Yiyecekleriniz Ne Kadar Besleyici?
Yiyeceklerinizi nasıl seçiyorsunuz? Yiyecek satın alırken hangi faktörler sizi etkiliyor? Çekici ambalajlar mı? Fiyat mı? Hazırlama kolaylığı mı? Reklamlardaki inandırıcı iddialar mı? Ya da sadece yiyeceklerin görünüş ve lezzetleri mi? Yaptığınız seçimlerin doğruluğu, besleyici yiyecekler mi yoksa abur cubur şeyler mi yediğiniz, sağlığınızın yarar mı yoksa zarar mı gördüğü konularında belirleyici olabilir.
YOKSULLUK, kötü beslenmenin temel bir nedenidir. Birçokları yiyecekleri olağan bir şey olarak kabul ederken, diğer milyonlarca insan ise, ender olarak besleyici bir yemek yer. Altı çocuk babası Brezilyalı bir duvarcı, “evimizde ne bulursak onu yeriz” dedi. Kastettiği şeyler genellikle bayat ekmek, açık bir kahve ya da pirinç ve kuru fasulyedir. Gerçekte, Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Teşkilatının bir raporuna göre, dünya nüfusunun yüzde 20’si açlık çekmektedir. Bazı Afrika ülkelerinde geniş çapta kıtlıklar görülmekle birlikte, Asya’daki açların sayısı çok daha fazladır. Bildirildiğine göre, Amerika Birleşik Devletlerinde dahi, nüfusun yüzde 12’si, yani 30 milyon insan yeterli yiyeceğe sahip değildir.
Yetersiz beslenme sadece sağlığa zarar vermez, öldürücü de olabilir. Araştırmacı William Chandler şöyle diyor: “Çocukların beslenmesiyle ilgili yanlış alışkanlıklardan kaynaklanan kötü beslenme, bizzat kıtlıkların neden olduğu ölümlerin 10 mislinden daha fazla cana mal olmaktadır. İshale bağlı su kaybı ile birlikte kötü beslenme, dünyada en önde gelen ölüm nedenidir.” UNICEF (Birleşmiş Milletler Çocuk Fonu) ise şunları bildiriyor: “Şimdiye kadar hiçbir salgın hastalık, hiçbir su baskını, hiçbir deprem ya da savaş, bir haftada 250.000 çocuğun hayatına mal olmadı.” Oysa, adı geçen BM kuruluşuna göre, tüm dünyada kötü beslenme ve onun sonucu olan hastalıklar nedeniyle bu kadar çocuk ölmektedir. Gerçekte, kötü beslenmenin neden olduğu zararlar ölçülemez niteliktedir. Öğrenme yeteneği azalır, işgücü zayıflar, iş üretimi ve kalitesi düşer.
Bununla birlikte, uygun yiyeceklerin yeterli miktarda alınmasıyla, yetersiz beslenme ve yan etkileri olan kansızlık ve diğer rahatsızlıklar yenilebilir. Okullarda verilen öğle yemekleri ve aşevleri gibi devlet yardımları bazı bölgelerde beslenme yetersizliğini hafifletebilir, fakat UNICEF yetkililerine göre ishal, zatürree ve kızamıktan kaynaklanan çocuk ölümlerini azaltmak için yılda 25 milyar ABD doları (yaklaşık 1.000 trilyon Türk lirası) gerekmektedir. Bazıları, ‘çok para’ diyebilir. Fakat raporlara göre bu para, Amerikalıların bir yılda spor ayakkabılarına Avrupalıların da şaraba harcadıkları miktarlara eşittir. Mücadele gerektiren bir başka konu da, israfı azaltmaktır. Tahminen 32 milyon Brezilyalı aç olduğu halde, Brezilya Tarım Bakanlığı, “nakliyat ve depolamadaki [1,5 milyar ABD doları—yaklaşık 60 trilyon Türk lirası tutarındaki] mahsul kayıpları nedeniyle ülkenin tarımsal üretiminin yüzde 18 ila 20’sinin ziyan olduğunu” bildiriyor. Birçok ülkede tarım, sulama, depolama ve nakliyat konularında ciddi sorunlar bulunmaktadır. Buna rağmen, dünya hâlâ herkes için bol yiyecek sağlayabilir. O halde, ailenizin beslenme sorununu nasıl en iyi şekilde ele alabilirsiniz?
Mesele Sadece Para Değil
Gelişmekte olan ülkelerdeki insanlar, genellikle iki ya da üç işte çalışarak ailelerini besleyebilmektedirler. Brezilya’da her yıl 1,5 milyon kişi, ailelerini ya da dostlarını bırakarak iş ve yiyecek aramak üzere büyük şehirlere göç eder. İnsanların sağlıkları belirli ölçüde yediklerine bağlıdır; yine de bütçelerin büyük bir bölümü giyime, ev kirasına ve ulaşıma harcanır.
Neyse ki, pirinç, fasulye, patates, manyok ve muz gibi sıradan yiyecekler biraz et ve balıkla desteklendiğinde dünyanın her yerinde ailelerin temel besin kaynaklarını oluşturur. Brezilyalı besin uzmanı José Eduardo de Oliveira Dutra şunları belirtti: “Fasulye ve pirinç, besin değeri çok yüksek olan bir ikilidir. Böylesine basit ve ucuz besin maddeleriyle [ülkedeki] açlığı sona erdirmek mümkündür.” Evet yaşadığınız yerde ucuz ve besleyici yiyecekler bulunabilir. Ya da yiyeceklerinizin bir kısmını siz bile yetiştirebilirsiniz.
Yeterli paranız olabilir; ancak, onu aileniz için besleyici yiyeceklere harcıyor musunuz? Yoksa zekice hazırlanmış ısrarlı reklamlardan etkilenerek, tatlı veya abur cubur yiyecekleri tercih ediyor, böylece protein, mineral ve vitamin ihtiyacınızı ihmal mi ediyorsunuz? Lezzetli olması sağlığa yararlı olmasından daha mı çekici geliyor? The World Book Encyclopedia şunları yazıyor: “İyi bir sağlığa kavuşmak ve onu korumak için, insanlar kendi vücutları ve onun nasıl çalıştığı hakkında temel bilgiye sahip olmalıdır. Ancak o zaman, sağlıklarına neyin yarar ya da zarar vereceğini bilebilirler. Sağlık hakkında bilgi sahibi olmak, herkesin eğitiminin bir parçası olmalıdır.”
Gerçi sadece yemek için yaşamıyoruz, fakat yiyecekler yaşamımızın çok önemli bir parçasıdır. Mukaddes Kitap şu sözlerle, yemek yemenin gayretli çalışma için bir ödül olduğundan bahseder: “Hem de her adamın yiyip içmesi, ve bütün emeğinden iyilik görmesi Allahın vergisidir.” (Vaiz 3:13) Sağlığa yararlı yiyecekleri değerli ve gerekli görüyor musunuz? Öyleyse, lütfen uygun beslenmenin size ve ailenize nasıl yarar sağlayacağını ele alan bundan hemen sonraki makaleyi inceleyin.