Çin Seddi—Bir İmparatorun Hayalini Gerçekleştiren Anıt

BİRGÜN gerçekleşmesi gerekliydi. Bir adam arsasının çevresine bir duvar örülmesini emretti. Bu adam bir imparatordu. Arsası neredeydi? Bizzat bütün Çin’i kapsıyordu! Bu hükümdar kimdi? Neden acaba koca bir krallığı bu tür muazzam bir sur yapmak üzere harekete geçirdi?

Bu soruya cevap verebilmek için Çin tarihinin Savaşan Devletler (M.Ö. 403-222) adlı dönemine bir göz atalım. Fakat şunu unutmayalım, bazen tarihi gerçeklerle efsaneleri birbirinden ayırmak zordur. O zamanlar Çin, küçük krallıklarla yönetilen birçok devlet şeklindeydi ve aralarında sık sık savaşlar olurdu. Ardı kesilmeden kuzeyden güneye inip bereketli toprakların ürünlerini yağma etmeye kalkışan “akıncılar” da ülkedeki karışıklığı artırıyorlardı. Devletlerin birçoğu, kendilerini korumak amacıyla sur yapma işiyle uğraşmaya başladılar.

Oradaki politik mücadelelerin neden olduğu karışıklık, başlangıçta küçük bir çin eyaleti olan asıl Çin’in yükselişini fark ettirmedi. Fakat kültür sahibi Çinlilerin küçümsediği bu saldırgan devlet, altısı hariç birbiriyle savaşan bu krallıkların hepsini zamanla aldı.

Daha sonra M.Ö. 246 yılında 13 yaşındaki Prens Çeng, Çin’in yönetimini üzerine aldı. Demir pençesinin yönetiminde bir imparatorluk kurmayı planladı ve vakit kaybetmeden diğer krallıklara karşı saldırıya geçti. M.Ö. 221 yılında oradaki devletlerin sonuncusu da Çin ordusuna yenildi. Böylece Çin’in kralı, daha önceki kralların hayal etmeye bile cesaret edemedikleri isteğine kavuştu. O, bütün Çin’in efendisi oldu! Zaferinden sarhoş olan Çeng, yeni bir unvanla kendisini onurlandırdı: Ç’in Şih Huang Di veya Çin Hanedanlığının İlk Egemen İmparatoru.

Ç’in Şih Huang Di, imparatorluğunu birleştirme ihtirası ve kendine özgü ölümsüzlükle ilgili sabit fikriyle yönlendirilmiş bir adamdı. Diğer yönden de politik bir dahi olarak selamlanırdı. Hükümetini merkezileştirdi. Çin alfabesini standartlaştırdı, para sistemine reform getirdi ve başkent olan Hsien Yang’da geniş anayollar yaptırdı.

Tarih, madalyonun diğer yüzü olarak, bu adamın olumsuz yönlerine de değinir. Ç’in Şih Huang Di, ölümden çok korkardı. Kendisine karşı yöneltilen birçok suikast girişimi de, bu korkuyu isteri derecesinde artırdı. Böylece başkentin çevresinde birçok imparatorluk evi yapılmasını emretti. Zamanla bunların sayıları 270’e yükseldi. Bu evler, tünellerle birbirlerine bağlandı, böylece bu kuşkucu imparator, gizlice bir yerden diğerine geçiyor ve her gece değişik bir yerde yatabiliyordu.

BİR İMPARATORUN HAYALİ İMPARATORLUĞUN KABUSU

Resmi Çin tarihi, M.Ö. 214’te Ç’in Şih Huang Di’ye, imparatorluğunun bütün kuzey kısmına boydan boya bir duvar çekme fikri geldiğini söyler. Bu imparatoru, emrindeki mimarlara heyecanla en son hayalinin muhteşem resmini çizdirirken düşünün. Tarih, onun “bir set inşa edeceğiz!” diyerek durumu ilan ettiğini yazar. Bu set, birçok yerinde 8 metre yüksekliğinde olacak ve üzerinde 8 askerin aynı hizada yan yana yürüyebileceği kadar da geniş olacaktı. Bu başarılması güç görev, Çin’in seçkin generallerinden biri olan yorulmayan Meng T’ien’e düştü. Ordusunu harekete geçirerek emrindeki askerleri efendisinin hayalini gerçekleştirmek üzere kullandı.

Set, görünürde kuzeyden gelen acımasız akıncılara karşı bir koruma olarak yapıldığına göre, düşmanın hareketlerini izlemek üzere sette gözetleme kulelerine de ihtiyaç vardı. Böylelikle Meng T’ien temelde eni ve boyu 3,6 metre olarak başlayıp yukarıya doğru 2,7 metreye daralan nöbetçi kuleleri yaptırmaya başadı. Okçuların, seti her noktadan savunabilmeleri için de, bu nöbetçi kuleleri iki ok atımı eşit aralıklarla yerleştirildi. Ülkenin bir ucundan öbür ucuna kadar dağ tepeleri ve vadiler üzerine toplam olarak 25.000 kule yapıldı.

Meng T’ien önceki devletlerden geriye kalan ne kadar kule ve set varsa, hepsini kullanıp daha sonra Çinlilerin Wan Li Ç’ang Ç’eng veya On Bin Li uzunluğundaki Set (bir Çin Li’si aşağı yukarı yarım kilometre ediyor) diye adlandırdıkları set ile birleştirdi. Aslında set yaklaşık 3.000 km. uzunluğundaydı. Sonraki nesiller pek çok ilaveler yaparak seti uzattılar. Çin hükümetinin yaptırdığı son incelemeleri bildiren China Reconstructs adlı yayına göre, “dağlık ve uzak araziler üzerinde yapılan çizim, asıl uzunluğun yaklaşık 10.000 km. olduğunu göstermiştir.”

Setin bazı kısımlarının temellerinin uzunluğu 4,2 metre, genişliği 1,2 metre, kalınlığı ise, 0,6–1,5 metre olan iri granit bloklarla yapılmıştır. Bunun, Ming hanedanlığı mimarlarının 16. yüzyılda kullanmış oldukları yapı yöntemlerine benzer bir yöntemle yapılmış olduğuna inanılır. Aradaki mesafe, bastırılmış toprak üzerinde yol haline getirilen pişmiş tuğlalardan oluşmuştur. Set batıya doğru ilerledikçe, taşsız, geniş ve verimli bir ovadan geçer. Böylece inşaatçılar orada bulduklarını kullanmak zorunda kaldıklarından, adı lös olan ince toprağı da kullandılar. Bazı kısımlar, nemlendirilen lösün ağaçtan çerçeveler içinde dondurulmasıyla yapıldı. Diğer kısımlar ise, sadece her iki yönde lös bloklarını kazarak set durumuna getirilmiş bir toprak şerit bırakma yöntemiyle yapıldı. Günümüzde bu kısımlardan sadece bir moloz yığını kalmıştır.

Çin Seddi, Çin’in yüksek dağlarına tırmanıp derin vadilerine dalarak ve sıcaktan yanan çöllerinden geçerek ilerler. Doğuda kemikleri donduran soğuk rüzgârlar ve gözleri kör eden kar tipileri, batıda ise, yakıcı çöl güneşi ve iğne gibi batan kum fırtınaları, bu işte çalışanlara büyük acı çektirmiştir. Yapımı yüzbinlerce işçinin insanüstü gayretini talep etmiştir. Yeteri kadar hızlı çalışmayanlar, açlıktan ölenler ve hava muhalefetine dayanamayanlar birlikte temel çukurlarına doldurulup canlı canlı gömüldüler. Bu nedenle bu set temelinde 400.000 ölü yatan “Dünyanın En Uzun Mezarı” diye ürkütücü bir isme sahip oldu.

Hanedanlığın siyasal istikrarına karşı tehlikeli görülen ve bir tehdit olarak damgalanan Çin aydınlarının birçoğu da ölenlerin arasındaydı. Bu kişilerin derebeylikle ilgili fikirleri ve imparatorun köklü reformlarına karşı eleştirileri, M.Ö. 213’te gelecek nesiller de içinde olmak üzere halkı Ç’in Şih Huang Di’nin ismini karartan alçakça “kitap yakma ve bilginleri gömme” hareketine sevk etti. Günümüze kadar gelen halk türküleri, Çin Seddi’nin yapımı sırasında kaybolan canlar için ağıtlar yakar. Bu, gerçek bir kâbustur!

HANEDANLIĞIN ÇÖKÜŞÜ

Fakat hâlâ rahatsız edici bir soru vardır. Bir imparator böylesine muazzam bir iş uğruna halkını kasten neden tüketsin? Konuya yüzeysel olarak bakıldığında, nedenin sadece koruma amacı güttüğü düşünülebilir. Gerçekten de kısa bir süre için bile olsa, saldırganlar etkili şekilde püskürtüldüler. Fakat imparatorluğun zirvede olduğu bir devreyi anımsamaya çalışın—Çin erişebildiği her yere ulaşıp fetheden, kudretli ve muzaffer bir savaşçıdır. Daha sonra bu enerjisini ne yapmaya yöneltebilirdi? Belki de imparator saldırganlardan sayıca çok daha fazla olan ve yorulmak bilmeyen ordusundan korkuyordu.

Her şeye rağmen, Çin Seddi’nin yapımı, imparatorluk için yıkıcı bir darbe oldu. Seddin güneyinde, isyan bayrağını açan ordular artmaya başladı. İmparatorun büyük ödemeleri projelerin ezici vergi yükünü artırdı ve köylülerin ayaklanmasına neden oldu. Ölümsüzlük için ümitsizce bu kadar çırpınan bu adam, M.Ö. 210’da öldü. Hemen sonra gelen iktidar kavgaları, hanedanlığın çöküşüne neden oldu. Kudretli Çin hanedanlığı, M.Ö. 221’den 207’ye kadar, ancak 14 yıl sürdü. Fakat bu kısa hükümdarlık, her şeye rağmen Çin’in en sarsıcı olaylarına şahit oldu.

Ç’in, insanlığın en büyük düşmanı olan ölümden kurtulamadığı gibi, bir imparatorun hayalini gerçekleştirmek üzere esir olarak çalıştırılan milyonlarca kişinin anıtı olan asıl Set’ten de geriye çok az şey kaldı. Çin Seddi’nin günümüze kadar gelen ve turistler tarafından gezilen etkileyici kısımları ise, 16. yüzyılda Ming hanedanlığından imparator Wan Li tarafından yapıldı.

[Sayfa 20’deki çerçeve]

Çin Seddi Ne Kadar Uzundur?

◻ Asıl Çin Seddi bir hat üzerinde uzanınca, A.B.D.’nin Büyük Okyanus kıyısından, ta Mississippi nehrine kadar veya Fransa’nın kuzeyindeki Bretagne ucundan başlamak üzere Kuzey Avrupa’dan Moskova’ya kadar uzanabilir.

◻ Çin Seddi’nin yapımındaki malzemeyle, ekvatordan geçen, uzunluğu 40.000 kilometre, yüksekliği 2,4 metre, kalınlığı ise, 0,9 metre olan bir set inşa edilebilir.

[Sayfa 19’daki harita]

(Ayrıntılı bilgi için lütfen yayına bakın.)

MOĞOLİSTAN

ÇİN

Jiayuguan

Lintao

Yanmenguan

Şanhaiguan

KORE

■—İmparator Çin Şı Huang Di’nin Çin Seddi

●—Ming Hanedanlığı zamanındaki Çin Seddi