Kazandığınızdan Fazla mı Harcıyorsunuz?

Her memlekette çeşitli durumları tasvir etmek için bazı uygun atasözleri kullanılır. Örneğin, gider gelire uydurmak için bir İngiliz atasözü; “Paltonu kumaşına göre kes” der; bizde de: “Ayağını yorganına göre uzat” derler. Böyle bir atasözünün konumuzla nasıl bir ilişkisi olduğunu birlikte görelim.

MİKE, “Bir bütçe olmadan hayat bir faciadır,” dedi.

Claud: Mali planlamanın yararları olmazsa, her şahıs ve kurum karmakarışık bir durum içinde olduğunu çabuk fark eder” diye açıkladı.

‘Fakat ben, bir bütçe ile kısıtlanmaktan hoşlanmıyorum,’ diyebilirsiniz. ‘Bütçe kelimesi bile hoşuma gitmiyor.’ Öyleyse Claud gibi bunu mali planlama diye adlandırın. Veya başkalarının yaptığı gibi, buna parayı iradeli kullanma deyin. Nasıl adlandırırsanız adlandırın, insanların çoğu gibi siz de “ayağınızı yorganınıza göre uzat”malısınız, yani sadece sahip olduğunuz parayı harcamamalısınız. Bu nedenle size bir bütçe gerekli.

Şahsi iflaslar artmaktadır. Artan fiyatlar, enflasyon, yüksek faiz oranları ve başka etkenler, bütün masraflarınızı karşılayabilecek kadar paraya sahip olmanızı zorlaştırıyor. Tabii, az gelişmiş olan ülkelerde haftalık veya aylık bütçelerin tanzimi bir hayal gibi görünebilir. Milyonlarca kişi için yaşamak gün geçtikçe daha da zorlaşıyor.

Durumunuz ne olursa olsun, beslenme, giyinme, barınma, ısınma, tıbbi bakım, eğitim ve eğlence için harcanması gereken paralar her halde kontrol edilmelidir. Bu, bütçe yapmanın değerini gösterir.

‘Fakat şimdiye kadar bir bütçe olmaksızın da yaşadığıma göre’ şu anda niçin gerekli olsun? diye sorabilirsiniz. Buna karşı açıkça şunu diyebiliriz: Paranızın satın alma gücü gün geçtikçe azalıyor. Acaba bu neden böyledir?

Sıradan insanlar olan bizler için dünyanın durumu hiç de parlak gözükmemektedir. Afrika, Orta ve Güney Amerika ve Doğu Avrupa’daki ülkelerin ekonomileri, milyarlarca dolar tutarındaki borçlar yüzünden mali sarsıntılarla tehdit ediliyor.

Bu borç, sadece ödünç alan ülkelerin değil, ödünç verenlerin de ekonomik gelişmesini yavaşlatmak yönünden etkin olmaktadır. Hemen hemen bütün dünya büyük borçlar içinde bulunduğundan paramızın satın alma gücü de azalıyor. Oturduğumuz yer neresi olursa olsun, aynı haykırış duyuluyor: ‘Hayallerimizle değil, gelirimizle geçinmeye alışmalıyız.’ Kişisel bir bütçe bunu yapmamıza yardım edebilir.

Kanadalı yatırım danışmanlarından Mike ve Claud, yıllar boyunca, parayı iyi yönetebildiklerini ispatladılar. Onlar, bir kimsenin, parasının nereye gittiğini kesinlikle bilen kişilerdir.

PARANIZI BÜTÇE İLE YÖNETMEK

Acaba, ‘bir bütçe bana daha fazla para mı verecek?’ diye sorabilirsiniz. Claud buna şöyle cevap veriyor: “Hayır, fakat bütçe, paranızın elinizden nasıl uçtuğunu öğrenmenize yardım edecek ve böylece, harcamanız gerekenleri kontrol edip, paranızı en iyi şekilde kullanmanıza katkıda bulunacak.”

Bazıları şöyle iddia ediyorlar: ‘Fakat gelirim biraz fazla olsaydı, fevkalade geçinecektim ve benim için bir bütçeye gerek olmayacaktı.’ Bu düşünce sadece onların düşüncesidir. Mike: “Geliri milyonlarca doların üzerinde olan dünyanın en büyük kurumları bile bütçe yapmak zorundadır,” diyor. Ayrıca, Gallup Enstitüsünün bir anketi, gelirler gruplarındaki insanların aynı görüşü paylaştıklarını, kıt kanaat geçinmek için ancak biraz daha paraya gerek duyduklarını gösteriyor. Acaba neden? Çünkü insan genellikle sahip olduğundan fazlasını harcıyor.

Konuya şu açıdan bakınız: Bir plan yapmadan arabayla uzun bir geziye çıkar mıydınız? Kumaşınızın yeterli olduğunu bilmeden bir elbise yaptırmaya başlar mıydınız? Bir işi başarıyla bitirebilmek için biraz öngörü ve plana gerek vardır. Bu davranış, İsa Mesih’in değindiği gibidir: “Sizden kim bir kule yapmak ister de, onu tamamlıyacak şeyi var mı diye oturup önce masrafı hesap etmez?”—Luka 14:28.

OTURUN VE HESAP EDİN

Oturup bir bütçe çıkarmak sıkıcı bir şey olarak görülmemeli. Fakat Mike gibi konuya olumlu açıdan bakınız: Kısaca: “Bu bir harcama planıdır.” Claud buna: “Paranın dağıtım tasarısı” der. Bir bütçe, gelirinizi nelere harcadığınızı gösteren bir haritadır. Bu haritayla (1) zahmetle elde ettiğiniz paranın şimdi nereye gitmekte olduğunu, (2) nereye gitmesini istediğinizi, (3) belki de bir kısmının nereye gitmesi gerektiğini öğrenebilirsiniz. Parayı böyle akıllıca kullanmanın aslında yaşama zevkinizi öldürmediğini fark edeceksiniz. Tam aksine, Mike’ın söylediği gibi: “Mali kaygılardan kurtulmuş olan bir aile mutlu ve memnun olabilir.” Böylece kendinizi, cimri biri olarak değil—aile bütçesinin yöneticisi olarak görün!

Hesap için oturunca acaba nereden başlamalısınız? Her şeyden önce ortalama aylık gelirinizi hesap edin. (Çoğunluk, en kolayının aylık gelir üzerinde çalışmak olduğunu gördü.) Bunu yaparken aile bireylerinin tam ücretlerini toplamalısınız. Örneğin maaşlar, faaizler, vergi iadeleri ve size para getiren diğer kaynaklar. Gelir vergisi ve başka amaçlar için yapılan kesintiler çıkarınız. Bir gelir haftalık ise, dört artı üçte bir ile çarpın. Bu size ortalama aylık miktarı verecek. Şimdi elinizdeki sayıları toplayın. Her ay harcayabileceğiniz para bu kadardır—başka para yok!

Bundan sonra harcamalarla gelen faturalarınızı toplayınız: Kira, taksit parası, elektrik, ısıtma, telefon ve benzerleri gibi. Bu faturaların çoğu her ay geldiğine göre, gelirinizi aylık olarak hesaplamanın faydasını da görebilirsiniz. Yiyecek, içecek, gazeteler ve her hafta muntazaman para verdiğiniz şeyleri de toplama dahil etmeyi unutmayınız. Şimdi her şeyi topladınız mı? Örneğin ortalama giyecek masrafları, yolculuk, tatil, ayrıca eğlence, evdeki tamirat ile bakım masrafları ve kuru temizlemeyle ilgili giderler gibi. Böyle ayrıntılar sık sık unutulur.

Vergiler, arabanın ruhsatı ve sigortası gibi bazı giderler yılda bir veya birkaç kez belirli tarihlerde gelir. Aylık rakamı bulabilmek için, bunları toplayıp 12’ye bölün. Buna göre her ay için toplam masrafınız çıkacaktır.

SİZE SAĞLANAN YARAR

Şimdi artık gelirinizi giderinizi karşılaştırabilecek durumdasınız. Neler görüyorsunuz? Masraflarınızı ödeyecek kadar paranız varsa, çok iyi! Fakat bu sonuçtan sonra, bütçenizi bir kenara atmayın. Sadece aylık masraflar için para ayırmanın yanında, yıl boyunca mutlaka gelecek beklenmedik masraflar için de öncelikle para ayırmak akıllıca bir davranıştır. Bazı şeyler eskiyip bozulacak. Onların onarım masraflarını da hesaba katmalısınız.

‘Böyle olursa mesele yok. Fakat gelirim giderime denk gelmiyorsa ne yapayım?’ diye sorabilirsiniz. Unutmayın, bir kule inşa etmek isteyen birinin masrafları hesaplamasının maksadı, ‘onu bitirmeye yetecek kadar parası olup olmadığını’ anlamaktır. Böylece elinizdeki bütçe paranızı hangi şeylere yatıracağınızı öğrenmenize yardımcı olur. Gerekli şeylerle yetinmeyi öğrenin. Mukaddes Kitap, mantıklı düşünmemize şu şekilde yardım eder: “Dünyaya bir şey getirmedik, çünkü ne de ondan bir şey götürebiliriz; fakat yiyeceğimiz ve örtüneceğimiz oldukça, onlarla kanaat edeceğiz.” (I. Timoteos 6:7, 8) Gerçi yiyecek, ve giyecek gibi şeylerden kesinti yapmak güç, fakat herhalde eğlence, spor veya gereksiz lüks şeylerle ilgili masrafları kısabilirsiniz.

Öte yandan başka masraflara da bir göz atın. Alkollü içkiler için ne harcıyorsunuz? Her gece bir içki saati, size yılda 50.000 TL.’den fazla masraf açabilir. Başkaları ise, maaşlarının duman gibi uçup gitmesine seyirci kalıyor. Günde iki paket sigara için bir kişi yılda 70.000 TL.’dan fazla para harcayabilir. Bazıları, haftada bir restorana gitme alışkanlığından dolayı, oldukça kabarık bir miktarı buna ayırıyor. Aynı et ve balık, çok daha ucuza alınıp evde de yenilebilir.—bu şekilde yolculuk, arabayı park ve bahşiş parasından da kurtulmuş olursunuz. Böylece bir yılda yüzbinlerce TL. elinizde kalmış olmaz mı? Bu yüklü para sadece bu alanlarda tasarruf edilebilir. Tabii, masrafların kesinti yapabileceğizi başka sahalar da var. Bunlardan bazıları 28. sayfada sıralanmıştır.

Şimdi eldeki rakamlarla ne yapmayı düşünüyorsunuz? Parayı kullanmak konusunda değişik yararlı yöntemler var. Durumunuz uygun ve elverişli bulduğunuz yöntemi kullanın.

BAZI ELVERİŞLİ YÖNTEMLER

Para-zarf yöntemi: Bu kolay sistemi uygularken, harcanması gereken her alan için bir zarf ayırmalısınız: “Kira”, “yiyecek”, “elektrik”, “ısıtma” ve benzerleri gibi. Nakit para gerektiren masraflar için gereken parayı bir zarfa koyarsanız. Fakat geliriniz haftalık, ancak ödemeler aylık veya yıllık ise, haftaya düşen parayı hazırlanan zarfa koyarsınız. Böylece ödeme zamanı gelince zarfta gerekli parayı bulursunuz. Buna göre, gelecek kış için haziran ayından biraz para ayırırsınız. Bu yöntem, vazgeçilmez ödemeler için duyulan kaygıyı azaltacaktır. Ve şunu unutmamaya çalışın: Bir zarftan “ödünç” alma arzusuna kapılmayın.

Çek Yöntemi: Bu yöntemle zarf yöntemi esasen aynıdır. Ailenizin tüm gelirini bankaya yatırırsanız, banka sizin “zarfınız” olur. Ödeme yapma zamanı gelince, çek yazmak zarftan para almak gibi olur. Çek sisteminin ek faydaları şunlardır: (a) Paranız bankadayken faiz kazanabilir, böylece paranın enflasyon yüzünden kaybettiği değer biraz karşılanabilir. (b) Güven yönünden evde büyük miktarı tutmaktansa, bankaya koymak daha iyidir. (c) Ödeme sırası gelmeyen harcamalar için “ödünç” almak bakımından daha az şansınız olur.

Bütçeyi neden ailece yapmayasınız? Masrafları hesap ederken çocuklarla birlikte oturmanız, onların paranın değerini, neye ne kadar para harcandığını öğrenmelerini sağlayacaktır. Bu eğitim, onların bugünlerde birçok evde ihtiyaç olan elektrik tasarrufu için ışıkları kapatmaya, giysilerine özen göstermeye ve yiyecekleri ziyan etmemeye daha çok dikkat etmelerine yardımcı olacaktır.

Fakat bütçenizin iyi yürümediğini veya çabucak geçerliliğini kaybettiğini görürseniz, cesaretiniz kırılmasın. Herhangi bir işin programı gibi, şartlar değişince bütçeler de güncel durma göre ayarlanabilir. Böylece gerekli ayarlamaları yapın. Tecrübe kazandıkça, bu konudaki çabalarınız daha da verimli olur. Sayfa 27.’de bulunan listeye bir göz atmanız yararlı olabilir.

Money Management (Parayı Yönetme) kitabında özet olarak söylendiği gibi “İki yakayı bir araya getirmek” daha fazla kazanmak veya daha az harcamak anlamına gelmiyor; daha ziyade bu, sadece geliri önceden giderlerle denkleştirmek yoluyla hayatı daha zevkli kılmak demektir.” Evet, bu ‘ayağınızı’ yorganınıza göre uzatmak’ meselesidir.

[Sayfa 28’deki çerçeve]

KESİNTİ YAPABİLECEĞİNİZ MASRAFLAR

Belki bazı teklifler yaşadığınız yerde uygulanmaz. Fakat çoğunun uygulanabileceğinden eminiz. Bu sebeple aşağıdaki teklifleri iyice okumanızı ve hangi teklifleri uygulayabileceğinizi tespit etmenizi tavsiye ediyoruz. Belki ilerde daha iyi bir tasarruf yapabilirsiniz.

EV

Banyo

◻ Tam bir banyo yapmak yerine, sadece bir duş yapabilir misiniz?

◻ Duş yapma süresini kısaltabilir misiniz?

MOBİLYA

Yeni mobilyalar almaktansa:

◻ Yeniden döşetmenin ve boyatmanın masraflarını önceden tespit edebilir misiniz?

ALIŞVERİŞ ve YİYECEK

Giyim ve Ayakkabı:

◻ İndirimli satışları bekleyebilir misiniz?

◻ Giysileri onarır, astar veya fermuar gibi şeyleri değiştirebilir misiniz?

◻ Gazetelerdeki satılık ilanlarına bakar mısınız?

Bakkaliye ve ufak tefek şeyler:

◻ Mevsimine göre taze yiyecek alıp evde konserve yapabilir misiniz?

◻ Malzemeleri ucuza alarak ‘bir tencerede biraz fazla yemek’ yapabilir misiniz?

◻ Mağzaları gezerek fiyatları karşılaştırır mısınız?

◻ Kendi ekmeğinizi ve pastanızı bizzat pişirmek daha ucuz mu olur?

◻ Lüks yiyecekler satın almak veya fazla yiyecek eğilimini kontrol edebilir misiniz?

TAŞIMA

◻ Umumi taşıtlarla gitmek, benzin veya tamirattan daha ucuz mu?

◻ İyi bakımlı arabanız, yeni bir arabadan daha ucuz mu?

◻ Kilometreden tasarruf için alışveriş, hastaları ziyaret, çocukları okuldan almak gibi şeyleri önceden planlayarak birleştirir misiniz?

◻ Motor yağını, antrifirizi ve benzeri şeyleri daha büyük miktarda alıp tasarruf yapabilir misiniz?

◻ Daha çok kilometre yapabilmek için, lastiklerin basıncını en iyi düzeyde tutabilir misiniz?

◻ Motor sık sık boşta çalıştırmak ve arabayı şehir içinde fazla kullanmak gibi şeylerden kaçınabilir misiniz?

◻ Çevrenizdeki işleri yapmak için, mümkün olduğu kadar çok yürür veya bisiklet kullanabilir misiniz?

VE SAİR ŞEYLER:

Işıklar:

◻ Gerekli olmadığı zamanlar kapalı mıdır?

◻ Daha düşük Watlı ampulleri kullanabilir misiniz? Veya daha az ampul kullanmaya çalışır mısınız?

Fırın:

◻ Birkaç yemeği aynı anda pişirmeyi planlayarak fırından veya gazdan yararlanır mısınız?

◻ Artan yemekleri bir başka yemek olarak veya bir yeni yemek için kullanmak üzere sağlıklı bir şekilde saklıyor musunuz?

Telefon:

◻ Sadece gerekli konuşmalar için ve süresini kısaltarak kullanıyor musunuz?

◻ Gerekli şehirlerarası veya milletlerarası görüşmeler, indirim uygulanan saatlerde yapılıyor mu?

Televizyon:

◻ Seyredilmediği zaman kapanıyor mu?

◻ Yalnız önceden seçilen programlar için mi açılıyor?

◻ Evdeki tamiratın çoğunu kendiniz yapabilir misiniz?

SON FAKAT AYNI DERECEDE ÖNEMLİ

◻ Aslında ihtiyacınız olmayan, ancak yeni veya “kelepir” olan şeyleri almanın gerekli olduğunu ciddiyetle düşünüyor musunuz?

[Sayfa 25’teki resim]

“Paltonu kumaşına göre kes”—yani paltonun boyu mevcut olan kumaşın miktarı tarafından tespit edilir. Başka sözlerle kazandığından fazla harcama.