Bir Robot Mars’ı Keşfediyor

AİLEM ve ben, Mars Pathfinder uzay aracını taşıyan roketin Florida, Cape Canaveral’daki rampadan fırlatılışını heyecanla izledik. Şunları merak ediyorduk: ‘Mars’a başarılı bir şekilde inecek mi? Sırada başka hangi yeni keşifler var?’

Pathfinder’ın başarısına ilişkin kaygı kısmen daha önce Mars’a Mars Observer ve Mars 96 tarafından yapılan ve başarısızlığa uğrayan iki uçuştan kaynaklanıyordu. Bunun yanı sıra, Pathfinder daha öncekilerin hepsinden zor bir iniş girişiminde bulunacaktı.

Uzay aracı Mars’ın atmosferine saatte yaklaşık 27.000 kilometre hızla girdi. Hızını azaltmak için paraşüt açıp, 98 metreye kadar alçaldıktan sonra daha da yavaşlamak için geri roketlerini ateşledi. Bu arada, uzay aracı için gazla doldurulmuş koruyucu hava yastıkları sağlanmıştı. Mars Pathfinder, 4 Temmuz 1997’de Mars’ın yüzeyine saatte 65 kilometre hızla çarptı.

İlk sıçrayışta uzay aracı yaklaşık 15 metre yüksekliğe zıpladı. Büyük bir plaj topu gibi yaklaşık 15 kere daha sıçradıktan sonra durdu. Hava yastıkları söndü ve içeri çekildi. Her ne kadar gerektiğinde kendisini dik konuma getirebilecek şekilde tasarlandıysa da, Pathfinder zaten dik olarak iniş yapmıştı. Sonunda çiçeğe benzeyen taçyapraklarını açtı ve bilimsel aletleri, radyo antenleri, güneş panelleri ve bataryaları olan Sojourner adındaki motorlu araç göründü.

Mars’ın İncelenmesi

Pathfinder’ın kamerası çok geçmeden çevredeki yer şekillerini inceledi. Ares Vallis, yani “Mars Vadisi” isimli bir bölgenin yakınlarındaki “Altın Ovaları” anlamına gelen Chryse Planitia isimli geniş bir düzlüğe yerleşmiş olan Pathfinder, Sojourner’ın yapacağı keşif için ideal olan, kayalık, engebeli bir yüzeyi ve uzak tepeleri ortaya çıkardı. Boyu 65 santimetre olan bu becerikli küçük robot, kamerasıyla görsel incelemeler gerçekleştirecek, bir spektrometre ile kayalardaki ve topraktaki kimyasal maddelerin miktarını ölçecekti.

Uçuşta görevli bilim adamları ve mühendisler Sojourner ile keşfe başladılar. Radyo dalgalarının Dünya’dan Mars’a ulaşması dakikalar sürdüğünden uçuş operatörleri Sojourner’ı doğrudan kullanamıyorlardı. Bu yüzden, Sojourner Mars arazisinin tehlikelerinden sakınmak için büyük ölçüde kendi yeteneğine güveniyordu. O bunu, yolu üzerindeki kayaların büyüklüğünü ve yerini belirlemek üzere lazer ışınları kullanarak yapıyordu. Sonra bilgisayarı onu, eğer kayalar yeterince küçükse üzerinden geçmesi ya da eğer çok büyükse başka yoldan gitmesi için yönlendiriyordu.

Macera ve Keşif

Gazete ve dergilerde, Pathfinder’ın Mars’ın yüzeyinden gönderdiği resimlerle birlikte çıkan haberler milyonlarca insan tarafından zevkle izleniyordu. Mars’tan yeni görüntüler ulaştıkça yeryüzündeki insanlar gezinen aracın yaptığı komik hareketlerle eğleniyordu; kayalık ve engebeli arazideki renk cümbüşü onlarda merak uyandırıyordu, ayrıca Mars’ın gökyüzündeki bulutlar ve günbatımı manzaraları onları büyülüyordu. Görevin ilk ayı boyunca, Pathfinder’ın Internet’teki Web sayfasına uzay aracının faaliyetleriyle ilgilenen insanlar tarafından 500 milyondan fazla defa girildi.

Pathfinder, bu uçuştan sorumlu bilim adamlarının beklentilerinin bile ötesinde bir bilgi seli oluşturdu. Bu, yaklaşık donma noktası olan 0 dereceden, çok soğuk olan -80 dereceye kadar değişen sıcaklıklarda çalışılarak gerçekleşti. Bu macera neler ortaya koydu?

Kameralar ve araçlar, kayaların, toprağın ve havaya yayılan tozun kimyasal bileşim, renk ve doku açısından çeşitliliğini keşfettiler; bu, Mars’ta karmaşık jeolojik süreçlerin gerçekleştiğini gösteriyordu. Çevre arazideki küçük kum tepeleri, kuzeydoğu rüzgârlarının başıboş kumları yığdığını doğruluyordu. Gökyüzünde, şafak vaktinden önce oluşan su buzu parçacıklarının meydana getirdiği bulutlar görüldü. Bulutlar yok olup şafak vakti geldiğinde, gökyüzü atmosferdeki ince tozdan dolayı kırmızımsı bir renk aldı. Zaman zaman kum fırtınaları, girdap oluşturan rüzgârlar ve toz, uzay aracına aldırmadan üzerinden geçti.

Mars Pathfinder, bize gerçek anlamda dünyada yaşanmamış bir deneyim kazandırdı. Amerika Birleşik Devletleri ve Japonya gelecek on yıl içinde Mars’a başka uçuşlar planlıyor. Mars Global Surveyor isimli uydu, başka bilimsel incelemeler yapmak üzere Mars’a ulaştı. Aslında robotlu uzay araçlarındaki kameralar sayesinde bu kızıl gezegeni turladıkça, Mars’ı daha da yakından tanıyacağız.

[Sayfa 26’daki resimler]

Kalkış

İniş

Mars’ta

[Tanıtım notu]

Tüm resimler: NASA/JPL