Ku Nga Tshembeki—Mimbuyelo Ya Kona Leyi Vavaka

“Ndzi fambile,” ku vule rito eriqinghweni—swi nga ha endleka ku ri marito yo vava ku tlula hinkwawo lawa nuna wa Pata a tshameke a n’wi byela wona. U ri: “A ndzi nga kholwi leswaku a nga ndzi xenga hi ndlela leyi. Nchumu lowu a ndzi wu chava ngopfu—wa leswaku nuna wa mina a nga ndzi tshika a ya teka un’wana—wu ve mhaka yo vava.”

PAT la nga ni malembe ya 33 hi vukhale a a swi lava hakunene leswaku va ya emahlweni va tekanile; nuna wakwe a a n’wi tiyisekisile leswaku a nge pfuki a n’wi tshikile. Pat u ri: “Hi tshembisane ku va swin’we, hambi ko ba lexi dumaka. A ndzi kholwa leswaku u vurisile. Kutani . . . a ndzi tshika. Sweswi ndzi sale ximandla-mandla—ndzi pfumala ni xitlakati xinene—a ndzi na nchumu!”

Hiroshi a nge ri rivali siku leri vunghwavava bya mana wakwe byi nga paluxeka ha rona. U ri: “A ndzi ri ni malembe ya 11 hi vukhale ntsena. Manana u fike endlwini a ri karhi a mpfhumpfha-mpfhumpfheka. Tatana a a n’wi sale endzhaku, a ri karhi a ku, ‘Yimanyana. A hi vulavurisane hi mhaka leyi.’ A ndzi swi vona leswaku ku ni leswi fambeke ximatsi. Tatana a a tsemeke nhlana. A nga si lulama hi ku helela. Tlhandlakambirhi, a a nga ri na munhu wo n’wi phofulela swa le mbilwini yakwe. Hiloko a ta eka mina. Ehleketa: wanuna la nga eka malembe ya va-40 a ta eka n’wana wakwe wa mufana la nga ni malembe ya 11 hi vukhale leswaku a ta kuma nchavelelo ni ntwela-vusiwana!”

Hambiloko mavunwa ku ri wona ma kavanyeteke lava tlakukeke, van’watipolitiki, vatlangi va tibayisikopo lava nga ni ndhuma ni varhangeri va vukhongeri kumbe ku xenga ni swirilo leswi nga emindyangwini ya hina, kambe ku nga tshembeki evukatini ka engeteleka. The New Encyclopædia Britannica yi ri: “Vuoswi byi vonaka byi hangalake etindhawini to tala, etindhawini tin’wana, byi toloveleke ku fana ni vukati.” Vakambisisi van’wana va pimanyeta leswaku vanhu lava ringanaka tiphesente ta 50 ku ya eka ta 75, ku ni nkarhi lowu a va nga tshembeki ha wona. Muendli wa ndzavisiso wa vukati Zelda West-Meads u vula leswaku hambiloko ku nga tshembeki ko tala ku nga kumiwi, “vumbhoni hinkwabyo byi komba leswaku xiendlo lexi xa andza.”

Ku Talelana eMintlhavekweni

Hambileswi swi tsemaka nhlana, tinhlayo ta ku pfumala vutshembeki ni ku dlaya vukati a ti yi paluxi hi ku helela mimbuyelo leyi swilo leswi swi yi tisaka evuton’wini bya vanhu bya siku ni siku. Ku nga khathariseki swiphiqo leswikulu swa timali leswi vaka kona, ehleketa hi mintlhaveko ya vanhu leyi katsekaka eka tinhlayo teto—mihloti yo tala leyi halakeke, ku pfilunganyeka lokukulu loku veke kona, swirilo, ku vilela ni ku vaviseka lokukulu loku yi ku tweke, ni vusiku byo tala lebyi swirho swa mindyangu yoleyo swi byi heteke swi ri ni nkelunkelu wa gome. Lava va vavisiweke va nga ha pona emaxangwini lawa, kambe swi nga ha teka nkarhi wo leha leswaku va rivala. Ndlela leyi va vavisekeke ha yona a yi rivaleki hi ku olova.

Buku leyi nge How to Survive Divorce yi ri: “Hi ntolovelo ku hahluka ka vukati ku yi pfindlusa swinene mintlhaveko, ku pfindluka loku minkarhi yin’wana ku nga ha xungetaka ku ku endla bofu. I yini lexi u faneleke u xi endla? U fanele u angula njhani? Xana u nga hlangavetana njhani ni ntlhontlho lowu? U nga ha sungula ku kanakana, u hlundzuka u tlhela u tivona nandzu kumbe u nga ha tshembi nchumu kumbe u sungula ku sola-sola swilo.”

Pedro u titwe hi ndlela yoleyo loko a lemuka leswaku nsati wakwe a nga tshembekanga. Wa tiphofula: “Loko munhu a nga tshembeki, kutani loyi un’wana wa pfilunganyeka emintlhavekweni.” Xiphiqo lexi i xikulu lerova vanhu lava langutaneke na xona swa va nonon’hwela ku ehleketa ha xona—a ha ha vulavuli ni hi lava va nga katsekiki, lava va nga xi twisisiki hi ku helela xiyimo lexi. Pat u ri: “A nga kona la yi twisisaka kahle ndlela leyi ndzi titwaka ha yona. Loko ndzi ehleketa leswaku nuna wa mina u tshama na yena, ndzi tlhaviwa hi xitlhavi, xitlhavi lexi ndzi nga swi kotiki ku xi hlamusela un’wana.” Wa engetela: “Ku ni minkarhi leyi a ndzi ehleketa leswaku ndzi sungula ku hlanya. Namuntlha ndza swi kota ku langutana ni xiyimo lexi xi ndzi humeleleke; siku leri landzelaka ndza tsandzeka. Namuntlha ndza n’wi tsundzuka; mundzuku ndzi tsundzuka marhengu yakwe hinkwawo, mavunwa ni ku ndzi tsongahata ka yena.”

Ku Hlundzuka Ni Ku Vilela

Munhu un’wana la xengiweke wa pfumela: “Minkarhi yin’wana u fikeriwa hi ku hlundzuka lokukulu.” A wu hlundzukisiwi ntsena hi leswi u dyoheriweke ni ku vavisiwa. Kambe, hilaha mutsari un’wana wa maphepha-hungu a hlamuseleke hakona, u hlundzukisiwa hi “vukati lebyi a byi fanele byi nga onhakanga, kambe byi onhiwile.”

Nchumu wun’wana lowu andzeke i ku titwa u ri xikangalafula naswona u nga faneleki. Pedro wa tiphofula: “U titwisa xileswi: ‘Xana a ndzi sasekanga ngopfu? Xana ndzi kayivela swo karhi?’ U sungula ku tixopaxopa ku vona laha xihoxo xi nga kona.” Zelda West-Meads wa Huvo ya Nkongomiso wa Vukati ya Tiko ra Britain, wa tiyisekisa ebukwini yakwe leyi nge To Love, Honour and Betray: “Nchumu wo tika swinene ku langutana na wona . . . i ku hela ka xindzhuti xa wena.”

Ku Tivona Nandzu Ni Ntshikilelo

Hakanyingi mintlhaveko leyi yi fambisana ni ku tivona nandzu. Wansati un’wana la lan’wiweke u ri: “Ndzi ehleketa leswaku vavasati va tivona nandzu ngopfu. Wa tisola kutani u tivutisa: ‘Xana ndzi dyohe yini?’”

Wanuna un’wana la xengiweke u paluxa mhaka yin’wana leyi a yi vulaka ku cinca lokukulu ka mintlhaveko. Wa hlamusela: “Ntshikilelo i nchumu lowuntshwa lowu vaka kona ku fana ni maxelo yo biha.” Loko nuna wakwe a n’wi tshika, wansati un’wana wa tsundzuka leswaku a ri kona siku leri peleke a nga khavaxelanga mihloti. Wa hlamusela: “Ndzi ri tsundzuka kahle siku ro sungula leri ndzi tshikeke ku rila ha rona endzhaku ka mavhiki yo hlayanyana a ndzi tshikile. Se a ku hundze tin’hweti to hlayanyana ndzi nga ha rili. Masiku wolawo ni mavhiki wolawo a ndzi nga rili ha wona a ma ri ya risima, ma kombisa leswaku ndzi karhi ndza hlakarhela.”

Vuxengi Lebyi Phindhiweke Kambirhi

Hakanyingi vo tala a va swi lemuki leswaku muoswi u va a makale munghana wakwe wa vukati hi tindlela timbirhi. Hi ndlela yihi? Pat u hi nyika vuthala: “A swi ndzi nonon’hwela. A a nga ri nuna wa mina ntsena kambe a ri munghana wa mina—munghana wa mina lonkulu—hi malembe yo tala.” Ina, eswiyin’weni swo tala wansati u hundzukela eka nuna wakwe leswaku a kuma nseketelo loko ku va ni swiphiqo. Sweswi, a hi muvangi ntsena wa swiphiqo leswi vavisaka ngopfu, kambe u tlhele a tshika ku va xihlovo lexi lavekaka ngopfu xa mpfuno. Hi nkarhi wun’we, u n’wi vavise ngopfu nsati wakwe ni ku n’wi pfumata munhu loyi a nga ta n’wi chumbutela swihundla swa mbilu yakwe.

Hikwalaho, lava va nga riki na nandzu va titwa va yengiwile ngopfu naswona a va ha tshembi munhu. Mutsundzuxi un’wana wa lava nga evukatini u hlamusela leswi endlaka leswaku munhu a vaviseka ngopfu emintlhavekweni loko a xengiwa evukatini: “Hi tinyiketela ngopfu, ntshembo wa hina, leswi hi swi navelaka ni leswi hi swi languteleke, evukatini . . . , hi lava munhu loyi hi nga n’wi tshembaka hakunene, munhu loyi hi ehleketaka leswaku hi nga tshembela eka yena minkarhi hinkwayo. Loko ntshembo wolowo wu hela hi xitshuketa, swi nga fana ni yindlu ya mabokisi leyi pepuriweke hi moya.”

Swi le rivaleni, hilaha swi vekiweke hakona ebukwini leyi nge How to Survive Divorce, leswaku lava va langutaneke ni xiphiqo lexi va “lava mpfuno leswaku va twisisa ku pfilunganyeka ka mintlhaveko . . . Va nga ha lava mpfuno eku endleni ka xiboho malunghana ni leswi va nga swi endlaka ni ndlela yo swi endla ha yona.” Kambe va nga hlawula yini?

U nga ha tivutisa, ‘Xana ndzivalelano wu nga tlhantlha xiphiqo lexi? Kumbe, xana ndzi fanele ndzi dlaya vukati?’ Ngopfu-ngopfu loko vukati byi langutane ni swiphiqo, u nga ha ringeka kutani u endla xiboho hi magugu xa leswaku ku dlaya vukati hi wona ntlhantlho wa swiphiqo swa wena. U nga ha tibyela u ku: ‘Phela, Bibele ya swi pfumelela ku dlaya vukati loko munhu a nga tshembekanga evukatini.’ (Matewu 19:9) Hi hala tlhelo, u nga ha tibyela leswaku Bibele a yi sindzisi ku dlaya vukati. Hikokwalaho, u nga ha vona onge swa antswa ku phahlelana mariyeta ivi u pfuxeta vukati ni ku byi tiyisa.

Mhaka ya leswaku wa n’wi tshika nkataku la nga tshembekiki kumbe e-e, i xiboho xa munhu hi xiyexe. Kambe, u nga swi tivisa ku yini leswi u faneleke u swi endla? Xo sungula, hi kombela u kambisisa tinhla tin’wana leti nga ku pfunaka ku vona loko swi ta koteka leswaku u n’wi rivalela.

[Nhlamuselo ya le hansi]