Abril

Ti wutise lezvi: ‘Zvini ndzi mahako loku ndzi nyikiwa wusungukati? Ndza tekela ku vhumela zvihoxo zva mina kutani ndzi zama ku ti yimelela? Ndzi randza ku lumbeta van’wani?’ Laha u lerako matimu ya malandza man’wani yo tsumbeka ma nga lomu ka Bhibhiliya wona lezvi ma yimisanisileko zvona ni zviyimo lezvo. Ka wontlhe matimu u lerako ti wutise lezvi: ‘Ndzi nga gi pimanyisisa kuyini a nandza legi go tsumbeka ga Jehovha?’ Hi nga gondza kambe ka zvikombiso zva vamakabye lomu bandleni — kani vaswa, kani vamakabye va kulileko hi tanga. Hi cikombiso, ehleketa hi makabye wo kari lomu bandleni ga wena a simamako ku tsumbeka hambu lezvi a lwisanako ni zvikarato — kani o xanisiwa cikoleni, ku vhukelwa hi maxaka kutani ku ngha a xanisiwa hi mababyi yo kari! Matshamela muni ya manene a ma kombisako a makabye loye lawa u tsakelako ku ma pimanyisa? Loku hi gondza hi zvikombiso zva vamakabye va hina, hi ta kuma tindlela ta ku hi vhuna ku lwisana ni zvikarato hi kumanako nazvo. Handle ko kanakana, ha tsaka nguvhu hi kuva ni zvikombiso zva vamakabye lavo vo tsumbeka kasi ku zvi pimanyisa! — Mah. 13:7. w22.04 13 ¶¶13-14

Loku hi kumana ni zvikarato wutomini, ha tsaka nguvhu loku a madhota ma ti nyika cikhati ca ku hi ingisela khwatsi ni ku hi chavelela. Loku zvi hi karatela a ku fambisa a cigondzo ca Bhibhiliya, ha tsaka nguvhu kambe loku a phayona go buvha gi ya fambisa na hina a cigondzo leco gi tlhela gi hi nyika mawonela. A vamakabye lavo va tsaka hi lezvi va hi mahelako niku hinawu hi nga tsaka loku hi ti yimisela ku vhuna van’wani. Loku u xuva ku engetela a ntiro wa wena hi tindlela leti kutani tin’wani zvini zvi nga ku vhunako ku tatisa a mixuvo leyo? U nga ti vekeli mixuvo yo kala yi nga hi yo kongoma. Hi cikombiso, kuzvilava u nga ehleketa lezvi: ‘Ndzi lava ku maha zvotala laha bandleni.’ Kanilezvi, kota lezvi yi kalako yi nga hi mixuvo yo kongoma, zvi nga ku karatela ku tiva lezvi u nga yi tatisisako zvona kutani ku zvi pola ku makunu u yi tatisile ke. Hikwalaho, ti vekele mixuvo yo kongoma. Kuzvilava u ngaya hi ku yi tsala laha ka phepha kutani ku tlhela u tsala lezvi u lavako ku yi tatisisa zvona. w22.04 25 ¶¶12-13

Zvezvi Jehovha i kari a hlengeleta “citshungu ca hombe” ca vanhu a va gondzisa ku hanya hi nayo wa Mufumo wakwe. (Kuv. 7:9, 10) Hambu lezvi va hanyako ka tiko gi avanyekileko hi kota ya kuchava ni tiyimpi, lava va wumbako a ntlawa lowo va ti karatela a ku hlula ni lihi livengo, kani la tiko kutani lixaka. Va komba hi mitiro yabye lezvaku va ‘bethile zvipadha zvabye zvi maha zvikomu’. (Mika 4:3) Wutshan’wini ga ku ti patsa ka tiyimpi leti ti mahako lezvaku kufa vanhu vo tala, va vhuna vanhu a ku kuma a “wutomi legi hakunene gi nga wutomi” hi ku va gondzisa xungetano hi Nungungulu wa lisine ni makungo yakwe. (1 Tim. 6:19) A maxaka yabye ma nga tshuka ma va vhukela kutani ku tshuka va xaniseka hi ku vhumala mali hi lezvi va seketelako a Mufumo wa Nungungulu, kanilezvi Jehovha i maha lezvaku va kuma lezvi zvi lavekako kabye. (Mat. 6:25, 30-33; Luka 18:29, 30) Lezvo zvi hi tiyisekisa lezvaku a Mufumo wa Nungungulu Mufumo wa lisine niku wu ta simama ku tatisa kungo ga Jehovha. w22.12 5 ¶13

Kumbheleni ka 1000 wa malembe, vontlhe lava va to ngha na va hanya laha misaveni va tava vanhu vo mbhelela. A nga kona a to ngha na a ha xanisiwa hi ciwonho leci hi nga ci kuma ka Adhamu. (Rom. 5:12) A ciruko ca ciwonho ca Adhamu ci ta ngha ci fuvisilwe. Hi ndlela leyo, vontlhe laha misaveni va ta “vhuka” kota vanhu vo mbhelela kumbheleni ka 1000 wa malembe. (Kuv. 20:5) Ha zvi tiva lezvaku Jesu i simamile a tsumbekile ka Nungungulu hambu a cikhati leci Sathani a nga mu ringa. Kanilezvi, a ku vontlhe vanhu vo mbhelela va ta simama va tsumbekile a cikhati leci Sathani a to nyikiwa a lungelo ga ku va ringa? Munhu ni munhu i ta hlamula ciwutiso leci a cikhati leci Sathani a to humesiwa hi nkeleni wo eta wo kala magumo kumbheleni ka 1000 wa malembe. (Kuv. 20:7) Lava va to kombisa kutsumbeka ka Nungungulu kuringweni loko ko gumesa va ta kuma wutomi ga pindzukelwa niku hi magumo va ta kuma kutlhatlheka ka lisine. (Rom. 8:21) Lava va vhukelako Jehovha va ta lovisiwa kala kupindzuka. — Kuv. 20:8-10. w22.05 19 ¶¶18-19

Lezvo zvi tatisekile a cikhati leci Sathani a nga kucetela vaJudha ni vaRoma lezvaku va daya a N’wana wa Nungungulu. (Luka 23:13, 20-24) A ku khwatsi hi lezvi loku munhu a bayisilwe cirendze a tsandzekako ku famba hi cikhati co kari, a kufa ka Jesu konawu ku mahile ku a nga zvi koti ku maha nchumu hi cikhati co kari niku i tshamile cipimo ca masiku manharu cilahleni na a file. (Mat. 16:21) A ciphrofeto ci nga ca Genesisi 3:15 ci kombile lezvaku Jesu i wa nga ta pindzuka cilahleni. Hikuyini? Hakuva hi kuya hi ciphrofeto leci, a pswalo wa wasati wu wa ta gandla a hloko ya nyoka. Lezvo zvi wula ku a cilondza ca Jesu ca laha ka cirendze ci wa ta hola niku hi zvalezvo futsi zvi nga maheka. Hi siku ga wunharu andzhako ka ku Jesu a file, i no vhuxiwa kota civangwa ca moya ci nga fiko. Hi cikhati leci Nungungulu a ci yimisileko, Jesu i ta gandla Sathani a nga havi kona. (Mah. 2:14) Lava va to fuma zvin’we na Kristu va ta patseka ka ku lovisa a valala vontlhe va Nungungulu va laha misaveni, ku nga pswalo wa nyoka. — Kuv. 17:14; 20:4, 10. w22.07 16 ¶¶11-12

Vapswali, vhunani vana va n’wina a ku hlawula vanghana va vanene. A Mhaka ya Nungungulu yi zvi veka laha kubaseni lezvaku a vanghana va hina va nga hi kucetela ku maha zvazvinene kutani zvakubiha. Ma va tiva a vanghana va vana va n’wina? Zvini mu nga mahako kasi ku vhuna a vana va n’wina a ku va maha wunghana ni lava va randzako Jehovha? (1 Kor. 15:33) Mu nga vhuna a vana va n’wina a ku va maha zviboho zva zvinene hiku ramba lava va nga ni wuxaka ga ginene na Jehovha kasi mu ta maha navo a mitiro yo kari ya laha kaya. (Lis. 119:63) A papayi wo kari wa ku hi Tony i tlhamusela lezvi: “Hi malembe yo tala, mina ni sati wa mina hi ramba vamakabye va titanga to hambanahambana ni midhawuko yo hambanahambana laha kaya. Higa zvin’we zvakuga hi tlhela hi maha zvin’we a wukhozeli ga ngango. Leyo i ndlela ya yinene ya ku tivana ni lava va randzako Jehovha ni ku mu tirela hi kutsaka. . . . A vana va hina va gondzile zvotala ka matimu yabye, ka kuhiseka kabye ni ka ntiro wa kutikarata lowu va wu mahileko ntirweni wa Jehovha. Lezvo zvi vhunile a vana va hina a ku va tshinela nguvhu ka Jehovha.” w22.05 29-30 ¶¶14-15

A cikhati leci a madhota ma bhulako ni muwonhi, a kungo gabye ku maha ciboho caleci ca cin’we ci sinako ci bohilwe le tilweni. A lulamiselo legi gi vhunisa kuyini a bandla? Gi vhuna bandla hi ku a vawonhi lava va nga ti soliko, lava kuzvilava va bayisileko a tiyivhu to randzeka ta Jehovha, va susiwa. (1 Kor. 5:6, 7, 11-13; Tit. 3:10, 11) Lezvo zvi nga tlhela zvi vhuna a muwonhi lezvaku a ti sola a tlhela a kuma kutsetselelwa hi Jehovha. (Luka 5:32) A madhota ma khongelela a muwonhi a ti solako ma tlhela ma kombela Jehovha kasi a mu vhuna a ku vhuxa a wumoya gakwe. (Jak. 5:15) A hi nga zvi veke laha ka ku a munhu wo kari a nga ti soli a cikhati a wulawulako ni madhota. Ka ciyimo leco, a munhu loye i ta susiwa bandleni. Hambulezvo, loku a munhu loye a gumesa a zwisisa ku lezvi a zvi mahileko zvi bihile, a ti sola hi mbilu yontlhe a tlhela a cica maalakanyo yakwe ni mitiro yakwe, Jehovha i longile ku mu tsetselela. (Luka 15:17-24) Lezvo zva koteka hambu loku a zviwonho zvakwe zvi hi zva hombe nguvhu.— 2 Kro. 33:9, 12, 13; 1 Tim. 1:15. w22.06 9 ¶¶5-6

Hi ku vhuniwa hi Jehovha a maKristu misaveni yontlhe ma hlula zviyimo zvo hambanahambana niku ma humelela ka ku vhukelwa hi Sathani. (1 Ped. 5:9) Wenawu u nga zvi kota! Zvezvanyana, Jehovha i ta laya Jesu ni vafumeli-kulobye lezvaku va “fuvisa a mitiro ya Sathani”. (1 Joh. 3:8) Andzhako ka lezvo, a vanhu va Nungungulu lava va mu tirelako laha misaveni va “nga ta chava nchumu”. (Isa. 54:14; Mika 4:4) Hambulezvo, na hi nga se chikela seyo hi fanele ku kulula hi n’watseka kasi hi hlula kuchava. Hi fanele ku simama hi tiyisa kutsumba ka hina ka lezvaku Jehovha wa randza ni ku vhikela malandza yakwe. A ku ehleketa ni ku bhula hi lezvi Jehovha a vhikelisileko zvona malandza yakwe cikhatini ci hundzileko zvi ta hi vhuna ku maha lezvo. Niku hi nga ehleketa hi lezvi a hi vhunisako zvona hina wutsumbu kasi hi lwisana ni zviyimo zvo bindza. Hi ku vhuniwa hi Jehovha hi nga zvi kota ku hlula kuchava! — Lis. 34:4. w22.06 19 ¶¶19-20

A mufumo wa misava yontlhe wu yimelwako hi ‘mikondzo ya ciketse ci vhuvilweko ni wumba’ makunu wa fuma. Wu sangulile ku fuma ndzeni ka Yimpi yo Sangula ya Misava a cikhati leci a Grã-Bretanha ni Estados Unidos va nga sangula ku tirisana nguvhu zvin’we, va wumba Anglo-América. A cifananiso ca noro wa Nebhukadnezare ci tlhelile ci phrofeta zvilo xungetano hi mufumo lowu wa misava yontlhe, lezvi zvi nga wa ta wu hambanisa ni mifumo leyi yin’wani yo sangula. A kuhambana ni mifumo leyi yin’wani ya misava yontlhe yi kumbukiwako ka muwoniso, a Anglo-América a nga yimelwi hi simbi yo tiya yo kota ouro kutani prata, kanilezvi i yimelwa hi ciketse ci vhuvilweko ni wumba. A wumba gi yimela a “pswalo wa vanhu” kutani vanhu laha va yileko. Kota lezvi zvi wonekako khwatsi nyamutlha a kucetelo wabye lomu ka mavhoto, lomu ka tikampanya ta ku lwela tifanelo ta vanhu, lomu ka zvitereka ni lomu ka tihlengeletano ti yimelako a vatiri wu maha ku a varangeli va mufumo lowu wa misava yontlhe zvi va karatela a ku maha lezvi va zvi lavako. w22.07 4-5 ¶¶9-10

Wa kanakana ku bhabhatiswa? Zvi nga vhuna loku u ti wutisa ciwutiso leci: ‘Ndza ha rindzela yini?’ (Miti. 8:36) Wona lezvaku Jesu i fananisile a ku maha kurandza ka papayi wakwe ni zvakuga. Hikuyini? Hakuva a zvakuga zvi nene ka hina. Jesu i wa zvi tiva ku zvontlhe lezvi Jehovha a kombelako ku hi maha zvi nene ka hina. Jehovha a nga lavi lezvaku hi maha ni wihi nchumu wu nga wa ta hi zwisa kubayisa. A ku Jehovha wa zvi lava ku u bhabhatiswa? Ina, wa zvi lava! (Miti. 2:38) Hikwalaho, u nga tiyiseka lezvaku a ku ingisa a cileletelo ca ku bhabhatiswa zvi ta vhuna wena. Loku ku hi ku u wa nga ta kanakana kuga zvakuga zvo nandziha, hikuyini u kanakanako ku bhabhatiswa? Wa ha rindzela yini? A vokari va nga hlamula ciwutiso leci vaku: “Zvezvi a ndzi se longa.” Kunene, a ciboho ca ku ti nyikela ka Jehovha u tlhela u bhabhatiswa, ciboho ca lisima ka zvontlhe u nga mahako. Hikwalaho, u fanele ku ehleketa khwatsi hi cona, niku zvi lava cikhati ni kutikarata kasi u ringanelwa. w23.03 7 ¶¶18-20

A cikhati leci Jesu a nga totiwa, i nova cipandze-tshinya ca pswalo wa wasati. Andzhako ka loku Jesu a file a tlhela a vhuxiwa, Nungungulu i no “mu sasekisa hi kungangamela ni wudzundzo” a tlhela a mu nyika “ntamu wontlhe le tilweni ni laha misaveni” a ku patsa ni ntamu wa ku “fuvisa a mitiro ya Sathani”. (Mah. 2:7; Mat. 28:18; 1 Joh. 3:8) Kanilezvi ku na ni cipandze ca wumbiri ca pswalo wa wasati. Mupostoli Pawule i tivekisile a cipandze leci ca pswalo a cikhati leci a nga byela a maKristu ma totilweko ya Vamatiko ni ya vaJudha, aku: “Loku mu lumba Kristu, hakunene mu pswalo wa Abrahama; mu vagi va tshomba ya citsumbiso.” (Gal. 3:28, 29) A cikhati leci Jehovha a totako a muKristu hi moya wo basa, a munhu loye i maha cipandze ca pswalo wa wasati. Hikwalaho, a pswalo lowo wu wumbiwa hi Jesu Kristu ni lava a to fuma navo va 144 000. (Kuv. 14:1) Vontlhe va pimanyisa Jehovha Nungungulu, a Papayi wabye. w22.07 16 ¶¶8-9

Ha zvi tiva lezvaku hi ta kumana ni zvikarato masikwini lawa yo gumesa. (2 Tim. 3:1) Ka zviyimo lezvo, hi nga tizwa na hi karatekile hi tlhela hi bindziwa, nguvhunguvhu loku zvi wonekisa ku khwatsi a zvikarato zva kona zvita hi ku landzelana kutani na zvi tele hi khati gin’we. Hambulezvo, alakanya lezvaku Jehovha wa zvi tiva lezvi hi kumanako nazvo niku hi ku vhuniwa hi yena hi nga zvi kota ku lwisana ni cihi cikarato hi kutsumba. Wona lezvi Jehovha a mu vhunisileko zvona Joba, a wanuna wo tsumbeka. Joba i kumene ni zvikarato zvo tala zvo bayisa hi cikhati citsongwani. Ka siku go kari, Joba i no byeliwa mahungu yo pandza mbilu ya lezvaku a mitlhambi yakwe a yin’wani yi wa yivilwe, a yin’wani yi dawa, ni lezvaku a malandza yakwe ni vana vakwe vo randzeka va file. (Joba 1:13-19) Andzhakunyana ka lezvo, Joba na a hazwa kubayisa ka hombe i no biwa hi wubabyi go bayisa nguvhu ga ku mu cica ni hlonge. (Joba 2:7) Jehovha i wa ci wona a ciyimo ca Joba. Kota lezvi Jehovha a nga mu randza Joba, i mu nyikile lezvi a nga zvi lava kasi a timisela zvikarato zvakwe a tlhela a simama na a tsumbekile. w22.08 11 ¶¶8-10

A ku kawukiwa ka bayisa. Hi nga zvi wonisa ku khwatsi zvi wa nga ringani ku hi nyikiwa wusungukati lego kutani ku ga bindza nguvhu. Lezvo zvi nga hi vhalela ku wona nchumu wa lisima nguvhu, ku nga lezvaku Jehovha i hi kawuka hi ku wa hi randza. (Mah. 12:5, 11) Hikwalaho, vhumela ku kawukiwa u tlhela u cica lezvi zvi lavekako. Jesu i kawukile Pedro mahlweni ka vapostoli lava van’wani hi makhati yo tala. (Mar. 8:33; Luka 22:31-34) Lezvo kuzvilava zvi mu dhanisile nguvhu Pedro! Hambulezvo, Pedro i simamile a tsumbekile ka Jesu. I no vhumela ku kawukiwa a tlhela a gondza ka zvihoxo zvakwe. Hikwalaho, Jehovha i no chachazela kutsumbeka ka Pedro a tlhela a mu nyika zviavelo zva lisima lomu bandleni. (Joh. 21:15-17; Miti. 10:24-33; 1 Ped. 1:1) Loku hi nga veki kupima ka tingana leti hi ti zwako, hi vhumela ku kawukiwa hi tlhela hi cica lezvi zvi lavekako hi nga vhuneka hina wutsumbu ku tlhela ku vhuneka van’wani. Loku hi maha lezvo, hi ta tirisiwa nguvhu hi Jehovha niku a vamakabye va ta vhuneka. w22.11 21-22 ¶¶6-7

Abrahama i zvi tivile ku Jehovha i wa nga ta tshuka a maha ni wihi nchumu wu nga lulamangiko kutani wu nga hiko wa lirandzo. Hi kuwula ka mupostoli Pawule, Abrahama i ehleketile hi lezvaku Jehovha i na ni ntamu wa ku vhuxa Isaka, a n’wana wakwe wo randzeka. (Mah. 11:17-19) Phela Jehovha i wa tsumbisile lezvaku Isaka i wa tava papayi wa tiko niku ka cikhati leco, Isaka i wa nga hi na n’wana. Abrahama i wa mu randza Jehovha, hikwalaho i no tsumba lezvaku a Papayi wakwe i wa ta maha kululama. Hi kukholwa, Abrahama i no ingisa hambu lezvi zvi nga karata. (Gen. 22:1-12) Hi nga mu pimanyisisa kuyini Abrahama? A ku fana na yena, hi fanele ku simama ku gondza xungetano hi Jehovha. Laha hi mahako lezvo, hi ta tshinela nguvhu kakwe hi tlhela hi mu randza nguvhu. (Lis. 73:28) A livhalo la hina li tava li gondzisilwe kasi li zwanana ni maalakanyo ya Jehovha. (Mah. 5:14) Kota wuyelo ga lezvo, loku a wokari a zama ku hi ringa ku hi maha nchumu wo kari wa hava, hi ta ala. Hi ta venga hambu kova maalakanyo ya ku maha nchumu lowu wu nga wa ta mu zwisa kubayisa a Papayi wa hina wu tlhela wu wonha kuzwanana ka hina zvin’we naye. w22.08 28-29 ¶¶11-12

A cikhati leci va nga tlhela Listra, ni Ikoniyume ni Antiyokiya, mupostoli Pawule na Bharnabhasi “va no va yimisela madhota ka bandla ni bandla”. (Miti. 14:21-23) A zvi kanakanisi ku a vavanuna lava va nga yimisiwa va wa hi cibuka ca kuchavelela ka mabandla lawo, a ku khwatsi hi lezvi a madhota ma mahako nyamutlha. Madhota, vekani tihlo kasi ku vhuna lava kuzvilava va lavako “gezu gi nene” ga ku va tiyisa. Pawule i alakanyisile a vakhozeli-kulobye lezvaku hi ku tiyisiwa hi Jehovha, ‘a refu ga hombe ga vakustumunyu’ gi wa timisele zviyimo zvo nonoha. (Mah. 12:1) Pawule i wa zvi zwisisa lezvi a matimu ya lava va nga timisele hi kutsumbeka a zvikarato zva tixaka tontlhe cikhatini ci hundzileko ma nga wa ta va nyikisa zvona a kutiya-hlanha ni ku va vhuna ku simama va veka kupima “dhoropeni ga Nungungulu a hanyako”. (Mah. 12:22) Zva fana ni nyamutlha kambe. Himani a kalako ku tiyisiwa a cikhati leci a lerako xungetano hi lezvi Jehovha a mu vhunisileko zvona Gidheyoni, na Bharaki, na Dhavhidha, na Samuweli ni van’wani vo tala? — Mah. 11:32-35. w22.08 21-22 ¶¶5-6

Lava va to vhuxiwa va ta lamuliwa hi “mitiro” yihi ya kona? Mitiro leyi va yi mahileko na va nga sefa ke? Ahihi! Alakanya lezvaku a cikhati leci va ngafa a zviwonho zvabye zvi no vhinyiwa. Hikwalaho, a “mitiro” leyo a ku wuliwi lezvi va zvi mahileko na va nga sefa. Kanilezvi ku wuliwa lezvi va to zvi maha hi ku yelana ni lezvi va to ngha va gondzisiwa misaveni yiswa. Hambu hi vanhu vo tsumbeka vo kota Nowa, na Samuweli, na Dhavhidha, na Dhaniyeli zvi ta lava ku va gondza xungetano hi Jesu Kristu va tlhela va kombisa kukholwa ka hakhelo yakwe ya kutlhatlhisa. Lezvi zvi tshamisileko lezvo, a ha ha wuli hi vangalulamangiko! Zvini zvi to humelela lava va to ala a lungelo lego go tsakisa? Kuvhululelwa 20:15 i hi byela lezvi: “Ni wihi loyi a vito gakwe gi nga kala ku kumiwa bhukwini ga wutomi i no hoxiwa tiveni ga ndzilo.” Ina, va ta lovisiwa kala kupindzuka. Hikwalaho, zva lisima nguvhu a ku hi maha zvontlhe hi zvi kotako kasi a vito ga hina gi tsaliwa bhukwini ga wutomi gi tlhela gi nga vhinyiwi! w22.09 19 ¶¶17-19

A kutala ka zviboho hi mahako xungetano hi lezvi hi hlawulako ku tirisiwa zvona mababyi hi zvi maha hi kuya hi livhalo la hina li gondzisilweko hi ku tirisa Bhibhiliya. (1 Tim. 3:9) Laha hi mahako zviboho hi tlhela hi tlhamusela van’wani a zviboho lezvo, zvi nene nguvhu a ku hi tirisa tshinya gi nga ka Va Le Filipi 4:5, gi nge: “A wunene ga n’wina gi wa tiviwe hi vanhu vontlhe.” Loku hi hi ni wunene, hi nga ta karateka ku hundza mpimo hi lihanyo la hina. A vamakabye va hina ha va randza hi tlhela hi va kombisa cichavo, hambu loku a zviboho zvabye zvi hambana ni lezvi zva hina. (Rom. 14:10-12) Hi kombisa ku ha mu bonga Jehovha, a Cibuka ca wutomi, hi ku ti vhikela mababyi hi tlhela hi ti wonela timhango, ni ku maha zvontlhe zvi nga ntan’wini wa hina ntirweni wakwe. (Kuv. 4:11) Lisine ku zvezvi zvi lava ku hi lwisana ni mababyi ni makhombo ya ntumbuluko, kanilezvi a hi zvona lezvi a Muvangi wa hina a nga lava ku hi hanyisa zvona. Hi ku vhuniwa hi yena, zvezvanyana hi ta hanya kala kupindzuka ne na hi ngazwi kubayisa. (Kuv. 21:4) Na ha ha rindzela cikhati leco, a hi ti buzeni hi ku hanya ni ku tirela Jehovha, a Papayi wa hina wa le tilweni! w23.02 25 ¶¶17-18

Jehovha i kombile kubaseni lezvaku hi yena wa hombe ka mifumo yontlhe. (Rom. 13:1) A hi woneni zvikombiso zvinharu. Faro wa le Gibhite i khozisile vanhu va Jehovha a tlhela a ala hi kuphindaphinda a ku va tsika va famba. Kanilezvi Jehovha i no tlhatlhisa vanhu vakwe a tlhela a lovisa Faro lomu Bimbi go Pswhuka. (Ekso. 14:26-28; Lis. 136:15) Hosi Bhelxazare wa Bhabhuloni i no maha festa; laha ka festa leyo a “ti kukumukisa mahlweni ka Hosi ya tilo” a tlhela a ‘dhumisa a vanungungulu va silivha, ni va ndzalama,’ a tsika ku dhumisa Jehovha. (Dan. 5:22, 23) Kanilezvi Nungungulu i no mu wisa tingana a wanuna loyi wa matshandza. Ka ‘wusiku galego’, Bhelxazare i no dawa, a mufumo wakwe wu nyikelwa ka vaMedhi ni vaPersia. (Dan. 5:30, 31) Hosi Herodhi Agripa wo Sangula, wa le Palestina, i no laya lezvaku mupostoli Jakobe a dawa, a guma a vhalelisa mupostoli Pedro, na a hi ni makungo ya ku yenawu a dawa. Kanilezvi, Jehovha i no maha lezvaku a makungo ya Herodhi ma nga maheki. “A ngilozi ya Jehovha yi no muba” afa. — Miti. 12:1-5, 21-23. w22.10 15 ¶12

Laha hi yako hi lera lezvi Jehovha a nga va khatalelisa zvona lava va nga tsumbeka ka yena cikhatini ci hundzileko, a kutsumba ka hina ku taya ku tiya nguvhu. Zvontlhe lezvi zvi nga lomu ka Mhaka ya Nungungulu, zvi “tsalelwe ku gondzisa hina kasi hiva ni kutsumba hi kota ya kutimisela ni kuchavelela loku hi nyikiwako hi Mitsalo.” (Rom. 15:4) Ehleketa hi lezvi Jehovha a tatisisako zvona a zvitsumbiso zvakwe. Wona lezvi Jehovha a nga mahela Abrahama na Sara. Va wa khosahele nguvhu laha ka ku va wa hundzile ka tanga ya ku vava ni vana. Hambulezvo, Nungungulu i wa va tsumbisile ku va tava ni n’wana. (Gen. 18:10) Zvini lezvi Abrahama a nga maha? A Bhibhiliya gi wula lezvi: “I no kholwa na a tsumba lezvaku i tava papayi wa tixaka to tala”. ( Rom. 4:18) Hambu lezvi Abrahama a nga kala a nga zvi tivi lezvi Nungungulu a nga wa ta tatisisa zvona lezvi a nga mu tsumbisile, i wa kholwa ku Jehovha i ta tatisa citsumbiso Cakwe. A wanuna loyi wo tsumbeka i ku wonile a kutatiseka ka citsumbiso ca Jehovha. (Rom. 4:19-21) A matimu lawa ma hi gondzisa lezvaku hi nga tiyiseka ku contlhe cikhati Jehovha i ta maha lezvi a tsumbisako. w22.10 27 ¶¶13-14

A magezu lawa ma tatisekile a cikhati leci a vaJudha va nga tlhatlhisiwa wukhumbini. Jehovha i no komba lezvaku Mugondzisi wabye wa Hombe niku, hi ku rangelwa hi yena, a vanhu vakwe va zvi kotile ku vhuxeta wukhozeli go basa. Nyamutlha hi na ni thomo ga hombe ga kuva na Jehovha kota Mugondzisi wa hina wa Hombe. Isaya i hi fananisa ni zvigondzani zvi gondzisiwako hi Jehovha, i wulile lezvi: “Mu ta wona a [Mugondzisi wa n’wina wa Hombe] hi mahlo.” Ka mufananiso lowu, Isaya i wula lezvaku a Mugondzisi i yimile mahlweni ka zvigondzani zvakwe. I thomo ga hombe a kuva hi gondzisiwa hi Jehovha nyamutlha. Jehovha i hi gondzisa hi ndlela muni? Hi ku tirisa hlengeletano yakwe. A ho ku bonga hi kuva ni wurangeli go dlunyateka hi gi kumako ka hlengeletano yakwe! A gondziselelo leyi hi yi kumako mitlhanganweni ya hina, ka milongoloko ya broadcasting, a ku patsa ni lomu ka mabhuku ya hina ni tindlela tin’wani to tala yi hi vhuna lezvaku hi timisela zvikarato na hi tsakile. w22.11 10 ¶¶8-9

Xungetano hi cikhati ca kulovisiwa ka Jerusalema ni Tempeli ni “kugumesa ka tiko” legi hi hanyako ka gona, Jesu i te: “Xungetano hi siku lego ni cikhati ca kona a ku na munhu a zvi tivako, ne tingilozi le tilweni ne hambu N’wana, zvo tiviwa hi Papayi yece.” Hikwalaho, i no tlharihisa a vapizani vakwe vontlhe lezvaku va tshama na va tlharihile ni ku ‘tshama na va rindzele.’ (Mar. 13:32-37) A maKristu ya maJudha ya zana ga malembe go sangula ma wa fanele ku simama ku ti wonela kasi a wutomi gabye gi ponisiwa. Jesu i byelile a valandzeli vakwe, aku “Loku mu wona Jerusalema na a randzelwe hi masochwa, zvi tiveni lezvaku a kuhahlulwa kakwe ku tshinele.” Ka cikhati leco va wa fanele ku ingisa citlharihiso ca Jesu ca ku va tsutsumela zvitsungeni. (Luka 21:20, 21) Lava va nga ingisa citlharihiso leco va ponile a cikhati leci a vaRoma va nga hahlula Jerusalema. Nyamutlha hi hanya magumo ya tiko legi go biha. Hikwalaho, hinawu hi fanele ku simama hi hlayisa kupima ka hina, ni ku simama hi ti wonela. w23.02 14 ¶¶1-2; 16 ¶3

Jehovha wa gondzisa malandza yakwe kasi ma tsumbeka ni kululama. Lezvo zvi maha ku mava ni wudzundzo ma tlhela mava ni kurula ka mbilu. (Mav. 13:5, 6) Xana Nungungulu i ku mahele lezvo a cikhati u nga gondza a Bhibhiliya? U gondzile ku a tindlela ta Jehovha hi tona ta tinene ka vanhu vontlhe ni ka wena wutsumbu. (Lis. 77:13) Hikwalaho, u lava ku hlawula ku maha lezvi Nungungulu a nge hi zvona zvo lulama. (Mat. 6:33) U lava ku yimela lisine, ni ku komba lezvaku lezvi Sathani a nga wula xungetano hi Nungungulu wa hina mawunwa. Makunu u nga zvi mahisa kuyini? U nga hanya hi ndlela yi kombako lezvaku wa ala mawunwa ya Sathani niku u seketela lisine. U nga komba ku u lava ku Jehovha ava Hosi ya wena niku u lava ku maha lezvi Jehovha a nge zvinene. U nga zvi mahisa kuyini? U nga maha lezvo hi ku tshinela ka Jehovha hi mukhongelo, u tsumbisa ku mu tirela kala kupindzuka u gumesa u bhabhatiswa. A ku randza lisine ni kululama hi zvona zvi to ku kuca ku bhabhatiswa. w23.03 3 ¶¶4-5

Ku na ni kurula ko kari loku a tiko legi gi kalako gi nga ku tivi ne ni kutsongwani. Hi wula “kurula ka Nungungulu”, ku nga kurula hi ku kumako hi kuva ni wunghana go tiya ni Papayi wa hina wa le tilweni. Loku hi hi ni kurula ka Nungungulu, a hi chavi nchumu. (Filp. 4:6, 7) Hi ti buza hi wunghana go tsakisa nguvhu ni lava va mu randzako hi tlhela hiva ni wunghana go tsakisa ni “Nungungulu wa kurula”. (1 Tes. 5:23) Loku hi mu tiva a Papayi wa hina wa le tilweni, hi mu tsumba hi tlhela hi mu randza, a kurula kakwe ku nga hi rulisa a timbilu ta hina ti karatekileko laha hi kumanako ni cikarato. A ku zva koteka futsi a kuva ni kurula ka Nungungulu loku hi lwisana ni zvikarato zvo kota ntungu, mhango, gujeguje ya politika kutani loku hi xanisiwa? A zvikarato lezvi, zvi nga maha ku hi chava. A ya kutsakisa hi ku a vamakabye va hina va ingisa a wusungukati gi nga ka mutsalo wa nyamutlha. Hi ku vhuniwa hi Jehovha, va zvi kota ku kuma kurula hambu loku va lwisana ni zvikarato zvo bindza. w22.12 16 ¶¶1-2

A hi nge zvi koti a ku wonelela zvontlhe zvi mahekako wutomini ga hina. Hikwalaho, a hi faneli ku ti byela ku hi va lisima ka Jehovha hi kota ya malungelo ya hina kutani hi ku fananisa a malungelo ya hina ni ya vamakabye van’wani. (Gal. 6:4) A ca lisima hi faneleko ku maha ku hlota tindlela ta ku vhuna van’wani ni ta ku tirisiwa hi Jehovha. Zvi ta koteka ku u maha zvotala ntirweni wa Jehovha loku u olovisa a wutomi ga wena ni ku potsa ku maha mangava na ku nga hi na cilaveko. Ti vekele mixuvo ya yitsongwani leyi yi to ku vhuna ku u tatisa a mixuvo ya hombe cikhatini ci tako. Hi cikombiso, loku ku hi ku u xuva kuva phayona ga cikhati contlhe tira kota phayona go vhunetela hi tihweti to tala. Loku ku hi ku u na ni mixuvo ya kuva nandza go vhunetela, tira hi ku khandzakanya ntirweni wa kuchumayela. Lezvi u to zvi gondza, zvi ta ku vhuna ku u kuma malungelo cikhatini ci tako. Ti yimisele ku maha zvontlhe u zvi kotako ka ni cihi ciavelo u nyikiwako. w22.04 26 ¶¶16-17

Jehovha a nga hi vhuna ku timisela zvikarato wutomini ga hina a tlhela a hi vhuna ku kuma litsako ntirweni wakwe. Loku hi khongela ka Nungungulu wa hina hi mu byela cikarato hi kumanako naco, i tekela ku hi hlamula kuzvilava hi ku hi nyika ntamu wu lavekako kasi hi lwisana naco. Loku a cikarato ca hina ci nga tekeli ku hundza, a ku khwatsi hi lezvi hi nga zvi alakanya, kuzvilava hi nga kombela ka Jehovha hi kuphindaphinda kasi a hi nyika ntamu wa ku ci timisela. Jehovha i hi ramba ku hi maha zvalezvo futsi. Hi zvezvo ma kombako a magezu ya Isaya ma nge: ‘Mu nga tsiki [Jehovha] a humula’. (Isa. 62:7) Zvi wula yini lezvo? A mikhongelo ya hina yi fanele kuva yo khandzakanya a ku khwatsi hi loku hi nga tsiki Jehovha a humula. A magezu ya Isaya ma hi alakanyisa a mufananiso wa Jesu xungetano hi mukhongelo wu nga ka Luka 11:8-10, 13. Ka mufananiso lowo, Jesu i hi kuca lezvaku hi khongela hi ‘simama ku kombela’ moya wo basa. Hi nga tlhela hi kombela Jehovha lezvaku a hi nyika wurangeli hi gi lavako kasi hi maha zviboho zva zvinene. w22.11 8 ¶1; 9 ¶¶6-7

Wena ni va ngango wa wena mu nga ti longisela zvezvi na mu nga se vhukelwa. U nga zami ku alakanyela zvilo zvontlhe zva hava zvi nga humelelako. Kanilezvi, tiyisa wunghana ga wena na Jehovha ni ku vhuna vana va wena lezvaku vonawu va maha lezvo. Loku u tshuka u karateka, mu byele zvontlhe u ti zwisako zvona Jehovha. (Lis. 62:7, 8) Kota ngango, bhulani hi zvontlhe zvi mu mahako mu tsumba Jehovha. Loku ku humelela mhango na mu ti longisele mu tlhela mu tsumba Jehovha, a vana va n’wina va ta tiya hlanha va tlhela va rula. A kurula ku tako hi ka Nungungulu, ku hi vhuna ku hi nga chavi. (Filp. 4:6, 7) Jehovha i rulisa timbilu ta hina hi kurula loko, hambu loku ku humelela ntungu, timhango kutani kuxanisiwa. I tirisa madhota ma tirako hi kutikarata kasi ku hi vhuna. I tlhela a hi nyika thomo hontlheni ga ku hi vhunana. A kurula loku hi ti buzako hi kona zvezvi, ku ta hi vhuna ku lwisana ni zvikarato zva ha tako, ni “kuxaniseka ka hombe” kambe. — Mat. 24:21. w22.12 27 ¶¶17-18

Hi fanele ku zama ku nga tizwi nandzu hi kota ya zviwonho zva hombe lezvi hi zvi mahileko ka cikhati ci hundzileko. Hi lisine, hi wa nga ta “wonha ha womu” hi ku ti byela ku ku na ni hakhelo ya kutlhatlhisa. (Mah. 10:26-31) Kanilezvi, loku ku hi ku hakunene hi ti solile hi ciwonho ca hombe hi ci mahileko, hi kombela Jehovha ku a hi vhuna hi tlhela hi cica mahanyela ya hina, hi nga tiyiseka lezvaku Jehovha i hi tsetselele a zvi tsika zvi hundza. (Isa. 55:7; Miti. 3:19) A hakhelo ya kutlhatlhisa yi na ni ntamu wa ku khubhunyeta zviwonho zva hina zvontlhe niku yi ta maha ku zvi koteka ku hi hanya Paradhiseni. Seyo a wutomi gi nga ta tshuka gi swira. Contlhe cikhati ku tava ni vanhu vo tsakisa kasi ku va tiva, ni ntiro wo tsakisa kasi ku wu maha. A ca cinene ka zvontlhe, hi ku siku ni siku hi ta mu tiva khwatsi a Papayi wa hina wa le tilweni hi tlhela hi ti buza hi zvontlhe lezvi a to hi nyika. A zvilo zva ku gondza xungetano hi yena zvi nga ta tshuka zvi mbhela niku ku tava ni zvotala zvaku hi gondza xungetano hi zvivangwa zvakwe. w22.12 13 ¶17, ¶19

A “wasati” a zvi nge koteki ku ngha ku hi Evha. A ciphrofeto ci wulile lezvaku a pswalo wa wasati wu wa ta “gandla” a hloko ya nyoka. A nyoka civangwa ca moya, Sathani, niku a ku na pswalo wo kala kumbhelela wa Evha wu nga wa ta zvi kota ku mu gandla. Ku wa laveka nchumu wo engeteleka. A bhuku go gumesa ga Bhibhiliya ga hi byela ku hi mani a wasati loyi a kumbukiwako ka Genesisi 3:15. (Kuv. 12:1, 2, 5, 10) A hi wasati wa laha misaveni! I na ni hweti mikondzweni yakwe ni cidlodlo ca 12 wa tinyeleti hlokweni yakwe. I pswala n’wana wo kala ku toloveleka, ku nga Mufumo wa Nungungulu. A Mufumo wa le tilweni, hikwalaho a wasati yenawu i fanele kuva wa le tilweni. I yimela a cipandze ca le tilweni ca hlengeletano ya Jehovha yi wumbiwako hi zvivangwa zva moya zvo tsumbeka. (Gal. 4:26) A Mhaka ya Nungungulu ya hi vhuna kambe a ku tiva ku hi mani a cipandze-tshinya ca pswalo wa wasati. A pswalo lowo wu wa fanele kuva wa pswalo wa Abrahama. — Gen. 22:15-18. w22.07 15-16 ¶¶6-8

A cinyikiwo ca Jehovha, a Bhibhiliya, ci tele hi wutlhari gakwe futsi. A wusungukati ga Bhibhiliya ga va vhuna nguvhu a vanhu. Ga cica wutomi ga vanhu. A cikhati leci a mabhuku ya gona yo sangula ma nga tsaliwa, Mosi i byelile vanhu va Jehovha, a vaIzrayeli, aku: Leti ‘a hi timhaka [to kala ku vhuna nchumu] ka n’wina; kanilezvi wutomi ga n’wina.’ (Deut. 32:47) Lava va nga wa ta ingisa Mitsalo, zvi wa ta va fambela khwatsi va tlhela vava ni litsako wutomini gabye. (Lis. 1:2, 3) Hambu lezvi a Mhaka ya Nungungulu yi tsalilweko kale, ya ha simama kuva ni ntamu wa ku vhuna vanhu wutomini gabye. A wusungukati gi nga lomu ka Bhibhiliya ga vhuna contlhe cikhati. Gi vhunile vanhu va tinguva tontlhe. Laha hi lerako a bhuku lego go basa hi tlhela hi ehleketa hi lezvi hi gondzako, a N’winyi wa gona i tirisa moya wakwe wo basa kasi ku hi vhuna ku wona lezvi hi nga gi tirisisako zvona a wusungukati lego wutomini ga hina. (Lis. 119:27; Mala. 3:16; Mah. 4:12) Kunene, a N’winyi wa Bhibhiliya — Loyi a hanyako contlhe cikhati, i zvi lava nguvhu a ku ku vhuna. Lezvo zvi hi kuca ku hi gi lera hi kukhandzakanya. w23.02 3 ¶¶5-6

Kuvhululelwa cipimo 13 i hi byela lezvaku a hloko ya wu 7, ku nga mufumo wa misava yontlhe wa Anglo-América, yi tira kambe kota civandza ca “timhondzo timbiri to fana ni ta yivhana, kanilezvi ci no sangula ku wulawulisa ku khwatsi hi dragawu”. A civandza leci “ci maha zviwoniso zva hombe, ciza ci relelisa ni ndzilo hi le tilweni wuta laha misaveni na zvi woniwa hi vanhu”. (Kuv. 13:11-15) Kuvhululelwa cipimo 16 ni 19 i ci vitana ku “muphrofeti wa mawunwa”. (Kuv. 16:13; 19:20) Dhaniyeli i kumbuka nchumu wo fana ku nga lezvaku a mufumo wa misava yontlhe wa Anglo-América wu wa ta “hahlula hi ku hlamalisako”. (Dan. 8:19, 23, 24) Hi zvalezvo futsi zvi nga humelela yimpini ya wumbiri ya misava. A mabhomba mambiri ya hombe, lawa ma mahileko ku a yimpi yi mbhela le Pacífico, ma wa mahilwe hi titlhari ta Grã-Bretanha ni ta América. Hi ku maha mabhomba lawo, a mufumo wa misava yontlhe wa Anglo-América wu wo ‘relelisa ndzilo hi le tilweni wuta laha misaveni’. w22.05 10 ¶9