Kartal “Yuvasında” Yıldız Doğumu

● YILDIZLAR nasıl doğuyor? Bazıları neden diğerlerinden daha büyük ve daha parlak? Hubble Uzay Teleskopu ile çekilmiş bir dizi fotoğraf yıldız oluşumunu nefes kesen şekilde gözler önüne serebiliyor. Bu benzersiz süreç Samanyolu Gökadamızdaki bir gaz ve toz bulutu olan Kartal bulutsusunun ortasında gerçekleşiyor.

Yeryüzünden yıldızları gözleyenlere göre, Kartal bulutsusu kanatlarını germiş pençelerini gösteren bir kuşa benziyor. Arizona (ABD) Eyalet Üniversitesinden astronom Jeff Hester ve meslektaşları özellikle pençe bölgelerini görüntülemekle ilgileniyorlar. Her bir pençe fil hortumunu andıran dikey sütunlar oluşturuyor. Burada morötesi ışınım hidrojen moleküllerini iyonlaştırıyor, yani elektronlarını çözüyor.

Hubble fotoğraflarıyla yapılan gök haritası, sütunların uçlarından uzanan parmağa benzer düzinelerce küçük oluşumun varlığını ortaya koyuyor. “Parmak uçlarında” sıkışan gazlar kürecikler oluşturuyor; bunların içinde yıldızlar, hatta bazı gökbilimcilerine göre, gezegenler bile gelişebilir. Ne var ki yeni oluşumların büyümesi, bulutsunun daha önce oluşturduğu yüze yakın güçlü genç yıldızdan gelen gaz akımları tarafından engelleniyor. Bu genç yıldızların en parlağı bizim Güneşimizden 100.000 kat daha parlak olabilir, sıcaklığı ise güneşin sıcaklığının 8 katını aşabilir. Anlaşılan, bu genç yıldızların yaydığı ışınım, bulutsunun daha düşük yoğunluktaki bazı kısımlarının aşınmasına neden olmuştur. Fotoevaporasyon denen bu süreç, yeni oluşan yıldızların yutacağı maddeyi bulutsudan alıp götürerek yıldız oluşumunu zorlaştırabilir. Resimlerde uçup giden gaz, gaz ve toz sütunlarından yükselen buhara benziyor.

Bu gaz küreciklerinden birinin parlamaya başlayabilmesi için kütlesi, nükleer tepkimeler başlatabilecek büyüklükte olmalı. Bilim adamlarının tahminlerine göre, büyüklüğü Güneş’in büyüklüğünün en azından yüzde 8’i kadar olmalıdır. Üstelik, ışığın dışarı sızabilmesi için küreciği saran toz zerreciklerinden yeterli bir miktarın da uzaklaştırılması gerekiyor. Öte yandan, kürecik parlamaya başlayacak kadar büyümezse, kahverengi cüce denen koyu renkli bir gaz topuna dönüşebilir. Yakın zamanlarda gökbilimciler ayırt edilebilen ilk kahverengi cüceyi keşfettiler.

Kartal Bulutsusundaki toz bulutlarının fırtınalı günlerdeki yağmur bulutlarına benzemesi sizi yanıltabilir ve onların çok büyük olmadığını düşünebilirsiniz. Gerçekte her bulut sütunu o kadar uzun ki, bir ucundaki bir ışık parlaması bulutun öbür ucuna ulaşabilmek için yaklaşık bir yıllık bir yolculuk yapmalıdır. Aynı zamanda, resimdeki her “küçük” küreciğin büyüklüğü bizim Güneş Sistemimizinkine yaklaşır. Üstelik, Kartal bulutsusu bizden o kadar uzak ki ondan gelen ışığın bize ulaşması, saniyede 300.000 kilometrelik hıza rağmen, 7.000 yıl alıyor. Bu, bizim, bulutsuyu ancak onun insan yaratılmadan önceki haliyle gördüğümüz anlamına geliyor.

Gökbilimciler Oriyon gibi başka bulutsularda da yıldız oluştuğunu gözlemliyorlar. Ancak, oradaki yıldız oluşum sürecini net bir şekilde gözlemlemek için görüş açısı elverişli değil. Yıldızlar doğduğu gibi ölüyorlar da—bazıları yanarak, başkaları süpernova patlamasında yok olarak veya çekim gücünün etkisi altında çöküp kara deliklere dönüşerek. Evrenin Yaratıcısı Yehova Tanrı yıldızlarla ilgileniyor; çünkü O yıldızların her birine isim verdi ve onların sayısını biliyor. (İşaya 40:26) Yıldız kartalın “yuvası” ise, Tanrı’nın “ışığa şekil vermek” ve izzette birbirinden farklı yıldızlar yaratmak için kullandığı bazı yolları gösterebilir.—İşaya 45:7; I. Korintoslular 15:41.

[Sayfa 15’teki tam sayfa resim]

[Sayfa 14’teki resim tanıtım notu]

J. Hester ve P. Scowen, (AZ State Univ.), NASA