DNA “Mavi Kopya”—Mükemmel Bir Yapı

HER birimiz, hayata ufacık tek bir hücreden başlayıp 20 yıl sonra yetişkin bir kişi oluyoruz. Bu minicik tek hücreden vücudun bütün değişik organları meydana gelmektedir: Kalp, mide, karaciğer ve diğer iç organlar, karmaşık yapılı gözler ve kulaklar; çok yönlü çalışan parmaklar. Bu tek hücrede bulunan bilgilerin çokluğu ve gerçekten mükemmel yapısı hakkında hiç düşündünüz mü?

Lütfen şu örneği düşünün. Farz edin ki, hayatında hiç araba görmemiş birine arabalarını hangi ham maddelerden ve nasıl yapıldıklarını açıklamalısınız. Arabanın dikiz aynasından karbüratörünün valflarına kadar, her kısmının en ufak ayrıntısına kadar anlatmalısınız. Daha sonra, bu kısımların yapımını ve monte edilişini açıklamalısınız. Bujiler nereye konulur? Direksiyon nasıl takılır? Bütün bu bilgileri öylesine açık yazmalısınız ki okuyucu hiç bir şeyi yanlış anlamasın. O kişi, verdiğiniz talimatları harfi harfine okuyarak eksiksiz ve bütünüyle çalışan bir araba yapabilsin. Bütün bu bilgileri anlatmak için ayrıntılı talimatlarla dolu ne kadar çok sayfanın gerekli olacağını lütfen düşünün!

Şimdi yine dikkatinizi o tek insan hücresine çevirin. İnsanın yapısı bir arabadan çok daha karmaşıktır; evet, Mukaddes Kitabın söylediği gibi, “onun tüm kısımları yazılmışlardı.” (Mezmur 139:16, YD) Yaratıcımız hücrenin mavi kopyasını ufacık bir hücrenin içine koydu. Hücre bu muazzam bilgiyi acaba neresinde saklıyor?

Bütün bu bilgilerin çoğu hücrenin çekirdek olarak bilinen küçücük bir bölmesinde bulunan DNA (desoksiribonükleik asit) adlı bir maddenin içinde bulunuyor. İnsan hücresinin çekirdeklerinde 46 kromozom vardır. Bu kromozomlar aslında çok uzun, ince DNA lifleridirler. Bu liflerin çok uzun olmasının nedeni 3 veya 4 milyon gendeki bilgilerin bu DNA dizisi içinde saklanmış olmasıdır.

ŞAŞIRTICI DNA

DNA’nın eni sadece aşağı yukarı 0,0000002 santimdir. Fakat bir tek insan hücresi içinde bulunan DNA liflerinin toplam uzunluğu 1,74 metredir. Her gen, bunun 0,00003 santim uzunluğu olan ufacık bir parçasıdır. Tasavvur edin: Tüm insanın vücudunun yapılması için gerekli olan bilgiler, uzunluğu 1,8 metreden az ve eni yalnız bir milyonda iki milimetre olan lifler üzerinde bulunuyor!

Bu 1 metre 74 santim uzunluğundaki DNA’nın yalnız eni 0,0001 santim olan bir çekirdek içinde bulunur; bu sanki inanılmaz bir şeydir! Bunun şaşırtıcı yönünü daha iyi kavrayabilmek için, gözünüzde DNA’yı 600 kere büyütün; o zaman eni 0,06 santim olur. Bu ölçeğe göre çekirdek 30 santim çapında bir top olur. Bu topun içinde toplam 530 kilometre uzunluğunda tel bulunur! İnsanın vücudunun karmaşık genetim yapısı hakkında fikir sahibi olmak için 530 kilometre yürürken, her 13 santimde bir gen gördüğümüzü farz edin.

PAKETLENME SORUNU

Bütün bu DNA molekülü nasıl hücrenin çekirdeğinde paketlenmiş bulunuyor? Hücre, onun DNA’sı içindeki genleri okumak amacıyla “mavi kopya”sına başvurabilmek için bu lifler küçücük çekirdekte gelişigüzel istif edilmiş olmamalı. Lifler çok uzun ve ince olmalarına rağmen, hiçbiri bir başkasına dolanmış olmamalıdır. DNA öylesine düzgün bir şekilde düzenlenmiştir ki herhangi bir lifin küçük bir parçası bile, gerektiği zaman çabucak ve kolayca okunabilir.

DNA’nın mavi kopyası hücre için hayatidir. Bir hücre bölündüğü zaman, iki yeni hücrenin her bölümü için bu mavi kopya gereklidir. Başka sözlerle bir hücre bölünmeden önce, onu tüm DNA’nın iki eşit gen takımını meydana getirmek için kopya edilmelidir. DNA’nın kopyası titizlikle çıkarıldıktan sonra lifler çok yoğun demetler olmak üzere kendi üzerlerine bükülürler. Hücre bölününce, iki yeni hücrenin her biri aynı mavi kopyayı alacak şekilde bölünüyor. Yeni hücrelerde demetler oluşur oluşmaz çözülür. Bütün bu işlevler öylesine titiz bir şekilde yapılır ki, liflerin hiç bir kısmı veya hiçbir gen, kazaen düğümlenmez, kırılmaz veya kaybolmaz. Bu süreçler ise, DNA’nın uzunluğunun küçücük bir kısmı olan bir hücre çekirdeğinde meydana gelir. Bunun ne olağanüstü bir yapısı vardır?

GERÇEK BİR HARİKA

Hücre ve onun DNA molekülünün başka bir özelliği bilginler için hâlâ bir sırdır. Yetişkin insanların, kendine özgü şekil ve boyları ve her biri farklı bir görev yapmak için “uzmanlaşmış” olan 90-100 değişik hücre türleri vardır. İnsan vücudundaki hemen hemen her hücrede birbirine eşit DNA lifleri bulunduğuna göre, neden bazı hücreler deri ve başkaları kas, sinir veya kemik hücrelerini oluşturur? Başka sözlerle, hücre nasıl DNA’nın hangi kısmını ve ne zaman “okuyacağını” bilir?

Hücre ve onun DNA’sını derin düşündükçe, bu harikayı yaratan Tanrı Yehova’nın zekâsı ve yaratıcılığı bizi hayran bırakır. Eyub gibi, biz de şunları söylemeye sevk ediliyoruz: “Sen her şeyi yapabilirsin, bilirim, ve hiçbir fikir senin için erişilemez değildir (YD).”—Eyub 42:2.

[Sayfa 25’teki resim]

1953 yılında biologlar Francis Crick ve James Watson tarafından yapılan DNA molekülünün bir maketi.