Hiç Yeşil Bir Işıltı Gördünüz mü?

GÜZEL bir günbatımını uzun uzun seyrederek bir güne daha veda etmek ne kadar hoştur! Güneş ışıkları Yer’in atmosferinden geçerken görülen tatlı kızıllık bir renk cümbüşü oluşturur. Bu soluk kesen olaya eşlik eden sıradışı bir olgu yeşil ışıltı olarak adlandırılır. Bu zümrüt renkli ışık patlaması, koşullar uygunsa günbatımının son anında ortaya çıkar. Mavi ışıltı denen daha ender bir olayın ise daha da güzel olduğu söylenir.

Bu renkli ışıltılara yol açan nedir? Neden yalnızca bir an sürerler? Ve neden bu kadar ender görülürler? Bu soruları yanıtlayabilmek için önce güneş ışığı ile Yer’in atmosferi arasındaki etkileşim konusunda temel bir anlayışımız olmalı.

Yeryüzüne doğru akan güneş ışığı gökkuşağının tüm renklerini içerir. Işık Yer’in atmosferine girdiğinde, atmosfer dev bir prizma gibi iş görür ve ışığı saçar, yani dağıtır. Bununla birlikte, bir ışık dalgasının dağılma ölçüsü dalga boyuna bağlıdır.

Mavi ışığın dalgaboyu daha kısadır ve atmosfer çapında çok daha fazla saçılır. Havanın açık olduğu günler güneş ufkun iyice üstündeyken gökyüzünün mavi görünmesinin nedeni budur. Ancak, günbatımında olduğu gibi, güneş ufka yakınsa güneş ışığının gözlerimize ulaşmadan önce atmosferde daha fazla yol kat etmesi gerekir. Bunun sonucu olarak da, çok fazla saçılan mavi ışık bize ulaşamaz. Öte yandan, kırmızı gibi daha uzun dalgalar yoğun atmosferi daha kolay delip geçebilir. Bu da günbatımına alışılmış kızıl ya da turuncu rengini kazandırır.

Bununla birlikte, belirli koşullarda günbatımında yeşil ya da mavi bir ışıltı görülebilir. Bu nasıl olur? Güneşin son ucu da ufukta batarken güneş ışığı gökkuşağı gibi bir tayfa ayrılır. Tayfın altında kırmızı, üstünde ise mavi ışık belirir. Güneş alçaldıkça tayfın kırmızı kısmı ufkun altına düşer, mavi kısımsa genellikle atmosfere saçılır. İşte o anda görünür durumdaki son ışık parçacığı yeşil renkte ışıldayabilir. Neden yeşil? Çünkü ışıktaki başlıca renklerden biri de yeşildir.

Gök fazla kirliyse yeşil ışıltı çok ender görülür, mavi ışıltı ise yalnızca atmosferin olağanüstü bir parlaklıkta olması ve göz kamaştırıcı bir ışıltı oluşturmaya yetecek ölçüde mavi ışığın atmosferi delip geçmesi durumunda ortaya çıkar.

Eğer Uyan! dergisinin diğer sayılarından edinmek isterseniz lütfen, PK 1168 Karaköy, 80007 İstanbul adresine yazın.

[Sayfa 32’deki resim tanıtım notu]

Günbatımı: ©Pekka Parviainen/SPL/Photo Researchers