Xana Vuprofeta Hinkwabyo Byi Huma Eka Xikwembu?

“XIKWEMBU . . . xi fanele ku ehleketiwa tanihi lexi xi nga lexikulu swinene ni xa hinkwako-nkwako lerova xi nga Va eka vukhongeri byin’we ntsena, ndlela yin’we kumbe, hikwalaho ka sweswo, rixaka rin’we ntsena.” Ku tsale mutivi wa filosofi eka The Guardian, nyuziphepha ya le Nigeria. U vula leswaku vukhongeri bya mukhuva bya Vantima byi hlavuteriwe hi Xikwembu hikwalaho ka xiyimo xa Vantima naswona u ringanyeta leswaku vukhongeri byin’wana lebyikulu byi endleriwe ku fanela swiyimo swa kwalaho.

Vanhu va mikhuva va vona Vukriste byi ri vukhongeri bya Valungu naswona vavhumbi va xinto tanihi switirho swa ntiyiso swa vuprofeta. Papila leri yaka eka Daily Times ya Nigeria ri te: “Xikwembu xa Matimba Hinkwawo xi tikombisa hi minkarhi leyi hambaneke eka vanhu lava nga faneki . . . tintlhari ta misava ta vilela ti ku Xikwembu lexi Tlakukeke sweswinyana xi tikombisa eAfrika.” Van’wana va langutela ni muprofeta wa Wantima, la fanaka na Yesu, naswona van’wana va ri, Muhammad.

Malangutelo lawa ma tlhontlha swivutiso swo fana ni leswi: Xana vuprofeta hinkwabyo byi huma eka Xikwembu? Xana xi hlavutele mianakanyo leyi hambaneke ya vukhongeri leyi avanisaka misava ke? Xana xi na swilaveko leswi hambaneke swa vukhongeri swa tinxaka leti hambaneke? Kumbe xana ku na vaprofeta va ntiyiso ni va mavunwa, ni vukhongeri bya ntiyiso ni bya mavunwa ke? Vuprofeta bya ntiyiso hakunene hi byihi, naswona xikongomelo xa byona hi xihi?

Vuprofeta I Yini?

Webster’s Ninth New Collegiate Dictionary yi hlamusela vuprofeta tanihi “xitiviso lexi huhuteriweke xa xikongomelo ni ku rhandza ka Xikwembu 2: Rito leri huhuteriweke ra vuprofeta 3: ku vhumba xanchumu lexi nga ta humelela.” Leswi swi vula leswaku ku nga ha va ni swihlovo swo hambana-hambana swa vuprofeta.

Loko a lwela vukhongeri bya xintu, mudyondzisi wa le yunivhesiti wa tidyondzo ta vukhongeri, E. Bolaji Idowu, u vulavula hi “mianakanyo leyi taleleke tlhelo rin’we ya Xikwembu eAfrika.” Buku yakwe leyi nge African Traditional Religion yi hlamusela leswaku leswi “hi ntolovelo swi kombisa ntikelo wa swona ni vuxaka bya xona hi xivumbeko xa ntivo-mahanyelo ni maxele.” Hi xikombiso, u vula leswaku “loko etindhawini to tala ta Afrika, Xikwembu xi anakanyiwa hi ku ya hi timhaka ta xinuna, ku na tindhawu [ngopfu-ngopfu eka vanhu lava lawuriwaka hi vavasati] laha xi langutiwaka tanihi xa xisati.” Xana mianakanyo yo tano leyi fanelekisiweke ndhawu ni leyi lwisanaka yi nga va yi huhuteriwe hi Xikwembu? Mudyondzisi Idowu u xiya leswaku “ku hava nchumu wo sivela . . . rixaka . . . rin’wana ni rin’wana eAfrika eka ku kurisa mianakanyo ya rona n’wini hi Xikwembu.” Leswi swi vula leswaku mianakanyo yo tano ya vukhongeri yi huma eka mianakanyo ni ku xiya ka vanhu ku tlula ku huma eka ku hlavutela ka Xikwembu.—Ringanisa Varhoma 1:19-23.

Vavhumbi ni vangoma va xintu a va hlavuteli vumunhu bya ntiyiso bya Xikwembu kumbe xikongomelo ni ku rhandza ka xona. Va tirhisana ni swiyila ni mihivahivani leyi laviwaka hi “swikwembu” swa kwalaho swo hambana-hambana. Ku vhumba ka vona ku sekeriwe eka vutivi ni ku vhumba ka vungoma. Hikwalaho ke, vuprofeta byo tano a hi switiviso leswi huhuteriweke swa ku rhandza ka Xikwembu. Xikwembu xa Matimba Hinkwawo, lexi huhutelaka vuprofeta bya ntiyiso, a hi xihlovo xa vona.—2 Petro 1:20, 21; Deuteronoma 13:1-5; 18:20-22.

Manuku ke, hi xihi xihlovo xa ku vhumba ko tano? Hlaya xihloko lexi landzelaka leswaku u kuma nhlamulo ya xivutiso lexi na swin’wana leswi vutisiweke eku sunguleni eka bulo leri.