English 1506 1984
Wa Xi Tiva Xikwembu Lexi U Xi Gandzelaka Xana?
“XIKWEMBU XI FILE.” Xivulwa-hava xolexo, xi vuriwe hi mutivi wa filosofi wa Mujarimani Friedrich Nietzsche lembe xidzana leri hundzeke, xi pfuxetiwe hi vafundhisi van’wana hi va-1960. Vanhu vo tala lava dyondzekeke kutani va anakanye leswaku vandla leri tengeke ra vanhu lava nga hava vukwembu ri nga tlhantlha swiphiqo swa vanhu ni ku tshembisa mintsako.
Kutani ku vile ni ku hela matimba, ivi hi va-1970 ku va ni ku voyamela eka “timhaka ta moya.” Van’wantivo-swa-mahanyelo va tshubule leswaku, ku va la tsakeke, vanhu va lava xiyenge xa swa moya evuton’wini bya vona. Hambi eka timhaka ta sayense swi ve leswi olovaka ku amukela xilaveko xa ku pfumela eka Xikwembu. Xisweswo eka buku yakwe ya 1979 ya Dieu existe? Oui (Xana Xikwembu Xi Kona? Ina), mutsari wa Mufurwa Christian Chabanis u swi kotile ku katsa ku vulavurisana ni vanhu va kaye va Mafurwa emhakeni ya sayense, lava hinkwavo ka vona va vuleke xivumbeko xin’wana xa ku pfumela eka Xikwembu.
Kavula, vanhu va timiliyoni a va kalanga va pfumelelana ni mianakanyo ya ku “Xikwembu xi file.” Va hlayisile ripfumelo ra vona eka Xikwembu. Kambe xana leswi swi vula leswaku va na mianakanyo leyi nge rivaleni hi Xikwembu?
Hi 1967 Nhlengeletano ya Varhumiwa va Tikereke ya vabixopo va Khatoliki ya Furwa yi endle nongonoko wa swirhalanganya leswi a swi kavanyeta Makhatoliki. Xihlokwana xo sungula eka nongonoko a ku ri “Vutivi bya hina bya Xikwembu,” ivi xa vumbirhi xi ku “Munhu wa Kriste.” Ebukwini yakwe ya God for Men of Today, mutsari Jacques Dequesne u vulavurisane ni wanuna wa Mukhatoliki wa malembe ya 58 hi vukhale loyi a pfumeleke: “Mina minkarhi yin’wana ndzi kanakana loko Kriste hakunene a ri Xikwembu. . . . Ndzi ringeta ku tikhorwisa hi ndzexe. I xiphiqo lexikulu eka mina.” Nakambe Duquesne u tlhele a tshaha vaprista vambirhi va Khatoliki tanihi lava vulaka leswaku eka Vakriste vo tala “tidyondzo ta kereke ta milawu yo tala ta tihlawula, ta nonon’hwa, i ta vanhu; yin’wana ni yin’wana yi hava nhlamuselo; dyondzo yin’wana a yi nyiki ku vonakala eka dyondzo leyin’wana; hikokwalaho, ta nonon’hwa ku tihlamusela eka vanhu lava hanyaka namuntlha. Loko vafundhisi va anakanya ku engetela Munhu wa vumune eka Vunharhu-Un’we, i ku fikela kwihi swoleswo swi nga ta kavanyeta vunyingi bya Vakriste vo antswa?”
Kahle-kahle, dyondzo leyi nga kanganyisiki Makhatoliki yo tala ntsena kambe na swirho swa Kereke ya Eastern Orthodox ni tikereke to tala ta Maprotestanti i Vunharhu-Unwe. Malunghana na yona A Catholic Dictionary yi ri: “Hi nga twisisa hi laha vanhu vanharhu va vonakaka ha kona eka un’wana ni un’wana ivi va va ni vumunhu lebyi fanaka. Ku hlangana ka Vanhu vanharhu va Vukwembu hinkwaswo swi hambanile. Loko hi vulavula hi vona tanihi Xikwembu xin’we, a hi vuli leswaku un’wana ni un’wana i Xikwembu ntsena, kambe leswaku un’wana ni un’wana i Xikwembu lexi fanaka, kutani mihlolo yi kwala, a swi twisiseki eka xivumbiwa xihi na xihi xa vutlhari.” A swi hlamarisi loko Makhatoliki ma vilela leswaku xirhalanganya xa wona lexikulu i “vutivi bya Xikwembu”!
Ku Gandzela Xikwembu Lexi Nga Tiviwiki
Vanhu vo lava ku va biliyoni lava pfumelaka eka tikereke ta Vujagana va vitaneriwe ku gandzela Xikwembu lexi va nga ta ka va nga xi twisisi. Va tikuma va ri eka xiyimo lexi fanaka ni lexiya xa Vasamariya va khale, lava eka un’we wa vona Yesu a nga te: “N’wina Vasamariya mi gandzela lexi mi nga xi tiviki.” (Yohane 4:22, New International Version) Ha yini Yesu a vule swoleswo?
Eka lembe xidzana ra vunhungu B.C.E., mfumo wa le n’walungwini wa tinxaka ta khume ta Israyele ni ntsindza wa wona wa Samariya wu hluriwile hi Vaasiriya, naswona Vaisrayele vo tala va yisiwe evuhlongeni eAsiriya ni switikwana swin’wana leswi hluriweke. Masalandzhaku, hosi ya Asiriya yi rhumele vanhu vo hambana-hambana lava hluriweke, kahlekahle ku suka eBabilona, va ya endhawini ya Israyele leyi tiviwaka tanihi Samariya. Leswi swi humese vaaki-tiko va mpfangano wa Vaisrayele ni vahedeni. Mayelana ni vatirhisi va vukhongeri bya mpfangano lebyi veke kona, Bibele yi ri: “A v̌a tšhava Yehova, kambe a v̌a tirela ŝikwembu ŝa v̌ona hi mikhuv̌a ya matiko lawa v̌a tekiweke ka wona.”—2 Tihosi 17:26-33; ringanisa 1 Tihosi 12:28-31.
Ina, Vasamariya a va chava Yehova. Va amukele hambi xi ri xiphemu xa Rito ra yena—Pentateuch, kumbe tibuku to sungula ta ntlhanu ta Bibele. Kambe va hlanganise vugandzeri bya Yehova ni vukhongeri bya mavunwa bya Vababilona. Kutani a ku ri malunghana ni Vasamariya vo tano laha Yesu a nga te: “Mi gandzela lexi mi nga xi tiviki.” A va n’wi tiva Yehova, kambe a va amukelanga hinkwaswo swa Rito rakwe. Nakona a va gandzelanga Xikwembu “hi moya ni ntiyiso.”—Yohane 4:22, 23.
Xana swirho swa tikereke ta Vujagana a swi tikombi swi ri eka xiyimo lexi fanaka? Va xi tiva Xikwembu, kambe vo tala va vona va pfumela leswaku a va xi tivi hakunene. U nga ka u nga swi koti ku tshama u hambanile hi leswi, hikuva Yesu u te: “Vutomi lebyi nga heriki swi vula ku tiva wena, Xikwembu xi ri xin’we xa ntiyiso, ni ku tiva Yesu Kriste, loyi u n’wi rhumeke.”—Yohane 17:3, Today’s English Version.
I dyondzo yihi leyi ngopfu-ngopfu yi siveleke swirho swa tikereke ta Vujagana ku tiva Yehova, “Xikwembu xi ri xin’we xa ntiyiso”? Handle ko kanakana, i ‘xihundla lexi nga twisisekiki’ xa Vunharhu-Un’we. Kambe loko a hlaya Bibele munhu a nga kumi matitwelo ya leswaku Vakriste vo sungula a va gandzela ‘Xikwembu xa xihundla.’ Muapostola Yohane u vule leswaku “N’wana wa Xikwembu . . . ú hi nyikile ku twisisa, hi ta tiva yena loyi a nga wa ntiyiso [Yehova Xikwembu]; kutani hi le ka yena loyi a nga wa ntiyiso, na swona hi le ka N’wana wa yena Yesu Kriste.”—1 Yohane 5:20.
[Xifaniso eka tluka 22]
Altari leyi nyikiweke swikwembu leswi nga tiviwiki, leyi kumekaka ePergamum Asia Minor