomon long tok: “I gat taim bilong olgeta samting, . . . taim bilong pasim maus na taim bilong toktok.” (Ekl. 3:1, 7) Yumi ken tingim olsem waspapa bilong Esta, em bilipman Mordekai, i bin skulim gut dispela yangpela meri long ol dispela stiatok taim em i mekim bikpela long Esta. Olsem na Esta i save em i bikpela samting long makim gut “taim bilong toktok.”

      6 Esta i tok: “King, sapos i orait long yu, mi laik bai yu na Haman i kam long bikpela kaikai mi bai redim bilong yu nau.” (Est. 5:4) King i orait long dispela na tokim Haman long kam. Yu inap luksave Esta i bihainim savetingting taim em i toktok? Em i rispektim biknem bilong man bilong em na stretim rot long kamapim tingting bilong em.​—Ritim Provep 10:19.

      7, 8. Fes bikpela kaikai Esta i mekim i wanem kain? Wai na em i surikim taim long toktok long king?

      7 I klia olsem Esta i redim gut dispela bikpela kaikai, na putim olgeta kain samting em man bilong em i save laikim. Na tu, long dispela bikpela kaikai i gat gutpela wain bilong mekim man i amamas. (Sng. 104:15) Ahasuerus i amamas tru, na em i askim gen Esta long samting em i laikim. Yu ting nau i gutpela taim bilong toktok?

      8 Esta i ting nau i no gutpela taim long toktok. Olsem na em i invaitim king na Haman long kam gen long narapela bikpela kaikai long neks de. (Est. 5:7, 8) Wai na em i surikim taim? Tingim, olgeta lain bilong Esta bai dai bikos king i givim namba long Haman long kamapim lo long kilim olgeta lain Juda. Dispela i mekim na Esta i mas tingting gut na makim wanpela taim i stret long toktok. Olsem na em i wet, dispela i opim rot gen long em inap soim man bilong em olsem em i rispektim tru em.

      9. Wai na pasin bilong i no les kwik i bikpela samting? Hau bai yumi bihainim eksampel bilong Esta long i no les kwik?

      9 Pasin bilong i no les kwik em pasin i dia tumas na planti man i no gat dispela pasin. Esta i bel hevi na i gat laik tru long kamapim tingting bilong em, tasol em i no les kwik long wetim taim i stret bilong mekim olsem. Yumi inap kisim planti skul long eksampel bilong em, long wanem, ating yumi olgeta i bin lukim sampela samting we i gat wok long stretim. Sapos yumi laik kirapim wanpela man i gat namba long stretim wanpela hevi, orait yumi ken bihainim eksampel bilong Esta na i no les kwik. Provep 25:15 i tok: “Long rot bilong pasin bilong i no les kwik, yu inap mekim wanpela man i gat namba i wanbel wantaim yu, na tang i save mekim gutpela tok isi, em inap brukim bun.” Sapos yumi no les kwik na wetim taim i stret na toktok long pasin isi, olsem Esta, maski pasin birua i strong olsem bun em inap bruk. Olsem wanem God bilong Esta, em Jehova, i blesim pasin bilong em long i no les kwik na bihainim savetingting?

      Pasin Bilong i No Les Kwik i Opim Rot Long Stretim Hevi

      10, 11. Wai na amamas bilong Haman i pinis bihain long em i lusim fes bung bilong bikpela kaikai? Meri na ol pren bilong em i kirapim em long mekim wanem?

      10 Pasin bilong Esta long i no les kwik i opim rot long ol gutpela samting i kamap. Taim Haman i lusim fes bung bilong bikpela kaikai, em i “amamas na belgut tru” olsem king na kwin i laikim em. Taim Haman i wokabaut i go long geit bilong haus king, em i lukim Mordekai, dispela man Juda husat i strong yet na i no laik brukim skru long em. Olsem yumi lukim long sapta i kamap paslain, risen bilong Mordekai i no olsem em i no gat pasin rispek, nogat, em i tingim maus bilong bel na pasin pren bilong em wantaim Jehova God. Tasol Haman “i belhat nogut tru.”​—Est. 5:9.

      11 Taim Haman i tokim meri na ol pren bilong em long dispela, ol i kirapim em long redim wanpela traipela pos, longpela bilong en i winim 22 mita, na bihain em i ken askim king long givim tok orait bilong hangamapim Mordekai long en. Haman i wanbel long dispela tingting na wantu em i stretim rot long mekim olsem.​—Est. 5:12-14.

      12. Wai na king i tok na ol i ritim strong buk i gat ol rekod bilong Gavman bilong kantri long em? Em i kisim save long wanem samting?

      12 Long dispela nait bel bilong king i no stap isi. Baibel i tok: “King i no inap long slip,” olsem na em i tok na ol i ritim strong buk i gat ol rekod bilong Gavman bilong kantri. Ol i ritim tu ripot long tupela wokman i wokim plen bilong kilim i dai King Ahasuerus. Em i tingim samting i bin kamap; ol i bin holimpasim dispela tupela kilman na kilim ol i dai. Tasol olsem wanem long Mordekai, em man husat i bin tokaut long dispela plen nogut? Wantu king i tingim, na askim long wanem samting ol i bin givim olsem pe long Mordekai. Ol i givim wanem long em? Ol i no bin mekim wanpela samting long dispela man.​—Ritim Esta 6:1-3.

      13, 14. (a) Hau ol samting i kamap i soim olsem hevi bai painim Haman? (b) Meri na ol pren bilong Haman i tok wanem long em?

      13 King i belhat, na em i tokim wanpela ofisa long helpim em long stretim dispela samting. Haman i stap pinis long haus king—ating em i bin kam paslain liklik bikos em i laik kisim tok orait bilong kilim i dai Mordekai. Tasol paslain long Haman i kamapim askim bilong em, king i askim Haman long wanpela gutpela rot bilong mekim gut long man em king i amamas long em. Haman i ting olsem king i tingim em na mekim dispela tok. So Haman i tokim king long mekim planti gutpela samting: Pasim klos king long em, putim em long hos bilong king na wanpela namba wan ofisa i ken kisim em na raunim taun Susan, kolim ol gutpela tok bilong givim biknem long em na bai olgeta man i ken harim. Piksaim long tingting pes bilong Haman taim em i kisim save olsem dispela man em king i laik onarim em Mordekai! Na king i makim husat long singaut na preisim Mordekai? Haman!​—Est. 6:4-10.

      14 Haman i bel nogut na mekim wok we em i no laik tru long mekim, na bihain em i bel hevi na hariap i go long haus. Meri na ol pren bilong em i tok ol samting i kamap i makim olsem bagarap bai painim em; em bai lus long pait em i laik mekim long Mordekai, dispela man Juda.​—Est. 6:12, 13.

      15. (a) Wanem gutpela samting i kamap long pasin bilong Esta long i no les kwik? (b) Wai na em i savetingting long yumi kisim pasin bilong “wet i stap”?

      15 Esta i no les kwik, em i wetim wanpela de moa bilong kamapim askim bilong em long king, dispela i opim rot long Haman long mekim ol samting bilong daunim em yet. Na ating Jehova God yet i mekim na king i no inap slip, laka? (Prov. 21:1) Olsem na yumi no kirap nogut olsem Tok Bilong God i kirapim yumi long kisim pasin bilong “wet i stap”! (Ritim Maika 7:7.) Taim yumi wet long God, bai yumi luksave olsem ol rot em i makim bilong stretim hevi bilong yumi i winim samting yumi yet inap mekim.

      Em i Strongim Bel na Tokaut

      16, 17. (a) Wanem taim Esta i pilim olsem nau em “taim bilong toktok”? (b) Olsem wanem Esta i narapela kain long Vasti, em meri bilong king long pastaim?

      16 Esta i no laik mekim king i wet longpela taim moa; long namba 2 bikpela kaikai, em i laik tokaut long olgeta samting. Tasol hau bai em i mekim? King i givim rot long Esta, na i askim em gen long kamapim tingting bilong em. (Est. 7:2) Esta i pilim olsem nau em “taim bilong toktok.”

      17 Yumi ken piksaim Esta i beten long tingting long God paslain long em i mekim dispela tok: “King, sapos i orait long yu na yu belgut long mi, orait mi laik bai yu no ken larim laip bilong mi i lus na no ken kilim i dai ol manmeri bilong mi.” (Est. 7:3) Tingim, Esta i kamapim klia long king olsem em bai rispektim wanem wanem disisen king i ting i gutpela long mekim. Man! Pasin bilong Esta i narapela kain tru long pasin bilong Vasti, em meri bilong king long pastaim, em i min long semim tru man bilong em! (Est. 1:10-12) Na tu, Esta i no sutim tok long king olsem em i bin popaia long trastim Haman, nogat. Em i askim king long protektim em long ol man i laik kilim em i dai.

      18. Olsem wanem Esta i kamapim dispela hevi long king?

      18 Askim bilong Esta i mekim king i kirap nogut na em i laik save moa. Husat tru i laik kilim i dai kwin bilong em? Esta i tok moa: “Ol i salim mipela, mi na ol manmeri bilong mi, bilong bagarapim na kilim mipela i dai. Sapos ol i salim mipela bilong mekim mipela i kamap ol wokboi na ol wokmeri nating, orait bai mi no mekim wanpela tok. Tasol sapos dispela hevi i kamap, em bai i no helpim king, nogat, em bai putim hevi long king tu.” (Est. 7:4) Yumi inap luksave olsem Esta i tokaut stret long hevi, tasol em i tok sapos ol i laik mekim lain bilong em i kamap wokboi na wokmeri nating, orait em bai no gat tok long dispela. Tasol sapos ol i kilim i dai lain olgeta, dispela bai putim bikpela hevi long king yet na em i no inap stap isi.

      19. Yumi inap kisim wanem skul long Esta long pasin bilong mekim tok we i kirapim man long mekim samting?

      19 Eksampel bilong Esta i skulim yumi long pasin bilong mekim tok we i kirapim man long mekim samting. Sapos yu mas autim wanpela bikpela hevi long wanpela yu laikim o man i gat bikpela namba, gutpela samting inap kamap sapos yu no les kwik, soim rispek, na tokaut stret long ol samting.​—Prov. 16:21, 23.

      20, 21. (a) Olsem wanem Esta i kamapim klia plen nogut bilong Haman? Dispela i kirapim king long mekim wanem? (b) Haman i mekim wanem taim plen nogut bilong em i kamap ples klia?

      20 King Ahasuerus i tok strong: “Husat dispela man? Em i no pret long mekim kain samting olsem, a? Em i stap we?” Piksaim long tingting olsem Esta i poinim pinga taim em i tok: “Dispela birua bilong mipela em dispela man nogut Haman.” Dispela strongpela tok i mekim wanem long Haman? Em i pret nogut tru. Tingim, belhat i mekim na pes bilong king i go ret taim em i luksave olsem dispela edvaisa em i save trastim i trikim em long sainim wanpela lo bilong kilim i dai meri bilong em, em i laikim tumas! Kwiktaim king i go ausait long gaden bilong kisim bel isi.​—Est. 7:5-7.

      Long namba 2 bung bilong bikpela kaikai, Esta i tokim King Ahasuerus long olgeta samting na strongim bel na poin long Haman

      Esta i strongim bel na tokaut long pasin nogut bilong Haman

      21 Plen nogut bilong Haman i kamap ples klia, olsem na em i brukim skru long lek bilong kwin. Taim king i kam bek insait long rum na i lukim Haman i stap long bet bilong Esta na i wok long askim Esta long marimari long em, king i belhat na i sutim tok long Haman i laik reipim kwin insait long haus bilong king yet. Dispela tok i makim olsem ol i mas kilim i dai Haman. Ol i karamapim pes bilong Haman na kisim em i go. Orait wanpela ofisa i tokaut long king long dispela traipela pos em Haman i bin redim bilong Mordekai. Wantu Ahasuerus i odaim ol long hangamapim Haman yet long dispela pos.​—Est. 7:8-10.

      22. Olsem wanem eksampel bilong Esta i skulim yumi long no ken bel hevi, toktok planti, o lusim bilip?

      22 Nau long dispela taim we ol man i no bihainim stretpela pasin, yumi inap ting olsem i no gat rot tru bilong mekim stretpela kot. Yu save pilim olsem? I no gat wanpela taim we Esta i bin bel hevi, toktok planti, o lusim bilip, nogat tru. Long taim stret, em i strongim bel na askim king long mekim samting i stret, na em i bilip na lusim olgeta narapela samting long han bilong Jehova. I gutpela yumi tu i mekim olsem! Kirap long taim bilong Esta na i kam inap long nau, Jehova i no senis. Long nau tu, em inap daunim ol man nogut na ol konman long trap bilong ol yet, wankain olsem em i bin mekim long Haman.​—Ritim Buk Song 7:11-16.

      Em i Daunim Laik Bilong Em Yet na Stap Gut Long Jehova na Lain Bilong Em

      23. (a) King i givim wanem pe long Mordekai na Esta? (b) Paslain long Jekop i dai, olsem wanem tok profet em i mekim long Benjamin i kamap tru? (Lukim blok “Wanpela Tok Profet i Kamap Tru.”)

      23 Nau, king i kisim save long Mordekai em i husat tru—em man i bin lukautim king na ol man i no kilim em i dai, na tu, em i waspapa bilong Esta. Ahasuerus i givim wok bilong Haman olsem praim minista i go long Mordekai. King i givim haus na mani kago bilong Haman i go long Esta, na Esta i makim Mordekai long bosim ol dispela samting.​—Est. 8:1, 2.

      24, 25. (a) Wai na Esta i no stap bel isi bihain long plen nogut bilong Haman i kamap ples klia? (b) Olsem wanem Esta i redi gen long dai bilong helpim lain bilong em?

      24 Nau Esta na Mordekai i seif, olsem na yu ting nau kwin i ken stap bel isi? Em bai mekim olsem sapos em i tingim em yet. Long dispela taim, lo bilong Haman long kilim i dai olgeta Juda i wok long i go long olgeta hap em Persia i bosim. Haman i bin pilai satu, o Pur—em wanpela kain wok bilong ol spirit nogut—bilong painimaut gutpela taim bilong karimaut dispela plen nogut. (Est. 9:24-26) Sampela mun i stap yet, tasol dispela de i wok long i kam klostu. Yu ting i gat rot bilong pasim dispela hevi long kamap?

      25 Long nau gen, Esta i no tingim laip bilong em yet, em i go lukim king maski king i no singautim em. Em i krai long lain bilong em, em i askim strong man bilong em long rausim dispela lo nogut. Tasol ol lo em king bilong Persia i strongim i no inap senis. (Dan. 6:12, 15) Olsem na king i givim namba long Esta na Mordekai long kamapim nupela lo. Ol i tokaut long namba 2 lo, dispela i givim rait long ol Juda long difendim ol yet. Ol man i sindaun long ol hos i spit i go long olgeta hap Persia i bosim, ol i bringim dispela gutnius i go long ol Juda. Dispela tok i amamasim ol. (Est. 8:3-16) Yumi ken tingim ol Juda i stap long olgeta hap bilong dispela bikpela kantri i redim ol samting bilong pait na redi long pait, em samting ol i no inap mekim sapos i no gat dispela nupela lo. Tasol bikpela samting moa, yu ting “Jehova, bosman bilong bikpela lain ami,” bai stap wantaim ol manmeri bilong em?​—1 Sml. 17:45.

      Esta na Mordekai i kolim namba 2 tokaut na wanpela yangpela man i raitim

      Esta na Mordekai i salim tokaut i go long ol Juda i stap long ol hap Gavman Persia i bosim

      26, 27. (a) Dispela pait em Jehova i helpim lain bilong em long winim na daunim tru ol birua bilong ol i bikpela olsem wanem? (b) Wanem tok profet i kamap tru taim ol pikinini man bilong Haman i dai?

      26 Taim dispela de bilong pait i kamap, lain bilong God i redi i stap. Na tu, planti ofisa bilong Persia i stap long sait bilong ol, taim nius i go long olgeta hap olsem nupela praim minista, Mordekai, em wanpela Juda. Jehova i helpim lain bilong em long winim tru pait. Em i helpim lain bilong em long daunim tru ol birua bambai ol birua i no ken mekim nogut gen long ol.a—Est. 9:1-6.

      27 Na tu, em bai i no seif long Mordekai i bosim haus bilong Haman sapos 10-pela pikinini man bilong dispela man nogut i stap yet. Ol i kilim ol tu i dai. (Est. 9:7-10) Long dispela rot wanpela tok profet bilong Baibel i kamap tru, bikos pastaim God i bin tok profet olsem lain Amalek olgeta bai pinis, ol yet i kamapim olsem ol i birua tru long lain bilong em. (Lo 25:17-19) Ating ol pikinini man bilong Haman i laspela lain bilong dispela lain em God i tok long ol i mas bagarap.

      28, 29. (a) Wai na em laik bilong Jehova long Esta na lain bilong em i mekim pait? (b) Wai na i gutpela yumi bihainim eksampel bilong Esta long nau?

      28 Yangpela meri Esta i mekim ol bikpela wok—olsem kamapim lo bilong king i tokaut long woa na kilim ol man i dai. I no isi long mekim olsem. Tasol laik bilong Jehova em long protektim lain bilong em na ol i no ken bagarap; Mesaia bai kamap long lain Israel, em wanpela rot tasol long olgeta lain man i ken bilip na wet long kisim blesing! (Stt. 22:18) Ol wokman bilong God long nau i amamas long save olsem taim Mesaia, Jisas, i bin kam long graun, em i tambuim ol disaipel bilong em long insait long ol pait.​—Mat. 26:52.

      29 Tasol ol Kristen i insait long pait bilong bilip; Satan i wok strong tru long bagarapim bilip bilong yumi long Jehova God. (Ritim 2 Korin 10:3, 4.) Esta i stap gutpela eksampel long yumi ken bihainim! Olsem Esta, yumi laik kamapim bilip bilong yumi long rot bilong bihainim savetingting na i no les kwik taim yumi kirapim ol narapela long mekim samting, strongim bel, na redi long daunim laik bilong yumi yet long sambai long lain bilong God.

      Sampela Askim Long Esta

      Wai na Mordekai i larim Esta long maritim haiden man?

      I no gat as long tok bilong sampela saveman olsem Mordekai i laikim gutpela sindaun so em i larim Esta i maritim king bambai ol i ken kisim namba. Olsem wanpela gutpela bilipman Juda, em i no inap orait long kain marit. (Lo 7:3) Sampela rait Juda bilong bipo i tok Mordekai i bin traim long pasim Esta long maritim king. I luk olsem Mordekai na Esta i no inap makim ol samting ol i laik mekim bikos ol i sindaun long narapela kantri aninit long wanpela strongpela king i gat namba olsem wanpela god. Bihain, ol samting i kamapim klia olsem Jehova i bin yusim marit bilong Esta olsem rot bilong protektim lain bilong em.​—Est. 4:14.

      Wai na Buk Esta i no kolim nem bilong God, Jehova?

      I klia tru olsem God i kirapim Mordekai long raitim dispela buk. Ating ol i bin putim dispela buk wantaim ol narapela buk i gat ol rekod bilong gavman Persia paslain long ol i bringim i go long Jerusalem. Sapos ol i yusim nem bilong Jehova, dispela inap kirapim ol man i lotuim ol god bilong Persia long bagarapim dispela buk. Maski wanem samting i kamap, i klia tru olsem Jehova yet i bin stiaim ol samting. Long tok Hibru bilong pastaim em ol i bin yusim bilong raitim Buk Esta, nem bilong God i kamap 4-pela taim na i stap hait long wanpela kain pasin bilong raitim tok ol i kolim akrostik, we ol fes o las leta bilong sampela tok i makim nem bilong God.​—Est. 1:20.

      Yu ting Buk Esta i no stret wantaim histori?

      Ol man bilong sutim tok long Baibel i tok Buk Esta i no stret wantaim histori. Tasol sampela saveman i tok man husat i bin raitim dispela buk i stori gut long bikpela save bilong ol king bilong Persia, disain bilong ol haus, na ol kastam. Tru, nem bilong Kwin Esta i no stap long ol rait bilong gavman Persia we ol man i painim, tasol i gat sampela narapela insait long lain king, nem bilong ol tu i no stap. Na tu, sampela buk i tok wanpela man nem bilong em Mardukâ, em wei bilong raitim nem Mordekai long tokples Persia, i bin mekim wok olsem ofisa bilong king long taun Susan long dispela taim Buk Esta i stori long en.

      Wanpela Tok Profet i Kamap Tru

      Taim Esta na Mordekai i helpim lain bilong God, dispela i truim wanpela tok profet bilong Baibel. Winim 1,200 yia paslain, Jehova i kirapim bilipman Jekop long mekim dispela tok profet bilong makim wanpela pikinini man bilong em: “Benjamin em i olsem wanpela wulf i kilim i dai ol animal na brukbrukim ol. Long moning em bai kaikai animal em i kilim, na long apinun em bai skelim ol samting em i kisim long pait.” (Stt. 49:27) Long “moning,” olsem long taim bilong ol fes king bilong Israel, ol tumbuna pikinini bilong Benjamin, dispela i makim tu King Sol na sampela arapela strongpela man bilong pait i helpim lain bilong Jehova. Long “apinun,” olsem long taim i no gat moa ol king long lain Israel, Esta na Mordekai, em tupela i bilong lain Benjamin, ol i winim pait ol i mekim wantaim ol birua bilong Jehova. Na i olsem ol i skelim ol samting ol i bin winim long pait, taim ol i kisim bikpela haus na mani kago bilong Haman.

      a King i givim narapela de moa long ol Juda long pinisim tru ol birua bilong ol. (Est. 9:12-14) Long nau tu, ol Juda i save mekim wanpela bung long olgeta yia long mun Adar, em long pinis bilong Februeri na kirap bilong Mas, bilong tingim pait ol i bin winim. Ol i kolim dispela bung Purim, em nem bilong ol satu we Haman i bin pilai long en bilong kilim i dai lain Israel.

      SAMTING BILONG TINGIM . . .

      • Olsem wanem Esta i soim savetingting long makim “taim bilong toktok”?

      • Pasin bilong Esta long i no les kwik i kamapim wanem ol blesing?

      • Olsem wanem Esta i soim olsem em i gat strongpela bel na i no tingim em yet taim em i difendim lain bilong em?

      • Long wanem ol rot yu tingting strong long bihainim bilip bilong Esta?

Tok Pisin Pablikesen (1983-2025)
Log Aut
Log In
  • Tok Pisin
  • Serim
  • Preferens
  • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
  • Ol Lo Bilong Yusim
  • Privacy Policy
  • Ol Praivesi Seting
  • JW.ORG
  • Log In
Serim