Alpler’deki Ulusal Parkların Güzelliği

HIZLA akan kristal berraklığındaki su, rüzgârda yaprakların çıkardığı hafif hışırtı, yukarda bulutsuz bir gökyüzü, ağaçların arasından süzülen güneş ışığı. Bunlar bizi karşılayan güzel görüntü ve sesler; üstelik muhteşem bir günün daha başında olduğumuzdan da eminiz. Acaba neredeyiz? Bulunduğumuz yer, Fransa’nın Dauphiné Alpler’indeki Écrins Ulusal Parkıdır.

Ailefroide’daki parkın girişlerinden birinde, ormanın etrafındaki tabelalar, parkta kamp kurmak ve ateş yakmak gibi bazı şeylerin yasak olduğunu gösteriyor. Çöpümüzü evimize götürmemiz isteniyor ve orada yaşayan hayvanları çoğu kez korkuttuğu ya da rahatsız ettiği için köpek getirmenin yasak olduğunu anlıyoruz.

Kuruluş Amaçları

Peki ulusal bir park tam olarak nedir ve hangi amaca hizmet eder? Türünün ilki olan Yellowstone Ulusal Parkı, Amerika Birleşik Devletlerinin Wyoming eyaletinde 1872’de kuruldu. O zamandan beri her kıtada birçok park kuruldu. Fransa’da yedi ulusal park var; bunlardan üçü Fransa’dan Avusturya’ya yay şeklinde uzanan Alpler’de yer alır. Avrupa’daki ilk ulusal park, İsviçre’de Graubünden (Grisons) kantonunda 1914 yılında kuruldu. Daha sonra, 1922’de İtalya’da Gran Paradiso Ulusal Parkı açıldı. Alp sıradağlarında yer alan diğer parklar arasında, Almanya’da Berchtesgaden, Avusturya’da Hohe Tauern, İtalya’da Stelvio ve Slovenya’da Triglav bulunur. Fransa’nın ilk ulusal parkı Vanoise 1963’te kuruldu.

Ulusal parkların başlıca kuruluş amacı doğal bitki örtüsünü ve hayvanları korumaktır. Şunu da belirtmek gerekir, ulusal nitelikte olmadığı halde aynı amaca yönelik başka birçok park vardır. Bunlar arasında Fransa’da Vercors Bölgesel Parkı ve Avusturya’da Karwendel Arazisi bulunur. Bununla birlikte ulusal parklar, bekçilerine belirli bir yetki sağlayan özel bir statüye sahiptir. Onların, park kurallarına uymayanları cezalandırma yetkisi vardır. Örneğin, İsviçre’de parka köpek getirmenin cezası 500 İsviçre frangını (350 Amerikan doları) bulabilir.

Belki bazıları bunun çok fazla olduğunu düşünür. Fakat belirli yasakların ve cezaların nedenleri var. Bunları ele alalım. Bir keresinde, güneydoğu Fransa’da Maritime Alpleri’nde Mercantour Ulusal Parkındayken küçücük bir yavru elik’le karşılaştık. Tek başına ve tamamen çaresiz görünüyordu. Yine de ona dokunmadık, çünkü kokumuzun annesinin onu geri kabul etmesine engel olabileceğini düşündük. Fakat bir de yanımızda köpek olduğunu düşünün! Özellikle köpek havlamaya başlamış olsaydı, zavallı elik korkudan dehşete kapılırdı.

Bu, bekçilerin park polislerinden başka bir şey olmadığı anlamına mı geliyor? Tabii ki değil. Mercantour Parkında karşılaştığımız bekçi, bir elik sürüsünün az önce, yeni yağan karda iz bırakarak geçtiği yeri bize gösterdi. Toynaklarının bıraktığı izlerin şekline dikkat çekti. Bu olay, parktaki doğal dengeyi korumanın yanı sıra, bekçilerin bilgi verme ve öğretme konusundaki rolünü takdir etmemize yardımcı oldu.

Doğadaki Yaban Hayvanlarının Çeşitliliği

Yolumuzun daha ilerisinde, uzak bir tepede buzkarla (neve) kaplı bir alanda zıplayan eliği görüyoruz. Ayrıca, taşlık yamaçlarda oynaşan iki Alp marmotu da gözümüzden kaçmıyor. Bu Alp marmotlarından bazıları insana şaşırtıcı ölçüde alışık; biraz yiyecek bulma umuduyla, trekking yapanların yanına yaklaşıyorlar.

Alp parklarından bazılarında Alp dağkeçisi sürüleri yaşar. En fazla İtalya’nın Gran Paradiso parkında bulunuyorlar. Birkaç tanesini Mercantour’da görünce heyecanlandık. Güneydeki bu Alp parkı hayvan yaşamı açısından zengindir. Avrupa yaban koyunu ortalıkta serbestçe gezinir ve son yıllarda kurtlar yeniden ortaya çıkmıştır. Yine de, kurtlar patikaların yakınına gelmeye pek cesaret edemediğinden ve insanlardan kaçtıklarından ziyaretçilerin endişelenmesine gerek yoktur. Eskiden İsviçre Alpleri’nde ayılar da gezinirdi, fakat görülen son ayı 1904’te öldürüldü. Batı Avrupa’da, Fransa ve İspanya sınırında Pireneler’de, kuzey İspanya’da Cantabria Dağlarında ve orta İtalya’da Abruzzi Ulusal Parkında boz ayılar görülebilir. İsviçre Ulusal Parkında ise, bazen çok sayıdaki erkek geyikten birinin böğürmesini duyabilirsiniz.

Bununla birlikte büyük hayvanlardan başka, ziyaretçilerin hoşuna giden ermin, kışın beyaza dönüşen kar tavşanı, tilki, marmot, sincap gibi çok sayıda küçük hayvan vardır. Bu bölgelerde ayrıca, gözalıcı kelebeklerin ve çalışkan karıncaların da aralarında olduğu sayısız böcek çeşidi barınır. Kuş meraklıları da kesinlikle düş kırıklığına uğramaz. Gökte süzülen bir kartal, hatta İsviçre Ulusal Parkında, Vanoise ve Mercantour parklarında başınızın üstünde bir karakuş, yani sakallı akbaba bile görebilirsiniz. Böcek arayan bir ağaçkakanın ağaç gövdesine vurduğu gagasının kendine has sesi de sık duyulan sesler arasındadır. Birçok insan bu dağ sakinlerinin Alpler’de kışı nasıl geçirdiğini merak eder. Çetin koşullar hasta ve yaşlı olanları elerse de, hayvanlar çevreye iyi uyum sağlamıştır.

Alpler’in Bitki Örtüsü

Parklarda bitkiler bile koruma altındadır. Bu nedenle yolumuzun kenarındaki göz alıcı turuncu zambaklar da dahil, çiçekleri koparmak yasaktır. Belki nedenini merak edebilirsiniz. Ünlü edelvays, Alp kır lalesi, pas yapraklı orman gülü, gelin düğmesi ve bazı centinyan çeşitleri gibi birtakım bitkiler ender bulunur ve türlerini devam ettirmeleri için onları korumak çok önemlidir. Çiçek çeşitleri gerçekten etkileyicidir.

Doğanın güzelliği parkları süsleyen ağaçlarda da kendini gösterir. Avrupa melezi’nin altın rengi tonları sonbaharda ormanı süsler. Diğer taraftan İsviçre cembro çamı, genelde Avrasya göknar kargası olarak bilinen kuş için devamlı yiyecek stoku temin ederek sanki kışın şiddetine meydan okur gibidir. Bu kuş, çam tohumlarını kursağında ötelere taşır ve ileride kullanmak üzere gömer. Böylece çam ağacının, başka türlü ulaşamayacağı yerlere yayılmasına katkıda bulunur. Kuşkusuz, bütün bir günü çevremizdeki güzelliği seyrederek geçirebiliriz. Fakat dağ kulübesine zamanında ulaşmak istiyorsak tırmanmaya devam etmeliyiz.

Yürüyüşümüze devam ediyoruz ve fazla geçmeden geçişi daha zor bir patikaya ulaşıyoruz. Elik ormanda sanki bizi bekliyor ve birkaç fotoğraf çekebiliyoruz. Ancak bu güzel yaratıklar onlara doğru yöneldiğimizde kaçıyorlar; belli ki yaklaşmamızdan korkuyorlar. Tanrı’nın İşaya 11:6-9’da kayıtlı şu olağanüstü vaadi hakkında düşünüyoruz: “Kurt kuzu ile beraber oturacak, ve kaplan oğlakla beraber yatacak; ve buzağı ve genç aslan ve besili sığır bir arada olacak; ve onları küçük bir çocuk güdecek. Ve inekle ayı otlanacak; onların yavruları birlikte yatacak. . . . . Bütün mukaddes dağımda zarar vermiyecekler ve helak etmiyecekler.” Tüm dünyanın kısa bir süre sonra, insanlarla hayvanların korkusuzca birlikte yaşayacağı park benzeri uçsuz bucaksız bir cennet olacağı beklentisiyle seviniyoruz.

[Sayfa 13’teki resim]

Fransa Alpler’inde yaşayan bir elik

[Sayfa 14’teki resim]

Fransa’da Vanoise Ulusal Parkında tetikte bir Alp marmotu

[Sayfa 14’teki resim]

Fransa’da Mercantour Ulusal Parkında bir kartal

[Sayfa 15’teki resim]

Fransa Alpleri’ne tırmanan elikler

[Sayfa 15’teki resim]

Bir yavru elik

[Sayfa 16’daki resim]

Pas yapraklı orman gülü

[Sayfa 16’daki resim]

Sapsız domuzdikeni

[Sayfa 16’daki resim]

Hasekiküpesi

[Sayfa 16’daki resim]

Alp dağ keçisi

[Sayfa 17’deki resim]

Turuncu zambak

[Sayfa 17’deki resim]

Kırmızı zambak

[Sayfa 17’deki resim]

Mavi boğadikeni

[Sayfa 17’deki resim]

Alp marmotu