a hi matimu ntsena. Vuprofeta bya yona lebyi tshembekaka ni vutlhari bya yona lebyi enteke i vumbhoni bya leswaku yi tiyisile eka leswi yi swi vulaka—leswaku yi tamele marito lawa Xikwembu xi ma byelaka vanhu. Ku hambana ni mintsheketo, Bibele yi ni mavito ni masiku swin’we ni vuxokoxoko bya vutomi bya vanhu ni bya tindhawu, eka marungula ya yona ya timhaka ta matimu. Yi hi hlamusela ndlela leyi vutomi a byi ri ha yona emahlweni ka Ndhambi naswona yi paluxa xivangelo xa ku lovisiwa ka mafambiselo ya misava hinkwayo hi xitshuketa.

A ku onhake yini hi vanhu volavo va le mahlweni ka ndhambi? Xihloko lexi landzelaka xi ta hlamula xivutiso xexo. I xivutiso xa nkoka eka lava va nga ha vaka va tivutisa leswaku vumundzuku bya misava ya hina leyi hluvukeke byi sirheleleke ku fikela kwihi.

Ha Yini Misava Yoleyo Ya Khale Yi Lovisiwile?

NDHAMBI leyi hlaseleke misava hinkwayo a yi nga ri khombo ra ntumbuluko. A ku ri ku avanyisa loku humaka eka Xikwembu. Ku nyikeriwe xitsundzuxo, kambe vo tala va xi honisile. Ha yini? Yesu u hlamuserile: “Emasikwini wolawo ya le mahlweni ka ndhambi, [vanhu a] va dya, va nwa, vavanuna va teka ni vavasati va hlomisiwa, ku fikela siku leri Nowa a ngheneke ha rona engalaveni; [naswona a va lemukanga] nchumu ku fikela loko ndhambi yi fika yi va kukula hinkwavo.”—Matewu 24:38, 39.

Vanhu Lava Hluvukeke

Vanhu va le mahlweni ka Ndhambi a va ri ni malunghelo man’wana lawa hi nga riki na wona namuntlha. Hi xikombiso, vanhu hinkwavo a va vulavula ririmi rin’we. (Genesa 11:1) Leswi a swi ta va pfuna ku endla swilo swa vutshila ni swa sayense leswi a swi lava ntirhisano wa vanhu vo tala lava nga ni vuswikoti byo hambana-hambana. Nakambe, leswi vanhu vo tala va nguva yoleyo a va hanya nkarhi wo leha, a swi vula leswaku a va ta hambeta va hlayisa leswi va swi dyondzeke hi madzana ya malembe.

Van’wana va vula leswaku mpimo wa vutomi wa vanhu a wu nga lehanga ngopfu hi nkarhi wolowo, naswona malembe lama boxiweke eBibeleni a ko va tin’hweti. Xana sweswo i ntiyiso? Anakanya hi mhaka ya Mahalalele. Bibele yi ri: “Mahalalele a hanya malembe ya 65. Kutani a va tata wa Yarete. . . . Masiku hinkwawo ya Mahalalele a ma ri malembe ya 895, kutani a fa.” (Genesa 5:15-17) Loko lembe ri ringana ni n’hweti, swi vula leswaku Mahalalele u ve ni n’wana loko a ri ni malembe ya ntlhanu ntsena! Sweswo a swi nge vi tano, tanihi leswi vanhu a va nga ri ekule ngopfu ni xiyimo lexi hetisekeke lexi munhu wo sungula Adamu a a ri eka xona eku sunguleni. A va hanya madzana ya malembe hakunene. I yini leswi va koteke ku swi endla?

Madzana ya malembe emahlweni ka Ndhambi, laha misaveni vanhu va andzile swinene lerova Kayini n’wana wa Adamu a kota ku aka muti, lowu a wu vitaneke Enoko. (Genesa 4:17) Enkarhini wa le mahlweni ka Ndhambi, ku endliwe mintirho yo tala. A ku ri ni vafuri va “switirho hinkwaswo swa koporo ni swa nsimbhi.” (Genesa 4:22) A swi kanakanisi leswaku switirho leswi a swi tirhisiwa ku aka, ku vatla, ku rhunga ni ku rima. Mintirho leyi hinkwayo ku vulavuriwa hi yona eka timhaka ta vaaki vo sungula va laha misaveni.

Vutivi lebyi hlengeletiweke a byi ta endla leswaku switukulwana leswi a swi ta landzela swi kota ku tirha hi nsimbi, ku rima, ku fuwa tinyimpfu ni tihomu, ku tsala ni ku endla swifaniso swo xonga. Hi xikombiso, Yubala hi yena “wo sungula eka hinkwavo lava tamelaka haripa ni nanga.” (Genesa 4:21) Nhluvuko wu tinyike matimba swinene. Kambe, hinkwaswo swi xaxile hi ku copeta ka tihlo. Ku humelele yini?

Swilo Swi Onhake Kwihi?

Hambileswi a va ri ni swilo swo tala, vanhu va le mahlweni ka Ndhambi va ve ni masungulo yo biha. Tata wa vona, Adamu, u xandzukele Xikwembu. Kayini, muaki wa muti wo sungula, u dlaye makwavo. A swi hlamarisi leswi vubihi byi nyanyeke! Vuyelo bya ndzhaka leyi nga hetisekangiki leyi Adamu a yi siyeleke vana vakwe a byi twisa ku vava.—Varhoma 5:12.

Swi le rivaleni leswaku xiyimo a xi nga ha tiyiseleleki loko Yehovha a vula leswaku u ta xi pfumelela xi ya emahlweni hi malembe ya 120 ntsena. (Genesa 6:3) Bibele yi ri: “Vubihi bya munhu byi andzile emisaveni nileswaku mboyamelo hinkwawo wa miehleketo ya mbilu yakwe wu bihile nkarhi hinkwawo. . . . Misava yi [tale] madzolonga.”—Genesa 6:5, 11.

Eku heteleleni, Nowa u byeriwe hi ku kongoma leswaku Xikwembu xi ta lovisa nyama hinkwayo hi ndhambi. (Genesa 6:13, 17) Hambileswi Nowa a veke “muchumayeri wa leswo lulama,” a swi kanakanisi leswaku vanhu a swi va tikela ku pfumela leswaku xin’wana ni xin’wana lexi a xi ri kona a xi ta lovisiwa. (2 Petro 2:5) I vanhu va nhungu ntsena lava yingiseke xitsundzuxo lexi kutani va ponisiwa. (1 Petro 3:20) Ha yini leswi swi ri swa nkoka eka hina namuntlha?

Xana Swi Vula Yini Eka Hina?

Hi hanya eminkarhini leyi yelanaka na liya ya Nowa. Nkarhi na nkarhi hi twa hi swiendlo leswi tsemaka nhlana swa vutherorisi, matsima ya ku herisiwa ka rixaka, ku yayarheriwa ka vanhu vo tala hi vanhu lava hlomeke hi xivangelo lexi nga twaliki ni madzolonga ya le kaya lama tsemaka nhlana. Misava yi tlhele yi tala madzolonga, naswona ku fana ni le ku sunguleni, misava yi tsundzuxiwile hi ku avanyisa loku taka. Yesu u vule leswaku u ta ta a ri Muavanyisi la vekiweke hi Xikwembu kutani a hambanisa vanhu tanihi murisi loko a hambanisa tinyimpfu ni timbuti. Yesu u vule leswaku lava nga ta kumeka va nga faneleki “va ta loviseriwa makumu.” (Matewu 25:31-33, 46) Hambiswiritano, Bibele yi vula leswaku eka ndzoviso wolowo ku ta pona vanhu va timiliyoni—ntshungu lowukulu lowu gandzelaka Xikwembu xi ri xin’we xa ntiyiso. Emisaveni leyi nga ta ta, vanhu lava va ta hanya vutomi byo rhula hi masiku naswona va ta tshama va sirhelelekile ku tlula rini na rini.—Mikiya 4:3, 4; Nhlavutelo 7:9-17.

Vo tala va monya tinhlamuselo toleto ta le Bibeleni swin’we ni switsundzuxo leswi vulavulaka hi ku avanyisa loku nga ta hetisisa tinhlamuselo to tano. Kambe muapostola Petro u hlamusela leswaku vahlekuri vo tano va honisa ntiyiso. U tsarile: “Emasikwini ya makumu ku ta va ni vahlekuri . . . va ku: ‘Byi kwihi vukona byakwe lebyi tshembisiweke?’ . . . Hikuva, hi ku navela ka vona, a va yi lemuki mhaka ya leswaku ku sukela khale a ku ri ni matilo ni misava leyi yimeke yi vumbana ehandle ka mati ni le xikarhi ka mati hi rito ra Xikwembu; naswona misava ya nkarhi wolowo yi lovisiwile ha wona loko mati ma yi khubumeta. Kambe ha rona rito rero, matilo ni misava leyi nga kona sweswi swi hlayiseriwe ndzilo naswona swa ha vekiwile ku fikela siku ra vuavanyisi ni ra ndzoviso wa vanhu lava va nga xi xiximiki Xikwembu.”—2 Petro 3:3-7.