Tivoneli Eku Tirhiseni Ka Matimba Hi Ndlela Yo Biha
“Ku tšhav̌a [Yehova] i ku v̌enga ŝo biha; Nḍi v̌enga manyunyu, ni ku tiḍunisa, ni ku famba loko biha, Ni nomu wo homboloka.”—SWIVURISO 8:13.
1. Hi yihi ndlela yin’wana leyi mbilu ya munhu leyi nga hetisekangiki yi tikombaka yi ri na mano ha yona ke?
KU TIRHISIWA loko biha ka matimba ka vutitivi handle ko kanakana ku le xikarhi ka tindlela leto biha leti Yehova Xikwembu a ti vengaka. Rito rakwe ri hi tsundzuxa ku Iwisana ni mboyamelo lowu wa vanhu lava nga hetisekangiki, hikuva u twisisa mbilu ya munhu. Ha hlaya: “Mbilu yi ni mano e ku tlula hikwaŝo, yi borile ngopfu; yi nga tiv̌iwa i mani-ke? Hi mina Yehova nḍi kambaka timbilu, nḍi ringaka ŝisuti, leŝaku nḍi tlherisela e ka uṅwana ni uṅwana hi ku endla ka yena, ni mihanḍu ya mitiro ya yena.”—Yeremia 17:9, 10.
2. Matimba ya vonaka ya endla yini eka lava va nga na wona ke?
2 Hi xivangelo lexinene Rito ra Xikwembu ri hi tsundzuxa ku lwisana ni ku tirhisa matimba hi ndlela yo biha. Ku ni mboyamelo wo tano wo tirhisa matimba hi ndlela yo biha kumbe ku ma thyakisa lerova mudyondzi wa Munghezi a xiya a ku: “Vuhosi byi vonaka byi onha, naswona vuhosi lebyi heleleke byi onha hi laha ku heleleke.” U tlhele a xiya a ku: “Exikarhi ka swivangelo hinkwaswo leswi tsongahataka ni leswi hetaka vavanuna matimba, vuhosi i xivangelo lexikulu ni lexi tirhaka ngopfu.” Kavula, vuhosi a byo va na nkucetelo lowu thyakisaka ntsena, hi laha hi voneke ha kona eka xihloko lexi nga hundza, kambe ku ni khombo eka byona.
3. Hi le ka vuxaka byihi bya munhu laha matimba ya nga tirhisiwaka hi ndlela yo biha kona, naswona hikwalaho ka yini leswi swi nga ha humelelaka ke?
3 Xana i vamani lava faneleke ku tivonela eku tirhiseni ka vuhosi hi ndlela yo biha? Un’wana ni un’wana! Eka vuxaka hinkwabyo bya vanhu ku ni swiyimo leswi eka swona munhu un’we a tlulaka van’wana hikwalaho ka rifuwo, dyondzo, matimba ya miri, xikhundla, ku saseka ka miri ni swin’wana. Loko mpfuno wu ri lowukulu, hi laha ndzingo wo wu tirhisa hi vutianakanyi wu kulaka kona. Hikwalaho ka yini? Hikuva “timbilu ta v̌anhu ti bihile ku suka v̌uhlangini bya v̌ona.” (Genesa 8:21) Ina, mbilu leyi nga hetisekangiki ya munhu yi ni “mano,” ya kanganyisa, kumbe ku hambukisa ni ku voyamela eku biheni.—Yeremia 17:9.
Vakulu Va Vukriste
4. Yetro u nyike Muxe xitsundzuxo xihi lexinene, ku kombisa ku vona miringo leyi fambisanaka ni ku amukela matimba na vuhosi ke?
4 Xo sungula, xiya vakulu, ku nga valanguteri ebandlheni ra Vukriste. Loko hi ehleketa hi timfanelo ta vona, hi nga tsundzuka marito ya Yetro eka Muxe malunghana ni ku hlawula vavanuna va va ehenhla ka magidi, madzana, ntlhanu wa makume ni makume: “U hlawula e šikari ka tiko hikwaro e v̌av̌anuna la’v̌anene, la’v̌a tšhav̌aka Šikwembu, e v̌av̌anuna la’v̌a lulameke, la’v̌a v̌engaka binḍu leri nga lulamangiki.” (Eksoda 18:21) Vavanuna vo tano va nga byarhisiwa vulanguteri. Va nge yi thyakisi mimpfuno leyi taka ni xikhundla xa vulanguteri, hikuva ku chava Xikwembu swi vula ku venga leswo biha. Vavanuna vo tano hakunene a va ta “v̌enga binḍu leri nga lulamangiki” ematshan’wini ya ku ri lava kumbe ku ri rhandza.
5. Hikwalaho ka yini xitsundzuxo xa Petro eka 1 Petro 5:2, 3 xi faneleka, naswona xi nga tirhisiwa hi ndlela yihi?
5 Muapostola Petro a a tiva khombo ra ku tirhisa ka vakulu vuhosi hi ndlela yo biha, kutani hi n’wi kuma a tsundzuxa valanguteri ebandlheni ra Vukriste a ku: “Risani ntlhambi wa Xikwembu, mi wu hlayisa ku nga ri hi ku sindzisiwa, kambe ku ri hi ku swi rhandza, hi laha Xikwembu xi swi lavaka ha kona, naswona ku nga ri hi ku langutela bindzu leri khomisaka tingana, kambe hi ku hiseka; mi nga tshuki mi fuma lava mi nga nyikiwa vona ku va risa, kambe mi boxela ntlhambi entila lowunene.” (1 Petro 5:2, 3) Ku risa ntlhambi wa Xikwembu hikwalaho ka bindzu leri khomisaka tingana a ku ta va ku ri ku tirhisa matimba hi ndlela yo biha. Hi ku fanana, ku fuma ha wona ehenhla ka ntlhambi a ku ta va ku tirhisa matimba ya munhu hi vutianakanyi. Hi xikombiso, nkulu a nga ha va ni mianakanyo leyi tiyeke henhleni ka ndlela leyi ndyangu wa yena wu faneleke ku ambala ha yona. Kambe u fanele a xiya leswaku a nga ringeti ku veka malangutelo yo tano ya munhu hi xiyexe ehenhla ka ntlhambi; ku endla tano a ku ta va ku ya veka ehenhla ka vona.
6. Xana xin’wana-manana i yini, naswona vakulu va nga va ni nandzu wa xona hi ndlela yihi ke?
6 Loko vakulu va nga tivoneli, va nga va ni nandzu wa xin’wana-manana, lexi na xona ku nga ku tirhisa vuhosi hi ndlela yo biha. Xin’wana-manana? Ina, leri i rito leri humaka eka Xilatini, leri vulaka “vatukulu.” Ri vumbiwe hikwalaho ka mukhuva lowu tivekaka wa vaphophu ni vafundhisi van’wana va kereke wa ku nyika mikateko ya vukhongeri ni rifuwo eka maxaka ya vona naswona ngopfu-ngopfu eka vana va vamakwavo va vona va xinuna kumbe va xisati. Phophu Nicholas III a a tiviwa tanihi “mupatriarka wa xin’wana-manana xa vaphophu.” Loko vakulu va Vukriste va nga tivoneli, va nga kuceteriwa swi nga fanelanga hi swiboho swa ndyangu ematshan’wini ya milawu ya moya. Nkulu un’wana u titwe hi matimba swinene leswaku jaha rakwe ri fanele ku bumabumeriwa ku va mulanguteri hambi leswi vakulu lavan’wana a va nga pfumeli. Hikwalaho ka sweswo tatana loyi u rhurhele ebandlheni rin’wana. Endzhaku ka malembenyana jaha leri a ri nga si va nkulu. Swi le rivaleni leswaku tatana loyi u pfumelele vuxaka bya ngati byi n’wi kucetela.
7, 8. Hi swihi swikombiso leswi kombisaka leswaku xin’wana-manana xi nga va khombo ra xiviri eka vakulu?
7 Ku tirhisiwa kun’wana ka vuhosi hi ndlela yo biha hi xivumbeko xa xin’wana-manana ku humelela loko vakulu va tsandzeka ku teka goza ehenhla ka xidyoho xa maxaka ya vona. (Ringanisa 1 Samuel 2:22-25, 30-35.) Eka malembenyana lama hundzeke, a ku ri ni xiyimo lexi tsemaka nhlana xa swihoxo emabandlheni man’wana eUnited States-xikarhi. Sweswinyana leswi swi kurile emabandlheni man’wana ya Valungu. Vanhu vo tala lavantshwa va katsekile evuoswini, ku tithyakisa hi swidzidzirisi ni leswi fanaka. Vunyingi bya vona a va ri vana va vakulu, lava van’wana va vona va fihleke mahanyelo layo biha ya vana va vona. Loko mintiyiso yi humelerile, vo tala va vakulu lava va susiwile hikwalaho ka ku tirhisa malunghelo ya vona tanihi vakulu hi ndlela yo biha, kumbe hi ku kongoma swinene, hikwalaho ka ku tsandzeka ka vona ku tirhisa matimba hi mfanelo.
8 Minkarhi yin’wana ku vonaka ku ri ni mboyamelo emhakeni leyi loko nkulu kumbe nandza wa vutirheli a fambisa swiphemu leswi vayingiseri va hlanganyelaka eka swona eminhlanganweni. U fanele ku tivonela leswaku a papalata xihlawu-hlawu. Swirho swa ndyangu wa yena swi nga pfunana na yena emhakeni leyi hi ku va leswi xalamukeke leswaku swi nyikela tinhlamulo loko van’wana va tsandzeka ku hlamula naswona swi nga hisekeli ngopfu ku hlamula kasi van’wana vo tala va tinyikela leswaku va hlamula.
Vayimeri Lava Famba-fambaka
9. Xana ku tirhisiwa ka matimba hi ndlela yo biha loku tiviwaka tanihi ku xava ni ku xavisa xikhundla i yini, naswona hikwalaho ka yini ku vitanisiwa sweswo?
9 Vakriste lava nga eswikhundleni leswi nga ni vutihlamuleri, ngopfu-ngopfu vayimeri lava famba-fambaka va Sosayiti ya Watch Tower, va fanele ku tivonela leswaku va nga vi na nandzu, va ri karhi va swi tiva kumbe va nga swi tivi, wa leswi tiviwaka tanihi ku xavisa kumbe ku xava xikhundla. Rito leri ri huma eka Simoni loyi a tshahiweke eka Mintirho 8:9-24, loyi a nyikeke vaapostola mali hikwalaho ka nyiko yo kota ku hundzisela moya lowo kwetsima hi ku tlhandleka kakwe mavoko ya yena. Luka wa tsala a ku: “Petro a ku ka yena: ‘Mali ya wena a yi love swin’we na wena, leswi u nga ehleketa leswaku u nga xava ku nyika ka Xikwembu hi mali! A wu na ku averiwa, hambi yi ri ndzhaka, entirhweni lowu, hikuva mbilu ya wena a yi lulamanga emahlweni ka Xikwembu. Hikwalaho, hundzuka u tshika ku biha ka wena loku, u khongela Hosi leswaku kumbexana yi nga ku rivalela miehleketo leyi u nga na yona.’” Lexi a ku ri xiendlo lexi dumeke exikarhi ka varhangeri va Kereke ya Rhoma Khatoliki emalembeni lama hundzeke. Encyclopedia yin’wana yi vika leswaku “vugevenga lebyi byi ve lebyi tolovelekeke ngopfu eKerekeni eka lembe xidzana ra vu-11 ni ra vu-12.”
10, 11. Vakulu va nga ha phasiwa hi ntlhamu wa ku xava ni ku xavisa xikhundla hi ndlela yihi?
10 Xana malandza ya Yehova ya nga dyohisa ku yini emhakeni leyi ke? Loko ma nga tivoneli, ma nga ha voyamela eku bumabumeleni ka nkulu leswaku a va ni xiphemu eka nongonoko wa nhlengeletano ya xifundza kumbe ntsombano wa muganga hikwalaho ka malwandla lamanene kumbe tinyiko to hanana leti amukeriweke eka yena. Entiyisweni, ku ve ni timhaka ta xiwelo leti eka tona nkulu a nyikeleke tinyiko to hanana ivi hi nkarhi lowu fanaka a endla leswaku swi koteka ku amukela lunghelo ro karhi leri hlawulekeke. Kahle-kahle vanhu vo tano a va nga anerisekeli ku ‘titsongahata,’ ku tshika moya lowo kwetsima wu susumeta lava va nga eka swikhundla swa vutihlamuleri malunghana ni minhlawulo ya le tilweni. (Luka 9:48) Eka swiyimo swoleswo tinyiko to tano ti ariwile, xisweswo ku vekiwa xikombiso lexinene xa ku nga tirhisi matimba hi ndlela yo biha. Swikombiso swo tano hinkwaswo swi kombisa ndlela leyi vakulu lava nga ni vutihlamuleri va faneleke ku xiya-xiya ha yona malunghana ni ku papalata xidyoho xa ku xava ni ku xavisa swikhundla!
11 Ku tlula kwalaho, minkarhi yin’wana swi nga ha laveka leswaku mutirheli la famba-fambaka a nyika ndzayo yo tiya eka nkulu. Kambe loko mutirheli la famba-fambaka a amukela tinyiko leti humaka eka nkulu yoloye hi ku phindha-phindha kumbe a tsakele malwandla ya yena, a nga ha kuma swi tika ku n’wi nyika ndzayo leyi kongomeke. Xana mianakanyo ya vutitivi yi ta n’wi sivela ku tshika mintirho ya yena leswaku a nyika ndzayo leyi lavekaka? Xana u ta veka timhaka ta makwavo ta moya emahlweni ka mimpfuno yakwe ya nyama ke? Ina, xana u ta lava ku tsakisa Xikwembu kumbe vanhu ke?—Vagalatiya 1:10.
Ndyangu
12. I xivangelo xihi lexi vavanuna va faneleke ku xalamukela ku tirhisa matimba hi ndlela leyinene ha xona?
12 Exikarhi ka ndyangu, na kona ku ni xilaveko eka xirho xin’wana ni xin’wana xo tivonela leswaku xi nga tirhisi mimpfuno kumbe matimba hi ndlela yo biha. Wanuna, hikwalaho ka ku va ka yena ni vunhloko, kumbe hikwalaho ka matimba ya yena lamakulu ya nyama, kumbe hi mhaka ya leswi a nga muwundli, a nga ha endla hi mukhuva wo tilawula, wa vutitivi, lowu nga hava ntlhaveko, a kombisa ku kayivela ka ntwelo-vusiwana. Pawulo u kandziyisa hi matimba leswaku vavasati va fanele ku xixima vanuna va vona. Hi nkarhi lowu fanaka, u byela vavanuna ku rhandza vasati va vona tanihi mimiri ya vona naswona va rhandza ku va fela, tanihi leswi Kriste a feleke bandlha ra Vukriste. (Vaefesa 5:25-33) Ndzayo yo tano yi fanele yi tirha tanihi mukamberi eka ku tirhisa ka wanuna matimba kumbe mimpfuno ya yena hi ndlela yo biha. Endzhaku ka ku laya vavasati leswaku va xixima vanuna va vona, muapostola Petro u tsundzuxa vavanuna a ku: “Hi mukhuva wolowo, na n’wina vavanuna, hanyisanani ni vasati va n’wina hi ku twelelana, hikuva va fana ni swibye leswi nga tiyangiki, naswona mi xixima vavasati hikuva va ta dya ndzhaka ya tintswalo ni vutomi swin’we na n’wina. Va xiximeni leswaku mikhongelo ya n’wina yi ta kala yi nga siveriwi.” Ina, vavanuna va fanele ku tivonela leswaku va tirhisa matimba ya vona hi ndlela leyinene loko va lava ku va ni vuxaka lebyinene na Yehova Xikwembu.—1 Petro 3:7.
13. (a) I mukhuva wihi wa vavasati lowu eka minkarhi yin’wana vavanuna va wu tirhiseke? (b) Xana vavasati lava nga ni vutianakanyi va ku kombise ku yini ku tirhisiwa ka matimba hi ndlela yo biha, va tlula nawu wihi wa Matsalwa?
13 Ku xiyiwe leswaku munghana la nga ni rirhandzu leri enteke ngopfu u ni tintswalo eka loyi a nga ni rirhandzu lerintsongo. Ku vonaka ku ri na mpimo wa ntiyiso eka sweswo. Vavasati, hi ntolovelo, va ni rirhandzu ngopfu ku tlula vavanuna va vona—rirhandzu i ra nkoka eka vona—naswona vavanuna vo tala va ri tirhisa hi vutitivi. Hi tlhelo rin’wana, vavasati va tiviwa va ri lava alaka ku nyika mfanelo ya vukati loko leswi va swi lavaka swi kavanyetiwa. Entiyisweni, vavasati van’wana va ale ni mfanelo ya vukati hi laha ku heleleke. Lexi khomisaka gome, minkarhi yin’wana leswi swi vangele leswaku wanuna a endla vuoswi. Ku tsandzeka ko tano hinkwako ka ku yingisa ndzayo ya Pawulo eka 1 Vakorinto 7:3-5 hi ku fanana i ku tirhisa matimba hi ndlela leyo biha ya vutitivi.
14. I vumbhoni byihi lebyi nga kona bya leswaku vatswari van’wana va tirhisa matimba ya vona ehenhla ka vana va vona hi ndlela yo biha ke?
14 Mhaka ya leswaku vana va fanele ku yingisa vatswari va vona eHosini yi nyika vatswari va vona matimba ehenhla ka vona, ngopfungopfu vatata wa vona. Xana va ta tirhisa matimba lawa hi ndlela yihi ke? Handle ko ehleketa, ka ntlhaveko, kumbe handle ka ntwelo-vusiwana ke? Vatatana na vamanana van’wana vo tala va misava va endla tano, va kurisa matimba ya “xiyimo lexi pfilunganyiweke xa n’wana.” Hi ku ya hi World Health, January/February 1984, “ku ni vana lava xanisiwaka eka mavandla hinkwawo,” naswona “swi vonaka onge masiku lawa vana vo tala va yinga-yingisiwa, va khomiwa hi tihanyi, va himeteriwa kumbe ku cukumetiwa, naswona ku hava xiyenge xa misava lexi ponaka ku averiwa ka xona.” Xiviko xin’wana xi vula leswaku eUnited States ku khomiwa ka n’wana hi ndlela yo biha ku ve henhla ka ku phindhiwa kambirhi eka malembe ya khume lawa ya hundzeke. Entiyisweni hinkwaswo leswi i ku tirhisiwa ka matimba hi ndlela yo biha. Hambi a ri mutswari wa Mukriste loyi a nga ehleketiki ku yinga-yingisa n’wana ngopfu a nga ha va ni nandzu wa muxaka wo khoma n’wana hi ndlela yo biha. U nga vona leswi ku nga swona eka ndzayo ya Pawulo leyi nge: “Na n’wina vatatana, mi nga dyisi vana va n’wina embitsi, kambe mi va kurisa, hi ku va laya ni ku va dyondzisa ta [Yehova].” “Vatatana, mi nga hlundzukisi vana va n’wina, leswaku va nga ti hela mbilu.”—Vaefesa 6:4; Vakolosa 3:21.
15, 16. Xana vana nga va ni nandzu wo tirhisa matimba hi ndlela yo hi mikhuva wihi, va lava yini eka vatswari?
15 Hi laha swi nga ha vonakaka swi hlamarisa ha kona eku sunguleni, vana na vona va nga va ni nandzu wo tirhisa matimba hi ndlela yo biha. Hi ndlela yihi? Vana va nga vangela vatswari va vona ku endla hi ku lwisana ni ku avanyisa ka vona ko antswa hikwalaho ka rirhandzu leri vatswari va vona va nga na rona eka vona. N’wana, hi ku tiva leswaku u faneriwa hi ku makariwa, a nga ha rila hi ndlela leyi khomisaka vusiwana lerova mana wakwe a hluleka ku n’wi nyika ku xupula loku faneleke. Wansati un’wana la humelelaka hi swa timali u tinyungubyisa hi vuswikoti bya yena byo lawula vaxavi, a ku: “Vavasati va tswariwe naswona. U fanele ku vona nhwana wa mina a lawula tata wakwe.”
16 Hi ku ya hi xiviko xa phepha-hungu rin’wana, “ku ni ku engeteleka lokukulu ka ‘vana lava rhandzaka matimba’ eAmerika N’walungu lava fumaka ni ku lawula vutomi bya vatswari va vona.” Hambi swi ri tano, murhi a hi ku laya vana kambe vatswari. Vatswari va fanele ku nyikela xiyimo lexi hlanganeke eka vana va vona. Vana va hatlisa ku xiya dzolonga ni ku hambanisa mutswari un’wana ni lon’wana leswaku va kuma leswi va swi lavaka. Vatswari nakambe va fanele ku tiya eka leswi lulameke, hi nkarhi lowu fanaka va tiyisekisa vana va vona hi rirhandzu ra vona minkarhi hinkwayo. Tanihi leswi ku endlaka Yehova, vatswari va Vukriste va laya vana va vona hikwalaho ka rirhandzu.—Vaheveru 12:5, 6.
Eka Vuxaka Byin’wana
17. Ku nga ha va ni ku tirhisiwa ka matimba hi ndlela yo biha evuxakeni bya muthori ni muthoriwa hi ndlela yihi ke?
17 Vuxaka bya muthori ni muthoriwa na byona byi tisa miringo yo tirhisa matimba hi ndlela yo biha. A ri karhi a tiva leswi, Pawulo u tsundzuxe vini va mahlonga, lava hi ndlela yo karhi va fanaka ni vathori, valanguteri ni tindhuna ta manguva lawa a ku: “N’wina vini, endlisani sweswo . . . tshikani ku va holovela-holovela, mi ri karhi mi tiva leswaku n’wina ni mahlonga ya n’wina mi ni n’wini un’we ematiIweni, ni leswaku a nga yi hi nghohe.” (Vaefesa 6:9; Vakolosa 4:1) Vakriste lava nga ni vulanguteri etimhakeni ta ntirho va fanele ku tivonela leswaku va nga tirhisi matimba ya vona hi ndlela yo biha. Boaz wa khale a nga ha tshahiwa tanihi un’wana loyi a veke ni vuxaka lebyinene ni lava a va n’wi tirhela.—Ruti 2:4.
18. Vamakwerhu va xinuna ni va xisati lava nga tekanangiki va fanele ku va ni vuxiya-xiya byihi leswaku va nga vi na nandzu wa ku tirhisa matimba hi ndlela yo biha ke?
18 Ku boxa xivandla xin’wana lexi Vakriste va faneleke ku tivonela eku tirhiseni ka matimba hi ndlela yo biha eka xona, ku ni mhaka yo nyanyuriwa hi rimbewu. Ntumbuluko wa vamakwerhu va xisati lavantshwa wu vangela vo tala ku lava ku tekiwa ivi va tswala vana. Hikokwalaho ka sweswo, minkarhi yin’wana vamakwerhu va nga ha kuma swi olova ku tlanga hi rirhandzu ra vamakwerhu va xisati. Entiyisweni leswi i ku tirhisiwa ka matimba hi ndlela yo biha. Pawulo u tsundzuxe Timotiya a ku: ‘Khoma vavasati lavakulu tanihi vamanana, ni vavasati lavantshwa tanihi vamakwerhu va xisati hi ndlela ya ku tenga matlhelo hinkwawo.’ Hi tlhelo rin’wana, vavasati va Vukriste va tsundzuxiwa leswaku va “ambala tinguvu leti faneleke, va hlova va pima, va nga ambali swo vonikela.” Hambi va tekiwile kumbe va nga tekiwanga nakambe va fanele ku tivonela leswaku va kombisa “ndlela ya ku tenga.”—1 Timotiya 2:9; 5:2; 1 Petro 3:2.
19. Ku engetela eku kombiseni ka vutlhari, vululami ni rirhandzu i ku tirhisiwa ka mfanelo yihi yin’wana loku faneleke ku hi khumba?
19 Ku vuriwa swo tala ebukwini ya hina ya Bibele ehenhleni ka Vakriste lava kongomisiwaka hi vutlhari bya Xikwembu, mayelana ni ku kombisa ku lulama eka swiendlo swa vona hinkwaswo ni le henhleni ka ku susumetiwa hi rirhandzu lerikulu, a·gaʹpe. Leswi nga laha henhla swi kombisa leswaku malandza ya Yehova hinkwawo ya fanele ku tlhela ya khumbeka hi ntikelo, mfanelo kumbe ku va ni matimba. A va fanelanga va wa thyakisa, kambe va wa tirhisa kahle minkarhi hinkwayo. Hakunene Rito ra Xikwembu ri kombisa vutlhari bya Xikwembu eka ndzayo leyi ri yi nyikelaka etimhakeni leti. Hi ku khathalela ndzayo yo tano hi rixaladza, hi ta tisa ku dzuneka evitweni ra Yehova, hi ta va nkateko eka van’wana, naswona hi ta kuma ku amukeriwa hi Xikwembu.
I Ndzayo Yihi Leyi U Yi Tsundzukaka?
◻ Ku nga vuriwa hi ndlela yihi leswaku hi ni mboyamelo wa ndzhaka wa ku tirhisa matimba hi ndlela yo biha?
◻ Hikwalaho ka yini vakulu va fanele ku tivonela leswaku va nga tirhisi matimba hi ndlela yo biha?
◻ I tindlela tihi leti vavanuna ni vavasati va faneleke ku ka va nga tirhisi matimba ya vona hi ndlela yo biha eka vuxaka bya vona ha tona?
◻ Vatswari ni vana va fanele ku papalata yini malunghana ni ku tirhisa matimba hi ndlela yo biha evuxakeni bya vona?
[Xifaniso eka tluka 15]
Simoni u ringete ku tirhisa rifuwo ra yena leswaku a kucetela Petro. I tidyondzo tihi leti hi nga ti dyondzaka emhakeni leyi?
[Xifaniso eka tluka 17]
Xana n’wana wa wena u tirhisa matimba hi ndlela yo biha leswaku a ku lawula?