Kafkaslar “Dillerin Dağı”

KENDİNİZİ kocaman dağlık bir bölgede hayal edin. Burada birçok farklı ulus yaşıyor ve her birinin kendi dili var. Bazı köylerde insanlar komşu köyde yaşayanların konuştuğu dili bile anlamıyor. Bu durum ortaçağ coğrafyacılarını çok şaşırtmış olmalı. Onlardan biri bu bölgeyi, yani Kafkaslar’ı “dillerin dağı” olarak tarif etti.

Karadeniz ve Hazar Denizi arasındaki Kafkas Dağları boyunca uzanan bu bölge, kıtaları ve uygarlıkları buluşturan bir coğrafyadadır. Dolayısıyla bu bölge eski bir tarihe ve zengin bir kültür yapısına sahiptir. Burada yaşayan insanlar büyüklerine gösterdikleri saygıyla, dans tutkularıyla ve içten misafirperverlikleriyle tanınırlar. Fakat bölgeyi ziyaret eden birçok turiste göre Kafkasya’nın en etkileyici yanı, burada yaşayan çok çeşitli etnik gruplar ve dilleri. Gerçekten de İspanya toprakları büyüklüğündeki Kafkasya’da, Avrupa’nın aynı büyüklükteki herhangi bir bölgesinde konuşulandan çok daha fazla dil konuşuluyor.

Olağanüstü Çeşitlilik

Yunanlı tarihçi Herodotos, MÖ beşinci yüzyılda şöyle yazdı: “Kafkasya’da çok sayıda ve her türden millet var.” MS birinci yüzyılın başlarında başka bir Yunanlı tarihçi Strabon, bu bölgede 70 kabile olduğunu yazmıştı. Her kabilenin kendi dili vardı ve onlar, günümüzde Karadeniz’deki Sohum şehrinin yerinde bulunan Dioscurias şehrine ticaret yapmaya gidiyorlardı. Onlarca yıl sonra Romalı bilgin Yaşlı Plinius, Romalıların Dioscurias’ta ticaret yapabilmek için 130 tercümana ihtiyaç duyduklarını yazdı.

Kafkasya hâlâ 50’den fazla etnik gruba ev sahipliği yapıyor. Bu grupların her birinin kendi geleneği, hatta çoğunun yöresel kıyafeti, sanatı ve mimarisi var. Burada en azından 37 yerel dil konuşuluyor; bu dillerin bazıları milyonlarca kişi tarafından konuşulurken, bazıları sadece belirli köylerde kullanılıyor. Bölgede en çok farklı dilin konuşulduğu yer Rusya’nın Dağıstan Cumhuriyeti’dir; burada yaklaşık 30 etnik grup yaşıyor. Kafkasya’da konuşulan tüm bu dillerin, hem kendi aralarındaki ilişkiler hem de başka dil gruplarıyla bağlantıları hâlâ tam olarak bilinmemektedir.

Kafkas dillerinde kullanılan alfabelerin görüntüsünü merak ediyor musunuz? Yehova’nın Şahitlerinin resmi internet sitesi olan www.jw.org adresinde 400’den fazla dilde yayına ulaşabilirsiniz. Bu diller arasında Kafkasya’da konuşulan bazı diller de var. Bu bölgeye neden “dillerin dağı” dendiğini anlamak hiç de zor değil.

HARFLER VE SESLER MOZAİĞİ

Kafkas dillerinde kullanılan alfabeler çok çeşitlidir. Ermeni ve Gürcülerin kendilerine özgü alfabeleri vardır. Başka dillerde Kiril alfabesine dayanan bir yazı sistemi ya da Latin alfabesinin değişik bir şekli kullanılır.

Kuzeybatı Kafkas dilleri, dünyada en çok ünsüz harfin bulunduğu dillerdir, öte yandan ünlü harf sayısı çok azdır. Bir ansiklopediye göre bu dillerde, “ağızda ve gırtlakta neredeyse mümkün olan her noktadan çıkan” ünsüz harfler kullanılıyor. Anlatılanlara göre bir Kafkas dili olan Ubıh dilinde, en az 80 farklı ünsüz ve belki sadece 2 ünlü harf var. Anadili Ubıh olan son kişi 1992’de öldü.

Bir efsaneye göre Osmanlı padişahlarından biri, Ubıh dilini öğrenmesi için Kafkasya’ya bir bilgin göndermiş. Bilgin geri döndüğünde neden bu dili öğrenemediğini anlatmak için küçük bir çantaya doldurduğu çakıl taşlarını sultanın önündeki mermer zemine dökmüş. Daha sonra şöyle demiş: “Bu seslere kulak verin, yabancılar Ubıhçayı bundan daha iyi anlayamaz.”