Müzik Tehlikeli Olabilir mi?

‘MÜZİK nasıl tehlikeli olabilir?’ diye sorabilir ve ‘ne de olsa müzik yalnız sestir’ diyebilirsiniz. Bu doğrudur; fakat sesler bizi derin şekilde etkileyebilir. Gecenin karanlığında atılan bir çığlığa kim tepki göstermez? Ya başkalarına kolayca geçen gülmeler? Dinleyiciler grubundan biri birden bir kahkaha atarsa, çoğu kere tüm kalabalık, kendini tutamayarak gülmeye başlar.

Müziğin Gücü Var

Şimdi bu sesleri müziğe dönüştürelim. Şarkı veya müzik türüne bağlı olarak, çok zaman geçmeden kişi tepinmeye, vücudunu sallamaya, parmaklarını şıkırdatmaya ve mırıldanmaya başlayacak. Böylece tüm dinleyici grubu etkilenebilir. Neden? Müziğin sesinden.

Bir örnek verelim: Daha önce sözünü ettiğimiz Davud, Kral Saul’un sarayında bir süre müzisyen olarak çalışmıştı. “İyi çenk çalan” bir genç idi. Onun çaldığı müzik, tedirgin olan Saul’u dinlendirirdi.—I. Sam. 16:18-23.

Müzik duyguları uyandırır. Bir caz grubu, tanınmış bir şarkıyı seslendirmeğe başlayınca, tüm dinleyenler ayağa kalkabilir. Klasik müziği sevenler, Çaykovski’nin 1812 Ouvertur’ünü dinlerken heyecana kapılabilir. Savaş gürültüsü, topların atışları ve zafer çanları sesleriyle kendilerini adeta orada zannederler. Evet, müziğin gücü vardır.

Yüzyıllar boyunca politikacılar ve hükümdarlar bu gücü halkın yüreğini etkilemek üzere kullandılar. Nasıl mı? Milli marşlar ve yurtsever şarkılar vasıtasıyla. Hitler ve Nazi partisi, insan kitlelerini ölüm ve harabiyet yolunda yürümeye sevk etmek için Deutschland, Deutschland über alles (Almanya, Almanya her şeyden üstün) marşını kullandılar! İlginç olarak bu marş Haydın’ın bestelediği klasik müziğe dayanır. Buna cevap olarak İngilizler “God Save the King” (Tanrı Kralı Korusun) marşını gayretle söylüyorlardı. Hitler ise, Wagner’in müziğinden çok etkilenmişti.

Mukaddes Kitabın yazıldığı zamanlarda da, müziğin ikna edici gücünün varlığı biliniyordu. Çıkış kaydına göre, Musa, Horeb dağında Yehova’dan Kanun levhalarını alırken, İsrailliler sabırsızlanıp Musa’nın ağabeyi Harun’a kendileri için başka bir tanrı, bir buzağının dökme suretini yaptırdılar. Ondan sonra, dinsel bir bayramda bu puta kurbanlar takdim ettiler. Sonra ne oldu? “Kavm yemek ve içmek için oturdular, ve oynamak için kalktılar.”—Çık. 32:1-6.

Musa ile Yeşu dağdan indikleri zaman İsraillilerin ordugâhta bağırıştıklarını duydular. Yeşu bunun savaş gürültüsü olduğunu sandı. Fakat Musa sesi doğru yorumladı. Bu ses yenenlerin veya yenilenlerin bağırışı değil, şarkıların sesi, “terennüm edenlerin sesi” idi. Musa, olağandışı seslerden, müziğin kötü bir şeyle ilişkili olduğunu anlamıştı. Bu acaba ne idi? Halk altın buzağının etrafında şarkı söyleyip dans ediyordu. Şarkı söyleyip dans ederek, kendilerini putperestliğin etkisine kaptırıyorlardı. Onların kötü ve ahlaksız tapınmasında müzik önemli bir rol oynuyordu.—Çık. 32:7-25.

Bu olay bugün, Şahitlere bazı dersler verir. İlk olarak, müzik seni etkileyebilir. Çağdaş dünya müzik üzerinde çok duruyor. Fakat ahlaken gevşek davranışlara itici ve sekse önem veren başka popüler müzik türleri Yehova’nın Şahitlerinin buluşmalarında çalınmalı mı? Asla! Böyle olmakla beraber geçen yıllarda bazı ihtiyarlar ve ana-babalar bile buna göz yumdular; bu konuda gevşek davranmaya doğru bir eğilim baş gösterdi. Bu müzik bazen ahlaksızlığı, isyanı, uyuşturucuları ve hatta ispiritizmayı bile yüceltmiştir.

Acaba bunlar, aslında müziğin olumsuz bir etki yapacağı anlamına mı gelir? Hiç de değil, daha önce söylendiği gibi, müzik, Yehova’ya arz edilen kutsal tapınmada kullanılırdı. İsa, müsrif oğlun dönüşünde, babasının bunu “musiki ve oyun sesleri” ile kutladığını söyledi.—Luka 15:25.

Müzik Bir Felsefe Aktarabilir mi?

Çağımızda, günlük hayatta müzik çok daha baskın bir rol oynuyor. Geçen on yıllarda, her yıl milyonlarca plak ve kaset çıkaran çok büyük bir sanayi gelişti. Bir yüzyıl önce ender olmakla birlikte, konsere gitmek veya buna bizzat iştirak etmek insanların müziği dinlediği tek fırsatken, zamanımızda biz her gün müzik dinleyebiliriz. Böylece ‘müzik bir felsefe aktarabilir mi?’ sorusu uygundur. Müzik bir kişinin düşünüşünü veya hayat tarzını etkileyebilir mi?

Radyo ve televizyon reklamlarında açıkça bir ipucuna rastlanır. Ticari reklamların çoğu müziklidir. Böylece, müziğin yardımıyla ürünün adı zihinlere, hatta çocuklarınkine bile yerleştirilir.

Eski İsrail’de, müzik, buna benzeyen ama çok daha yüce bir amaçla kullanılıyordu. Mezmurlar müzikle söylenirdi. Bu, şüphesiz halkın metinleri ezberlemesine yardım ederdi. Örneğin, Mukaddes Kitap kaydına göre, Süleyman’ın mabedinin açılış töreninde, Levili ilahiciler ve başka kişiler “ziller ve santurlarla ve çenklerle” toplandılar “ve onlarla beraber yüzyirmi kâhin boru çalıyorlardı. . . . borazanlar ve ilâhiciler Yehova’ya (YD) hamdde ve şükürde işitilsin diye, bir imiş gibi tek ses çıkar”ıyorlardı. Burada müzik ilham ve bina edici idi. Yehova’ya hamt etmek için kullanılıyordu.—II. Tar. 5:12, 13.

Herhalde o gün 136. Mezmur’u söylüyorlardı; çalınan müzik ilahinin sözlerini hatırlamalarına muhakkak yardımcı oluyordu. Değinmek istediğimiz nokta zaten budur: Müzik bir mesajı aktarabilir. Aynı zamanda müzik, sözlü veya sözsüz olsun, bir ürünü veya bir felsefeyi savunmak veya bir hayat şeklini önermek için de kullanılabilir. Sözünü ettiğimiz müzik, klasik veya modern olsun, bu geçerlidir.

Örneğin, “yaşamış olan en büyük besteci diye kabul edilen” Ludwig von Beethoven’in özgeçmişi yazısında Encyclopedia Britannica şöyle diyor: “Kendisi önceki bestecilerden çok daha canlı bir şekilde söylenen metnin yardımı olmadan, müziğin bir hayat felsefesini aktarma gücü olduğunu gösterdi.” Dünya çapında tanınan Pastoral Senfonisi buna bir örnektir. Açıkça doğaya karşı Beethoven’in sevgisini aktarır. Evet, müzik bizi heyecanlandırıp duygularımızı etkileyebilir.

Başka bir örnek de, şimdi klasik müziği sevenler arasında çok tutulan Avusturyalı besteci Gustav Mahler’in eserleridir. Bir müzik uzmanı söz konusu bestecinin, “ölümle devamlı meşgul” olduğundan söz ediyor ve “Mahler’in hayatta bir anlam bulmak üzere aralıksız sürdürdüğü çabalarının müziğine yansıdığını” iddia ediyor. Onun 1. Senfonisinin içeriği hakkında yazar şöyle diyor: “Hayat sevinci zihne takılan ölüm düşünceleri ile kaplanmış oluyor.” Şöyle devam ediyor: “2. Senfonisi kara ölüm düşünceleriyle başlayıp . . . . Hıristiyanlığın ölümsüzlük inancı ikrarıyla doruğa ulaşıyor . . . . Bu eserlerdeki dinsel unsur çok anlamlıdır.” Öyleyse şemdi şu soru ortaya çıkıyor: Acaba Mahler’in dinsel karışıklığı, çılgınlığı ve nevrozu dinleyicileri etkileyebilir mi?

Başka bir örnek ise, Stravinski’nin ilkbahar Ayini’dir. Bu bale genç bir bakirenin bahar tanrısını yatıştırmak için ölüme kadar dans ettiği putperest bir ayini temsil eder. Bir yorumcuya göre bu ayin, “hemen dikkati çeken özelliği, ritmik gücü, ritim düzenlerin hipnostik ve zorlayıcı kuvveti olan müzikle ifade edilmiştir.” Eserin etkisi şaşırtıcı ve belki de huzur kaçırıcıdır. Gerçekte, “Avrupa’nın müzik gelenekleri hakkındaki sabit fikirleri devirmek için tasarlanmıştır.” Böylece klasik müzik bile seni durdurup kendine şöyle sordurmalı: Belirli bir müzik türünü aşırı dinlemem beni üzebilir veya fazla heyecanlandırabilir mi? Bestecinin felsefesi içimize sızıp düşüncelerimizi olumsuz yönden etkileyebilecek mi? Tabii ki, bestecinin müziği, Yaratıcı’ya ve O’nun büyük işlerine karşı geliştirdiğimiz imanı zayıflatmıyorsa, onun müziği tarafsız veya çok olumlu bile olabilir. Ayrıca bestecinin düşüncelerini dinlemeden de müziğini dinleyebiliriz. Bu durumda müziğin anlamı, eğer varsa, tamamıyla dinleyicinin hayal gücüne bağlı olacaktır.

Acaba bu ölçüler modern müziğe de uygulanabilir mi? Modern müzik, yapıcı değilse, acaba ahlak bozucu mudur? Yehova’nın bir Şahidinin ahlakı ve ruhi düşünüşü için bir tehlike olabilir mi? Gelecek makalede bu ve başka konuları inceleyeceğiz.

[Sayfa 5’teki resim]

Müzik kötü amaçla kullanılabilir.

[Sayfa 5’teki resimler]

Onların müziğinin tümü bina edici midir?

MAHLER

STRAVİNSKY