Ağız Kokusuna Karşı Ne Yapabilirsiniz?

Ağız kokusunun yetişkin nüfusun yüzde 80’inden fazlasını zaman zaman rahatsız eden, dünyadaki en yaygın şikâyetlerden biri olduğu söyleniyor. Ağız kokusu, mahcup olmaya, düş kırıklığına ve üzüntüye neden olabiliyor.

TIPTA yaygın olarak halitosis diye bilinir. “Nefes” anlamına gelen Latince halitus sözcüğünden gelir; -osis soneki anormal bir duruma atfeder. Bazıları bunu nefes kokusu diye de adlandırır. Genelde ağız kokusu olarak bilinir.

Ağzınız kokuyor mu? Başka insanlardaki ağız kokusunu saptamakta hiç zorluk çekmeyebilirken, kendinizinkini fark etmeniz olanaksız olabilir. American Dental Association’ın bir yayını olan JADA, kendi ağzımızdaki kötü kokuya alışma eğiliminde olduğumuzu, hatta “ağzındaki koku aşırı derecede kötü olan kimselerin dahi durumlarının farkında olmayabileceklerini” açıklıyor. Bu nedenle, çoğumuz, ancak başka biri dikkatimizi buna çektiğinde kendi ağız kokumuzu fark ederiz. Ne kadar utandırıcı bir durum!

Bunun yaygın bir sorun olması teselli sağlamıyor. Ağız kokusu genellikle rahatsız edici sayılır ve hoş görülmez. Bazı durumlarda ciddi duygusal yaralara bile neden olabilir. Tel Aviv Üniversitesinin (İsrail) Ağız Mikrobiyolojisi Laboratuvar başkanı Dr. Mel Rosenberg şunları açıklıyor: “Ağızdaki kötü koku, ister gerçek olsun, isterse de öyle algılanmış olsun, kişinin toplumdan soyutlanmasına, boşanma davalarına, hatta intihar düşüncesine yol açabilir.”

Ağız Kokusu Hakkında Neler Biliniyor?

Tıp alanındaki uzmanlar, uzun zamandan beri ağız kokusunu, bozuk sağlığın olası bir göstergesi olarak kabul ettiler. Bu nedenle, eski zamanlardan beri doktorlar, insan ağzına özgü kokuları incelediler.

Yaklaşık iki yüzyıl önce, tanınmış Fransız kimyacı Antoine-Laurent Lavoisier, insan nefesinin öğelerini araştırmak üzere bir nefes inceleme aygıtı icat etti. O zamandan beri bilim adamları daha ileri modeller geliştirdiler. Bugün, Kanada, İsrail, Japonya ve Hollanda’daki laboratuvarlar, ağızdaki rahatsız edici kokular düzeyini ölçen halimetre (nefes ölçer) denen aygıtı kullanıyorlar. Yeni Zelanda’da bilim adamları, yapay ağızlar olarak da bilinen plak üretim istasyonları oluşturdular. Bunlar, tükürük, plak, bakteri ve hatta kötü kokuyla, insan ağzındaki tipik ortamın birer kopyasıdır.a

Bilim adamları, modern teknolojinin yardımıyla nefesimiz hakkında çok şey öğrendi. Örneğin Scientific American dergisine göre, “araştırmacılar şimdiye kadar, normal insan nefesinde, yaklaşık 400 kadar uçucu organik madde saptadı.” Bununla birlikte, bu maddelerin hepsi rahatsız edici kokular üretmez. Ağız kokusunun başlıca sorumluları, hidrojen sülfür ve metil tiyoldür. Bu gazların nefesimize bir kokarcanın kokusuna benzer bir koku verdiği söylenmiştir.

İnsan ağzı, 300’den fazla bakteri türünün barındığı bir yerdir. Tufts University Diet & Nutrition Letter şunları söylüyor: “Ağız karanlık, sıcak ve nemli olma özelliğiyle kokuya neden olan bakterilerin gelişmesi için mükemmel bir ortam oluşturur.” Fakat ağız kokusunun başlıca sorumluluğu yalnızca dört tür bakteriye aittir. Onlar ağzınızda yaşıyor, fakat büyük olasılıkla henüz onları isimleriyle bilmiyorsunuz. Onlar, Veillonella alcalescens, Fusobacterium nucleatum, Bacteroides melaninogenicus ve Klebsiella pneumoniae’dır. Bunlar yiyecek parçalarıyla, ölü hücreler ve ağızdaki diğer maddelerle beslenirler. Bu bakteriyel faaliyet sonucunda berbat kokulu gazlar oluşur. Bu süreç, çöplerin çürümesi sırasında olanlara benzer. Yerinde olarak, J Periodontol dergisi şunları açıklıyor: “Vakaların büyük çoğunluğunda, mikrobik çürümenin [organik maddenin ayrışmasının] sonucu olarak, halitosis ağzın içinde ortaya çıkar.” Bu süreç durdurulamazsa, diş çürümelerine ve dişeti hastalıklarına yol açabilir.

“Günaydın! Nefesiniz Ne Durumda?”

Ağızdaki bu çürüme süreci uykuda hızlanır. Neden? Ağız gündüzleri bakterileri silip süpüren oksijence zengin ve biraz asitli tükürükle sürekli yıkanır. Fakat, uyku sırasında tükürük üretimi normal oranının 1/50’sine kadar düşer. Bir dergide belirtildiğine göre, kuru bir ağız, kötü bir tadın eşliğinde meşhur “sabah nefesi”ni oluşturan “1 milyar 600 binden fazla bakteri için durgun bir gölettir.”

Uyanıkken de stres nedeniyle tükürük akışı azalabilir. Örneğin, heyecanlı bir konuşmacının, konuşurken ağzı kuruyabilir, sonuçta ağzında kötü bir koku oluşabilir. Ağız kuruluğu ayrıca birçok hastalığın yan etkisi ya da belirtisidir.

Fakat ağız kokusu her zaman ağızdaki bakteriyel faaliyetin sonucu değildir. Gerçekten de, ağızdaki kötü koku çoğunlukla çeşitli rahatsızlık ve hastalıkların bir belirtisidir. (22. sayfadaki çerçeveye bakın.) Bu nedenle, açıklanamayan inatçı bir ağız kokusu olduğunda en iyisi tıbbi yardım aramaktır.

Ağız kokusu mideden de kaynaklanabilir. Fakat yaygın inanışın aksine bu ender görülür. Çoğu zaman, akciğerlerden ağzınıza bazı hoş olmayan kokular gelir. Nasıl? Sarmısak ve soğan gibi bazı yiyecekler sindirildikten sonra kana geçerek akciğerlere taşınırlar. Sonra bu kokular solunum sistemi aracılığıyla ağız ve buruna gelir; buralardan da dışarı verilir. Health dergisine göre, “araştırmalar, sarmısak dişinin ayak tabanına sadece sürtülmesiyle veya çiğnemeden yutulmasıyla dahi insanların sarmısak kokan bir nefese sahip olduğunu göstermiştir.”

Alkollü içecekler de kanınızı ve akciğerlerinizi alkol kokusuyla dolduracaktır. Bu durumda, durumun düzelmesi için beklemekten başka yapabileceğiniz fazla bir şey yoktur. Bazı yiyeceklerin kokusu vücudunuzda 72 saat kadar kalır.

Ağız Kokusu Nasıl Önlenir?

Ağız kokusu, yalnızca şeker türü bir ferahlatıcıyla düzeltilemez. Ağız kokusunun çoğunlukla ağızdaki bir bakteriyel faaliyetin sonucu olduğunu unutmayın. Ağızda kalan minik yiyecek artıklarının, milyonlarca bakteri için bir ziyafet olduğu her zaman hatırlanmalıdır. Bu nedenle, ağız kokusuyla mücadele etmenin önemli bir yolu, ağzınızı temiz tutarak bakteri sayısını azaltmaktır. Bu, dişleri yiyecek parçacıklarından ve plaktan düzenli olarak temizlemekle yapılır. Nasıl? Dişlerinizi yemeklerden sonra ve yatmadan önce fırçalamanız önemlidir. Ancak diş fırçalama, önlemlerden sadece biridir.

Fırçanın erişemeyeceği diş yüzeyleri vardır. Bu nedenle, günde en az bir defa diş ipi kullanmak çok önemlidir. Uzmanlar bakteriler için gözde bir saklanma yeri ve üreme alanı olan dili de hafifçe fırçalamayı öneriyorlar. Ayrıca bir diş hekimi tarafından belirli aralıklarla muayeneler yapılması ve diş taşlarının temizlenmesi gerekir. Bu adımlardan herhangi birinin atlanması ağız kokusu ve zamanla da diş ve dişeti hastalıklarıyla sonuçlanabilir.

Ağzınıza ferahlık sağlamak üzere ayrıca alınabilecek bazı geçici önlemler de vardır. Su için, şekersiz sakız çiğneyin, yani ağzınızda tükürük akışını artıracak bir şeyler yapın. Tükürüğün, bakterileri giderip barınmalarına elverişli olmayan bir ortam oluşturan doğal bir ağız gargarası işini gördüğünü unutmayın.

Ağız bakımında kullanılan ticari amaçlı ağız sıvıları yararlı olabilir; fakat son yapılan araştırmalar, ağız kokusuyla mücadele ederken tamamıyla bunlara güvenmemeniz gerektiğini gösteriyor. Aslında, alkol içeren ağız sıvılarıyla sık sık gargara yapmak ağızda kuruluğa neden olabilir. Ağzı çalkalamakta kullanılan en etkili sıvı ürünlerden bazıları ağızdaki plakı sadece yüzde 28 oranında azaltır. Bu nedenle en beğendiğiniz ağız bakım sıvısıyla ağzınızı iyice çalkaladıktan sonra, ağzınızda, başlangıçtaki bakteri miktarının yüzde 70’inden fazlası hâlâ bulunuyor olabilir. Consumer Reports dergisi, bir dizi deneyle, ağzın, ‘bir ağız sıvısıyla çalkalanmasından sonra, 10 dakika ile bir saat arasında değişen bir sürede tipik ağız kokusunun yeniden ortaya çıktığını’ açıklıyor. Birçok ülkede sadece reçeteyle alınabilen daha etkili ağız sıvıları bile plakı yalnızca yüzde 55 oranında azaltıyor. Birkaç saat içinde, bakteriler önceki sayılarına ulaşıyor.

Ağız kokusunu önleme konusunda kayıtsız bir tutumdan kaçınılması gerektiği açıktır. Aksine, ağzınıza ve dişlerinize, sürekli bakıma ihtiyacı olan değerli aletler olarak davranmalısınız. Sorumluluk sahibi marangoz ve teknisyenler, her iş gününün sonunda belli bakım yöntemleri uygulayarak aletlerini, paslanmaya, çürümeye ve diğer zararlara karşı korurlar. Dişleriniz ve ağzınız, insan yapımı herhangi bir aletten daha değerlidir. Öyleyse onlara layık oldukları bakımı ve özeni gösterin. Bunu yapmakla, ağız kokusunu ve beraberinde gelen düş kırıklığıyla mahcubiyet duygusunu da azaltmış olacaksınız. Daha da önemlisi ağzınız daha temiz ve daha sağlıklı olacak.

[Dipnotlar]

[Sayfa 22’deki çerçeve]

Ağız Kokusunun Nedenleri

Ağız kokusuna neden olabilen birçok durum, hastalık ve alışkanlık arasında şunlar sayılabilir:

Bronşit

Kronik gastrit

Diyabet

Alkollü içecekler içmek

Ağız kuruluğu

Ampiyem

Geğirmeler

Dişeti hastalığı

Hiatus fıtıkları

Böbrek yetmezliği

Karaciğer hastalığı

Âdet görme

Ağız yaraları

Ovülasyon (Yumurtlama)

Ağız temizliğinin yetersizliği

Sinüzit

Tütün kullanmak

Bazı kanser türleri

Bazı ilaç türleri

Diş çürümesi

Tüberküloz

Ağız içi cerrahi müdehalelerden kaynaklanan yaralar

[Sayfa 24’teki çerçeve]

Dilinizin De Özene İhtiyacı Var

En yakın aynaya gidin ve dilinize iyice bir bakın. Sayısız ince yarıkla kaplı, değil mi? Bu doğaldır. Ancak dilinizin yüzeyindeki bu yarıklar milyonlarca bakteriye sığınak olabilir. Kendi hallerine bırakılırsa, bakteriler inatçı bir ağız kokusu ve başka sağlıksız durumlar yaratabilir. Fakat insanlar ağız temizliği yaparken çoğunlukla dili ihmal ederler.

Diş hekimleri, ağız kokusuna bir çare olarak, dilin üst yüzeyinin yumuşak kıllı bir diş fırçasıyla düzenli fırçalanmasını öneriyorlar. Bazı uzmanlar, bir dil kazıma aleti öneriyorlar. Hindistan’da insanlar nesillerdir ağız kokusundan kurtulmanın bir yolu olarak dil kazıyıcıları kullanırlar. Bu aletler yıllar önce metalden yapılırdı, bugün ise plastik kazıyıcılar daha yaygındır. Bazı yerlerde bu alete sahip olmak için diş hekiminize danışmak gerekebilir.

[Sayfa 23’teki resimler]

İyi bir ağız temizliği hem diş ipliği kullanmayı hem de dili ve dişleri fırçalamayı içerir

[Sayfa 21’deki resim tanıtım notu]

Life