Risimu Lerintshwa Ekusuhi Ni “Nambu Wa Tinyanyana”

MAINDIYA ya wu vule Nambu wa Tinyanyana. Ku fikela namuntlha, etimbuweni ta nambu lowu munhu a nga ha twa risimu ro tsokombela ra xinyanyana xo rila hi miloti yo hambana-hambana ya tinyanyana, ku rila ka tuva, risimu ra miloti ya ntlhanu ya Chincol xinyanyana xo fana ni xindzingiri ni mitlhokovetselo ya Benteveo xinyanyana xa khwiri ra xitshopani. Hambi swi ri tano, hi nkarhi lowu faneleke, tiko leri nga evuxeni bya nambu na rona ri tiviwe hi vito ra Nambu wa Tinyanyana, kumbe hi laha swi vuriweke ha kona eka ririn’wana ra Xiindiya ra Vatupi—URUGUAY.

Hambi swi ri tano, “risimu le’rintŝha” sweswi ra yimbeleriwa eNambyeni wa Tinyanyana. Khale ka khaleni, Esaya u vhumbe leswi, a ku: “Yimbelelani Yehova e risimu le’rintŝha, yimbani ŝiḍuniso ŝa yena e makuṅwini ya misav̌a, ṅwina mi fambaka lwandle, na ṅwina mi hanyaka ka rona, ṅwina ŝihlale ni v̌aaki v̌a ŝona.” (Esaya 42:10) Hambi swi ri tano, xana ‘risimu leri rintshwa’ ra ku tlhomiwa ka Mfumo wa Xikwembu ri fikise ku yini eUruguay ke?

Ku Fika Ka “Risimu Le’rintŝha”

Rungula ra Mfumo leri nga ni matimba ri sungule ku twala swinene eUruguay hi 1923. Hi lembe rolero un’wana wa Timbhoni ta Yehova u tsemakanye tiko kutani a fambisa swibukwana swa dzana. Juan Muńiz u fike hi September ya 1924. A a ri khale ka muprista wa Khatoliki la humaka hi le Spain loyi a phirhiweke hi kereke ya yena ivi a yi tshika. Hambi swi ri tano, endzhaku ka loko a rhurhele eUnited States, hi 1916 rirhandzu rakwe ra Bibele ri pfuxetiwe hi rungula ra Mfumo leri a ri tweke eka vanhu lava sweswi va tiviwaka va ri Timbhoni ta Yehova. Muñiz u tlhelele eSpain ku ya avela van’wana leswi a swi dyondzeke. Kambe u hlangavetane ni nkaneto lowukulu lerova, hi ku ringanyeta ka muungameri wa Sosayiti ya Watchtower, a rhurhela eAmerika Dzonga, Juan Muñiz u hehleriwe ntirho wo chumayela hi Mfumo eArgentina, Paraguay na Uruguay.

Makwerhu Muñiz a a ri xivulavuri lexi fanelekaka ni lexi hlamarisaka. Ku vuriwa leswaku a a swi kota ku khoma vayingiseri tiawara to tala, a tirhisa Bibele ntsena, a nga ri na tinhlamuselo kumbe nxaxameto. Loko a vona leswaku vanhu va le Uruguay va swi amukela hi ntsako lowukulu, Juan Muñiz u kombele Sosayiti leswaku yi rhumela mpfuno lowu engetelekeke.

Loko a hlamula, Carlos Ott u suke eJarimani hi 1925, a fika endzhakunyana ka nkarhi eUruguay. Kwalaho u yise matshalatshala yakwe eka malembe ya nhungu lama landzelaka. A ri karhi a khathalela xilaveko xo fikelela vanhu vo tala hi laha swi nga kotekaka ha kona, Makwerhu Ott u tirhise xiya-ni-moya kahle, xitici xin’wana a xi pfumele ni ku haxa tinkulumo leti rhekhodiweke mahala. Ku sukela eka masungulo lawa mantsongo, ntirho wu ndlandlamukele eka tindzawulo (swifundza-nkulu) hinkwato ta 19 ta Uruguay.

Timbewu tin’wana ta ntiyiso ti wele exikarhi ka vahlapfa vambe. Hi xikombiso, en’walungwini wa Uruguay a ku ri ni mindyangu yo tala ya Ma-Russia leyi sukeleke tiko ra wona enkarhini wa vukari bya Nyimpi yo Sungula ya Misava. Un’wana wa vona, Nikifor Tkachenco, u amukele xibukwana lexi nge Where Are the Dead? Kutani a twisisa mpfumawulo lowunene wa ntiyiso. U tikarhatele ku avelana ripfumelo rakwe leri a ha ku ri kumaka ni Ma-Russia man’wana handle ko ba mariri. Va nga ri vangani va vona va amukele ntiyiso, va va masungulo ya mabandlha eSalto ni le Paysandú, ku nga matiko man’wana mambirhi lamakulu.

Hi 1939 maphayona ya Majarimani ya tsevu ya averiwe eUruguay. Hambi swi ri tano, swi va teke malembe ya tsevu ku ya fika exiaveIweni xa vona; vaxanisi va Manazi va va endle vahlaseriwa lava hlotiweke nkarhi wo leha eYuropa hinkwayo. Kambe ke, loko eku heteleleni va fikile eUruguay, va sungule ku tirha hi ku hatlisa. Xo sungula va ringete ku hlengeleta mindyangu ya Majarimani kutani va veka vumbhoni eka yona. Endzhaku, loko va karhi va dyondza ririmi ra kwalaho, a va famba ni “khadi ra vumbhoni” ra Xipaniya leri a ri hlamusela vurhumiwa bya vona hi ku komisa.

Ntlawa wuntsongo wu hlanganise tiko hinkwaro hi tibayisikiri hi ku hiseka, va cinca tibuku hi swakudya ni ku etlela emintsongeni (emathendheni) leyintsongo ekusuhi ni gondzo loko ku ri hava loyi a va amukeleke. Swikanyakanya swa vona a swi rhwexiwa swiambalo leswi ringaneke swa nguva, xitofu xintsongo xo sweka hi xona lexi tirhisaka pharafini, swibya swa le khixini, ni gramfomo leyi nga ni tinkulumo leti rhekhodiweke ta Bibele. Va tiyisele xirhami, ku hisa, moya ni tindhambi. Kambe hi ndlela leyi mbewu ya ntiyiso yi hangalasiwile etikweni hinkwaro. Hi ku hatlisa van’wana a va engetela marito ya vona eka ku phindha-phindha ka lava va yimbelelaka “risimu le’rintŝha.”

Varhumiwa Va Hambeta Va Andza

Hi March 1945, N. H. Knorr na F. W. Franz, valanguteri va Sosayiti ya Watch Tower, va endzele Uruguay khamba ro sungula. Handle ka ku nyikela ndzayo leyi akaka, va nyike Uruguay thwasana ra yona ro sungula ra Gilead, Russell S. Cornelius. Hambi leswi eku sunguleni a vulavuleke marito ma nga ri mangani ya Xipaniya, endzhaku ka n’hweti yin’we ntsena ni hafu, a a swi kota ku nyikela nkulumo ya le rivaleni. U hambetile a endla nhluvuko naswona a a ri mpfuno lowukulu eku kongomiseni ka ntirho wa Mfumo. Hi ku anghwetla, ku fike varhumiwa lava engetelekeke lavantshwa, ku kondza loko 27 wa vona—varhumiwa vo tala ku tlula vahuweleri!—yi tate rhavi ra ndyangu wa varhumiwa leri hirhiweke. Hi ntumbuluko, vukona bya vanhwanyana va varhumiwa vambe byi ve lebyi nyanyulaka evanhwini. Nyuziphepha yin’wana yi vule ni leswaku “tintsumi to xonga” ti nghenile eMontevideo!

Mabel Jones a a ri yona. Loko a ve kona enhlengeletanweni eSalto hi 1950, u avelane ntshembo wa Mfumo na Carola Beltramelli na Catalina Pomponi, vaakelani vambirhi lava nga ni xinghana. Hinkwavo va tile enhlengeletanweni yoleyo, naswona endzhaku ka n’hweti, va fambe timayele ta 300 (500 km) leswaku va va kona eka yin’wana eMontevideo. Va endle nhluvuko wa moya hi xihatla. Majaha ya Carola na wona ya amukele ntiyiso. Un’wana wa majaha lawa, Delfos, u nghenele ntirho wa nkarhi hinkwawo naswona u thwasile eGilead hi 1965. Sweswi u tirha tanihi muungameri wa Komiti ya Rhavi. Ndzisana ya vona, Luis, i nkulu wa bandlha. Sister Pomponi u nghenele ntirho wa vuphayona hi 1953 naswona u pfune vanhu lava tlulaka 80 leswaku va nyikela vutomi bya vona eka Yehova.

Hinkwavo ka vona, 82 wa mathwasana ya Gilead va tirhile eUruguay. Hambi leswi van’wana va kumeke swi laveka ku tlhelela ekaya hikwalaho ka xivangelo xo karhi, va siye rhekhodo ya ntirho lowu vekaka mihandzu. Hambi ku ri sweswi u ta twa swikoxa exikarhi ka vamakwerhu va le Uruguay swi ku, “Vana va mina a va ri vantsongo ku tlula leswi vatukulu va mina va nga xiswona loko Mary Batko a ta a ta ndzi dyondzisa Bibele” kumbe, “A ndza ha ri eka ntlawa wa xikolo loko Jack na Jane Powers va ndzi yisa eku chumayeleni hi Tisonto.”

Ku Andza Ni Ku Aka

“Risimu le’rintŝha” ri twarile etindleveni to tala leti swi amukelaka. Hi 1949 Gerardo Escribano, muntshwa loyi a nga byi pfumeriki vukona bya Xikwembu, u rhambiwe enhlanganweni wa Bibele. U amukele xirhambo hi xiyimo xa leswaku loko ko va ni swifaniso kumbe loko a fanele ku tlhokovetsela swikhongelo swa vukhongeri, a a nga ha ta tlhelela. U tsakisiwe hi leswi a swi tweke, eku heteleleni u khuvuriwile, kutani sweswi u tirha tanihi mulanguteri wa muganga ni xirho xa komiti ya rhavi.

Filimi leyi nge The New World Society in Action, leyi endliweke hi 1956, yi yisiwe emadorobeni ni le swidorobanini hinkwaswo. Makwerhu Liber Berrueta u kombise filimi leyi minkarhi ya madzana eTiholweni ta Mfumo, emakaya ya munhu hi xiyexe, etiphakeni ta vanhu, ni le tiholweni leti nga kunguhatiwangiki. Nakambe u pfunetile swinene ku tlhoma ntirhisano lowu nga enawini wa Sosayiti eUruguay, a tirha tanihi muungameri wa wona wo sungula ku fika eku feni ka yena.

Eku heleni ka 1961, loko ka ha ri na Timbhoni ta 1 570 etikweni, ku nyikeriwa ka Kaya lerintshwa ra Bethele a ku ri goza ra nkoka. Endzhaku ka loko wu hetiwile, Justino Apolo, mutshila wa miako u susumeteleke ku kombisa ku tinyikela ka yena eka Xikwembu hi nkhuvulo. Endzhaku u ve nkulu naswona hi musa u pfunetile eku akeni ka 40 wa Tiholo ta Mfumo eUruguay.

Hi ku fanana, endzhaku ka ku akiwa ka muako, Avelino Filipponi, muaki la nga ni vutshila, u teke ntirho wa nkarhi hinkwawo kun’we ni nsati wa yena. Sweswi i mulanguteri wa xifundza. Na yena, u pfunete ngopfu eku akeni ka Tiholo to tala ta Mfumo. Sweswinyana, u hlanganyerile eku kongomiseni ka ku akiwa ka xiengetelo xa Bethele ya Uruguay.

Xiengetelo Lexintshwa Xa Rhavi

Xiengetelo xa kona i muako wa swithezi swimbirhi lowu nga ni masungulo lamakulu. Hi ku va ni swikwere-fidi leswi tlulaka 8 500 (790 sq m) swa xivandla xa filoro, kahle-kahle wu kule ku tlula muako lowo sungula. Xiphemu xa tindlu leti nga ni vugandliselo, ndhawu yo rhumela ni ku amukela eka yona (shipping) ni tindzawulo ta timagazini, vuhlayiselo bya tibuku, garaji ni Holo yo saseka ya Mfumo. Vunyingi bya swilo swo aka swi nyikeriwe hi Vamakwerhu, naswona ntirho hinkwawo wu endliwe hi vapfuneti va 500. Timbhoni leti nga ni vutshila eku akeni hi maribye, ntirho wa tinsimbi, vavatli ni vutshila byin’wana byo tala ti nyikele nkarhi wa tona ni vuswikoti eku kunguhateni, eku akeni, eku khaviseni na le ku pendeni ka muako hinkwawo.

Hi February 4, 1985, ku nyikeriwa ka xiphemu lexin’wana xa muako ku sunguriwe hi Grant Miller, xirho xa Komiti ya Rhavi, a nyika matimu yo koma ya Uruguay ni ku kula ka ntirho wa Mfumo etikweni ra Nambu wa Tinyanyana. Leswi swi landzeriwe hi mintokoto leyi tsakisaka ni vuxokoxoko ehenhleni ka muako lowuntshwa. Eku heteleleni, vayingiseri va 250 va tlangele nkulumo yo nyikela leyi nge, “Vanhu Lava Tsakeke Lava Nga Ni Xikongomelo,” leyi nyikeriweke hi Delfos Beltramelli. Hakunene a ri ri siku leri tsundzukekaka!

Ku Languta eMahlweni

Kambe vumundzuku byi wu khomele yini ntirho eUruguay xana? Xiyisisa ku andza ka xihatla loku hi ku tsakeleke. Hi 1964 a hi ri na Timbhoni ta 2 000. Hi 1974 nhlayo leyi a yi ri hakambirhi. Hi 1985 hi fikelele nhlohlori ya 5 329. Leswaku ku ni ku andza kun’wana lokukulu swi vonake kahle loko 15 243—un’we eka vanhu van’wana ni van’wana va 190 etikweni—va tile eXitsundzuxweni xa rifu ra Kriste xa 1985.

Kambe lexi nyanyulaka ngopfu i mfanelo ya Vukriste leyi vamakwerhu va yi kombisaka eUruguay. Hi xikombiso, hi malembe yo tala vona a va fanele ku ya eBrazil emintsombanweni ya vona ya lembe rin’wana ni rin’wana hikuva hulumendhe ya Uruguay a yi va sivele ku va ni tinhlengeletano. Hi 1982 hulumendhe yi lerise leswaku vaaki-tiko hinkwavo ni vaaki lava rhurhaka etikweni va fanele ku hakela ndzuvo. Leswi swi rhwexe vamakwerhu vo tala ndzhwalo lowu vavaka wa swatimali. Hambi swi ri tano, vamakwerhu lava nga ni timali leti engetelekeke va pfune mindyangu leyi pfumalaka. Ntlawa wun’wana wu tikarhatele ku lunghisa swingolongondzwana swa le kaya enkarhini lowu wu ntshunxekeke ha wona leswaku wu ta nyikela eku onhakeriweni ka van’wana. Xisweswo 3  500 wa Ma-Uruguay man’wana ya swi kotile ku ya enhlengeletanweni eBrazil!

Kutani ke, hi ku cinca loku hlamarisaka ka swiendlakalo, vamakwerhu va amukele mpfumelelo wo va ni nhlengeletano eMontevideo vhiki leri rhangeleke ku nyikeriwa ka xiyenge xa muako wa rhavi. Malunghiselelo hinkwawo a ma fanele ku endliwa hi masiku ya 20 ntsena, ku katsa ni ku ava swiphemu swa nongonoko, ku hlela tindzawulo, ku lunghisa ni ku basisa leswi nga tirhisiwangiki ni rivala ra mintlangu leri thyakisiweke. Kambe mawaku ntsako lowu a wu ri kona eka lava 6 245 lava hlanganeke!

Hikwalaho hi nga tiyiseka leswaku Yehova u ta hambeta a katekisa matshalatshala ya vamakwerhu loko va karhi va tikarhatela ku yimbelela rungula leri vangamaka ra Mfumo wa Xikwembu eNambyeni wa Tinyanyana—eUruguay!

[Mimepe/Xifaniso eka tluka 27]

(Leswaku u vona rungula leri hleriweke hi ku helela, vona nkandziyiso)

URUGUAY

Salto

Paysandú

Montevideo

[Mepe]

South America

[Xifaniso eka tluka 29]

Holo ya Mfumo ya xiengetelo lexintshwa xa rhavi eUruguay