Baston Süsleme Sanatı

“BRİTANYA adalarının birçok yerinde, hobinizin baston süslemek olduğunu söylediğinizde insanların neyi kastettiğinizi anlamamaları beni her zaman şaşırtmıştır.” Bunlar baston süslemesinde uzman olan bir kişinin sözleridir.

Baston veya çoban değneği pek çok insanın bildiği eşyalardır. Baston süsleme sanatı, bu sıradan aletleri birer sanat eserine dönüştürür. Yüzyıllar boyunca, çobanlık ve çiftçilikle uğraşanlar bu çok ilginç sanatın büyük ustalık ve de büyük sabır istediğini gördüler. Baston süsleme sanatı neler içerir?

Ağacın Seçilişi

İlk iş ağacı seçmektir. Uygun ölçülere sahip her çeşit ağaç kullanılabilir: çakaleriği, elma, armut gibi. Çobanpüskülü de belirgin ve çekici budaklarından dolayı sık sık kullanılır. Fakat birçok süslemecinin tercihi fındık ağacıdır. Bazen bir ağacın dalından veya kökünden dar bir açıyla uzanan çıkıntılar olur. O zaman bütün bastonu, yani hem sapı, hem de gövdeyi tek bir parçadan yapmak mümkündür.

Gövdeyi kesmek için en uygun zaman hangisidir? Genelde ağaç uykudayken ve besisuyu akışı olmadığında. Bununla birlikte birçok süslemeci, ağacı bulur bulmaz, başkaları kapmadan kesmenizi öneriyor. Süslemeci iyi bir parça kestiğinden emin olduktan sonra, ağacın çatlamasını önlemek için kesilen kenarları boyamalı veya yağlamalıdır. Sonra ağaç kurutularak kullanıma hazır hale getirilir. Bu süreç iki yıl veya daha uzun bir zaman alabilir. Süslemeci ancak ağacı kullanılır hale getirdikten sonra oymaya başlayabilir.

Sapın Oyulması

Bastonun doğal bir sapı veya başı yoksa, süslemeci, sığır, koç veya keçi boynuzu kullanarak sap yapar. Bastonun gövdesi gibi, boynuz da genelde bir yılda kullanılır hale gelir. Sonra süslemeci mengene yardımıyla boynuzu istediği şekle sokar. Nesiller boyu, çobanlar demirci ocağının ateşini, kaynar suyu, tezek ateşinin korlarını ve parafin lambasının verdiği ısıyı kullanarak boynuza esneklik kazandırmaya çalıştılar. Boynuz bu işlemler sonucu, çobanın hayal gücüne ve yeteneklerine göre şekillenmeye hazır oluyordu. Süslemeci bastonun sapını bir çoban köpeğine, kuşa, alabalığa, sülün başına veya küçük bir hayvana benzetebilirdi.

Süslemeci boynuzu oyarken ayrıntılara büyük özen gösterir. Örneğin bir alabalık yapıyorsa, ilk önce sıcak demirle kuyruk ve yüzgeçleri şekillendirir, sonra yuvarlak bir zımba ile balığın derisindeki her pulu tek tek oyar. Gözler siyah sığır boynuzundan yapılabilir. Balığın gövdesini boyarken boya yerine mürekkep kullanılır. Ancak, bir kat mürekkep yeterli olmaz; ayrıca parlatılmış yüzeye mürekkep sürmek sıkıcı bir uğraştır. Yapılan son rötuş, rengini korumak için boynuzu verniklemektir.

Bitmiş Bir Sanat Eseri

Bir çelik cıvata, çivi veya tahta çiviyle boynuz gövdeyle birleştirilir. Süslemeci sonra bu sanat eserini ince çelik tel yumağıyla dikkatle ovarak parlatır ve en son olarak gövdeyi de vernikler. Deneyimli bir baston süslemecisi, kendisine yarışmada ödül kazandırabilecek bir alabalık yaparken, yüzgeçleri vs. kesmek, alabalığın pullarını işlemek, boyamak ve son rötuşları yapmak için yaklaşık 100 saat harcadığını belirtiyor.

Baston süslemenin uzun ve yorucu bir iş olduğuna şüphe yok. Fakat sonuçta gerçek bir sanat eseri elde edebilirsiniz; bu nedenle bazıları yaptıkları bastonlarla yarışmalara bile katıldılar. Durum ne olursa olsun, baston süsleme ustaları bu sanatın daha huzurlu bir dönemi hatırlattığını düşünüyorlar ve bu uğraşı modern yaşamın baskılarını ve gerginliklerini azaltan bir panzehir olarak görüyorlar.