Mutivi Wa Swa Khale Loyi A Tlangeleke Ntiyiso Wa Bibele

“XISEKELO xihi na xihi xo hetelela xa ku kanakana ka leswaku Matsalwa ya tile eka hina ya ri ntiyiso hi laha a ya tsariwe ha kona sweswi xi susiwile.” Marito lawa ya Muchaviseki Frederic Kenyon, lama tekiweke eka tluka 289 ya buku yakwe leyi nge The Bible and Archæology (1940), ya tshahiwile eka tluka 53 ra buku ya Sosayiti ya Watch Tower leyi nge U Nga Hanya Hi Masiku aParadeyisini eMisaveni. Hikwalaho ka yini Kenyon a fike eka makumu lawa? A ku ri hi mhaka ya leswi matsalwa lamantshwa lama tshuburiweke ya papirasi (papyrus) a ya tsariwe ekusuhi swinene ni nkarhi wa nkatsakanyo wa Matsalwa lowu a a ta hlamusela nkarhi wo wisa tanihi “lowu nga riki wa nkoka.” Kambe tipapirasi toleto a ti kombanga ku hambana-hambana ka nkoka eka matsalwa ya sweswinyana. Leswi swi tiyise “ntiyiso ni vutshembeki lebyi tivekaka” bya matsalwa ya le ndzhaku lawa Bibele yi hundzuluxeriweke yi huma eka wona.

Hi laha ku tsakisaka, un’wana wa Timbhoni ta Yehova u tsala mayelana ni mutivi loyi wa swa khale loyi a tivekaka a ku: “Muchaviseki Frederic Kenyon a a ri na tibuku ti nga ri tingani ta Sosayiti, hikuva hi malembe yo tala a ku ri lunghelo ra mina ku n’wi siyela tibuku to hambana-hambana ni ku tsalelana na yena. Ndzi sungule ku tolovelana na yena eku sunguleni ka 1936. . . . A ku ri buku ya Dok. Kenyon leyi ndzi voningeleke malunghana ni masungulo ya Bibele. Ndzi tsarile ivi ndzi n’wi byela tano. Buku yakwe leyi nge The Story of the Bible yi te eka mina hi nkarhi lowu faneleke yi tsariwe leswi, ‘Hi mikateko leyinene ya muhleli, F. G. Kenyon, May 1st, 1937.’

“Loko a amukela buku leyi nge ‘The Truth Shall Make You Free,’ leyi humesiweke hi Sosayiti ya hina, u ndzi tsalerile a ku: ‘Xikongomelo xa n’wina xa fana ni xa mina, i ku khongotela vanhu ku hlaya ni ku pfumelela Bibele; kambe mi tsakeriwa hi vanhu vo tala. Tibuku ta n’wina ngopfu-ngopfu ti kongomisiwe eka lava va kavanyetiweke hi leswi va byeriweke swona hi mimbuyelo ya ku xopa-xopa swihoxo ka manguva lawa ni vutshuburi, kasi buku ya n’wina yi vulavula ni vahlayi va mintlawa ni mihlovo hinkwayo. Ndzi mi navelela mikateko hinkwenu entirhweni wa n’wina.’

“Loko a tsala malunghana ni tibuku tin’wana timbirhi ta Sosayiti ya hina, nakambe u kombetela eka xikongomelo xa hina lexi tolovelekeke, ‘ku khutaza vanhu ku hlaya Bibele, ni ku yi hlaya hi vutlhari,’ naswona u engeterile: ‘Ndzi tsaka ku twa leswaku tibuku ta n’wina ti hangalasiwa hinkwako ni le matikweni yo tala.’ . . .

“Hi 1948 Muchaviseki Frederic u humese buku leyi nge The Bible and Modern Scholarship, ku lwisana ni buku ya Dok. Barnes, Bixopo wa Birmingham, loyi a hlamuseleke swiphemu swa Bibele, ku katsa ni leswi swi vulavulaka hi nkutsulo wa Kriste Yesu, tanihi ‘mukhuva.’ Emanghenelweni yakwe Dok. Kenyon u ri: ‘Vuxokoxoko lebyi kambisisiweke bya buku ya Bixopo byi ndzi khorwisile leswaku a ku ri hava ku andlariwa loku nge nkarhini ka mimbuyelo ya dyondzo ya manguva lawa, kambe, hi laha ku hambaneke, a ku ri ku pfuxetiwa ka xikolo xa ku xopa-xopa swihoxo lexi sunguleke malembe ya makume-nkombo lama hundzeke, kutani va honisile mimbuyelo hinkwayo ya malembe yo hetelela ya makume-ntlhanu.’ Mayelana ni buku yakwe, Kenyon u te: ‘Ndzi tshemba leswaku nkarhi wu fikile . . . wo pfuxeta ntshembo eBibeleni tanihi xikongomisi lexi yisaka entiyisweni ni xisekelo xa mahanyelo ya vutomi. . . . Ndzi nga tshemba ntsena leswaku [buku leyi] yi nga va ni mpfuno eka lava va langutaka eka Vukriste tanihi ntshembo wun’we wa misava ya hina leyi avaneke, ni le ka Bibele tanihi masungulo lama tshembisiweke ya ripfumelo ra Vukriste.’

“Misava leyi yi tlangele mudyondzi wa Bibele, loyi a tsaleke hi malwandla mayelana ni ntirho ni tibuku ta Timbhoni ta Yehova, a a ri wanuna wo titsongahata, la nga ni tintswalo ta xiviri. . . . Hi 1889, endzhaku ko ya emahlweni tanihi xichudeni eOxford, u nghene eMuziyamu wa Manghezi tanihi mupfuni eka Ndzawulo ya Matsalwa. Endzhaku u tlakusiwile ku va muhlayisi wa matsalwa naswona hi 1909 a va Mufambisi ni Mulayiburari-Nkulu wa Muziyamu wa Manghezi. Enkarhini wa xiphemu xo sungula xa xiendlo xakwe xo leha, matsalwa ya Bibele ni ku tshuburiwa ka tipapirasi a ku ri mhaka ya yena leyikulu; endzhakunyana, a a ri na vutlhlamuleri tanihi Mufambisi wa mapfhumba ya ntivo swa khale lama yaka eCarchemish na Ur. Endzhaku ka ku tshika kakwe ku tirha u ve na xiphemu eku xaveni ka Codex Sinaiticus ni buku ya tipapirasi ta Chester Beatty leyi pfuneke eku tiyiseni ka Matsalwa ya Xigriki.

“Eku heteleleni, swa fanela ku tshaha eka buku yakwe leyi nge The Story of the Bible hi ndlela leyi landzelaka: ‘Bibele yi na matimu ya munhu kun’we ni ku huhutela ka Xikwembu. I matimu lama tsakisaka swinene, naswona hi lawa hinkwavo lava xiyaka Bibele yi ri ya nkoka va faneleke ku wa tiva. . . . Swi tlhela swi tiyisa nhlana eku heteleleni ku kuma mbuyelo lowu tivekaka wa mintshubulo leyi hinkwayo naswona dyondzo leyi hinkwayo yi tiyisa vumbhoni bya ntiyiso wa Matsalwa, ni ku tiyimisela ka hina loku hi nga na kona sweswi, ko seketela vutshembeki, ku nga Rito ra Xikwembu ro tshembeka.’”