Xitsundzuxo Lexi Nga Hlayisiwangiki

HI MAY 18, 1980, Ntshava ya St. Helens eUnited States yi hinganyete ku rhula ka 123 wa malembe. Ku buluka ka matimba enkarhini wolowo ku handzule 400 wa timitara ku sukela ehenhla ka yona, ku onha kwalomu ka 600 wa swikwere swa tikhilomitara swa ku khavisiwa loko saseka, naswona ku dlele vanhu lava tlulaka 60.

Ku buluka loku a ku tanga ku ri hava xitsundzuxo. Kwalomu ka tin’hweti timbirhi ka ha ri emahlweni, ku tsekatseka lokukulu ka misava ku humelerile eka ndhawu yoleyo, ni ku tsekatseka ko tala ku landzele hi mpimo lowukulu. Hi March 27, ntshava leyi yi bulukise xivumbeko xa nkuma ni nkahelo leswi tlakukeleke emoyeni hi tsevu ni hafu wa tikhilomitara. Hambi leswi ntshava leyi yi vonakeke yi ri ni ku rhula hi April, ku ndlandlamuka loku xiyekaka a ku vumbeka eka tlhelo ra n’walungu naswona a ku kula hi mpimo wa mitara yin’we ni hafu hi siku.

Eka tintlhari swikombiso leswi swi kombise ku buluka loku nga ekusuhi ngopfu khwatsi. Switsundzuxo swi humeseriwe vanhu leswaku va baleka va suka entshaveni. Kambe switsundzuxo a swi hlayisiwanga hi vanhu vo tala.

Harry Truman, n’wini wa yindlu leyi hirhisiwaka eSpirit Lake ekusuhi ni le masunguIweni ya ntshava, u ale ku susiwa. A a tshame kwalaho hi malembe ya 50 naswona a a nga tshembi leswaku ntshava ya yena leyi rhandzekaka yi nga cinca ku rhula ka matshamelo yakwe. Van’wana va fambe hi le tlhelo ka ndlela leyi pfariweke hi maphorisa epatweni ra le kule leri pfariweke hi mintsandze leswaku va yima kutani va languta ntshava etimhandzini ta ku rhula loku kanganyisaka.

Loko ku buluka ku ta, nkuma ni gasi leyi hisaka swi lahleriwe hi matimba swi huma entshaveni leyi hi rivilo ra 320 wa tikhilomitara hi awara. Timiliyoni ta mirhi ya phayini ti wiseteriwile, naswona vutomi bya vanhu lava va nga yingisiki byi lovisiwile. Van’wana va fe ni tikhamera ematihlweni ya vona. Harry Truman ni yindlu ya yena yo hirhisa u funengetiwe hi ndzhope lowu vilaka wa timitara ta 12.

Ku khuluka ka ndzhope a ku huma entshaveni hi rivilo leri nga vaka 80 wa tikhilomitara hi awara. Loko muhahisi un’wana wa xihahampfhuka-phatso a tsundzuxa vanhu endleleni ya ndzhope, van’wana va arile ku yingisa marito ya yena. U te: “A ndzi nga swi tshembi. Ndzi va byele leswi a swi ta kutani vona va hleka ni ku ndzi yimisela mavoko.” Endzhakunyana ka sweswo ku hleka ka vona ku hundzuke ku chuha.

Ku ala loku ko tshemba switsundzuxo leswi tshembekaka ku tolovelekile, ngopfu-ngopfu loko leswi wu ri nchumu lowu vanhu va nga wu tokotangiki hi munhu hi xiyexe. Va anakanya leswaku a ku na nchumu lowu nga ta hundzuka hikuva swiyimo swa matshamelo swi hambete tano ku sukela emasikwini ya vakokwa wa vona. Langutelo ro tano ri ta tikomba ri ri khombo loko ri vangela munhu ku honisa xitsundzuxo xa khale xa nhlomulo lowu taka lowu nga ta tlula kule ku buluka ka ntshava ya St. Helens. Xana nhlomulo wolowo i yini ke? Naswona langutelo ra wena hi rihi ehenhleni ka xitsundzuxo? Xana u ta xi bakanyela etlhelo hi ku ka u nga tshembi kumbe xana u ta rhandza ku xi yingisa kutani u hanya? Vona leswi xi nga swona eka xihloko lexi landzelaka.

[Xifaniso lexi nga eka tluka 3]

H. Armstrong Roberts