MAVINGU
1 A mavingu ya Solomoni,+ a n’wana wa Dhavhidha,+ a hosi ya ka Izrayeli:+
2 Kasi ku tiva* wutlhari+ ni kulaya;
Ni ku zwisisa a timhaka ta wutlhari;
3 Kasi ku kuma a kulaya+ loku ku nyikako kuzwisisa,
Ni kululama,+ ni kupima ku nene,*+ ni kungavi ni cihlawulela;*
4 Kasi ku tlharihisa+ lava vo kala ku tlhariha;
Ni ku nyika a majaha a wutivi ni wutlhari ga ku pimisa.+
5 A munhu a tlharihileko wa ingisela, a engetela wutivi;+
Ni munhu a nga ni kuzwisisa wa kuma a wurangeli ga wutlhari*+
6 Kasi ku zwisisa a mavingu ni mifananiso,
A magezu ya titlhari ni titekatekani tabye.+
7 A kuchava Jehovha hi wona a masangulo ya wutivi.+
Ntsena a zvipumbu hi zvona zvi kanyisako a wutlhari ni kulaya.+
10 N’wananga, loku a vawonhi va zama ku ku kucetela, u nga vhumeli.+
11 Loku vaku: “A hi fambe.
A hi tumbeleni kasi hi halata nkhata.
Hi ta barama hi fihlala, hi rindzela lava va nga hava nandzu, hi ta va dayela ku moxa.
12 Hi ta va mita na va ha hanya a ku khwatsi hi lezvi a Cilahla* ci mahako,
Na va hi murumba, a ku khwatsi hi lava va relelako nkeleni.
13 A hi va tekeleni a titshomba tabye tontlhe ta lisima;
Hi ta tata a tiyindlu ta hina hi lezvi hi phangileko.
14 Ti patse na hina;
Hontlheni hi ta avelana kufana lezvi hi to yiva.”*
15 N’wananga, u nga va landzeli.
U nga veki a nkondzo wa wena ndleleni yabye,+
16 Hakuva a mikondzo yabye yi tsutsumela ku maha zvakubiha;
Va hatlisela ku ya halata nkhata.+
17 Hakunene a zvi vhuni nchumu a ku demba ntlhamu* a cinyanyani na ci ku wona.
18 Hi zvalezvo zvi va mahako va barama va xiyelela kasi va halata nkhata;
Va barama va fihlala kasi ku susa wutomi* ga van’wani.
19 Leto tindlela ta lava va lavako a bhindzu go biha,
Legi gi to dayisa lava va gi kumako.+
20 A wutlhari ga lisine+ ga banguleka lomu maruweni.+
Ga tlakusa a gezu lomu maprasa.*+
21 Ga vitana lomu mahandzakanyeni ya maruwa ku fambako nguvhu vanhu.
Ga huwelela lomu tinyangweni ta dhoropa, giku:+
22 “N’wina vo kala wutlhari, kala rini na ma ha randza wupumbu ke?
Na n’wina vatseketseli, kala rini na ma ha tsakisiwa hi ku tseketsela ke?
Ahati n’wina zvipumbu, kala rini na ma ha venga a wutivi ke?+
23 Ingisani a kukawuka ka mina.*+
Ndzi ta chulula moya wa mina hehla ka n’wina,
Ndzi tlhela ndzi mu tivisa a timhaka ta mina.+
24 Hakuva mina ndzi mu vitanile, kanilezvi n’wina mu no ala;
Ndzi nawulutile a canja ga mina, kanilezvi i hava a nga gi khatalela,+
25 A mu chelangi kota hi wusungukati ga mina gontlhe,
Niku mu tlhelile mu ala a kukawuka ka mina,
26 Makunu minawu ndzi ta mu hleka a cikhati leci mu to welwa hi khombo,
Ndzi mu poyila a cikhati leci ku to chikela lezvi mu zvi chavako,+
27 Ina, laha zvi to chikela lezvi mu zvi chavako a ku fana ni cingulo,
Ni khombo ga n’wina gi chikela a ku fana ni moya wa hombe;
A cikhati leci a kuxaniseka ni hlomulo zvi to mu chikelela.
28 Ka cikhati leco, va ta ndzi vitana, kanilezvi mina ndzi nga ta va hlamula;
Va ta ndzi lavetela hi mbilu yontlhe, kanilezvi va nga ta ndzi kuma,+
29 Hakuva va vengile a wutivi;+
A va hlawulangi ku chava Jehovha.+
30 Va alile a wusungukati ga mina,
Va kanyisa a kukawuka ka mina kontlhe.
32 Hakuva a kungaingisi ka zvipumbu ku ta zvi daya,
Ni kungacheli kota ka zvipumbu ku ta zvi lovisa.
2 N’wananga, loku u vhumela a timhaka ta mina,
U hlayisa a zvileletelo zva mina a ku khwatsi i tshomba,+
2 Hi ku demba a ndleve ya wena u ingisela wutlhari,+
Ni ku nyikela mbilu ya wena kasi u kuma kupimisisa;+
3 Ahandle ka lezvo, loku u rilela a kuzwisisa,+
Ni loku u tlakusa gezu ga wena u kombela kupimisisa;+
4 Loku u lavetela zvilo lezvo a ku fana ni prata,+
Ni loku u zvi hlota a ku fana ni titshomba ti fihlilweko;+
5 Makunu u ta tiva a kuchava Jehovha,+
U tlhela u kuma a wutivi ga Nungungulu.+
6 Hakuva Jehovha wa nyika wutlhari;+
Hi non’wini wakwe ku huma wutivi ni kupimisisa.
7 A vakululama i va hlayisela a wutlhari kota tshomba;
Yena citlhangu ca lava va fambako hi kutsumbeka.+
8 I cuwukela a tindlela ta kululama,
A vhikela a ndlela ya vatsumbekileko vakwe.+
9 Makunu u ta tiva a kululama, ni nongameto, ni lezvi zvi nga zvinene,
Ina, a ndlela yontlhe ya zvazvinene.+
10 Loku a wutlhari gi nghena mbilwini ya wena,+
Ni loku a wutivi gi tsakisa a muhefemulo* wa wena,+
11 A wutlhari ga ku pimisa gi ta ku vhikela,+
Ni kupimisisa ku ta ku hlayisa,
12 Kasi ku ku tlhatlhisa ndleleni ya kubiha,
Ni ka lava va wulawulako zvilo zva hava,+
13 Ni ka lava va tsikako a tindlela ta kululama
Kasi va famba tindleleni ta munyama,+
14 Ni ka lava va tsakisiwako hi ku maha zvakubiha,
Lava va xalalako hi zvilo zva kubiha ni zva hava,
15 Lava a tindlela tabye ti gombonyekileko,
Ni lava a ndlela yabye yontlhe yi khohlisako.
16 A wutlhari gi ta ku ponisa ka wasati wa kubiha,*
Ni ka magezu yo nandziha* ya wasati wa cibhayi,*+
17 Loyi a tsikako a munghana* wa wuswa gakwe,+
A rivala a civhumelwano ca Nungungulu wakwe;
18 Hakuva a yindlu ya wasati wa cibhayi yi yisa kufeni,
Ni tindlela* takwe ti kongoma ka lava va nga hava ntamu kufeni.+
19 A nga kona ni mun’we wa lava va hlengelako naye* a to wuya,
Ne hambu ku tlhelela tindleleni ta wutomi.+
20 Hikwalaho, landzela a ndlela ya vanhu va vanene,
U tshama tindleleni ta valulamileko,+
21 Hakuva ntsena a valulamileko hi vona va to aka laha misaveni,
3 N’wananga, u nga rivali lezvi ndzi ku gondzisako,*
A mbilu ya wena yi wa hlayise a zvileletelo zva mina,
2 Hakuva zvi ta ku engetelela masiku yo tala,
Ni malembe ya kuhanya, ni kurula.+
3 U nga tsiki a lirandzo li nga mbheliko ni kutsumbeka* zvi suka ka wena.+
Zvi bohe lomu nkolweni wa wena,
U zvi tsala lomu mbilwini ya wena,+
4 Makunu u ta kateka u tlhela u kuma wutlhari ga hombe
Mahlweni ka Nungungulu ni ka vanhu.+
7 U nga ti byeli lezvaku u tlharihile.+
Chava Jehovha, u fularela kubiha.
8 Lezvo zvi ta hanyisa a miri* wa wena,
Zvi tangalisa a marambu ya wena.
9 Dzundza Jehovha hi zvilo zva wena zva lisima,+
Hi mihandzu yo ranga ya* pfuno* wa wena wontlhe;+
10 Makunu a matshala ya wena ma ta tala ma ku khapa,+
Ni tifuko ta wena* ti ta halakela hi vhinyo yiswa.
11 N’wananga, u nga ali a kulaya ka Jehovha,+
Ne u nga vengi a kukawuka kakwe,+
12 Hakuva Jehovha i kawuka lava a va randzako,+
A ku khwatsi hi lezvi a papayi a mahako ka n’wana loyi a xalalako hi yena.+
13 Wa tsaka a munhu loyi a kumako wutlhari,+
Ni loyi a kumako a kupimisisa;
14 A ku kuma wutlhari zvi nene nguvhu a ku hundza ku kuma prata,
15 Gi na ni lisima a ku hundza a makorali;*
A ku na nchumu u wu navelako wu nga fananisiwako nago.
16 A wutomi go leha gi lomu canjeni ga gona ga cinene,
Ni lomu canjeni ga gona ga cibhabha ku na ni titshomba ni wudzundzo.
17 A tindlela ta gona ta tsakisa,
Ni tisoko tontlhe ta gona ta kurula.+
18 A wutlhari i sinya ya wutomi ka lava va namarelako ka gona,
Ni lava va gi khomako zvi tiya va ta wuliwa lezvaku va tsaka.+
19 Jehovha i yimisile misava hi wutlhari.+
I yimisile matilo ma tiya hi kupimisisa.+
20 Hi wutivi gakwe a mati yo eta ma no avanyeka,
Ni marefu ya tilo ma no nisa a ndzhokati.+
21 N’wananga, u nga tsiki a zvilo lezvo* zvi n’walala mahlweni ka wena.
Hlayisa a wutlhari ni kupimisisa;
22 Zvi ta ku nyika wutomi*
Zvi tlhela zvi sasekisa a nhamu ya wena;
23 Makunu, u ta famba hi kurula ndleleni ya wena,
26 Hakuva Jehovha i tava cibuka ca kutsumba ka wena;+
I ta vhikela a nkondzo wa wena lezvaku wu nga phasiwi.+
28 U nga byeli a muakelani wa wena, uku: “Tlhela, u ta wuya hi cikhati cin’wani! Ndzi ta ku nyika mandziko”,
Kuveni u nga mu nyika zvezvi leci a ci lavako.
29 U nga alakanyeli ku mu mahela zvakubiha a muakelani wa wena,+
Loyi a hanyako na a tsumba lezvaku i na ni kurula na wena.
31 U ngavi ni matshoho hi munhu wa kubiha+
Ne u nga hlawuli a yin’we ya tindlela takwe,
32 Hakuva Jehovha wa nyenya a mukanganyisi,+
Kanilezvi munghana wa hombe wa lava va lulamileko.+
35 Lava va tlharihileko va taga tshomba ya wudzundzo,
Kanilezvi a zvipumbu zvi dzundza zvilo zva tingana.+
4 Vana vanga, ingisani a kulaya ka papayi;+
Dembani ndleve kasi mu zwisisa,
2 Hakuva ndzi ta mu nyika a gondzo ya yinene;
3 Ndzi wa hi n’wana wa munene ka papayi wa mina,+
Ni n’wana a nga randziwa nguvhu hi mamani wa mina.+
4 Papayi i wa ndzi gondzisa, aku: “A mbilu ya wena yi wa khomelele timhaka ta mina.+
Hlayisa a zvileletelo zva mina kasi u hanya.+
5 Kuma wutlhari, u kuma kupimisisa.+
U nga zvi rivali, ne u nga zvi fulareli lezvi ndzi wulako.
6 U nga tsiki wutlhari, gi ta ku vhikela.
Gi randze, gi ta ku hlayisa.
7 A wutlhari ga lisima nguvhu a ku hundza zvontlhe,*+ hikwalaho kuma wutlhari,
Ahandle ka zvontlhe u zvi kumako, kuma kuzwisisa.+
8 Gi nyike nguvhu lisima, gi ta ku kulisa.+
Loku u gi bharasara gi ta ku nyika wudzundzo.+
9 Gi ta ku bohisa a cidlodlo* ca zvitsangi hlokweni ya wena;
Gi ta ku sasekisa hi cidlodlo ca wumbhuri.”
10 N’wananga, zwana timhaka ta mina u ti amukela,
A malembe ya kuhanya ka wena ma ta tala.+
12 Laha u fambako, ci hava ci to vhalela a mazambo ya wena;
Ni loku u tsutsuma, u nga ta ti phinganyeta.
13 Namarela ka lezvi u layiwako, u nga zvi tsiki.+
Zvi hlayise, hakuva wutomi ka wena.+
14 U nga ngheni ndleleni ya vakubiha,
Ne u nga fambi hi ndlela ya vanhu va kubiha.+
16 Hakuva a va zvi koti ku etlela na va nga se maha kubiha.
Loku va nga se wisa munhu a va gi kumi wurongo.
17 Vaga pawa ya wubihi,
Vanwa a vhinyo ya tihanyi.
18 Kanilezvi a ndlela ya valulamileko yi fana ni kuwonekela ka mixo,
Loku ku endzelekako kala a hlikanhi wu mbhelela.+
19 A ndlela ya vakubiha yi fana ni munyama;
A va ci tivi leci ci va phinganyetako.
20 N’wananga, ingisa a magezu ya mina;
Demba khwatsi ndleve ka timhaka ta mina.
21 U nga ti tsiki ti n’walala mahlweni ka wena.
Ti hlayise lomu mbilwini ya wena,+
22 Hakuva tona wutomi ka lava va ti kumako,+
Ni kuhanya ka miri wabye wontlhe.*
23 Hlayisa a mbilu ya wena a ku hundza zvontlhe,+
Hakuva ka yona ku na ni zvibuka zva wutomi.
24 U nga wulawuli a zvilo zva kubiha,+
Ni kuwulawula ko kanganyisa a kuve kule na wena.
25 A matihlo ya wena ma fanele ku cuwuka phambeni,
Ina, a matihlo ya wena ma wa kongome mahlweni ka wena.+
27 U nga hambukeli cineneni kutani cibhabheni.+
Susa mikondzo ya wena ka zvakubiha.
5 N’wananga, demba ndleve ka wutlhari ga mina.
Kangatela ndleve, uzwa kupimisisa ka mina,+
2 Kasi u vhikela a wutlhari ga wena ga ku pimisa,
Ni ku hlayisa wutivi hi minomu ya wena.+
3 Hakuva a minomu ya wasati wa kubiha* yi donadona a ku fana ni zvihahla zva wulombe,+
Ni nomu wakwe wu nyukile a ku hundza mafura.+
4 Kanilezvi kugumeseni, i bava a ku fana ni sinya ya kubava,+
A tlhela a kariha a ku fana ni cipadha ci tsemako seno ni seno.+
5 A mikondzo yakwe yi relela kufeni.
A mazambo yakwe ma kongoma Cilahleni.*
6 A nga khatali hi ndlela ya wutomi.
I famba muyoyoyo, a nga ku tivi lomu a yako kona.
7 Makunu, vana vanga, ndzi ingiseleni,
Mu nga hambuki ka timhaka leti ndzi wulako.
8 Fambela kule naye;
U nga tshineli kusuhani ni nyangwa ya yindlu yakwe,+
9 Kasi u nga nyikeli a wudzundzo ga wena ka van’wani,+
Ne hambu ku tshovela a malembe ya tixanisa;+
10 Kasi a vambe vanhu va nga ku mbheteli a titshomba* ta wena,+
Ni lezvi u zvi dzunukeleko zvi ngayi ndlwini ya wamatiko.
11 Loku u nga mahi lezvo, u ta rila kugumeseni ka wutomi ga wena,
Laha a nyama ya wena ni miri wa wena zvi to khanyana,+
12 Uku: “Ndzi wa ku vengela yini a kulayiwa?
Hikuyini a mbilu ya mina yi nga kanyisa a ku kawukiwa?
13 A ndzi ingisangi a gezu ga vagondzisi va mina,
Ina, a ndzi dembangi ndleve ka vagondzisi va mina.
17 Zvi wave zva wena wece,
Zvi ngavi zva vambe vanhu lava u nga navo.+
A mavele yakwe ma wa ku tsakise* contlhe cikhati.
Ni lirandzo lakwe li wa tshame hi ku koka a mbilu ya wena.+
20 Makunu, n’wananga, u wa ta kokelwa yini hi wasati wa kubiha,*
21 Hakuva a tindlela ta munhu ti le mahlweni ka Jehovha;
I hlola a tindlela tontlhe ta munhu.+
22 A munhu wa kubiha i phasiwa hi zvigoho zvakwe,
Niku i ta phasiwa hi tingoti ta ciwonho cakwe.+
23 I tafa hi ku kala a nga layiwangi,
A lahleka hi kota ya wupumbu gakwe ga hombe.
6 N’wananga, loku u ti bohile ku riha a nandzu wa muakelani wa wena,+
Ni loku u khomene mandla* ni wamatiko,+
2 Loku u phasilwe hi citsumbiso ca wena,
Ni loku u konekile hi magezu ya nomu wa wena,+
3 Maha lezvi, n’wananga, u ti tlhatlhisa,
Hakuva u wele canjeni ga muakelani wa wena:
Famba u ya ti koramisa, u hatlisa u khongotela a muakelani wa wena.+
4 U nga tsiki a matihlo ya wena ma etlela,
Hambu ku tsika a tikohe ta wena ti khudzehela.
5 Ti tlhatlhise a ku fana ni mhuti canjeni ga muhloti,
Ni cinyanyani canjeni ga muphasi wa zvinyanyani.
6 Wena lolo, famba ka tisokoti+
U ya cuwukisisa a mahanyela ya tona, u tlhariha.
7 Hambu lezvi ti nga hava komandante, ne murangeli kutani hosi,
8 Ta longisela a zvakuga zva tona laha cimun’wini,+
Ti hlengeleta a zvakuga zva tona hi cikhati ca kutshovela.
9 Wena lolo, u ta etlela kala rini?
U ta vhuka rini wurongweni ga wena ke?
10 Etlelanyana, ina, khudzehelanyana,
Kondlanyana mawoko u humula,+
11 Makunu a wusiwana ga wena gi tata a ku khwatsi i khamba,
Ni kuvhumala ka wena a ku khwatsi munhu a hlomileko.+
12 A munhu wa kubiha, a nga vhuniko nchumu, i famba a wulawula kubiha;+
13 I copeta tihlo,+ a wulawula hi nenge, a kombetela hi titiho.
14 Hi mbilu yakwe ya kubiha,
I tshama hi ku xuxa a cikungo ca kubiha+ a tlhela a xwanya kungazwanani.+
15 Hikwalaho, a khombo gakwe gi tata hi citshuketi;
Hi kucopeta ka tihlo, i ta pfotlosiwa, zvo vhumala ni muri.+
16 Ku na ni 6 wa zvilo lezvi Jehovha a zvi vengako,
Ina, i 7 wa zvilo a* zvi nyenyako:
17 A mahlo ya matshandza,+ ni lirimi li hembako,+ ni mandla ma halatako a nkhata wu nga hiko na nandzu,+
18 Ni mbilu yi xuxako a zvikungo zva kubiha,+ ni mikondzo yi tsutsumelako a ku maha zvakubiha,
19 Ni kustumunyu wo hemba loyi a wulawulako mawunwa ntsena,+
Ni vontlhe lava va xwanyako kungazwanani cikari ka vamakabye.+
21 Zvi bohe mbilwini ya wena contlhe cikhati,
U zvi tsondzela nhan’wini ya wena.
22 Laha u fambako, zvi ta ku rangela;
Laha u etlelako, zvi ta ku vhikela.
Ni laha u vhukako, zvi ta wulawula na wena.*
25 U nga naveli a kusaseka kakwe mbilwini ya wena+
Ne u nga xengiwi hi matihlo yakwe ma kokako mahlo.
26 Hakuva hi kota ya wasati wa cibhayi, a wanuna wa sala a hi cikhemu ca pawa;+
Kanilezvi a sati wa mun’wani wanuna i hlota a wutomi* ga lisima.
27 A munhu a nga wungeletela a ndzilo laha cifuveni cakwe, a tinguwo takwe ti ngaswi ke?+
28 Kona a munhu a nga famba hehla ka makhala ya ndzilo a mikondzo yakwe yi ngaswi ke?
29 Zva fana ni munhu loyi a hlengelako masango ni sati wa muakelani wakwe;
Ni wihi loyi a mu henyako i ta tsayisiwa.+
30 A vanhu a va chepeti a muyivi
Loku a yivela ku miyeta ndlala.
31 Hambulezvo, loku a kumiwa i ta riha hi ka 7;
I ta nyikela a titshomba tontlhe ta yindlu yakwe.+
32 Ni wihi a mahako wubhayi ni wasati a nga na kupimisisa;
34 Hakuva a ciluse ci vhuxa zanga ya nuna;
A nga ta zwela wusiwana laha a to ti photela.+
35 A nga ta vhumela a hakhelo ya nandzu;*
A nga ta vhumela ku bhabhiwa hambu loku a cinyikiwo ca kona ci no kulisa kuyini.
7 N’wananga, hlayisa a timhaka ta mina,
U veketela a zvileletelo zva mina mbilwini ya wena.+
2 Ingisa zvileletelo zva mina u ta hanya;+
Hlayisa a gondziselelo* ya mina a ku fana ni ndzololwani ya tihlo ga wena.
3 Zvi bohe titihweni ta wena;
U zvi tsala mbilwini ya wena.+
4 Byela a wutlhari, uku: “U makabye wa mina wa cisati”,
U vitana a kuzwisisa, uku: “U xaka ga mina”,
6 Hi laha janeleni ga yindlu ya mina,
Hi lomu mavangeni ya janela ga mina, ndzi no cuwuka hasi.
7 Laha ndzi nga kari ndzi cuwukisela zvipumbu,*
Ndzi no wona a jaha cikari ka vaswa gi nga hi hava kupimisisa.+
8 Gi no hundza hi ruwa, kusuhani ni khona ga wasati loye,
Gi kongoma ndlwini yakwe
9 Ni gambo, na gi ku phum,+
Na ku kari ku chikela a wusiku ni munyama.
10 Ndzi no wona wasati na a gi khinga,
Na a bohisile ku khwatsi* cibhayi,+ na a hi ni mano mbilwini yakwe.
11 A wasati loye i na ni guwa ni kani.+
A nga tshuki a tshama* laha kaya.
12 U ta ku cope i lahandle, u ku cope i lomu maprasa;*
I tshama a lavelela lomu mahandzakanyeni wontlhe ya maruwa.+
13 I gi khoma a gi pswopswa;
Na a nga dhani, i ngalo ka gona:
14 “Zvi wa lava ku ndzi nyikela a miphahlo ya kuhlengela.*+
Nyamutlha ndzi tatisile a zvifungo zva mina.
15 Hi caleco ci nga ndzi maha ndzi huma ndzi ku khinga,
Ndzi ku lavetela, niku makunu ndzi ku kumile!
17 Ndzi fafazele a mira, ni mhangani, ni kanela* mubhedhini wa mina.+
18 Tana, hi ta popiwa hi lirandzo kala gica;
A hi ti buze zvin’we hi lirandzo,
19 Hakuva a nuna wa mina a nga kona laha kaya;
I endzile aya kule.
20 I fambile ni cikhwama ca mali,
Niku a nga ta wuya na ku nga se chikela a siku legi a hweti yi to tala.”
21 I gi kanganyisa hi magezu yakwe ya ntamu,+
A gi xengetela hi timhaka takwe to nandziha.
22 Zvalezvo ga mu landzela, a ku khwatsi i homu yi yako kudaweni,
Ni cipumbu ci yako ci ya tsayisiwa makhotsweni,*+
23 Kala a paxa wu gi tlhava a civindzi.
A ku fana ni cinyanyani ci tsutsumelako ntlhan’wini, a gi zvi tivi lezvaku lezvo zvi ta lovisa a wutomi* ga gona.+
24 Makunu, vana vanga, ndzi ingiseleni;
Dembani ndleve ka timhaka leti ndzi wulako.
25 U nga tsiki a mbilu ya wena yi hambukela tindleleni takwe.
U nga pengi uya tisokweni takwe,+
26 Hakuva i dele votala va mbambamela,+
Ina, citshungu ca hombe a ci deleko.+
27 A yindlu yakwe i ndlela yi yisako Cilahleni;*
Yi relela yiya tikwartwini ta kufa.
8 A hi wutlhari gi bangulekako ke?
A hi kupimisisa ku tlakusako a gezu ke?+
2 Gi yima lomu matshan’wini yo tlakuka,+ lomu maruweni,
Lomu mahandzakanyeni ya maruwa.
4 “O n’wina vanhu, ndza mu vitana;
Ndza tlakusa a gezu ga mina ka vanhu vontlhe.*
5 N’wina vo kala ku tlhariha, gondzani wutlhari;+
Na n’wina zvipumbu, hlotani a mbilu ya kupimisisa.
6 Ingiselani, hakuva lezvi ndzi wulako zva lisima,
A nomu wa mina wu wulawula zvilo zva kululama;
7 Hakuva a nomu wa mina wu humesa a lisine hi gezu ga lahasi,
Ni minomu ya mina ya venga zvakubiha.
8 A timhaka tontlhe ta nomu wa mina ti lulamile.
A ku na mhaka ni yin’we cikari ka tona yi byekeleko kutani yi kanganyisako.
9 Tontlhe ti le kubaseni ka loyi a nga ni kupimisisa;
Ti nene ka lava va kumileko wutivi.
10 Amukela a kulaya ka mina wutshan’wini ga prata,
Ni wutivi wutshan’wini ga ouro ya yinene nguvhu,+
11 Hakuva a wutlhari gi nene nguvhu a ku hundza a makorali;*
Zvontlhe a zvilo lezvi zvin’wani zva lisima a zvi nge fananisiwi nago.
12 Mina wutlhari ndzi tshama zvin’we ni kupimisisa;
Ndzi kumile wutivi ni wutlhari ga ku pimisa.+
13 A kuchava Jehovha ku venga kubiha.+
Ndza venga a kutikulisa, ni matshandza,+ ni ndlela ya kubiha, ni kuwulawula ka hava.+
15 A tihosi ta simama ku fuma hi kota ya mina,
Ni vafumeli va yimisa milayo ya kululama.+
16 A tihosana ta simama ku fuma hi kota ya mina,
Ni varangeli va lamula hi kululama.
17 Ndza randza lava va ndzi randzako,
Ni lava va ndzi hlotako va ta ndzi kuma.+
18 A wukosi ni wudzundzo zvi na mina,
Ni titshomba ti nga mbheliko ni kululama.
19 A handzu wa mina wu nene nguvhu a ku hundza ouro, ina, hambu a ouro yi hlutilweko,
Ni pfuno wa mina wu nene nguvhu a ku hundza a prata ya yinene nguvhu.+
20 Ndzi famba ndleleni ya kululama,
Laha cikari ka tindlela ta nongameto;
21 Ndza va nyika a tshomba ya lisima lava va ndzi randzako,
Ndzi tlhela ndzi tata a matshala yabye.
22 Jehovha i no ndzi vanga kota masangulo ya ndlela yakwe,+
A masangulo ya mitiro yakwe ya kaleloko.+
24 Ndzi no vangiwa na ku nga seva ni mati ma etileko,+
Na ku nga seva ni zvibuka zvi khulungako mati.
25 Ndzi no pswaliwa na ku nga seva ni zvitsunga,
Ni zvitsungana na zvi nga se humelela,
26 Na a nga se maha misava ni masimu ya kona,
Ne hambu a ntshuri wo sangula wa misava.
27 A cikhati leci a nga longisela a matilo,+ ndzi wa hi kona.
Laha a nga tsala randzani hehla ka mati,+
28 A cikhati leci a nga yimisa* a marefu le hehla,
Laha a nga yimisa a zvibuka zva mati yo eta,
29 A cikhati leci a nga laya bimbi
Lezvaku a mati ya gona ma nga tluli a cileletelo cakwe,+
Laha a nga zima a zviseketelo zva misava,
Hi mina a nga ndzi randza nguvhu+ siku ni siku;
Ndzi wa tsaka mahlweni kakwe contlhe cikhati;+
31 Ndzi wa tsaka hi misava leyi a yi vangileko kasi ku hanyiwa kona,
Niku ndzi wa tsakisiwa nguvhu hi vana va vanhu.*
32 Makunu, vana vanga, ndzi ingiseni;
Ina, va tsaka lava va hlayisako a tindlela ta mina.
33 Ingisani kulaya+ kasi mu tlhariha;
Mu nga tshuki mu ku ala.
34 Wa tsaka a munhu loyi a ndzi ingiselako,
Loyi a vindzukako ata* laha livatini la mina siku ni siku,
A rindzela laha nyangweni ya mina.
35 Hakuva loyi a ndzi kumako i ta kuma wutomi,+
A tlhela a amukeleka ka Jehovha.
36 Kanilezvi, loyi a ndzi kanyisako i ti nehela khombo ha yece,*
Ni lava va ndzi vengako va randza kufa.”+
9 A wutlhari ga lisine gi akile a yindlu ya gona;
Gi kehlile a mapilari ya gona ya 7.
2 Gi longisele a nyama yo tala;
Gi jutele a vhinyo ya gona,
Gi tlhela gi longisela a meza.
3 Gi rumele a malandza ya gona ya cisati
Ma ya kanyuluka lomu matshan’wini yo tlakuka ya dhoropa,+ maku:
4 “Ni wihi loyi a nga cipumbu i wate laha.”
Gi byela loyi a nga hava kupimisisa, giku:
5 “Tanani mu taga a pawa ya mina,
Mu tlhela munwa a vhinyo leyi ndzi juteleko.
7 Loyi a layako a mutseketseli i ti lavela tingana,+
Ni loyi a kawukako a munhu wa kubiha i ta bayisiwa.
8 U nga kawuki a mutseketseli a nga ku venga.+
Kawuka a munhu a tlharihileko, i ta ku randza.+
9 Gondzisa a munhu a tlharihileko, i ta tlhariha nguvhu.+
Gondzisa a munhu wa kululama, i ta engetela kutiva.
10 A kuchava Jehovha masangulo ya wutlhari,+
Ni ku tiva Loyi a Basileko ku Hundza Vontlhe+ kuzwisisa.
11 Hakuva hi kota ya mina a masiku ya wena ma ta tala,+
Ni malembe ya wutomi ga wena ma ta engetelwa.
12 Loku u tlhariha, zvi vhuna wena n’winyi,
Kanilezvi loku u hi mutseketseli, zvi ta bindza wena wece.
13 A wasati wa cipumbu i na ni guwa.+
A nga tlharihangi, ne a nga tivi nchumu.
14 I tshama laha nyangweni ya muti wakwe,
Laha citulweni, ka wutshamu go tlakuka ga dhoropa,+
15 A vitana lava va hundzako,
Lava va ti fambelako hi ndlela yabye, aku:
16 “Ni wihi loyi a nga cipumbu i wate laha.”
I byela lava va nga hava kupimisisa,+ aku:
17 “A mati ya ku yiviwa ma tsombela,
Ni zvakuga zva ku gela kufihlaleni zva nandziha.”+
18 Kanilezvi a va zvi tivi lezvaku lava va nga hava ntamu kufeni va kwalaho,
10 Mavingu ya Solomoni.+
A n’wana wo tlhariha i tsakisa papayi wakwe,+
Kanilezvi a n’wana wa cipumbu i hlomulo ka mamani wakwe.
2 A titshomba ti kumilweko hi kubiha ti nga ta vhuna nchumu,
Kanilezvi a kululama hi kona ku tlhatlhisako kufeni.+
3 Jehovha a nga ta tsika a wakululama* azwa ndlala,+
Kanilezvi i ta alela vakubiha lezvi va zvi navelako.
5 A n’wana loyi a nga ni kupimisisa i tshovela timbewu laha cimun’wini,
Kanilezvi a n’wana loyi a wisako tingana i etlela le’ga tshongotshongo cikhatini ca kutshovela.+
6 A makatekwa ma tshama hlokweni ya wakululama,+
Kanilezvi a nomu wa munhu wa kubiha wu fihla tihanyi.
8 A mbilu ya loyi a tlharihileko ya vhumela zvileletelo,+
Kanilezvi loyi a wulawulako wupumbu i ta kandzihetelwa.+
9 Loyi a fambako hi kutsumbeka i ta famba kuruleni.+
Kanilezvi loyi a gombonyekisako a tindlela takwe i ta poleka.+
10 Loyi a copetelelako zvakubiha i vanga hlomulo,+
Ni loyi a wulawulako a wupumbu i ta kandzihetelwa.+
11 A nomu wa loyi a lulamileko cibuka ca wutomi,+
Kanilezvi a nomu wa loyi wa kubiha wu fihla tihanyi.+
12 A livengo li vhuxa a tiholova,
Kanilezvi a lirandzo li fenengeta a zvihambunyeto zvontlhe.+
13 A wutlhari gi kumiwa minon’wini ya munhu wa kupimisisa,+
Kanilezvi a nhonga yi mahelwe a hlanha wa loyi a nga hava kupima.+
15 A tshomba ya munhu wo ganya i dhoropa gakwe gi vhikelweko khwatsi.
A kulova ka zvisiwana wusiwana ga zvona.+
16 A ntiro wa loyi a lulamileko wu yisa wutomini;
Kanilezvi a bhindzu ga wakubiha gi yisa ciwonhweni.+
17 Loyi a vhumelako a ku layiwa i ndlela yi yako wutomini,*
Kanilezvi loyi a alako ku kawukiwa i hambukisa van’wani.
18 Loyi a fihlako a livengo lakwe i wulawula mawunwa,+
Ni loyi a xwanyako a mahungu yo biha* cipumbu.
19 Loku a magezu ma tele, a ku vhumaleki cihoxo,+
Kanilezvi loyi a khomako a minomu yakwe i tlharihile.+
20 A lirimi la loyi a lulamileko li fana ni prata ya yinene nguvhu,+
Kanilezvi a mbilu ya wakubiha yi vhuna kutsongwani.
21 A minomu ya loyi a lulamileko yi gisa* votala,+
Kanilezvi a zvipumbu zvafa hi ku kala kupimisisa.+
23 Ka cipumbu a mahanyela ya tingana ma fana ni ku hlakana,
Kanilezvi a wutlhari ga loyi a nga ni kupimisisa.+
24 A wakubiha i ta welwa hi zvalezvi a zvi chavako,
Kanilezvi a wakululama i ta nyikiwa lezvi a zvi xuvako.+
25 Loku kuba cingulo, a wakubiha a nga ta hava kona,+
Kanilezvi a wakululama ciseketelo ca kala kupindzuka.+
26 A ku khwatsi i vhinagre lomu ka matino, ni musi lomu ka matihlo,
Gi tshamisile lezvo a lolo ka loyi a gi rumako.*
29 A ndlela ya Jehovha i khokhola ka loyi wo kala cisolo,+
Kanilezvi ka lava va mahako kubiha kulova.+
30 A wakululama a nga ta tshuka a wisiwa,+
Kanilezvi a wakubiha a nga ta ha hanya kambe laha misaveni.+
31 A nomu wa loyi a lulamileko wu pswala* wutlhari,
Kanilezvi a lirimi la kukanganyisa li ta tsemiwa.
32 A minomu ya loyi a lulamileko ya zvi tiva lezvi zvi tsakisako,
Kanilezvi a nomu wa loyi wa kubiha wa kanganyisa.
2 Loku a matshandza ma chikela, ku landzela a tingana,+
Kanilezvi a wutlhari gi na ni lava va ti koramisako.+
3 A kutsumbeka ka lava va lulamileko hi kona ku va rangelako,+
Kanilezvi a mawunwa ya vakanganyisi ma ta va lovisa.+
4 A titshomba ti nga ta vhuna nchumu sikwini ga zanga,+
Kanilezvi a kululama hi kona ku to tlhatlhisa kufeni.+
5 A kululama ka loyi wo kala cisolo ku lulameta a ndlela yakwe,
Kanilezvi loyi wa kubiha i tawa hi kota ya kubiha kakwe.+
6 A kululama ka lava vo lulama ku ta va tlhatlhisa,+
Kanilezvi a vakanganyisi va ta phasiwa hi kunavela kabye.+
7 Loku a munhu wa kubiha afa, a kutsumba kakwe ka mbhela;
Ni kurindzela loku a nga hi nako hi ntamu wakwe konawu ka mbhela.+
8 A wakululama wa tlhatlhiswa kukaratekeni,
A wakubiha a sala a vhaleta a wutshamu gakwe.+
9 Hi nomu wakwe, a mudhuki* wa lovisa a muakelani wakwe,
Kanilezvi hi wutivi, a valulamileko va tlhatlhisiwa.+
10 A wunene ga munhu wa kululama gi tsakisa a dhoropa,
Niku loku a wakubiha a lova, ku biwa mikulungwani.+
11 A dhoropa ga tlakusiwa hi kota ya cikatekiso ca wakululama,+
Kanilezvi a nomu wa loyi wa kubiha wa gi hohlota.+
12 Ni wihi a nga hava kupima i chepeta* a muakelani wakwe,
Kanilezvi a munhu loyi a nga ni kupimisisa wa ti miyelela.+
14 Loku ku nga hi na wurangeli ga wutlhari,* a vanhu vawa,
15 Loyi a ti bohako a ku riha a nandzu wa mumbe munhu i tava ni zvikarato,+
17 A munhu wa munene i maha zvazvinene ka muhefemulo* wakwe,+
Kanilezvi a munhu wa xapi i ti nehela zvikarato* yena n’winyi.+
18 A munhu wa kubiha i amukela miholo ya wukanganyisi,+
Kanilezvi loyi a byalako kululama i amukela a nchachazelo wa lisine.+
19 Loyi a tiyako a ku nde a yimela kululama i ndleleni ya wutomini,+
Kanilezvi loyi a hlongoliselako a zvakubiha i ndleleni ya kufa.
20 Lava va timbilu to gombonyeka cinyenyeko ka Jehovha,+
Kanilezvi lava va fambako hi ndlela yi nga solekiko va mu tsakisa.+
21 Tiva lezvi: A munhu wa kubiha a nga ta pona ku tsayisiwa,+
Kanilezvi a vana va loyi wa kululama va ta pona.
22 A ku khwatsi i sindza ga ouro nhovhini ya khumba,
I tshamisile lezvo a wasati wo saseka loyi a nga hava kupimisisa.
23 A kunavela ka wakululama ku yisa ka zvazvinene,+
Kanilezvi lezvi a wakubiha a zvi rindzelako zvi vhuxa zanga.
24 Ku na ni loyi a hanako,* a gumesa ava ni zvotala;+
Ni mun’wani a tsonako lezvi a nga fanele ku nyika, kanilezvi ava wusiwaneni.+
26 A vanhu va ta rukatela loyi a tsonako a timbewu,
Kanilezvi va ta katekisa loyi a xavisako a timbewu.
27 Loyi a ti tsitsiritako a maha zvazvinene i ta mahelwa wuxinji,+
Kanilezvi loyi a hlotako zvakubiha hi zvalezvo a to welwa hi zvona.+
28 Loyi a tsumbako a titshomba takwe i tawa,+
Kanilezvi a wakululama i ta nyuka a ku fana ni matluka.+
29 Loyi a nehako zvikarato* laha mutini wakwe, a tshomba yakwe yi tava moya,+
Ni cipumbu ci tava nandza ga loyi a nga ni mbilu yo tlhariha.
31 Loku hakunene a wakululama a kuma hakhelo yakwe laha misaveni,
Zvi ta ku yini hi wakubiha ni muwonhi!+
12 Loyi a randzako a ku layiwa i randza a wutivi,+
2 A munhu wa munene wa tsakelwa hi Jehovha,
Kanilezvi Yena wa kona loyi a nga ni zvikungo zva kubiha.+
3 A ku na munhu a to yima a tiya hi kubiha,+
Kanilezvi a wakululama a nga ta tshuka a tsuwuliwa.
4 A sati wa munene cidlodlo* ka nuna wakwe,+
Kanilezvi a sati loyi a mahako zva tingana i fana ni kubola marambwini ya nuna wakwe.+
5 A maalakanyo ya munhu a lulamileko ma lulamile,
Kanilezvi a wurangeli ga munhu wa kubiha ga kanganyisa.
7 Loku a vakubiha va wisiwa, va nyamalala,
Kanilezvi a yindlu ya valulamileko yi ta tshama kala kupindzuka.+
8 A munhu wa dzundziwa hi kota ya wutlhari ga nomu wakwe,+
Kanilezvi loyi a nga ni mbilu yo gombonyeka i ta chepetiwa.+
9 I chukwana kuva munhu wa nyalidede na u hi ni nandza,
10 A munhu wa kululama wa hlayisa a cifuyo cakwe,*+
Kanilezvi hambu a wuxinji ga munhu wa kubiha i xapi.
11 Loyi a ti rimelako a masimu yakwe i ta xura hi zvakuga,+
Kanilezvi loyi a hlongoliselako zvilo zvi nga vhuniko nchumu a nga na kupima.
12 A wakubiha i navela lezvi zvi khomilweko hi van’wani vanhu va kubiha,
Kanilezvi a mutsu wa valulamileko wu pswala mihandzu.
13 A munhu wa kubiha i phasiwa hi mawulawulela yakwe ya kuwonha,+
Kanilezvi a wakululama wa huluka zvikaratweni.
14 Hi mihandzu ya nomu wakwe, a munhu wa eneliswa hi zvazvinene,+
Ni ntiro wa mandla yakwe wu ta mu chachazela.
15 A ndlela ya cipumbu yi lulamile kuwoneni ka cona,+
Kanilezvi loyi a tlharihileko wa vhumela wusungukati.+
16 A cipumbu ci tekela ku kombisa kukwata ka cona,*+
Kanilezvi a munhu wo tlhariha a nga cheli kota hi* ciruko.
17 A kustumunyu wo tsumbeka i wulawula lisine,*
Kanilezvi a kustumunyu wo hemba i wulawula mawunwa.
18 A magezu yo wuliwa na ma nga pimisiwangi ma fana ni kutlhava ka cipadha,
Kanilezvi a lirimi la loyi a tlharihileko la hanyisa.+
19 A minomu leyi yi wulawulako lisine yi ta tshama kala kupindzuka,+
Kanilezvi a lirimi leli li hembako li ta tshama zva cikhatanyana ntsena.+
20 A kukanganyisa ku lomu timbilwini ta lava va lukako mano ya kubiha,
22 A minomu yi hembako cinyenyeko ka Jehovha,+
Kanilezvi i tsakisiwa hi lava va tsumbekako.
23 A munhu wo tlhariha wa fihla lezvi a zvi tivako,
Kanilezvi a mbilu ya cipumbu yi humesa a wupumbu ga cona.+
24 A canja ga loyi a ti tsitsiritako gi ta fuma,+
Kanilezvi a mandla ya lolo ma ta mahisiwa mitiro ya cikurumeta.+
25 A kukarateka ka munhu ku maha mbilu yakwe yi bindziwa,+
Kanilezvi a gezu ga ginene gi tsakisa mbilu.+
26 A munhu wa kululama wa lavetela wuriselo gakwe,
Kanilezvi a ndlela ya vakubiha ya va hambukisa.
27 A lolo a gi hlongoliseli cihari,+
Kanilezvi a kutitsitsirita hi yona a tshomba ya lisima ka munhu.
28 A ndlela ya kululama yi yisa wutomini;+
Tisokweni ta yona a ku na kufa.
13 A n’wana loyi a tlharihileko wa ingisa a kulaya ka papayi wakwe,+
Kanilezvi a mutseketseli a ngazwi a kukawukiwa.+
2 Hi mihandzu ya nomu wakwe, a munhu i taga zvazvinene,+
Kanilezvi a vakanganyisi va xuva a tihanyi basi.
3 Loyi a khomako a nomu wakwe* i vhikela a wutomi* gakwe,+
Kanilezvi loyi a vhululako nguvhu a minomu yakwe i ta lova.+
5 A wakululama wa venga mawunwa,+
Kanilezvi a mitiro ya wakubiha yi neha tingana ni kuchepetiwa.
6 A kululama ku vhikela loyi a fambako hi ndlela yi lulamileko,+
Kanilezvi a kubiha ka wisa muwonhi.
7 Ku na ni loyi a mahisako ku khwatsi i ganyile, kuveni a nga na nchumu,+
Ni loyi a mahisako ku khwatsi cisiwana, kuveni i ganyile nguvhu.
9 A kuwonekela ka valulamileko ka ngangamela nguvhu,*+
Kanilezvi a kandiya ya vakubiha yi ta timiwa.+
10 A matshandza mo vangisa guwa basi,+
Kanilezvi a wutlhari gi na ni lava va hlotako a wusungukati.*+
11 A titshomba ti kumiwako hi cihatla ti ta mbhela,+
Kanilezvi a titshomba ta loyi a ti hlengeletelako hi kutsongwani-kutsongwani* ti ta tala.
12 Loku lezvi zvi rindzelwako zvi thindeka, a mbilu ya bayiseka,+
Kanilezvi a makungo ma tatisekileko i sinya ya wutomi.+
13 Ni wihi a kanyisako a gondziselelo* i ta tsayisiwa,+
Kanilezvi loyi a ingisako cileletelo i ta chachazelwa.+
15 Loyi a nga ni kupima ku nene i kuma thomo,
Kanilezvi a ndlela ya vakanganyisi ya karata.
18 Loyi a alako ku layiwa i ta maha cisiwana, ava tinganeni,
Kanilezvi loyi a vhumelako ku kawukiwa i ta dzundziwa.+
19 A mixuvo leyi yi tatise-kako yi tsakisa a muhefemulo,*+
Kanilezvi a cipumbu ca zvi nyenya a ku fularela zvakubiha.+
20 Loyi a fambako ni munhu wo tlhariha i ta tlharihawu,+
Kanilezvi loyi a hlakanako ni cipumbu zvi nga ta mu fambela khwatsi.+
22 A munhu wa munene wa va siyela tshomba a vazukulu vakwe,
Kanilezvi a tshomba ya muwonhi yi ta hlengeletelelwa valulamileko.+
23 A simu ga cisiwana gi pfuna zvakuga zvo tala,
Kanilezvi zvi nga swiyelwa* hi wukanganyisi.
14 A wasati loyi hakunene a tlharihileko wa aka a yindlu yakwe,+
Kanilezvi a wasati wa cipumbu wa yi hahlula hi mandla yakwe.
2 Loyi a fambako hi kululama i chava Jehovha,
Kanilezvi loyi a fambako hi tindlela ta wukanganyisi* wa mu kanyisa.
3 A nhonga ya matshandza yi non’wini wa cipumbu,
Kanilezvi a minomu ya lava va tlharihileko yi ta va vhikela.
4 Laha ku nga hava tihomu a cigowolo ci tshama na ci basile,
Kanilezvi a ntamu wa homu wu humesa a pfuno wa hombe.
5 A kustumunyu wo tsumbeka a nga hembi,
Kanilezvi a kustumunyu wo hemba i wulawula mawunwa basi.+
6 A mutseketseli i hlota wutlhari hambulezvo a nga gi kumi,
Kanilezvi loyi a nga ni kupimisisa zva mu olovela ku kuma wutivi.+
7 Tshamela kule ni cipumbu,
Hakuva minon’wini ya cona u nga ta kuma wutivi.+
8 A wutlhari gi maha munhu wo tlhariha a tiva ndlela leyi a fambako hi yona,
Kanilezvi a zvipumbu zvi kanganyisiwa* hi wupumbu ga zvona.+
9 A zvipumbu zvi hleka nandzu,*+
Kanilezvi cikari ka valulamileko ku na ni kuxuva ka ku vhuxa a kurula.
10 A mbilu ya ku tiva a kubayiseka ka yona,*
A ku na mun’wani a nga hlengelako nayo kutsakeni ka yona.
11 A yindlu ya wakubiha yi ta hahluliwa,+
Kanilezvi a tenda ga loyi a lulamileko gi ta vhuvhuma.
13 A munhu a nga hleka na a bayiseka mbilwini,
Ni litsako li nga gumesa hi cirilo.
14 Loyi a nga ni mbilu yi nga ingisiko i ta tshovela a mihandzu ya tindlela takwe,+
Kanilezvi a munhu wa munene i tshovela nchachazelo wa mahanyela yakwe.+
15 A cipumbu ci kholwa a timhaka tontlhe,
Kanilezvi a munhu wo tlhariha i ranga hi ku ehleketa na a nga seba zambo gakwe.+
16 A munhu wo tlhariha wa ti wonela, a fularela zvakubiha,
Kanilezvi a cipumbu a ci ti woneli* niku ca ti tsumba.
17 Loyi a nga ni cihafani i maha zvilo zva wupumbu,+
Kanilezvi a munhu loyi a nga ni kupimisisa wa vengiwa.
18 A cipumbu ci taga tshomba ya wupumbu,
Kanilezvi lava vo tlhariha va bohisiwa a cidlodlo* ca wutivi.+
19 A vanhu va kubiha va ta khizama mahlweni ka vanhu va vanene,
Ni vangalulamangiko va ta khizama tinyangweni ta vakululama.
20 A cisiwana ci vengiwa hambu hi muakelani wa cona,+
Kanilezvi loyi a ganyileko i na ni vanghana vo tala.+
21 Loyi a chepetako a muakelani wakwe wa wonha,
Kanilezvi ni wihi a zwelako cisiwana wa tsaka.+
22 Lava va lukako a mano ya kubiha va nga ta lahleka ke?
Kanilezvi lava va ti yimiselako ku maha zvazvinene va ta kombisiwa lirandzo li nga mbheliko ni kutsumbeka.+
23 A ntiro wun’we ni wun’wani wu na ni nchachazelo,
Kanilezvi a ku tshama hi ku wulawula basi zvi yisa wusiwaneni.+
25 A kustumunyu wa lisine wa ponisa a wutomi,*
Kanilezvi a kustumunyu wo kanganyisa i wulawula mawunwa basi.
27 A kuchava Jehovha cibuka ca wutomi,
Ka ponisa munhu mitlhan’wini ya kufa.
28 A citshungu ca hombe wudzundzo ga hosi,+
Kanilezvi a hosi leyi yi nga hava vanhu va ku va fuma yawa.
29 Loyi a nonokako ku zangara i na ni kupimisisa ka hombe,+
Kanilezvi loyi a nga hava lihlazva-mbilu i kombisa wupumbu gakwe.+
31 Loyi a kanganyisako a cisiwana i ruka a Mumahi wa cona,+
Kanilezvi loyi a ci kombisako tipswalo wa Mu dzundza.+
32 A wakubiha i ta wisiwa hi kubiha ka yena n’winyi,
Kanilezvi loyi a lulamileko i ta kuma wuchavelo hi kota ya kutsumbeka kakwe.+
33 A wutlhari gi tshama hi kurula mbilwini ya loyi a nga ni kupimisisa,+
Kanilezvi laha ka zvipumbu gi tshama hi ku huwelelwa.
34 A kululama ka tlakusa tiko,+
Kanilezvi a ciwonho ci neha tingana ka vanhu.
35 A hosi yi tsakela a nandza legi gi nga ni kupimisisa,+
Kanilezvi a zanga yakwe yi hehla ka loyi a mahako zvilo zva tingana.+
2 A lirimi la loyi a tlharihileko la gi tirisa khwatsi a wutivi,+
Kanilezvi a nomu wa cipumbu wu chulula a wupumbu.
4 A lirimi la kurula* i sinya ya wutomi,+
Kanilezvi a kuwulawula ko biha ku vanga kubayisa ka hombe.*
5 A cipumbu ca kanyisa a kulaya ka papayi wa cona,+
Kanilezvi a munhu a tlharihileko wa vhumela ku kawukiwa.+
6 Lomu ndlwini ya munhu wa kululama ku tele hi titshomba,
Kanilezvi a bhindzu* ga munhu wa kubiha gi mu vangela zvikarato.+
7 A minomu ya munhu a tlharihileko yi hangalasa wutivi,+
Kanilezvi a mbilu ya cipumbu a yi mahi lezvo.+
8 A muphahlo wa munhu wa kubiha cinyenyeko ka Jehovha,+
Kanilezvi a mukhongelo wa loyi a lulamileko wa mu tsakisa.+
10 A kulayiwa ku wonekisa ku khwatsi ku bihile* ka loyi a tsikako ndlela,+
Kanilezvi ni wihi loyi a vengako ku kawukiwa i tafa.+
11 A Cilahla* ni wutshamu ga kulovisa* zvi mahlweni ka Jehovha.+
A ha ha wuli hi timbilu ta vanhu!+
12 A mutseketseli a nga mu randzi loyi a mu kawukako+
Ne a nga kombeli wusungukati ka munhu a tlharihileko.+
13 A mbilu yi tsakileko yi n’wayitelisa nghohe,
Kanilezvi a kubayisa ka mbilu ku tshova a moya.+
15 Wontlhe a masiku ya loyi a karatekileko ma bihile,+
Kanilezvi loyi a nga ni mbilu yi tsakileko* i mubuzweni siku ni siku.+
16 I chukwana kuva ni zvi tsongwani na u chava Jehovha,+
17 I chukwana a ngelo wa matsawu laha ku nga ni lirandzo,+
A ku hundza a homu yi nonileko laha ku nga ni livengo.+
18 A munhu wa cizangazangani i vhuxa maguwa,+
Kanilezvi loyi a nonokako ku zangara wa rulisa a tiholova.+
19 A ndlela ya lolo yi fana ni libhiyo la mimizwa,+
Kanilezvi a ndlela ya valulamileko i ruwa go lulama.+
20 A n’wana a tlharihileko i tsakisa a papayi wakwe,+
Kanilezvi a cipumbu ci kanyisa a mamani wa cona.+
21 A wupumbu litsako ka loyi a nga hava kupimisisa,+
Kanilezvi a munhu loyi a nga ni kupimisisa i famba hi ndlela yo lulama.+
24 A ndlela ya wutomi yi mu yisa hehla loyi a nga ni wutlhari,+
25 Jehovha i ta hahlula a yindlu ya loyi a ti kulisako,+
27 Loyi a mahako a bhindzu go biha i neha zvikarato* mutini wakwe,+
Kanilezvi loyi a vengako kuxavelelwa i ta simama a hanya.+
28 A mbilu ya loyi a lulamileko yi ranga hi ku pimisa na yi nga se hlamula,*+
Kanilezvi a nomu wa wakubiha wu chulula a zvilo zva hava.
29 Jehovha i kule ni vakubiha,
Kanilezvi wazwa a mikhongelo ya valulamileko.+
31 Loyi a ingisako a kukawuka ku nyikako wutomi
I tshama cikari ka vatlharihileko.+
32 Ni wihi loyi a alako ku layiwa i chepeta a wutomi* gakwe,+
Kanilezvi loyi a ingisako a kukawukiwa i kuma kuzwisisa.+
33 A kuchava Jehovha zvi gondzisa munhu a kuva ni wutlhari;+
Na ku nga seta wudzundzo ku ranga a kutikoramisa.+
16 A munhu i longisela a maalakanyo ya mbilu yakwe,*
2 Tontlhe a tindlela ta munhu ti lulamile kuwoneni ka yena n’winyi,+
4 Jehovha i maha a zvilo zvontlhe zvi tatisa a kungo gakwe,
Hambu ni wakubiha lezvaku a tsayiswa sikwini ga khombo.+
5 Ni wihi loyi a nga ni mbilu ya matshandza cinyenyeko ka Jehovha.+
Tiyiseka lezvaku a nga ta pona ku tsayisiwa.
6 Hi kota ya lirandzo li nga mbheliko ni kutsumbeka, a cigoho ca tsetselelwa,+
Ni munhu wa fularela zvakubiha hi kota ya ku chava Jehovha.+
7 Loku Jehovha a xalala hi tindlela ta munhu,
I maha ni valala vakwe vava ni kurula naye.+
8 I chukwana a ku kuma zvi tsongwani hi kululama,+
A ku hundza a kuva ni muholo wo tala hi kukanganyisa.+
9 A munhu a nga maha makungo ya ndlela yakwe lomu mbilwini yakwe,
Kanilezvi Jehovha hi yena a rangelako mazambo yakwe.+
10 A ciboho ci pimisilweko* ci fanele kuva non’wini wa hosi;+
A yi faneli ku hambunyeta a nongameto.+
11 A zvikalo zvo lulama ni tipimo to lulama zvita hi ka Jehovha;
Hi yena a nga maha a tipimo tontlhe ta lomu cikhwameni.+
12 A mitiro ya kubiha manyala ka tihosi,+
Hakuva a citshamu ca wuhosi ci yimisiwa ci tiya hi kululama.+
13 A magezu yo lulama ma tsakisa a tihosi.
Tona ti randza loyi a wulawulako a timhaka to tsumbeka.+
14 A zanga ya hosi yi fana ni cirun’wa ci nehako kufa,+
Kanilezvi a munhu loyi a tlharihileko wa yi bohlisa.+
15 Loku a nghohe ya hosi yi tsaka, ku na ni wutomi;
A wuxinji ga yona gi fana ni refu ga vhula yo gumesa.+
16 I chukwana nguvhu a ku kuma a wutlhari a ku hundza ouro.+
I chukwana a ku kuma kuzwisisa a ku hundza prata.+
17 A ndlela ya valulamileko yi potsa zvakubiha.
Loyi a hlayisako a ndlela yakwe i hlayisa a wutomi* gakwe.+
18 A matshandza ma rangela ku lova,
Ni moya wa kutitlakusa wu rangela kuwa.+
19 I chukwana a ku ti koramisa cikari ka lava vo rula+
A ku hundza ku avelana muphango ni vanhu va kutitlakusa.
20 Loyi a pimisisako khwatsi a mhaka i ta humelela;
Wa tsaka loyi a tsumbako Jehovha.
21 Loyi a nga ni mbilu yi tlharihileko i ta wuliwa lezvaku wa zwisisa,+
Ni loyi a nga ni mawulawulela ya manene* wa kholwisa nguvhu.+
22 A wutlhari cibuka ca wutomi ka lava va nga nago,
Kanilezvi a zvipumbu zvi tsayisiwa hi wupumbu ga zvona.
23 A mbilu ya loyi a tlharihileko yi mu nyika a nomu wo tlhariha,+
Yi tlhela yi engetela a timhaka ta ku kholwisa ka lezvi a wulako.
24 A timhaka ti tsakisako ti fana ni zvihahla zva wulombe;
25 Ku na ni ndlela yi nge khwatsi yi lulamile ka munhu,
Kanilezvi hi magumo yi yisa kufeni.+
26 A mavhalo* ya mutiri ma mu maha a tira hi kutitsitsirita,
27 A munhu a nga vhuniko nchumu i kela zvilo zva kubiha,+
Ni timhaka takwe ti fana ni ndzilo wu vhurako.+
29 A munhu wa tihanyi i kucetela a muakelani wakwe
A mu yisa ndleleni ya hava.
30 I copeta tihlo gakwe laha a lukako mano ya kubiha,
A luma a nomu wakwe laha a mahako zvakubiha.
32 Loyi a nonokako ku zangara+ i chukwana a ku hundza a nhenha,
Ni loyi a zvi kotako ku ti khoma* i hundza loyi a hlulako a dhoropa.+
17 I chukwana a cikhemu ca pawa yo woma laha ku nga ni kurula+
A ku hundza a yindlu yi teleko hi mibuzo* na ku hi ni tiholova.+
2 A nandza legi gi tlharihileko gi ta fumela a n’wana loyi a mahako zvilo zva tingana;
Gi ta amukela tshomba a ku khwatsi mun’we wa vana va hosi.
3 A mbita ya kunyekisa yi mahelwe prata, ni ndzhimbo* wu mahelwe ouro,+
Kanilezvi Jehovha hi yena a hlolako a timbilu.+
4 A munhu wa kubiha i ingisela a magezu ma tlhavako,
Ni muhembi i ingisela a lirimi li wulawulako kubiha.+
5 Ni wihi loyi a hlekako a cisiwana i rukatela a Mumahi wa cona,+
Ni loyi a tsakako loku a mun’wani a welwa hi khombo a nga ta pona ku tsayisiwa.+
7 A timhaka ta tinene a ti faneli cipumbu,+
A ha ha wuli hi timhaka ta mawunwa ka hosi!+
8 A cinyikiwo ci fana ni ribye ga lisima* ka n’winyi wa cona;+
Ni kwihi lomu a yako ci mu nehela makatekwa.+
9 Loyi a tsetselelako* a cigoho i hlota lirandzo,+
Kanilezvi loyi a nge gwe ni ku wulawula hi mhaka yo kari i hambanisa a vanghana vahombe.+
10 A kukawuka ka mu vhuna nguvhu loyi a nga ni kupimisisa+
A ku hundza a kuba cipumbu a 100 wa makhati.+
11 A munhu wa kubiha i hlota a kuhluwuka ntsena,
Kanilezvi ku ta rumelwa a cirun’wa ca xapi ci ya mu tsayisa.+
12 I chukwana a ku tlhangana ni urso gi tekelweko a vana va gona
A ku hundza ku tlhangana ni cipumbu wupumbwini ga cona.+
13 Loku a munhu a tlhelisela a wunene hi kubiha,
A kubiha ku nga ta suka ndlwini yakwe.+
14 A ku sangula tiholova zvi fana ni ku vhulula a dhamu* ga mati;
Suka u famba a tiholova na ti nga se sangula.+
15 Loyi a yimelelako a wakubiha ni loyi a konako a munhu wa kululama,+
— Hi wumbiri gabye cinyenyeko ka Jehovha.
16 Zvi ci vhuna yini a cipumbu a kuva ni ndlela ya ku kuma wutlhari
17 A munghana wa lisine wa randza contlhe cikhati+
Niku makabye a pswalelweko ku vhunetela zvikhatini zva zvikarato.+
18 A munhu a nga hava kupimisisa i khoma mandla
A vhumela ku riha nandzu wa mun’wani munhu mahlweni ka muakelani wakwe.+
19 Loyi a randzako a tiholova i randza a cigoho.+
Loyi a tlakusako a nyangwa yakwe i ti vitanisela kulova.+
20 Loyi a nga ni mbilu yo gombonyeka a nga ta humelela,+
Ni loyi a kanganyisako kuwulawuleni kakwe i ta lova.
21 A papayi wa cipumbu i tava hlomulweni;
Ni papayi wa n’wana wo fayela a nga na litsako.+
22 A mbilu yi tsakileko i muri wa wunene,*+
Kanilezvi a moya wu tshovekileko wu pswonga ntamu wa munhu.*+
23 A munhu wa kubiha i vhumela ku xavelelwa cihundleni
Kasi a hambunyeta a ndlela ya kululama.+
24 A wutlhari gi kwalaha mahlweni ka munhu wa kupimisisa,
Kanilezvi a mahlo ya cipumbu ma pepetseka kala magemeta-musi ya misava.+
25 A n’wana loyi a nga cipumbu i neha hlomulo ka papayi wakwe
A tlhela a pandza mbilu ya loyi a nga mu pswala.+
26 A ku tsayisa* wakululama a hi zvinene,
Ni kuba vanhu vo dzundzeka zvi hambunyeta zvazvinene.
28 Hambu a cipumbu ca wuliwa ku ci tlharihile loku ci miyele,
Ni loyi a vhalako a minomu yakwe i wuliwa ku i na ni kupimisisa.
2 A cipumbu a ci tsakisiwi hi kupimisisa;
Ci lava ku paluxa lezvi zvi nga mbilwini ya cona.+
3 Loku a munhu wa kubiha a chikela, a tingana tonawu to chikela;
A tingana tita zvin’we ni kuchepetiwa.+
4 A timhaka ti humako hi lomu non’wini wa munhu i mati yo eta.+
A cibuka ca wutlhari i congo wu khulungako.
5 A hi zvinene a kuva ni cihlawulela u yimelela a wakubiha,+
Hambu ku mu alela a kululama loyi a lulamileko.+
8 A magezu ya muhlevi ma fana ni zvakuga zvo nandziha;*+
Ma mitiwa ma tekela ku relela lomu khwirini.+
9 Ni wihi a lolohako ntirweni wakwe
Makabye wa mulovisi.+
10 A vito ga Jehovha likhokhola* lo tiya.+
Loyi a lulamileko i tsutsumela ka gona, a ya vhikelwa.*+
11 A tshomba ya munhu wo ganya i dhoropa gakwe gi vhikelweko khwatsi;
Maalakanyweni yakwe i muro wu vhikelako.+
13 Loku a munhu a hlamula a mhaka na a nga sezwa lisine la kona
I kombisa wupumbu gakwe, a ti wisa tingana.+
14 A moya wa munhu wu nga mu tiyisa loku a kari a babya,+
15 A mbilu ya loyi a nga ni kupimisisa yi kuma wutivi,+
Ni ndleve ya loyi a tlharihileko yi hlota wutivi.
16 A cinyikiwo ca munhu ca mu vhulela ndlela,+
Ci mu yisa ka vanhu vahombe.
19 A makabye a zangarileko a nga tshineleleki a ku hundza ni dhoropa gi vhikelweko khwatsi.+
Ku na ni tiholova ti fanako ni zvikwinyaro zva khokhola.+
20 Hi mihandzu ya nomu wakwe, a munhu i ta tata a khwiri gakwe;+
A munhu i ta eneliswa hi lezvi zvi humako minon’wini yakwe.
21 A kufa ni kuhanya zvi ntan’wini wa lirimi;+
Lava va randzako ku li tirisa va taga a mihandzu ya lona.+
23 A cisiwana ci wulawula hi kukhongotela,
Kanilezvi a munhu wa ku ganya i hlamula hi xapi.
24 Ku na ni vanghana lava va longileko ku wisana,+
Kanilezvi ku na ni munghana a namarelako ku hundza makabye.+
19 I chukwana a kuva cisiwana na u famba hi kutsumbeka+
A ku hundza kuva cipumbu ni ku wulawula mawunwa.+
3 A wupumbu ga munhu gi wonha a ndlela yakwe,
Ni mbilu yakwe yi zangarela Jehovha.
4 A titshomba ti vitanisa a vanghana vo tala,
Kanilezvi a cisiwana ci ta tsikiwa hambu hi munghana wa cona.+
5 A kustumunyu wa mawunwa a nga ta pona ku tsayiswa,+
Ni loyi a tshamelako ku hemba a nga ta huluka.+
6 A votala va hlota ku tsakelwa hi munhu wo dzundzeka,*
Niku vontlhe vanghana va loyi a nyikako zvinyikiwo.
Ci va landzelela na ci kombela, kanilezvi i hava a ci hlamulako.
8 Loyi a kumako a kupimisisa wa ti randza.*+
Ni loyi a hlayisako kupimisisa i ta kateka.+
9 A kustumunyu wa mawunwa a nga ta pona ku tsayiswa,
Ni loyi a tshamelako ku hemba i ta lova.+
10 A cipumbu a ci ringanelwi hi ku hanya mafureni;
A ha ha wuli hi nandza a ku fumela a tihosana!+
12 A zanga ya hosi yi fana ni kubhonga ka nghala,*+
Kanilezvi a wuxinji ga yona gi fana ni ndzhokati hehla ka byanyi.
13 A n’wana wa cipumbu i neha zvikarato ka papayi wakwe,+
Ni sati wa ku randza tiholova* i fana ni yindlu yi vhutako yi nga nyimi.+
14 A yindlu ni titshomba zvi kumiwa ka vapapayi,
Kanilezvi a sati wo tlhariha ita hi ka Jehovha.+
16 Loyi a hlayisako a zvileletelo i hlayisa a wutomi* gakwe;+
Loyi a nga cheliko kota hi tindlela takwe i tafa.+
19 A munhu wa cihafani i ta tsayisiwa;
Loku u zama ku mu tsetsa, zvi ta lava ku u zvi maha hi kuphindaphinda.+
22 A nchumu wo saseka laha ka munhu lirandzo lakwe li nga mbheliko;+
I chukwana a kuva cisiwana a ku hundza a kuva muhembi.
23 A kuchava Jehovha zvi yisa wutomini;+
Loyi a mu chavako i ta humula kuruleni, a nga ta welwa hi mhango.+
24 A lolo gi peta a canja ga gona lomu ngelweni,
Kanilezvi a gizi gi zama ku gi tlhelisa non’wini wa gona.+
25 Bana a mutseketseli+ kasi a cipumbu ci fela ku tlhariha,+
Kawuka loyi a nga ni kupimisisa kasi a engetela kutiva.+
26 Loyi a xanisako a papayi wakwe a tlhela a hlongola a mamani wakwe
I n’wana a nehako tingana ni ciruko.+
27 N’wananga, loku u tsika ku ingisa a kulayiwa,
U ta lahleka ka timhaka ta wutivi.
28 A kustumunyu a nga vhuniko nchumu i chepeta a kululama,+
Ni nomu wa munhu wa kubiha wu mita kubiha.+
20 A vhinyo mutseketseli,+ ni byala ga phungela;+
Ni wihi loyi a pengisiwako hi zvona a nga tlharihangi.+
2 A kutshisa ka* hosi ku fana ni kubhonga ka nghala;*+
Ni wihi loyi a yi zangarisako i veka wutomi gakwe mhangweni.+
3 Wa dzundzeka a munhu loyi a nga ti ngheniseliko ka tiholova,+
Kanilezvi ni wihi a nga cipumbu i ti nghenisela ka tona.+
4 A lolo a gi rimi hi nguva ya cirami,
Hikwalaho, cikhatini ca kutshovela gi tava mukombeli laha gi to kala gi nga hi na nchumu.*+
5 A maalakanyo* ya mbilu ya munhu ma fana ni mati yo eta,
Kanilezvi loyi a nga ni kupimisisa wa makha.
6 A vanhu vo tala va huwelela a lirandzo labye li nga mbheliko,
Kanilezvi himani a nga kumako munhu wo tsumbeka ke?
7 A wakululama i famba kutsumbekeni kakwe.+
Va tsaka a vana vakwe va tako hi ndzhako kakwe.+
8 Laha a hosi yi tshamako citshan’wini ca yona kasi yi lamula,+
11 Hambu a n’wanana* wa tiviwa hi mitiro yakwe,
Lezvaku a mahanyela yakwe ma basile niku ma lulamile ke.+
12 A ndleve yi ingisako ni tihlo gi wonako
— Zvontlhe zvi mahilwe hi Jehovha.+
13 U nga randzi ku etlela, u nga maha cisiwana.+
Vhulula a matihlo ya wena, u ta xura hi zvakuga.*+
14 A muxavi i ngalo: “A hi cinene, a hi cinene!”
A gumesa a suka a famba na a ti dzundza.+
16 Loku a munhu a ti bohile ku riha a nandzu wa mumbe munhu mu tekele a nguwo yakwe;+
Loku a ti bohile ku riha a nandzu wa wasati wa matiko* i wa ku khomise nchumu.+
17 A pawa leyi yi kumiwako hi wukanganyisi ya nandziha ka munhu,
Kanilezvi hi ndzhako ka cikhati a nomu wakwe wu ta tala hi zviribyana.+
20 Ni wihi loyi a rukako a papayi wakwe ni mamani wakwe
A kandiya yakwe yi ta timiwa loku ku chikela munyama.+
21 A tshomba leyi kusanguleni yi kumiwako hi makangwa
Hi magumo yi nga tava cikatekiso.+
22 U nga wuli, uku: “Ndzi ta tlhelisela kubiha hi kubiha!”+
Rindzela Jehovha,+ yena i ta ku ponisa.+
23 A tipezo to kalavela* cinyenyeko ka Jehovha,
Ni zvikalo zvi kanganyisako a hi zvinene.
24 A mazambo ya munhu ma rangelwa hi Jehovha;+
A munhu a nga yi tivisa kuyini a ndlela ya yena n’winyi* ke?
25 I ntlhamu ka munhu a ku a tsutsumela ku wula ku: “Zvi basile!”+
Kanilezvi a ehleketa ntsena hi ndzhako ka cikhati hi lezvi a fungileko.+
27 A kuhefemula ka munhu i kandiya ya Jehovha;
Yi hlola zvontlhe zvi nga ndzeni kakwe.
28 A lirandzo li nga mbheliko ni kutsumbeka zvi vhikela hosi;+
A citshamu ca yona ca wuhosi yi ci tiyisa hi lirandzo li nga mbheliko.+
30 A tirimbiri ni zvilondza zvi susa* kubiha,+
Ni timhika ti basisa zvontlhe zvi nga ndzeni ka munhu.
21 A mbilu ya hosi yi fana ni micongo ya mati canjeni ga Jehovha.+
I yi yisa ni kwihi lomu a ku lavako.+
2 Tontlhe a tindlela ta munhu ti lulamile kuwoneni ka yena n’winyi,+
3 A ku maha zvakululama ni zvazvinene
Zva mu tsakisa nguvhu Jehovha a ku hundza muphahlo.+
4 A mahlo ya kutikulisa ni mbilu ya matshandza
I kandiya yi rangelako a vakubiha kanilezvi ciwonho.+
5 A makungo ya loyi a ti tsitsiritako ma ta humelela,+
Kanilezvi vontlhe lava va matloti va ta maha zvisiwana.+
6 A ku kuma titshomba hi lirimi la mawunwa
7 A tihanyi ta vakubiha ti ta va chindza va ku bhi,+
Hakuva va ala ku maha kululama.
8 A ndlela ya munhu a nga ni nandzu yi gombonyekile,
Kanilezvi a ntiro wa munhu a basileko wu lulamile.+
9 I chukwana a ku tshama laha khoneni ga langwa* la yindlu
A ku hundza ku tshama yindlu yin’we ni sati wa ku randza tiholova.*+
11 Loku a mutseketseli a tsayisiwa, a cipumbu ca tlhariha,
Ni loku a munhu wo tlhariha a amukela gondziselelo, i kuma wutivi.*+
12 Loyi a Lulamileko i cuwuka a yindlu ya wakubiha;
I wisela vakubiha khombyeni.+
13 Loyi a ti vhalako a tindleve kasi a ngazwi a kurila ka cisiwana
Yenawu i ta rila kanilezvi a nga ta hlamuliwa.+
14 A cinyikiwo ca lomu cihundleni ci bohlisa zanga,+
Ni kuxavelela lomu kufihlaleni zvi bohlisa khulo ga hombe.
15 Zva tsakisa ka wakululama a ku maha zvilo hi nongameto,+
Kanilezvi zva tshisa ka vamahi va kubiha.
16 A munhu loyi a hambukako ndleleni ya wutlhari
I ta humula zvin’we ni lava va nga hava ntamu kufeni.+
17 Loyi a randzako ku ti tsakisa* i ta maha cisiwana;+
Loyi a randzako vhinyo ni mafura a nga ta ganya.
18 A wakubiha i hakhelo ya ku tlhatlhisa wakululama,
Ni mukanganyisi i ta nyikelwa wutshan’wini ga wakululama.+
19 I chukwana a ku tshama lomu ciwuleni
A ku hundza a ku tshama ni sati a randzako tiholova* ni wa kuswira.+
20 A tshomba ya lisima ni mafura zvi kumiwa ndlwini ya munhu a tlharihileko,+
21 Ni wihi loyi a hlotako kululama ni lirandzo li nga mbheliko
I ta kuma wutomi, ni kululama, ni kungangamela.+
22 A munhu wo tlhariha a nga kandziha* dhoropa ga tinhenha
A hahlula a khokhola legi va gi tsumbako.+
24 Loyi a mahako zvilo hi matshandza yo hundzeleta i wuliwa ku
Nyamatshandza ni munhu wo ti byela.+
25 A kunavela ka lolo ku ta gi dayisa,
Hakuva a mandla ya gona ma ala ku tira.+
26 I mbheta siku gontlhe na aswa hi kunavela,
Kanilezvi a munhu wa kululama i nyika na a nga feleli.+
27 A muphahlo wa munhu wa kubiha cinyenyeko;+
A ha ha wuli loku a wu nyikela hi kungo ga kubiha!*
28 A kustumunyu wo hemba i ta lova,+
Kanilezvi a munhu loyi a ingiselako i ta nyika a wukustumunyu go tiya.*
30 A ku na wutlhari, ne kupimisisa hambu wusungukati gi lwako na Jehovha.+
22 A vito ga ginene* gi chukwana a ku hundza a titshomba to tala;+
A ku kombisiwa cichavo* zvi chukwana a ku hundza a prata ni ouro.
2 A ciganyi ni cisiwana va fana hi lezvi:*
Vontlhe va mahilwe hi Jehovha.+
3 A munhu wo tlhariha i wona mhango a fihlala,
Kanilezvi a zvipumbu zvi simama ku famba zvi ya xaniseka.*
4 A nchachazelo wa kutikoramisa ni kuchava Jehovha
Titshomba, ni wudzundzo, ni wutomi.+
5 A mimizwa ni mitlhamu zvi ndleleni ya mukanganyisi,
Kanilezvi loyi a randzako wutomi* gakwe i fambela kule nazvo.+
6 Gondzisa n’wanana* ndleleni leyi a faneleko ku famba hi yona;+
Hambu loku a khosahele a nga ta hambuka ka yona.+
11 Loyi a randzako a mbilu yi basileko ni magezu yo nandziha
I ta maha munghana wa hosi.+
12 A matihlo ya Jehovha ma hlayisa wutivi,
Kanilezvi wa thinda a magezu ya vakanganyisi.+
13 A lolo gi ngalo: “Ku na ni nghala le handle!
Ndzi ta dawa laha cikari ka ruwa!”*+
14 A nomu wa wasati wa cibhayi* i nkele wo eta.+
Loyi a koniwako hi Jehovha i ta wela ka wona.
16 Loyi a kanganyisako a cisiwana kasi a engetela titshomba takwe,+
Ni loyi a nyikelako a zvinyikiwo ka munhu wo ganya
Va ta maha zvisiwana.
17 Demba a ndleve ya wena u ingisela a magezu ya titlhari,+
Kasi u amukela a wutivi ga mina hi mbilu yontlhe,+
18 Hakuva zvi sasekile a ku ma hlayisa mbilwini ya wena,+
Kasi wontlhe ma tshama minon’wini ya wena contlhe cikhati.+
19 Kasi a kutsumba ka wena kuva ka Jehovha
Ndza ku nyika wutivi nyamutlha.
20 Xana a ndzi ku tsalelangi kale,
Ndzi ku nyika wusungukati ni wutivi,
21 Kasi ndzi ku gondzisa a magezu ya lisine ni yo tsumbeka,
U fela ku tlhela ni mubiko wo tsumbeka ka loyi a ku rumileko ke?
22 U nga yiveli cisiwana hi lezvi ci nga cisiwana,+
Ne u nga xanisi a munhu wa nyalidede laha nyangweni ya dhoropa,+
23 Hakuva Jehovha i ta yimela a mhaka yabye,+
Niku i ta lovisa lava* va va kanganyisako.
24 U nga mahi wunghana ni munhu wa cihafani
Ne u nga hlengeli ni munhu wa ku hatlisa ku zangara,
25 Kasi u nga tshuki u gondza a tindlela takwe,
26 U nga tshami cikari ka lava va khomanako mandla va maha civhumelwano,
Lava va ti bohako a ku hakhela nandzu wa van’wani.+
27 Loku u nga hi na ca ku riha hi cona,
Va ta ku tekela a mubhedhi wa wena.
28 U nga rurisi a cikhongwani ca mbhingano wa kaleloko
Lowu wu pandzilweko hi vakokwani va wena.+
29 U tshuka u wona munhu a zvi kotako ku maha khwatsi a ntiro wakwe ke?
I ta yima mahlweni ka tihosi;+
A nga ta yima mahlweni ka vanhu va nyalidede.
23 Loku u tshama kugeni ni hosi,
Chela nguvhu kota hi lezvi zvi nga mahlweni ka wena;
2 Vekela mukwana laha nkolweni wa wena*
Loku u hi ni mavhalo ya hombe.*
3 U nga naveli a mafanjara yakwe,
Hakuva i zvakuga zva kukanganyisa.
4 U nga ti dayeteli hi ku lava titshomba.+
Nyima, u kombisa a kupimisisa.*
6 U ngagi zvakuga zva munhu wa ku tsona;*
U nga naveli a mafanjara yakwe,
7 Hakuva i fana ni loyi a mahako tikonta ta lezvi u gako.*
I ngalo ka wena: “Gana, unwa”, kuveni a mbilu yakwe yi kule na wena.
8 U ta hlata zvakuganyana lezvi u gileko,
U luzisa a magezu ya wena yo saseka.
9 U nga wulawuli tindleveni ta cipumbu+
Hakuva ci nga ta gi nyika lisima a wutlhari ga magezu ya wena.+
10 U nga rurisi cikhongwani ca mbhingano wa kaleloko+
Ne u nga ngheni ka simu ga lava va nga hava papayi.
12 Nyikela a mbilu ya wena ka kulayiwa
Ni ndleve ya wena ka timhaka ta wutivi.
13 U nga tsiki a ku laya a n’wanana.*+
A nga tafa loku u muba hi limhika.
17 A mbilu ya wena yi ngavi ni matshoho hi vawonhi,+
Kanilezvi chava Jehovha gontlhe siku,+
18 Makunu u ta hanya khwatsi cikhatini ci tako,+
Ni kutsumba ka wena ku nga ta tsemiwa.
19 N’wananga, zwana, u tlhariha,
U fambisa a mbilu ya wena ndleleni ya yinene.
20 U nga ti tlhanganisi ni lava va nwako nguvhu vhinyo,+
Lava va nga ni mavhalo kugeni ka nyama,+
21 Hakuva a zvidhakwa ni makhobomu va ta maha zvisiwana,+
Ni wurongo gi ta va bohisa a mazacha.
22 Ingisa a papayi wa wena loyi a nga ku pswala,
U nga kanyisi a mamani wa wena hi lezvi a khosaheleko.+
24 A papayi wa loyi a lulamileko i ta kulungela hi kutsaka;
Loyi a pswalako a n’wana wo tlhariha i ta mu tsakela.
25 A papayi wa wena ni mamani wa wena va ta nengela,
Ni loyi a nga ku pswala i ta tsaka nguvhu.
26 N’wananga, ndzi nyike a mbilu ya wena,
Ni matihlo ya wena ma wa tsakele a tindlela ta mina.+
28 I barama a lavelela a ku fana ni muphangi;+
I andzisa a ntsengo wa vavanuna va nga tsumbekangiko.
29 Himani a bako tinyandha? Himani a nga kukaratekeni?
Himani a nga tiholoveni? Himani a nga ni zvikhalo?
Himani a nga ni zvilondza zva mahala? Himani a pswhukileko matihlo?
31 U nga cuwuki a kupswhuka ka vhinyo
Loku yi pupuma lomu ka kopo yi tlhela yi relela ha yoce,
32 Hakuva hi kugumesa yi luma a ku fana ni nyoka,
Yi humesa a wuxungu a ku fana ni phiri.
33 A matihlo ya wena ma ta wona miharihari,
Ni mbilu ya wena yi ta wulawula zvilo zva hava.+
34 U ta ku khwatsi munhu a etleleko cikari ka bimbi,
U ku khwatsi munhu a etleleko le madembeleni ya mulingwati wa citimela.*
35 U taku: “Va ndzi bhukutele, kanilezvi a ndzi zvi zwangi.*
Va ndzi bile, kanilezvi a ndzi zvi alakanyi.
Ndzi ta vhuka rini?+
Ndzi lava gin’wani byala.”*
24 U ngavi ni matshoho hi vanhu va kubiha,
Ne u nga naveli a ku tshama navo,+
2 Hakuva a timbilu tabye ti ehleketa tihanyi,
Ni minomu yabye yi wulawula kubiha.
5 A munhu a tlharihileko i na ni ntamu,+
Ni munhu wa wutivi i ti engetela ntamu.
6 U talwa a yimpi ya wena hi wurangeli ga wutlhari,+
7 A wutlhari ga lisine a gi kumiwi hi cipumbu;+
A ci na gezu nyangweni ya dhoropa.
8 Loyi a xuxako cikungo ca kubiha
I ta vitaniwa ku i hosana ya mano.+
10 Loku u rereka sikwini ga zvikarato,*
A ntamu wa wena wu tava wu tsongwani.
11 Tlhatlhisa lava va yisiwako kufeni,
U ponisa ni lava va dhedherekako vaya kudaweni.+
12 Loku uku: “Hi wa nga zvi tivi”,
Loyi a hlolako timbilu* a nga ta zvi wona ke?+
Ina, Loyi a ku cuwukelako* i ta zvi tiva
Niku i ta tlhelisela a mun’we ni mun’wani maringano ni mitiro yakwe.+
13 N’wananga, gana wulombe hakuva gi nene;
A wulombe ga lomu ka zvihahla ga tsombela.
14 Hi kufanana, tiva lezvaku a wutlhari ga tsombela muhefemulweni* wa wena.+
Loku u gi kuma u ta hanya khwatsi cikhatini ci tako,
Ni kutsumba ka wena ku nga ta tsemiwa.+
15 U nga barami, a ku fana ni wakubiha, u xiyelela kusuhani ni muti wa munhu a lulamileko;
U nga hahluli laha a humulako kona.
16 Hakuva hambu loku a wakululama awa a 7 wa makhati, i ta vhuka kambe,+
Kanilezvi a wakubiha i ta wisiwa hi khombo.+
17 Loku a nala wa wena awa, u nga tsaki,
Ni loku a ti phinganyeta, a mbilu ya wena yi nga kulungeli;+
18 Hakuva Jehovha i ta zvi wona zvi mu swira,
19 U nga zangari hi kota ya vamahi va kubiha;
U ngavi ni matshoho hi vanhu va kubiha,
20 Hakuva a vakubiha va nga ta gi wona ga mandziko;+
A kandiya ya vakubiha yi ta timiwa.+
21 N’wananga, chava Jehovha ni hosi.+
Himani a tivako a khombo legi hi wumbiri gabye* va to va tisela ke?+
23 Leti tonawu timhaka ta lava vo tlhariha:
A cihlawulela kulamuleni a hi cinene.+
24 Ni wihi loyi a byelako a wakubiha, aku: “Wena u lulamile”,+
I ta rukatelwa hi mifumo a tlhela a koniwa hi matiko.
25 Kanilezvi lava va mu kawukako zvi ta va fambela khwatsi;+
Ni makatekwa ya zvilo zva zvinene ma tava hehla kabye.+
26 A vanhu va ta pswopswa a nomu wa loyi a hlamulako lisine.*+
27 Maha mitiro ya wena le handle, u longisela zvontlhe lomu sin’wini ga wena;
U gumesa u aka a yindlu* ya wena.
28 U nga kustumunyi u vhukela a muakelani wa wena mahala.+
U nga kanganyisi van’wani hi minomu ya wena.+
29 U nga wuli, uku: “Ndzi ta mu maha zvalezvi yenawu a nga ndzi maha;
30 Ndzi hundzile hi lomu sin’wini ga lolo,+
Hi lomu civhineni ca munhu wo kala kupimisisa.
31 Ndzi no wona lezvaku ku khubhunyetilwe hi nyasavari;
Ni misava yi fenengetilwe hi mimizwa,
Ni muro wa kona wa maribye wu khungumukile.+
32 Ndzi no zvi cuwuka ndzi ehleketa hi zvona;
Ndzi zvi wonile, ndzi gondza lezvi:*
33 Etlelanyana, ina, khudzehelanyana,
Kondlanyana mawoko u humula,
34 Makunu a wusiwana ga wena gi tata a ku khwatsi i khamba,
Ni kuvhumala ka wena a ku khwatsi wanuna a hlomileko.+
25 Lawa wonawu mavingu ya Solomoni,+ lawa a vavanuna va Hezekiya,+ a hosi ya ka Judha, va nga ma tsala:*
2 A wudzundzo ga Nungungulu ku fihla cihundla;+
Ni wudzundzo ga tihosi ku hlola khwatsi a mhaka.
3 A ku khwatsi hi lezvi a matilo ma tlakukileko ni lezvi a misava yi etileko,
Hi zvalezvo ni timbilu ta tihosi, a ti na ku tiviwa.
5 Susa wakubiha mahlweni ka hosi,
A citshamu cakwe ca wuhosi ci ta yimisiwa ci tiya hi kululama.+
6 U nga ti dzundzi mahlweni ka hosi,+
Ne u nga tshami cikari ka vanhu va nduma,+
7 Hakuva i chukwana loku a ku byela ku: “Ngone hi seno”,
A ku hundza ku a ku tsongahata mahlweni ka munhu wo dzundzeka.+
8 U nga tsutsumeli ku kecara mhaka,
Hakuva u ta kuyini loku a muakelani wa wena a gumesa a ku wisa tingana ke?+
9 Xuxa a mhaka ya wena ni muakelani wa wena,+
Kanilezvi u nga bhoxi a cihundla leci u nga byeliwa,*+
10 Kasi loyi a ku zwako a nga ku dhanisi,
Niku u nga ta ha zvi kota a ku tlhelisela a mahungu ya hava* lawa u ma xwanyileko.
11 A ku fana ni maçã ya ouro lomu ka ngelo* wa prata
Yi tshamisile lezvo a mhaka yi wuliwako hi cikhati ci faneleko.+
12 A ku fana ni phera ya ndleve* ya ouro ni zvilo zvo sasekisa hi zvona zva ouro ya yinene
Ku tshamisile lezvo a kukawuka ka tlhari ndleveni yi ingisako.+
13 A ku fana ni kutitimela ka gapongo sikwini ga kutshovela
Ci tshamisile lezvo a cirun’wa co tsumbeka ka lava va ci rumileko
14 A ku khwatsi marefu ni moya wu nga nehiko vhula
I tshamisile lezvo a munhu loyi a ti dzundzako hi cinyikiwo ca ku a nga se tshuka a nyikela.*+
15 Hi lihlazva-mbilu, a hosana ya khongotelwa yi vhumela,
Ni lirimi lo olova li nga tshova a rambu.+
16 Loku u kuma wulombe, gana ntsena legi gi lavekako,
Hakuva loku u giga nguvhu u nga tshuka u gi hlata.+
17 U nga tati nkondzo mutini wa muakelani wa wena,
Hakuva a nga kolwa hi wena a sangula ku ku venga.
18 A ku fana ni nduko ya yimpi, ni cipadha, ni paxa wu lotilweko
I tshamisile lezvo loyi a kustumunyako mawunwa hi muakelani wakwe.+
19 A ku khwatsi i tino gi tshovekileko kutani nenge wu limeleko,
Zvi tano ni ku tsumba munhu wo kala kutsumbeka* cikhatini ca zvikarato.
20 A ku khwatsi hi loyi a tlhatlhako tinguwo hi siku ga cirami
Ni vhinagre yi chululwako ka sodha
I tshamisile lezvo loyi a yimbelelako tisimu ka mbilu yi nga hlomulweni.+
21 Loku a nala wa wena* azwa ndlala, mu nyike zvakuga;*
Loku azwa tora, mu nyike mati ya kunwa,+
22 Hakuva loku u maha lezvo u ta wungeletela a makhala ya ndzilo hlokweni yakwe,*+
Niku Jehovha i ta ku chachazela.
24 I chukwana a ku tshama laha khoneni ga langwa* la yindlu
A ku hundza ku tshama yindlu yin’we ni sati wa ku randza tiholova.*+
25 A mahungu ya manene ma tako hi tikweni ga le kule
26 A ku khwatsi cibuka ca mati ci nga ni madhaka, ni hlowo yi dhilikileko
I tshamisile lezvo a munhu wa kululama loyi a rurumelako* mahlweni ka wakubiha.
28 A ku khwatsi i dhoropa gi hahlulilweko, go kala muro,
I tshamisile lezvo a munhu loyi a nga zvi kotiko ku ti khoma.*+
26 A ku khwatsi i gapongo laha cimun’wini ni vhula cikhatini ca kutshovela,
Zvi tano ni wudzundzo a gi faneli a cipumbu.+
2 A ku fana ni lezvi a cinyanyani ni mbewulwani zvi nga purumiko mahala,
A ciruko conawu a citi halahala.*
3 A musephu wu mahelwe a haxi; a matomu ma mahelwe mbongola,+
Ni nhonga yi mahelwe a hlanha wa zvipumbu.+
4 U nga hlamuli a cipumbu hi wupumbu ga cona,
Kasi u nga fani naco.
5 Hlamula cipumbu hi wupumbu ga cona,
Kasi ci nga ti byeli ku ci tlharihile.+
6 A ku khwatsi munhu a ti tsemako minenge, a ti bayisa ha yece,*
I tano loyi a nyikelako a timhaka takwe ka cipumbu.
7 A ku khwatsi minenge ya cilima yi nga tiyangiko,
Gi tano a vingu gi humako non’wini wa zvipumbu.+
9 A ku khwatsi i sinya ya mimizwa canjeni ga cidhakwa,
Gi tano a vingu gi humako non’wini wa cipumbu.
10 A ku fana ni muphandi wa mipaxa a fulako nyamufule,*
I tano a munhu loyi a tholako a cipumbu ni vahundzi va ndlela.
11 A ku fana ni mbyana leyi yi tlhelelako mahlateni ya yona,
A cipumbu conawu ci phindaphinda a wupumbu ga cona.+
12 U tshuka u wona munhu a ti byelako ku i tlharihile ke?+
Zva olova nguvhu a ku vhuna a cipumbu a ku hundza munhu loye.
14 A livati li tshama hi ku hundzulukela lomu ka minjekere,*
Ni lolo gonawu laha mubhedhini wa gona.+
15 A lolo gi peta a canja ga gona lomu ngelweni,
Kanilezvi gi karala nguvhu laha ka ku gi tsandzeka ni ku gi tlhelisa non’wini wa gona.+
16 A lolo gi ti byela ku gi tlharihile
A ku hundza a 7 wa vanhu lava va hlamulako hi kupimisisa.
17 A ku fana ni munhu a khomako mbyana hi tindleve
I tano a muhundzi wa ndlela loyi a zangarako hi* tiholova ta ku a ti mu lumbi.+
18 A ku fana ni munhu wa kuhlanya loyi a hoxetelako a matlhari ma vhurako ni mipaxa ni kufa,
19 I tshamisile lezvo a munhu loyi a kanganyisako a muakelani wakwe a gumesa, aku: “Ndzi wo hlakana!”+
20 Laha ku nga hava tihunyi, a ndzilo wa timeka,
Ni laha ku nga hava muhlevi, a tiholova ta mbhela.+
21 A ku khwatsi hi lezvi a makhala ni tihunyi zvi vhurisako ndzilo,
A munhu wa maguwa yenawu i vhuxa tiholova.+
22 A magezu ya muhlevi ma fana ni zvakuga zvo nandziha;*
Ma mitiwa ma tekela ku relela lomu khwirini.+
23 A ku fana ni prata yi nameketelweko laha ka cibya ca wumba,
Ma tano a magezu ya lirandzo ma humako mbilwini ya kubiha.+
24 Loyi a vengako van’wani i zvi farisa hi minomu yakwe,
Kanilezvi lomu mbilwini i alakanyela ku kanganyisa.
25 Hambu loku a wulawula zvazvinene, u nga mu tsumbi,
Hakuva lomu mbilwini yakwe ku na ni 7 wa zvilo zvo nyenyeza.*
26 Hambu lezvi a livengo lakwe li fihliwako hi kukanganyisa,
A kubiha kakwe ku ta paluxeka lomu bandleni.
27 Loyi a kelako nkele i ta wela ka wona,
Ni loyi a wumbulutelako ribye, gi ta wuya hi yena.+
28 A lirimi la kuhemba li venga lava va xanisiwako hi lona,
Ni nomu wa kukanganyisa wa hohlota.+
2 Tsika mun’wani* a ku dzundza, na ku nga hi nomu wa wena n’winyi;
3 A ribye ga bindza, ni misava yonawu ya bindza,
Kanilezvi a zanga yi vangiwako hi cipumbu ya bindza a ku hundza lezvi zva zvimbiri.+
4 A khulo gi na ni xapi, ni zanga yi fana ni ndambi,
Kanilezvi himani a nga tiyelako ciluse ke?+
5 A kukawuka kubaseni zvi chukwana a ku hundza lirandzo li fihlilweko.+
7 Loyi a xurileko* i ala* a wulombe ga lomu ka zvihahla,
Kanilezvi ka loyi a zwako ndlala, hambu zvakubava zva tsombela.
8 A ku fana ni cinyanyani leci ci pepetsekako ciya kule ni* cisaka ca cona
I tshamisile lezvo a munhu loyi a tsikako a muti wakwe.
9 A mafura ni libani zva tsakisa mbilu,
Zvi tano ni wunghana go nandziha gi sukelako ka wusungukati go tsumbeka.*+
10 U nga tsiki munghana wa wena kutani munghana wa papayi wa wena,
Niku u nga ngheni ndlwini ya makabye wa wena hi siku u nga zvikaratweni;
I chukwana a muakelani a nga kusuhani a ku hundza a makabye a nga kule.+
11 N’wananga, tlhariha u maha a mbilu ya mina yi tsaka,+
Kasi ndzi fela ku hlamula loyi a ndzi rukako.+
12 A munhu wo tlhariha i wona mhango a fihlala,+
Kanilezvi a zvipumbu zvi simama ku famba zvi ya xaniseka.*
13 Loku a munhu a ti bohile ku riha a nandzu wa mumbe munhu mu tekele a nguwo yakwe;
Loku a ti bohile ku riha a nandzu wa wasati wa matiko* i wa ku khomise nchumu.+
14 Loku a munhu a katekisa munghana wakwe hi gezu ga hombe na ga ha hi mixo,
I ta wuliwa lezvaku wa mu ruka.
15 A sati wa ku randza tiholova* i fana ni yindlu leyi yi tshamelako ku vhuta hi siku ga vhula.+
16 Loyi a zvi kotako ku mu vhalela a nga zvi kota ku vhalela moya
Ni ku khoma mafura hi canja gakwe ga cinene.
18 Loyi a hlayisako a nkuwu i taga a mihandzu ya kona,+
Ni loyi a hlayisako a n’winyi wakwe i ta dzundziwa.+
19 A ku khwatsi hi lezvi a mati ma kombisako a nghohe ya munhu,
Hizvalezvo, a mbilu ya munhu ya kombisa a mbilu ya mun’wani.
21 A ku khwatsi hi lezvi a mbita ya kunyekisa yi mahelweko prata, ni ndzhimbo* wu mahelweko ouro,+
Hizvalezvo, a munhu yenawu i ringiwa hi wudzundzo legi a nyikiwako.*
22 Hambu loku wo dula a cipumbu hi musi
A ku khwatsi hi loku u dula a timbewu lomu churini,
A wupumbu ga cona gi nga ta suka ka cona.
23 Gi tive khwatsi a tshamela ga ntlhambi wa wena.
Ti hlayise khwatsi a* tiyivhu ta wena,+
24 Hakuva a titshomba a ti tshami kala kupindzuka,+
Hambu a cidlodlo* a hi ca zvizukulwana zvontlhe.
25 A byanyi go nyuka ga woma, ku mila gin’wani,
Ni byanyi ga lomu zvitsungeni ga wungeletelwa.
26 A tiyivhana ta vamatsune ta ku nyika tinguwo,
Ni timhongo ta humesa a ntsengo wa ku xava simu.
27 Ku tava ni masi yo enela ya timbuti kasi uga,
U gisa a ngango wa wena, ni ku wundla a malandza ya wena ya cisati.
28 A vakubiha va tsutsuma na va nga hlongoliwi hi munhu,
2 Loku ku tluliwa nayo lomu tikweni, a tihosana ti tshama hi ku ciciwa,+
Kanilezvi hi ku vhuniwa hi munhu a nga ni kupimisisa ni wutivi a hosana ya fuma cikhati co leha.+
3 A cisiwana leci ci kalavelako a munhu wa nyalidede+
Ci fana ni vhula yi kukuletako zvakuga zvontlhe.
4 Lava va tsikako a nayo va dzundza a vakubiha,
Kanilezvi lava va hlayisako a nayo va va zangarela.+
5 A vakubiha a va ku zwisisi a kululama,
Kanilezvi lava va hlotako Jehovha va nga zwisisa zvilo zvontlhe.+
6 I chukwana a cisiwana leci ci fambako hi kutsumbeka
A ku hundza a munhu wo ganya loyi a fambako hi tindlela ta wukanganyisi.+
7 A n’wana a nga ni kupimisisa i hlayisa nayo,
Kanilezvi a munghana wa makhobomu i mu wisa tingana a papayi wakwe.+
8 Loyi a engetelako a titshomba takwe hi majuro+ ni bhindzu go biha
I hlengeletelela loyi a ci mahelako wuxinji a cisiwana.+
9 Loyi a alako ku ingisa nayo
— Hambu a mukhongelo wakwe manyala.+
10 Loyi a hambukisako a munhu wa kululama a mu yisa ndleleni ya kubiha i ta wela nkeleni wa yena n’winyi,+
Kanilezvi lava vo kala cisolo va taga a tshomba ya zvazvinene.+
11 A munhu a ganyileko i tlharihile kuwoneni ka yena n’winyi,+
Kanilezvi a cisiwana ci nga ni kupimisisa ca zvi wona lezvi hakunene a nga tshamisa zvona.+
12 Loku a vakululama va hlula, ku na ni wudzundzo ga hombe,
Kanilezvi loku a vakubiha va kuma ntamu, a vanhu vo fihlala.+
13 Loyi a fihlako a zviwonho zvakwe zvi nga ta mu fambela khwatsi,+
Kanilezvi loyi a zvi wulelako a tlhela a zvi tsika i ta mahelwa wuxinji.+
14 Wa tsaka a munhu loyi a tshamako hi ku ti wonela,*
Kanilezvi loyi a nonohisako a mbilu yakwe i ta wela khombyeni.+
15 A ku fana ni nghala yi bhongako ni urso gi zangarileko,
I tshamisile lezvo a mufumeli wo biha hehla ka vanhu va nga hava muyimeli.+
16 A murangeli a nga hava kupimisisa i tirisa a ntamu wakwe hi ndlela ya hava,+
Kanilezvi loyi a vengako a bhindzu go biha i ta lehisa a wutomi gakwe.+
17 A munhu loyi a bindziwako hi nandzu wa ku daya munhu i ta tshama hi kutsutsuma kala cilahleni.*+
Ku ngavi ni wa ku mu vhuna.
18 Loyi a fambako hi kululama i ta ponisiwa,+
Kanilezvi loyi a fambako hi tindlela to gombonyeka i tawa hi citshuketi.+
19 Loyi a rimako a simu gakwe i tava ni zvakuga zvo tala,
Kanilezvi loyi a hlongoliselako a zvilo zvi nga vhuniko nchumu i tava ni wusiwana ga hombe.+
20 A munhu wo tsumbeka i ta kuma makatekwa yo tala,+
Kanilezvi loyi a tsutsumelako ku ganya a nga ta vhumala nandzu.+
21 A hi zvinene a kuva ni cihlawulela;+
Kanilezvi a munhu a nga goha hi ku fela cikhemu ca pawa.
22 A munhu wa matshoho* i hlongolisela titshomba,
A nga zvi tivi ku a wusiwana gi ta mu wela.
23 Loyi a kawukako a munhu+ i ta gumesa a tsakelwa nguvhu+
A ku hundza loyi a fayeliselako hi lirimi lakwe.
24 Loyi a yivelako a papayi wakwe ni mamani wakwe, aku: “A zvi bihangi”,+
Munghana wa loyi a hohlotako.+
25 A munhu wa makangwa* i kucetela kuhambana,
27 Loyi a nyikako a zvisiwana a nga ta vhumala nchumu,+
Kanilezvi loyi a ti vhalako matihlo ka zvisiwana i tava ni zviruko zvo tala.
28 Loku a vakubiha va kuma ntamu a vanhu vo fihlala,
Kanilezvi loku va lova, a vakululama vo tala.+
29 Loyi a kawukiwako makhati yo tala a simama a nonohisa a nhamu yakwe+
I ta loviswa hi citshuketi, a nga ha hanyi.+
2 Loku a vakululama va tele, a vanhu va tsaka,
Kanilezvi loku ku fuma a wakubiha, a vanhu va keta.+
3 A munhu loyi a randzako wutlhari i tsakisa a papayi wakwe,+
Kanilezvi loyi a mahako wunghana ni zvibhayi i hangalasa titshomba takwe.+
4 A hosi yi tiyisa tiko hi kululama,+
Kanilezvi a munhu loyi a lavako ku xavelelwa i hahlula tiko.
5 A munhu loyi a fayeliselako a muakelani wakwe
I mu dembela ntlhamu minengeni yakwe.+
6 A ciwonho ca munhu wa kubiha i ntlhamu kakwe,+
Kanilezvi a munhu wa kululama i yimbelela a kulungela hi kutsaka.+
9 Loku a munhu wo tlhariha a kecarana ni cipumbu,
Ku tava ni zanga ni kupoyilela, kanilezvi ku nga ta lulama nchumu.+
11 A cipumbu ci chulula a kutizwa ka* cona kontlhe,+
Kanilezvi loyi a tlharihileko wa ti khoma, a ku rulisa.+
12 Loku a hosi yi ingisela mawunwa,
Wontlhe a malandza ya yona ma ta maha ya kubiha.+
13 A cisiwana ni muxanisi va fana hi lezvi:*
Hi wumbiri gabye Jehovha wa va nyika kuwonekela matihlweni yabye.*
14 Loku a hosi yi lamula a cisiwana hi kululama,+
A citshamu ca yona ca wuhosi ci ta tiya kala kupindzuka.+
15 A nhonga* ni kukawuka zvi nyika wutlhari,+
Kanilezvi a n’wanana loyi a tsikiwako a nga kawukiwi i mu wisa tingana a mamani wakwe.
16 Loku a vakubiha va andza, ni zviwonho zvonawu zva andza,
Kanilezvi a vakululama va ta wona a kuwa kabye.+
19 A nandza a gi vhumeli ku layiwa hi magezu,
Hakuva hambu loku gi ma zwisisa a gi ingisi.+
20 U tshuka u wona munhu a nga ni matloti kuwulawuleni kakwe ke?+
Zva olova nguvhu a ku vhuna a cipumbu a ku hundza munhu loye.+
21 Loku a nandza gi heniwa kusukela wusweni ga gona,
Hi magumo gi tava munhu wo kala kubonga.
22 A munhu wa cizangazangani i vhuxa tiholova;+
Ni loyi a hatliselako ku zangara i maha zviwonho zvo tala.+
23 A matshandza ya munhu ma ta mu koramisa,+
Kanilezvi loyi a nga ni moya wa kutikoramisa i ta kuma wudzundzo.+
24 Loyi a mahako wunghana ni khamba wa ti venga.*
A nga vitaniwa kasi a kustumunya, kanilezvi a nga wuli nchumu.+
27 A munhu a nga lulamangiko manyala ka loyi a lulamileko,+
Kanilezvi loyi a tindlela takwe ti lulamileko manyala ka wakubiha.+
30 Timhaka ta lisima ti nga ka magezu ya Agur, a n’wana wa Jake, leti a nga hlawutela ltiyeli, ina, ka ltiyeli na Ukali.
2 Ndzi cipumbu a ku hundza a vanhu vontlhe,+
A ndzi na kupimisisa loku a munhu a faneleko kuva nako.
3 A ndzi gondzangi wutlhari,
Ne a ndzi na wutivi ga Loyi a Basileko ku Hundza Vontlhe.
4 Himani a nga kandziha tilweni a gumesa a chika ke?+
Himani a hlengeleteleko moya lomu mandleni yakwe?
Himani a boheleko mati lomu ka nguwo yakwe ke?+
Himani a yimisileko a magemeta-musi wontlhe ya misava?+
Himani a vito gakwe, kona a vito ga n’wana wakwe himani — loku u zvi tiva?
5 A timhaka tontlhe ta Nungungulu ti basile.*+
Yena citlhangu ka lava va chavelako kakwe.+
7 Zvilo zvimbiri ndzi zvi kombelako ka wena,
Ina, u nga ndzi tsoni a zvilo lezvo na ndzi nga sefa.
8 Susa mawunwa ni kuhemba zviva kule na mina.+
U nga ndzi nyiki a wusiwana ne hambu a titshomba.
Ndzi nyike ntsena a zvakuga lezvi zvi ndzi ringanako,+
9 Kasi ndzi ngagi ndzi xura ndzi ku kaneta, ndziku: “Himani Jehovha?”+
Ne u nga ndzi tsiki ndziva cisiwana, ndzi nga yiva, ndzi ruka* a vito ga Nungungulu wa mina.
10 U nga hlevi a nandza ka n’winyi wa gona,
U nga rukiwa, u kuma nandzu.+
11 Ku na ni cizukulwana ci rukako a papayi wa cona,
Leci ci nga katekisiko a mamani wa cona.+
12 Ku na ni cizukulwana ci basileko kuwoneni ka cona+
Kanilezvi na ci nga hlazviwangi kunyenyezeni ka* cona.
13 Ku na ni cizukulwana ci nga ni mahlo ya matshandza ya hombe,
Ci nga ni mahlo ya kutikulisa nguvhu!+
14 Ku na ni cizukulwana ci nga ni matino ya zvipadha,
Ca tihlaya ta mikwana;
Ci khadamula a vanhu va nyalidede va laha misaveni
Ni zvisiwana zvi nga cikari ka vanhu.+
15 A misundzu yi na ni vanhanyana vambiri va rilako, vaku: “Ndzi nyike! Ndzi nyike!”
Ku na ni zvilo zvinharu zvi kalako zvi nga xuri,
Mune wa zvona zvi nga tshukiko zviku: “Zvi enele!”
16 — Ku nga Cilahla*+ ni khwiri ga ngon’wa,
Ni misava yi nga ni tora ga mati,
Ni ndzilo wu nga tshukiko wuku: “Zvi enele!”
17 A tihlo ga loyi a chepetako papayi wakwe, a ala ku ingisa mamani wakwe,+
Gi ta xokoliwa hi zvikunguwa zva le nkoveni,
Gi giwa hi mavhinyani ya gama.+
18 Ku na ni zvilo zvinharu zvi ndzi hlamalisako nguvhu,
Mune wa zvona ndzi kalako ndzi nga zvi zwisisi:
19 Ku nga ndlela ya gama le tilweni,
Ni ndlela ya nyoka laha ribyeni,
Ni ndlela ya citimela lomu bimbini,
Ni ndlela ya wanuna ni nhanyana.
20 A ndlela ya wasati wa cibhayi hi leyi:
Iga a sula nomu,
A gumesa aku: “A ndzi wonhangi nchumu.”+
21 Ku na ni zvilo zvinharu zvi tsekatsekisako a misava,
Ni mune wa zvona zva ku a yi nge zvi koti ku zvi rwala:
22 Hi loku a nandza gi fuma kota hosi,+
Ni loku a cipumbu ci xure nguvhu hi zvakuga,
23 Ni loku a wasati wo vengiwa* a tekwa,
Ni loku a nandza ga cisati gi teka a citshamu ca n’winyi wa gona wa cisati.+
24 Ku na ni mune wa zvilo laha misaveni zvi nga zvitsongwani nguvhu,
Kanilezvi zvi nga tlhariha hi ntumbuluko wa zvona:+
25 A tisokoti a hi zvivangwa zva ntamu,
Hambulezvo ti longisela a zvakuga zva tona laha cimun’wini.+
26 A mivhundla ya lomu maribyeni*+ a hi zvivangwa zva ntamu,
Hambulezvo yi aka a tiyindlu ta yona lomu maribyeni.+
29 Ku na ni zvilo zvinharu zvi nga ni mafambela yo saseka,
Mune wa zvona zvi nga ni mafambela yo saseka:
30 Ku nga nghala, a cihari ca ntamu cikari ka zvivandza,
Leyi yi nga hlehliswiko hi munhu;+
31 Ni mbyana; ni mhongo;
Ni hosi yi fambako ni butho ga yona.
32 Loku u ti kukumukisile hi wupumbu+
Kutani loku u lukile a makungo ya ku maha lezvo,
Ti vhale a nomu wa wena hi canja ga wena.+
33 A ku khwatsi hi lezvi a masi ma dhungelwako ma maha matega,
Ni lezvi a nhovhu yi manyiwako yi huma nkhata,
Zvi tano ni ku kucetela a zanga zvi vhuxa a tiholova.+
31 Lawa magezu ya hosi Lemuweli, a timhaka ta lisima leti a byelilweko hi mamani wakwe kasi ku mu gondzisa:+
2 N’wananga, ndzi ta ku byela yini,
O n’wana wa khwiri ga mina,
Ndzi ta ku byela yini, wena n’wana wa zvifungo zva mina?+
4 O Lemuweli, a zvi faneli tihosi,
A zvi faneli tihosi a kunwa vhinyo,
Ne a zvi ringani vafumeli a ku wula ku: “Gi kwihi a byala ga mina?”+
5 Kasi va nganwi va rivala nayo,
Va alela a vanhu va nyalidede a tifanelo tabye.
7 Va wanwe va rivala a wusiwana gabye,
Va nga ha alakanyi kambe a zvikarato zvabye.
8 Wulawula u yimela lava va nga zvi kotiko ku wulawula;
Yimela a tifanelo ta vontlhe lava va lovako.+
9 Wulawula, u lamula hi kululama;
Yimela a tifanelo ta vanhu va nyalidede ni zvisiwana.+
א [álefe]
10 A sati wa munene, a nga kumiwa himani ke?+
A lisima lakwe li hundza nguvhu leli la makorali.*
ב [bete]
11 A mbilu ya nuna wakwe ya mu tsumba,
A nga vhumali nchumu wa lisima.
ג [guímel]
12 I chachazela nuna wakwe hi zvilo zva zvinene, na zvi nga hi zva kubiha,
Wontlhe a masiku ya wutomi gakwe.
ד [dálete]
ה [hê]
ו [vau]
15 I vhuka kambe na ga ha hi wusiku,
A va nyika zvakuga a va ngango wakwe,
Ni zviavelo a malandza yakwe ya cisati.+
ז [zaine]
ח [hete]
ט [tete]
18 Wa zvi wona lezvaku a bhindzu gakwe ga bhindzula;
A kandiya yakwe a yi timeki ni wusiku.
י [iode]
19 A mandla yakwe ma khoma a nhonga ya ku luka,
Ni mandla yakwe ma khoma a nhonga ya ku swula.+
כ [cafe]
20 I nawuluta a canja gakwe ka munhu wa nyalidede,
A vhulula a mandla yakwe ka cisiwana.+
ל [lâmede]
21 A nga karateki hi va ngango wakwe loku kuwa gapongo,
Hakuva vontlhe va ngango wakwe va bohile tinguwo to kufumela.*
מ [meme]
22 I maha ha yece a tinguwo ta ku andlalela a mubhedhi wakwe.
A tinguwo takwe ti mahilwe hi wukene* ni woya go pswhuka.
נ [nune]
23 A nuna wakwe wa tiveka khwatsi lomu tinyangweni ta dhoropa,+
Lomu a tshamako kona cikari ka madhota ya tiko.
ס [sâmeque]
24 I maha tinguwo ta wukene* a xavisa,
A gwevhisa tibhandi ka vaxavisi.
ע [aine]
25 I boha ntamu ni kungangamela,
Niku i cuwuka zvamandziko hi kutsumba.*
פ [pê]
צ [tsadê]
ק [cofe]
28 A vana vakwe va vhuka va mu wula loyi a tsakileko;
A nuna wakwe i vhuka a mu dzundza, aku:
ר [rexe]
29 Ku na ni vavasati vo tala va vanene,
Kanilezvi wena wa va hundza vontlhe.
ש [chim]
30 A wumbhuri gi nga kanganyisa, ni kusaseka ku nga mbhela,*+
Kanilezvi a wasati loyi a chavako Jehovha i ta dzundziwa.+
ת [tau]
31 Mu nyikeni a nchachazelo wa lezvi a mahako,*+
Ni mitiro yakwe yi wa mu dzundze lomu tinyangweni ta dhoropa.+
Kutani: “ku gondza”.
Kutani: “ni lezvi zvi nga zvinene”.
Kutani: “ni nongameto”.
Kutani: “wusungukati gi nene”.
Kutani: “nayo”.
Kutani: “i korowa”.
Kutani: “Xeyole”, ku nga cilahla ca vanhu vontlhe. Wona Tlhamuselo wa magezu ya Bhibhiliya.
Kutani: “hi ta avelana cikhwama cin’we”.
Hi kukongoma: “likoka”.
Kutani: “mihefemulo”.
Kutani: “Hundzulukani loku ndzi mu kawuka”.
Hi kukongoma: “va taga”.
Kutani: “makungo; wusungukati”.
Hi kukongoma: “wa matiko”. Zvi wonekisa ku khwatsi ku wuliwa loyi a tsikileko a mahanyela ya Nungungulu.
Kutani: “yo xengetela”.
Hi kukongoma: “wa matiko”. Zvi wonekisa ku khwatsi ku wuliwa loyi a tsikileko a mahanyela ya Nungungulu.
Kutani: “nuna”.
Hi kukongoma: “tisoko”.
Hi kukongoma: “va nghenako kakwe”.
Kutani: “Ni lava va tsumbekako”.
Kutani: “a nayo wa mina”.
Kutani: “lisine”.
Hi kukongoma: “nkovhu”.
Kutani: “lezvi zva zvinene nguvhu zva”.
Kutani: “bhindzu”.
Kutani: “Ni zvigowolo zva wena zva vhinyo”.
Kutani: “Ni ku bhindzula wutlhari”.
Zvi wonekisa ku khwatsi ku wuliwa a matshamela ya Nungungulu lawa ma nga kumbukiwa ka mavhesi ya le hehla.
Kutani: “Zvi ta wu nyika wutomi a muhefemulo wa wena”.
Kutani: “wu ti gumula”.
Kutani: “lava va vhumalako”.
Kutani: “canjeni”.
Kutani: “a nayo wa mina”.
Kutani: “A wutlhari cilo co ranga”.
Kutani: “korowa”.
Hi kukongoma: “ka nyama yabye yontlhe”.
Zvi nga maha na zvi wula ku: “Alakanyela khwatsi”.
Hi kukongoma: “wa matiko”. Wona Mav 2:16.
Kutani: “Xeyole”, ku nga cilahla ca vanhu vontlhe. Wona Tlhamuselo wa magezu ya Bhibhiliya.
Kutani: “a ntamu”.
Hi kukongoma: “Cikari ka hlengeletano ni bandla.”
Kutani: “mati yo titimela ya lomu”.
Kutani: “cibuka ca mati”.
Kutani: “mbuti ya lomu zvitsungeni”.
Kutani: “ma wa ku pope”.
Hi kukongoma: “wa matiko”. Wona Mav 2:16.
Hi kukongoma: “wa matiko”. Wona Mav 2:16.
Ku nga ku khomana mandla mu maha civhumelwano.
Kutani: “a muhefemulo wakwe wu”.
Kutani: “nayo”.
Kutani: “zvi ta ku gondzisa”.
Hi kukongoma: “wa matiko”. Wona Mav 2:16.
Kutani: “muhefemulo”.
Kutani: “i lovisa muhefemulo wakwe”.
Kutani: “hakhelo ya kutlhatlhisa”.
Kutani: “nayo”.
Hi kukongoma: “wa matiko”. Wona Mav 2:16.
Hi kukongoma: “wa matiko”. Wona Mav 2:16.
Kutani: “yo xengetela”.
Kutani: “lava va nga tlharihangiko”.
Kutani: “Na a bohile tinguwo ta”.
Hi kukongoma: “A mikonzo yakwe a yi tshuki yi tshama”.
Kutani: “miphahlo ya kurula”. Wona Tlhamuselo wa magezu ya Bhibhiliya.
Kutani: “linho”.
Kutani: “kinamona”.
Kutani: “machinini”.
Kutani: “muhefemulo”.
Kutani: “Xeyole”, ku nga cilahla ca vanhu vontlhe. Wona Tlhamuselo wa magezu ya Bhibhiliya.
Hi kukongoma: “ka vana va vanhu”.
Kutani: “cikhatini ci nga alakanyiwiko”.
Hi kukongoma: “a nga tiyisa”.
Kutani: “hi vanhu”.
Kutani: “a tshamako na a khindlimukile”.
Kutani: “i wu nehela khombo a muhefemulo wakwe”.
Kutani: “a zvipumbu”.
Kutani: “Xeyole”, ku nga cilahla ca vanhu vontlhe. Wona Tlhamuselo wa magezu ya Bhibhiliya.
Kutani: “a muhefemulo wa wakululama”.
Kutani: “A nduma ya munhu wa kululama yi ta”.
Zvi nga maha na zvi wula ku: “i ndleleni yi yako wutomini”.
Kutani: “a mavalivali”.
Kutani: “rangela”.
Kutani: “kuxaniseka; zvikarato”.
Kutani: “ka patrawu wa gona”.
Kutani: “kutsumba”.
Kutani: “wu pswala mihandzu ya”.
Kutani: “zvi kalavelako”.
Kutani: “pezo yontlhe ya ribye”.
Kutani: “a nga kholwiko ka Nungungulu”.
Kutani: “kanyisa”.
Hi kukongoma: “a munhu a tsumbekileko moyeni”.
Hi kukongoma: “wa fenengeta mhaka”.
Kutani: “wusungukati gi nene”.
Kutani: “ku na ni kuhanyisa”.
Hi kukongoma: “a vengako”.
Ku nga ku khomana mandla mu maha civhumelwano.
Kutani: “wa mbhuri”.
Kutani: “wa ti wisa tingana”.
Hi kukongoma: “a hangalasako”.
Kutani: “muhefemulo”.
Hi kukongoma: “i ta kuluka”.
Hi kukongoma: “a cheletelako mati”.
Kutani: “tingana”.
Kutani: “a nga pimisi”.
Kutani: “i korowa”.
Hi kukongoma: “ma xiyelela nkhata”.
Hi kukongoma: “pawa”.
Kutani: “muhefemulo wa cifuyo cakwe”.
Kutani: “A cipumbu ci kombisa a zanga ya cona ka siku galego”.
Hi kukongoma: “wa fenengeta”.
Hi kukongoma: “i wulawula lezvi zvi lulamileko”.
Hi kukongoma: “a masungukati ya”.
Kutani: “a ti khomako ka lezvi a wulako”.
Kutani: “muhefemulo”.
Kutani: “a muhefemulo wa gona a wu”.
Kutani: “a muhefemulo wu”.
Hi kukongoma: “i ta kulukiswa”.
Kutani: “muhefemulo”.
Hi kukongoma: “a cizwi kukawukiwa”.
Hi kukongoma: “ka tsaka”.
Kutani: “lava va wutisanako”.
Hi kukongoma: “ti hlengeletiwako hi canja”.
Kutani: “mhaka”.
Kutani: “nayo”.
Kutani: “ci nga lova”.
Kutani: “kulaya; tsayiselelo”.
Zvi nga maha na zvi wula ku: “wa tekela ku mu laya”.
Kutani: “to gombonyeka”.
Zvi nga maha na zvi wula ku: “zvi kanganyisa van’wani”.
Kutani: “a zvi na mhaka ni mawonela ya ku vhuxa kurula”.
Kutani: “ka muhefemulo wa yona”.
Kutani: “ca zangara”.
Kutani: “korowa”.
Kutani: “korowa”.
Kutani: “mihefemulo”.
Kutani: “bayisako”.
Kutani: “la kuhanyisa”.
Kutani: “ku vanga kubayiseka ka hombe”.
Kutani: “muholo”.
Kutani: “ka bayisa”.
Kutani: “Xeyole”, ku nga cilahla ca vanhu vontlhe. Wona Tlhamuselo wa magezu ya Bhibhiliya.
Kutani: “ni Abhadhoni”.
Kutani: “wu hlota”.
Kutani: “ya yinene”.
Kutani: “ni maguwa”.
Kutani: “loku ku nga humiwi cihundla”.
Hi kukongoma: “hi hlamulo wa nomu wakwe”.
Kutani: “Xeyole”, ku nga cilahla ca vanhu vontlhe. Wona Tlhamuselo wa magezu ya Bhibhiliya.
Kutani: “wasati wo felwa hi nuna”.
Kutani: “tingana”.
Kutani: “yi ehleketa khwatsi lezvi yi to hlamulisa zvona; yi ranga hi ku pimisa na yi nga se wulawula”.
Hi kukongoma: “ma kulukisa”.
Kutani: “muhefemulo”.
Hi kukongoma: “A makungo ya mbilu ma lumba munhu”.
Kutani: “a hlamulo wa wunene”. Hi kukongoma: “a hlamulo wa lirimi”.
Hi kukongoma: “i hlola moya”.
Hi kukongoma: “Wumbulutela mitiro ya wena ka Jehovha”.
Kutani: “ca Nungungulu”.
Kutani: “muhefemulo”.
Hi kukongoma: “Ni kunandziha ka minomu”.
Kutani: “A muhefemulo”.
Hi kukongoma: “nomu”.
Kutani: “munhu wa mano”.
Kutani: “korowa”.
Kutani: “co ngangamela”.
Hi kukongoma: “a fumelako a moya wakwe”.
Hi kukongoma: “miphahlo”.
Kutani: “fornalha”.
Kutani: “korowa”.
Kutani: “vapswali”.
Kutani: “ribye gi nehako makatekwa”.
Hi kukongoma: “fenengetako”.
Kutani: “barragem”.
Kutani: “Kuveni a ci na kupimisisa”.
Kutani: “A mbilu yi tsakileko ya hanyisa”.
Kutani: “wu womisa marambu”.
Kutani: “a ku mu rihisa multa”.
Kutani: “I chepeta”.
Kutani: “muhefemulo”.
Kutani: “ni zvilo zva kuga hi ku konyetela”.
Kutani: “torre”.
Hi kukongoma: “a tlakusiwa”, a kuma kupona kasi a nga kumiwi.
Kutani: “wu nga kukaratekeni ka hombe”.
Kutani: “a ta mu hlolisisa khwatsi”.
Kutani: “Zvi lamula”.
Kutani: “muhefemulo”.
Hi kukongoma: “Ni loyi a hatlisako hi mikondzo yakwe”.
Kutani: “wo hana”.
Kutani: “wa randza muhefemulo wakwe”.
Kutani: “cinghalana ca malevhu”.
Kutani: “tshamela ku solasola”.
Kutani: “muhefemulo”.
Kutani: “muhefemulo”.
Kutani: “chachazela”.
Kutani: “U nga naveli a”.
Kutani: “kungo”.
Kutani: “A kuchava loku ku vangiwako hi”.
Kutani: “cinghalana ca malevhu”.
Zvi nga maha na zvi wula ku: “Cikhatini ca kutshovela gi ta lavetela, kanilezvi gi nga ta kuma nchumu”.
Kutani: “mixuvo”. Hi kukongoma: “wusungukati”.
Kutani: “hluta”.
Kutani: “A tipimo timbiri to hambana ta maribye ni zvibya zvimbiri zvo hambana zvo pima hi zvona”.
Kutani: “jaha”.
Hi kukongoma: “pawa”.
Kutani: “wa munhu wamatiko”.
Kutani: “wusungukati”.
Kutani: “humelela”.
Kutani: “wusungukati gi nene”.
Kutani: “ni loyi a xengetelako hi nomu wakwe”.
Kutani: “A tipezo timbiri to hambana ta maribye”.
Kutani: “a ndlela yo famba hi yona”.
Kutani: “kutla”.
Kutani: “leci ci kucako a munhu”.
Zvi nga maha na zvi wula ku: “ka lava va hlotako kufa”.
Kutani: “denga; terraço”.
Kutani: “ni sati loyi a tshamako hi ku solasola”.
Kutani: “A muhefemulo wa wa kubiha”.
Kutani: “wa ci tiva co maha”.
Kutani: “ku hlakana”.
Kutani: “a tshamako hi ku solasola”.
Hi kukongoma: “mita”.
Kutani: “hlula”.
Kutani: “I ponisa muhefemulo wakwe ka”.
Kutani: “na a hi ni mahanyela ya tingana”.
Hi kukongoma: “i ta wulawula kala kupindzuka”.
Kutani: “a tiyisako a ndlela yakwe”.
Kutani: “A nduma ya yinene”. Hi kukongoma: “A vito”.
Hi kukongoma: “A ku tsakelwa”.
Hi kukongoma: “va tlhangana laha ka ku”.
Kutani: “zvi ya tsayisiwa”.
Kutani: “muhefemulo”.
Kutani: “mufana; muswa”.
Hi kukongoma: “Loyi a nga ni tihlo gi nene”.
Kutani: “minandzu”.
Kutani: “prasa”.
Hi kukongoma: “wa matiko”. Wona Mav 2:16.
Kutani: “mufana; muswa”.
Kutani: “yiva muhefemulo wa lava”.
Kutani: “U wu dembela ntlhamu a muhefemulo wa wena”.
Kutani: “Ti khome”.
Kutani: “muhefemulo wu teleko hi kunavela”.
Zvi nga maha na zvi wula ku: “U nga tsumbi a kupimisisa ka wena n’winyi”.
Kutani: “zva loyi a nga ni tihlo ga kubiha”.
Kutani: “muhefemulweni wakwe”.
Hi kukongoma: “Mutlhatlhisi”.
Kutani: “mufana; muswa”.
Kutani: “u ponisa muhefemulo wakwe”.
Kutani: “Xeyole”, ku nga cilahla ca vanhu vontlhe. Wona Tlhamuselo wa magezu ya Bhibhiliya.
Hi kukongoma: “tisweni ta mina”.
Kutani: “Kuma”.
Kutani: “bhejwa”.
Hi kukongoma: “wa matiko”. Wona Mav 2:16.
Kutani: “va hlengeletanako kasi va ringa”.
Kutani: “paketi; navhiyo”.
Kutani: “a ndzi zwangi kubayisa”.
Kutani: “Ndzi taya ndzi ya gi lavetela kambe”.
Kutani: “ngango”.
Kutani: “kuhumelela; kuhanyisa”.
Kutani: “A mano ya cipumbu”.
Kutani: “khombo”.
Kutani: “mixuvo”.
Kutani: “a cuwukelako a muhefemulo wa wena”.
Ku nga nala.
Ku nga Jehovha ni hosi.
Zvi nga maha na zvi wula ku: “A hlamulo wo kongoma wu fana ni ku pswopswa”.
Kutani: “ngango”.
Kutani: “Ndzi ta phota”.
Hi kukongoma: “ndzi vhumela ku layiwa”.
Kutani: “ma kopiyara ni ku ma xaxameta”.
A manyelo i chaka legi gi humako loku ku nyekisiwa simbi.
Kutani: “a zvihundla zva van’wani”.
Kutani: “mavalivali ya kubiha”.
Kutani: “cibya”.
Kutani: “kalavhu”.
Kutani: “a muhefemulo wa n’winyi wa cona”.
Hi kukongoma: “cinyikiwo ca mawunwa”.
Zvi nga maha na zvi wula ku: “mukanganyisi”.
Hi kukongoma: “loyi a ku vengako”.
Hi kukongoma: “pawa”.
Lezvi zvi mahelwa ku olovisa mbilu ya munhu a tsika ku nonoha.
Kutani: “norte”.
Kutani: “denga; terraço”.
Kutani: “ni sati loyi a tshamako hi ku solasola”.
Hi kukongoma: “dhedherekako”.
Kutani: “a nga zvi kotiko ku fumela a moya wakwe”.
Zvi nga maha na zvi wula ku: “ni ciruko ci tako halahala a ci tiri nchumu”.
Hi kukongoma: “anwa tihanyi”.
Kutani: “a fulako vontlhe”.
Kutani: “dobradiças”.
Zvi nga maha na zvi wula ku: “a ti ngheniselako ka”.
Kutani: “ni zvilo zva kuga hi kukonyetela”.
Kutani: “Hakuva a mbilu yakwe yi bihile hi kumbhelela”.
Hi kukongoma: “gi to zvi pswala”.
Hi kukongoma: “mumbe munhu”.
Hi kukongoma: “wamatiko”.
Zvi nga maha na zvi wula ku: “ka kanganyisa; ka ku ti kurumeta”.
Kutani: “A muhefemulo lowu wu xurileko”.
Hi kukongoma: “kandzihetela”.
Kutani: “ci tsutsumako”.
Kutani: “wusungukati ga muhefemulo”.
Kutani: “zvi ya tsayisiwa”.
Kutani: “wa munhu wa matiko”.
Kutani: “a tshamako hi ku solasola”.
Hi kukongoma: “a nghohe ya munghana wakwe”.
Kutani: “Xeyole ni Abhadhoni”.
Kutani: “fornalha”.
Kutani: “i kombisa lezvi a nga zvona loku a dzundziwa”.
Kutani: “Veka mbilu ya wena ka; Chela kota hi”.
Kutani: “korowa”.
Kutani: “cinghalana”.
Kutani: “a tshamako hi ku chava Nungungulu”.
Kutani: “nkeleni”.
Kutani: “makangwa”.
Zvi nga maha na zvi wula ku: “A muhefemulo wa matshandza”.
Hi kukongoma: “i ta kuluka”.
Kutani: “wo kala cisolo”.
Kutani: “muhefemulo”.
Zvi nga maha na zvi wula ku: “Kanilezvi loyi a lulamileko i zama ku vhikela a wutomi gakwe”.
Hi kukongoma: “a moya wa”.
Hi kukongoma: “va tlhangana laha ka ku”.
Ku nga lezvaku wa va nyika wutomi.
Kutani: “kulaya; tsayiselelo”.
Kutani: “I ta nyika a muhefemulo wa wena”.
Kutani: “ciphrofeto; kuvhululelwa”.
Kutani: “wa venga muhefemulo wakwe”.
Kutani: “A ku rurumela mahlweni ka”.
Kutani: “zvi demba”.
Zvi nga maha na zvi wula ku: “va hlota ku mahelwa wuxinji hi”. Hi kukongoma: “va hlota nghohe ya”.
Kutani: “ti hlolilwe ndzilweni”.
Kutani: “vhukela”.
Hi kukongoma: “macimbeni ya”.
Kutani: “Xeyole”, ku nga cilahla ca vanhu vontlhe. Wona Tlhamuselo wa magezu ya Bhibhiliya.
Kutani: “a nga randziwiko”.
Kutani: “procávias”.
A humbi zviharana zvo fana ni bhandzala.
Kutani: “na yi avanyisilwe hi mitlawa”.
Kutani: “palácio”.
Kutani: “va nga ni muhefemulo wu nga kukaratekeni ka hombe”.
Kutani: “linho”.
Kutani: “mapaketi; tinavhiyo”.
A civhina i simu ga tisinya leti ti pswalako mauvha.
Kutani: “hi bhindzu gakwe”. Hi kukongoma: “hi handzu wa mandla yakwe”.
Hi kukongoma: “I ti boha a ciwunu cakwe hi ntamu”.
Hi kukongoma: “tinguwo timbiri ti bhanyilweko”.
Kutani: “linho”.
Kutani: “linho”.
Kutani: “i hleka zvamandziko”.
Kutani: “gondziselelo ya lirandzo; nayo wa lirandzo li nga mbheliko”.
Hi kukongoma: “pawa”.
Kutani: “a hi ka nchumu”.
Hi kukongoma: “Mu nyikeni a mihandzu ya mandla yakwe”.