Nkambisiso Wa Mahungu
Mipompelo Ya Ngati—Xana Yi Sirheletekile Eka AIDS?
“A ndzi anakanyi leswaku ku khumbeka ehenhleni ka AIDS ku fanele ku nghena eka kungu ra vuhandzuri kumbe xivangelo xihi na xihi xin’wana xo amukela ngati,” ku vula muvulavuleri wa Centers for Disease Control eAtlanta. Hambi swi ri tano, xigulani lexi endliweke vuhandzuri xa 60 wa malembe hi vukhale lexi khomiweke hi vuvabyi bya AIDS endzhaku ko amukela ngati leyi nyikeriweke leyi kamberiweke AIDS xi nga ha ala.
The New York Times yi vika leswaku xigulana xi amukele ngati leyi humaka eka munyikeri loyi a nyikeleke ngati leyi “hi ku hatlisa endzhaku ko hlangana ni musodoma loyi a a nga si va ni switsongwatsongwana leswi tlhontlhaka swikambelo swa ngati ya AIDS.” Hambi swi ri tano, kwalomu ka tin’hweti tinharhu endzhakunyana, munyikeri nakambe u nyikele ngati. Eka nkarhi lowu “yi kombe swikombiso swa switsongwatsongwana swa AIDS naswona yi ariwile,” ku vika Times.
Hi ku tirhisiwa ka nkambisiso lowuntshwa lowu wa ha ku endliwaka wa ngati ya AIDS, vafumi va swa vutshunguri a va tiyiseka leswaku mphamelo wa ngati ya tiko a wu hlantswisisiwe ngati leyi thyakisiweke hi laha ku humelelaka. Kambe ke, ku hluleka ku vona ngati leyi thyakisiweke leyi kalaka yi nga si va ni switsongwatsongwana swo tlhontlha vuyelo bya nkambisiso lowu faneleke ku komba leswaku khombo ra lava va amukelaka mipompelo ya ngati i ra xiviri hakunene. Timhaka ta AIDS leti tlulaka 21 000 ti vikiwile eUnited States ku sukela hi 1977, kwalomu ka 2 wa tiphesente leti nga katsiki mipompelo ya ngati leyi thyakisiweke.
Lava va yingisaka nawu wa Xikwembu va tshama va ntshunxekile eka vuyelo lebyi thyakisaka swinene bya mipompelo ya ngati. Ha yini? Hikuva va “tshika . . . ngati, ni leswi vanhu va swi dlayeke hi ku swi tlimba minkolo,” leyi nga halatiwangiki. Hambi leswi vanhu vo tano va yi tshikaka hikwalaho ka swivangelo swa vukhongeri, va tiphina hi mimpfuno leyi engetelekeke, hikuva huvo leyi fumaka ya bandlha ro sungula ra Vukriste yi tlhandlekerile yi ku: “Loko mi fularhela swilo sweswo, mi ta va mi endlile leswinene. Salani hi ku rhula!”—Mintirho 15:28, 29.
Makhatoliki Ya Namarhela Hundzuluko
Enkarhini wa nhlangano wa mani na mani lowu khomeriweke eVatican hi April 1986, Phophu John Paul II u te: “Malunghana ni dyondzo ya ripfumelo, a hi voni ku nonon’hwa eku hlamuseleni ka masungulo ya miri wa munhu hi ku tirhisa mianakanyo ya hundzuluko.” Ha yini swi nga ri tano? Hikuva ‘dyondzo yo tano ya ripfumelo’ ya Khatoliki yi na sweswo, handle ka miri, munhu u ni moya lowu nga fiki. Kereke yi vula leswaku moya lowu, naswona hayi miri, wu vumbiwe hi Xikwembu hi ku kongoma.
Hambi swi ri tano, hi ku ya hi Genesa 2:7, loko Xikwembu xi vumbe munhu hi ntshuri ivi xi huhutela ku hefemula ka vutomi etinhompfini ta yena, “ka v̌a loko munhu a endliwe šiv̌umbiwa le’ši hanyaka.” Munhu a nga nyikiwanga moya kambe u ve moya, munhu la hanyaka. (Ringanisa 1 Vakorinto 15:45.) Eka Ezekiel 18:4 hi byeriwa leswi: “Moya lo’wu dyohaka, hi wona lo’wu nga ta fa.” Leswi swi komba leswaku moya i munhu, hayi xiyenge lexi nga vonekiki xa yena lexi hambetaka xi hanya endzhaku ka loko miri wakwe wu file.
Eku sunguleni, swi nga ha vonaka onge a swi na xiphiqo ku amukela masungulo ya hundzuluko ya miri wa munhu. Kambe hi ku endla tano, Kereke ya Khatoliki yi sole mhaka ya Genesa ya ku tumbuluxa, ku nga rhekhodo leyi Yesu Kriste hi byakwe a yi amukeleke yi ri ntiyiso. (Matewu 19:4-6) I langutelo ra mani leri Mukriste a faneleke ku ri amukela?
Ku Landzula Loku Nga Riki Ka Matsalwa
iendzo ra Phophu John Paul II esinagogeni ra Rhoma hi April 13, 1986, ri hlamuseriwe tanihi “xiendlakalo xa matimu” lexi endleriweke ku ‘pfula nguva leyintshwa.’ Hikwalaho ka yini? Hikuva a ku ri khamba ro sungula laha Phophu a endleke riendzo ra ximfumo ro ya exivandleni xa Vayuda xa vugandzeri. Hi ku ya hi La Repubblica, phepha-hungu ra Rhoma, hi ku ya hi xikombiso lexi Kereke ya Khatoliki yi ringeta ku “lulamisa swihoxo swa vurunguri,” tanihi leswi kereke yi nga “hanyangiki hi ku pfumelelana ni timfanelo ta rirhandzu ra Kriste eka vamakwavo va Vayuda hi minkarhi hinkwayo.”
Riendzo ra Phophu a ri endleriwe ku tshubula “ndzhaka leyi tolovelekeke ya moya” leyi Makhatoliki na Vayuda va yi avelaneke. Hambi swi ri tano, leswi John Paul a swi hlamuseleke tanihi “ku hambana ka masungulo” exikarhi ka vukhongeri lebyi byimbirhi ka ha ri kona, hi leswaku, mhaka ya leswaku Vayuda a va n’wi amukeli Yesu tanihi Mesiya. Xana ntlhantlho wa Phophu eka xiphiqo lexi hi wihi? Eka nkulumo ya yena, u boxe ku kombisa “ku xixima ku tiyimisela lokukulu ka van’wana” ni xilaveko xo papalata ntshikilelo wihi na wihi wun’wana wo sindzisa ripfumelo ra munhu ehenhla ka un’wana. Tinhlamuselo to tano, ku xiya La Repubblica, ti tiyisa “xitiviso xa phophu xa xivumbeko xin’wana ni xin’wana xa ku hundzuka” malunghana ni Vayuda.
Hambi swi ri tano, muapostola Petro u byele vaprista va Vayuda ni vakulukumba eYerusalema leswaku “ku ponisiwa a ku kumeki eka munhu un’wana” kambe eka Yesu Kriste. Ku tlula kwalaho, loko Petro na Yohane va lerisiwe ku tshika ku chumayela evitweni ra Yesu, va hlamurile va ku: “Hi nga ka hi nga koti ku tshika ku vula leswi hi swi voneke ni leswi hi swi tweke.” (Mintirho 4:8, 12, 18-20) Xana valandzeri va Kriste namuntlha a va fanelanga ku endla leswi fanaka?