Büyük Sahtekâr Olan Çene

LARRY aklını yitireceğini düşünüyordu. Yedi aydan beri kulaklarında yüksek uğultu ve çınlamalar duyuyordu. Bir dahiliyeciye, ayrıca bir kulak doktoruna da gitti. Hiçbiri bu derdinin nereden geldiğini anlayamadı.

Robert korkunç baş ağrılarından kurtulabilme çabasıyla 3.000 dolardan fazla para harcadı. “Uzmanlara, çevremdeki tüm hastanelere gittim, gereken tüm testleri yaptırdım” dedi. Doktorlar ağrı kesici ve kasları rahatlatıcı ilaçlar yazdılar, fakat başının ağrısı devam etti.

Pauline yıllarca kendisine hiç rahat vermeyen diş ağrısı çekti. Dişçisi onun dişlerinde bir kusur bulamadı ve onu bir doktora gönderdi. Doktor onu tekrar dişçisine gönderdi ve bir dişi çekildi. Dişi kerpeteniyle ışığa tutan dişçi “Bu diş tamamıyla sağlam” dedi. Anestezinin etkisi geçince, ağrı yeniden başladı.

Belirtileri farklı olmasına rağmen, bu üç kişi de aynı rahatsızlığı çekiyordu. Sadece Amerika Birleşik Devletlerinde on milyonu aşkın insan bu illete tutulmuştur. Çeşitli birçok hastalığın belirtilerini taklit ettiğinden, ona “Büyük Sahtekâr” lakabı takılmıştır. Kurbanlarının çoğu bu rahatsızlığı çektiğini bilmez. Zaten çoğu onun adını hiç duymamıştır.

Bunun adı TMJ sendromu (temporomandibular joint) ya da Çene Eklemi Rahatsızlığıdır.a Bu rahatsızlık, biraz önce anlattığımız belirtilere ek olarak, çene adalesi, yüz, boyun, omuz, göz, sinüs ağrıları, sürekli baş dönmesi ve hatta sağırlığa neden olabilir. Belirtilerinin bu derece değişik şekillerde görülmesi nedeniyle bu rahatsızlığa çoğu kez ya yanlış teşhis konur, ya da hiç teşhis konulamaz. Bunun sonucu, birçok kişi ağrılarına çare bulamadığından, doktor doktor, uzman uzman dolaşır. Bazıları ağrı kesiciler kullanırken, bazıları da çaresizlikten psikiyatrlara giderler. Oysa en iyi çare, uzman bir diş doktorundan randevu almaktır. O, derdinize çoğu kez ağrısız ve sürekli bir çare bulabilir.

Sahtekârın Foyasını Ortaya Çıkarmak

Bu hastalığı bir de yakından inceleyelim. Çene eklemleri (hepimizde iki tane vardır), altçenemizi kafatasımıza bağlar. Bu eklemler, çenemizi yukarı aşağı, ileri geri ve hatta sağa sola oynatmamızı sağlar. Onlar sayesinde konuşabilir, çiğneyebilir, esneyebilir, yutkunabilir ve gülümseyebiliriz. Çene eklemleri, ligaman, kemik, kas, sinir ve damarlardan oluşan karmaşık bir sistemle birlikte çalışır. İnsanların çoğunda bunlar birbirleriyle uyumlu ve problemsiz çalışır.

Çene anormal durumda ise, dayanılmaz ağrılar başgösterebilir. Durumu, 1.75 m. yüksekliğinde bir odada uzun süre ayakta durmaya zorlanan 1.80 m. boyunda birinin durumuna benzetebiliriz. Bu kişi belki bir süre pek rahatsızlık hissetmeden durumu idare edebilir. Fakat zamanla ve giderek ağrılar dayanılmaz hale gelir. Çene ile ilgili durum da aynıdır. Eğer çene kendi normal anatomik durumunda değilse, kaslar sürekli yük altında kalır. Bu da bir süre sonra, boyuna göre tavanı alçak bir odaya kapatılan adamın durumunda olduğu gibi, dayanılmaz ağrılara yol açar.

Denge bozukluklarıyla uğraşan bir Amerikan tıp derneği, çene eklemlerindeki bozukluğun “beden bu dertten kurtulamadığından, en zor fiziksel gerilimlere” yol açabildiğini belirtmektedir. İncinmiş organlarımızı hareket ettirmeden durabiliriz, fakat çene eklemleri ve onlara bağlı kaslar gece gündüz hareket halindedir.

Çene eklem ve kasları üzerindeki böyle devamlı stresin sonuçları üzerinde yorum yapan çene eklemi rahatsızlıkları konusunda otorite sayılan New York’lu dişçi Harold Gelb şunları yazıyor: “Bu stres, zaten gergin durumda olan baş, boyun ve omuz kaslarının şiddetle kasılmasına yol açar. Gergin durumları bu kaslardaki kan dolaşımına belirli ölçüde engel olur ve dolaşımın en bozuk olduğu yerlerde oluşan metabolik artıklar dokunun içinde “tetik” noktaları meydana getirir. Bu noktalar bedenin herhangi bir yerinde ağrılar başlatabilir. Örneğin omuzlarda oluşan böyle bir nokta, başta migren taklidi yapan şiddetli ağrılara neden olabilir .... Çenenin anormal duruşunun yol açtığı stres en çok, baş, boyun ve omuz dolaylarındaki dokuları etkilediğinden, belirtilerin en çoğu bu bölgelerde ortaya çıkar.”

Çene Eklemi Rahatsızlıklarının Nedenleri

Bu eklemlerin denkleşmemesine ne gibi durumlar yol açabilir? Bazen baş, boyun ya da çeneye gelen bir darbe buna neden olabilir. Hatalı çiğneme ve yutkunma alışkanlıkları da bunun sorumlusu olabilir. En sık görülen nedeni ise, alt ve üst dişlerin birbirine tam oturmamasıdır.

Diş gıcırdatmak, dişler arasında pipo tutup, kalem çiğnemek gibi zararlı ağız alışkanlıkları çene eklemlerindeki denkleşmeme durumunu daha da kötüleştirir. Ayrıca sıranın üzerine kambur gibi eğilmek veya tik halinde çeneyi alttan desteklemek de denk olmamayı artırabilir.

Amerikan Dişçiler Birliği, çene kasları ve eklemlerinin birlikte doğru çalışmamasının sık sık adale kasılmasına yol açtığını bildirmektedir. Adale kasılması, ağrılara, duyarlığa ve dokunun zarar görmesine neden olur. Zamanla eklem ve kasların kendileri de zarar görür ve doğru çalışma yetenekleri daha da engellenir. Bu da kasılmaların artmasına, şiddeti artan ağrılara ve daha büyük zarara yol açar.

Ne Yapabilirsiniz?

Çene eklemi rahatsızlığı nasıl durdurulabilir? Yüze nemli ve sıcak hava tutmak bazen ağrıları giderebilir. Bazı durumlarda belirli ilaçlar da yararlı olabilirse de, bunlar kısa süreli tedavilerdir. Bu rahatsızlıktan tam olarak kurtulabilmek için, çene eklemlerini ve bunlarla ilişkisi olan ligaman, kas, sinir v.b. gibi organları yükleyen kötü alışkanlıklar bırakılmalıdır. Ayrıca çenenin normal durumuna getirilmesi gerekebilir.

Özellikle zararlı bir alışkanlık da dişleri sıkmak veya gıcırdatmaktır. Çiğnemediği veya yutkunmadığı zamanlar, insanın dişleri normal olarak hafifçe aralık kalmalıdır. Oysa çene eklemi rahatsızlığı çekenlerin yüzde 40’ının, özellikle gece uyurken ve diğer zamanlarda dişlerini sıkma alışkanlığı vardır. Bu diş sıkma alışkanlığı genellikle ya duygusal bir gerilim, ya da dişlerin birbirine tam oturmamasından ileri gelir.

Diş sıkmayı engellemek için ne yapılabilir? Bazıları, buna yol açan duygusal gerilimlerini ya hafifletip ya da yok ederek bu alışkanlıktan kurtulabilmişlerdir. Dişçiler de, dişleri sıkmanın zararlı etkilerini giderebilmek için dişlerin üzerine, onların üst üste oturmasını sağlayan bir plaka takarak bazılarına yardımcı olabilmişlerdir. Genellikle geceleri takılan bu plastik aygıt, dişlerin uyumsuz şekilde birbiri üzerine gelmesini önler. Çoğu kez, bu aygıtı takar takmaz problem giderilir.

Çenelerinizdeki gerilimi azaltmak için alabileceğiniz bazı başka önlemler de var. Yazı masanızda çalışırken, sırtınızı kamburlaştırmayın ve telefonu çenenizle omuzunuzun arasında tutmayın. Çenenizin hareketleri gevşek ve kontrollü olsun. Kalemlerinizi kemirmeyin.

Dişçiniz Ne Yapabilir?

Eğer çene eklemi ağrısı çekiyorsanız, herhalde bir dişçinin tedavisine muhtaçsınız. Ağız kapalıyken dişlerin konumu çenenin pozisyonunu gösterdiğinden, dişçi belki dişlerin kavuşma tarzını değiştirmeye karar verebilir. Bunu, bazı dişleri doldurup belki de başkalarının şeklini geliştirerek yapar—buna dengeleme yöntemi denir. Bu, çeneyi doğru ve rahat bir pozisyona getirir. Dengeleme yöntemi vakit ister ve dişçi bu işte uzman olmalıdır, fakat bu, genelde hastaya acı vermeyen bir yöntemdir.

Sonuç çoğu kez şaşkınlık verecek kadar başarılı olur. Yukarıda adı geçen Robert, ısırma tarzının bu yöntemle ayarlanmasının sonucunu şöyle dile getirdi: “Birdenbire kendimi sanki tümüyle yeni dişlere sahip olmuşum gibi hissettim. Bunun en iyi tarafı ise, baş ağrılarım tamamıyla geçti.” Başka biri ise, şöyle haykırdı: “Bana, sanki yepyeni bir ağıza sahip olmuşum gibi geliyor.”

Çene eklemi rahatsızlığı olanların tedavisinde bu başarılar sağlandığı halde, bu sendrom hiç de tam olarak anlaşılmış değildir. Örneğin, belirtilere yol açan tam olarak nedir? Ayrıca çenelerinde ciddi dengesizlik olan bazı kişiler hiçbir rahatsızlık hissetmezken, hafif dengesizlik olan diğer kişiler neden şiddetli ağrılar çekiyor? Acaba kişilik farkı bunda bir rol oynuyor mu? Ayrıca, ağrılar nasıl vücudun asıl yerinde değil de başka yerlerinde duyuluyor?

Diş doktorları, bu ve benzeri soruların yanıtları üzerinde araştırmalar yapıp tartışıyorlar. Fakat insan bedeninin işlevini ve karmaşıklığını gayet iyi bilen Biri vardır. Bu Kişi, insanlığa acı ve sıkıntı veren tüm kusurları kaldıracağına söz vermiştir.—Vahiy 21:4.

Bu arada, çene eklemi rahatsızlığı çektiğinizden kuşkulanıyorsanız, büyük sahtekâr hakkında bilgisi olan bir dişçiye neden başvurmuyorsunuz? Belki size yardım edebilir.

[Dipnotlar]

[Sayfa 21’deki çerçeve]

Çeneniz Tam Yerine Oturmuyor Mu?

Aşağıdaki sorulara evet yanıtını veriyorsanız, çeneniz yerine oturmuyor olabilir.

1. Parmaklarınızı yüzünüzün iki yanına, kulaklarınızın tam önüne, yani çene eklemlerinizin varlığını hissettiğiniz yere koyun. Ağzınızı birkaç kez açıp kapayın. Eklemlerinizde bazı tıkırtı, çatırtı, patırtılar duyuyor musunuz?

2. Şimdi, her iki serçe parmağınızı nazikçe kulaklarınızın içine sokup, onları kulaklarınızın önüne doğru itin. Tekrar ağzınızı açıp kapatın. Çene kemiğinizin parmaklarınıza bastığını hissetmelisiniz. Acaba bir taraftaki basma, diğer taraftakinden daha mı fazladır? Ağrı veriyor mu?

3. Bazen ağzınızı açmakta zorluk çekiyor veya ağzınızı iyice açtığınızda ağrı hissediyor musunuz?

4. Çene, yüz ve kulaklarınızın etrafında bir hassasiyet ya da ağrı duyuyor musunuz?

5. Çiğnerken veya esnerken ağrı duyuyor musunuz?

6. Uyurken dişlerinizi sıkıyor ya da gıcırdatıyor musunuz? (Bunun belirtisi, uyandığınızda çenenizde duyduğunuz acı veya yorgunluktur.)

7. Çeneniz kilitlendiğinden, ağzınızı açıp kapayamadığınız oluyor mu?