A Hi Dzunzeni Vapswali Va Hina Va Khosaheleko

1. Hi wahi a mangava hi nga nawo ka vapswali va hina, niku hi fanele ku mahisa kuyini ni ku ti zwisa kuyini ha vona?

“INGISA a raru wa wena loyi a ku belekileko, u nga kanyisi a nyine wa wena loku a khosahele,” ku wula wusungukati ga wanuna wo tlhariha wa kaleloko. (Mavingu 23:22) U nga ha wula lezaku ‘Cima nzi nga ta maha lezo!’ Wutshanwini ga ku kanyisa a vamamani va hina — kutani vadadani va hina — a wunyingi ga hina ha va ranza nguvu. Ha zi tiva lezaku hi na ni mangava ya hombe ka vona. A xo sangula ka zontlhe, a vapswali va hina va hi nyikile wutomi. Hambu lezi Jehova a nga Xibuka xa wutomi, loku ku wa nga hi vapswali va hina na hi nga zangi hive kona. Ku hava ni xinwe xa lisima ku hunza wutomi lexi hi nga nyikako vapswali va hina. Makunu, hi nga alakanya a kutikarata, kuhlayisa ka mbilu yontlhe, timali, ni kukhatala ka liranzo zi patsekako kuwundleni ka nwanana kusukela wuhlangini kala ava munhu wa hombe. Hikwalaho, za zwisiseka hakunene lezi a Mhaka ya Nungungulu yi nyikako wusungukati legi: “Chava a raru wa wena ni nyine wa wena . . . kasi u fela ku kateka, u hanya xikhati xa hombe laha misaveni”! — Va Le Efesusi 6:2, 3.

TIVA ZILAVEKO HI TLHELO GA KUTIZWA

2. Xana a vana lava va kulileko va nga tlheliselisa kuyini “mulere” a vapswali vabye?

² Mupostoli Paule i lo tsalela maKristu aku: “Ngha [a vana kutani vazukulu] va ranga ku kombisa xichawo ka va ka kabye, ni ku va tlhelisela mulere a vapswali vabye; hakuva lezo za amukeleka mahlweni ka Nungungulu.” (1 Timote 5:4) A vana lava va kulileko va tlhelisela “mulere” lowu hi ku kombisa kubonga hi kota ya liranzo, ntiro, ni kuhlayisa lezi a vapswali vabye ni vakokwani va va maheleko hi malembe. A yinwe ya tindlela ta kuva a vana va maha lezo ku tiva lezaku a ku fana ni vanhu vontlhe, a vakhosaheleko va na ni xilaveko xa liranzo ni kutiyiswa — lezi a kutala ka zikhati va zi xuvako nguvu. Khwatsi hi munwe ni munwani wa hina, vonawo va zi lava a kuzwa lezaku va nyikiwa lisima. Va zi lava a kuzwa lezaku a wutomi gabye ga nyawula.

3. Xana hi nga dzunzisa kuyini a vapswali ni vakokwani va hina?

³ Hikwalaho, ha zi kota ku dzunza vapswali ni vakokwani va hina hi ku komba lezaku ha va ranza. (1 Va Le Korinte 16:14) Loku a vapswali va hina va nga hanyi zinwe na hina, hi fanele ku alakanya lezaku a ku angulana navo ku ngava nchumu wa hombe ka vona. A ku va tsalela papilo go tsakisa, a ku va fonela, kutani ku va enzela zi nga engetela nguvu a litsako labye. Miyo, loyi a hanyako le Japão, i tsalile lezi a xikhati lexi a nga hi ni 82 wa malembe: “A nhanyana wa mina [loyi a nuna wakwe a nga muwoneleli a enzelako mabandla] i nzi byela lezi: ‘Mama, maha wuxinji u “enza” na hina.’ Yena i nzi rumelela a longoloko wa mafambela yabye ni nombora ya telefone ya lomu va to kumekela kona viki ni viki. Nza zi kota ku vulula a mapa wa mina nziku: ‘Ah, lezi va kumeka laha!’ Nza bonga Jehova xikhati xontlhe hi kota ya xikatekiso xa kuva ni n’wana loyi.”

VUNETELA HI ZILAVEKO ZA NYAMA

4. Xana a mukhuwo wa wukhongeli ga xiJuda wu wa kucetelisa kuyini a kungakhatalelwi ka vapswali va khosaheleko?

⁴ Xana za koteka ku ngha a ku dzunza vapswali zi patsa ku khatalela a zilaveko zabye za nyama? Ina. A kutala ka zikhati za patseka. Masikwini ya Jesu a varangeli va wukhongeli va vaJuda va wa seketela a mukhuwo wa lezaku loku munhu a wula ku a mali yakwe kutani tshomba “zi nyikelwe ka Nungungulu,” a munhu loye i wa tlhatlhekile ka wutihlamuleli ga ku tirisela zilo lezo ka vapswali vakwe. (Mateu 15:3-6) A hi kubiha ka zona! Hi lisine, a varangeli lavo va wukhongeli va wa kucetela vanhu lezaku va nga dzunzi a vapswali vabye kanilezi va va chepeta hi ku ala ku khatalela zilaveko zabye hi makangwa. Hi nga tshuki hi navela ku maha lezo! — Deuteronome 27:16.

5. Na ku nga khataliseki a xivuno xi nyikiwako hi mifumo ya matiko yo kari, hikuyini a zikhati zinwani a ku dzunza vapswali zi patsa ku va nyika xivuno xa timali?

⁵ Matikweni yo tala inyamutlha, a milongoloko ya mufumo ya ku vunetela vanhu yi khatalela a zilaveko za nyama za vakhosaheleko, zo kota zakuga, kuambala, ni ka ku tshama kona. A kuengetela ka lezo, a vakhosaheleko va nga ngha va ti vekele zo kari tlhelweni kasi ku zi tirisa wukhosaneni gabye. Kanilezi loku a zilo lezo zi mbhela kutani zi nga eneli, a vana va dzunza vapswali vabye hi ku maha lezi va zi kotako kasi ku tatisa zilaveko za vapswali. Hakunene, a ku hlayisa vapswali va khosaheleko xikombiso xa mahanyela ya kuchava Nungungulu, ina, xa lezaku a munhu wa ti nyiketela ka Jehova Nungungulu, a Mutumbuluxi wa lulamiselo ga ngango.

LIRANZO NI KUTIKARATA

6. Hi wahi a malulamiselo ya ka ku hanya kona lawa a vo kari va ma mahako kasi ku khatalela a zilaveko za vapswali vabye?

⁶ A vana vo tala va kulileko va khatalela a zilaveko za vapswali vabye va babyako hi liranzo ni kutikarata. A vo kari va tekile vapswali vabye lezaku va hanya navo mitini yabye kutani ku rura va ya tshama kusuhani navo. A vanwani va rurile va ya tshama ni vapswali vabye. A kutala ka zikhati, a malulamiselo lawo ma vuna nguvu a vapswali ni vana.

7. Hikuyini zi nga zi nene a ku nga mahi ziboho hi matloti xungetano hi vapswali va khosaheleko?

⁷ Hambulezo, a zikhati zinwani a kurura loko a ku nehi wuyelo gi nene. Hikuyini? Kuzilava hi lezaku a ziboho lezo zi mahiwa hi matloti kutani ku ngha zi khegela ntsena ka kuranza ka munhu. A Biblia ga tlharihisa: “Loyi a tlharihileko wa cuwukisisa laha a fambako ha kona.” (Mavingu 14:15) Hi xikombiso, alakanya ku khwatsi a mamani wa wena a khosaheleko za mu karatela a ku hanya yece wena na u ehleketa lezaku i wa ta vuneka hi ku ta tshama na wena. A xikhati lexi hi wutlhari u cuwukisisako laha u fambako ha kona, u nga ha alakanyela lezi: Hi zihi a zilaveko zakwe za lisine? Xana ku na ni milongoloko ya kuvunetela ya mufumo kutani ya vanhu yi nyikako ndlela yinwani yo amukeleka ya ku tlhatlha xikarato lexo? Yena wa zi lava ku rura? Loku a zi lava, xana a wutomi gakwe gi ta khumbeka hi tindlela muni? Xana i ta vumela ku siya vanghana? Xana lezi zi nga ha mu khumbisa kuyini hi tlhelo ga kutizwa? U wulawulile naye xungetano hi zilo lezi? Xana a kurura loko ku nga ha ku khumbisa kuyini wena, munghana wa wena wa wukati, vana va nwina? Loku mamani wa wena a lava ku hlayisiwa, himani a to maha ntiro lowo? Xana a wutihlamuleli lego gi nga hlengelwa ni vanwani? U wulawulile hi mhaka leyi ni vontlhe lava va patsekako hi kukongoma?

8. Xana u nga ha wulawula na mani a xikhati lexi u lavako ku maha xiboho xa lezi u ta nga vunisa zona a vapswali va khosaheleko?

⁸ Kota lezi a wutihlamuleli ga ku hlayisa vapswali gi patsako vana vontlhe ngangweni, zi nga hava wutlhari a ku tlhangana hi wungango lezaku vontlhe va zi kota ku hlengela kumaheni ka ziboho. A ku wulawula hi zona ni madota bandleni ga wuKristu kutani ni vanghana lava va yimisanako ni xiyimo xo fana ni lexo na zonawu zi nga ha vuna. “Laha a wusungukati gi nga hava a zikungo za tsanzeka,” ku tlharihisa a Biblia, “kanilezi za tiya hi kutala ka masungukati.” — Mavingu 15:22.

NGHA UVA NI KUZWELA WUSIWANA NI KUZWISISA

9, 10. (a) Na ku nga khataliseki a tanga yabye, xana a vakhosaheleko va fanele ku khomisiswa kuyini? (b) Hambu loku a n’wana a kulileko a maha zilo za ku chikela kwihi kasi ku vuna vapswali vakwe, zini lezi xontlhe xikhati a faneleko ku va nyika?

⁹ A ku dzunza a vapswali va hina va khosaheleko zi lava kuva ni kuzwela wusiwana ni kuzwisisa. A xikhati lexi a kukhosahala ku vangako zikarato za hombe, a vakhosaheleko va nga haya mahlweni va tsanzeka ku famba, kuga, ni ku alakanya. Va nga ha lava xivuno. A kutala ka zikhati a vana va karatekela nguvu a kutshamiseka ka vapswali va tlhela va zama ku nyika wurangeli. Kanilezi a vakhosaheleko mbanhu va kulileko na va nwele wutlhari ni wutivi hi malembe yo tala, na va hi lava va hanyileko malembe manyingi na va ti hlayisa ni ku ti mahela ziboho. A wumunhu gabye ni kutitsumba kabye zi nga ha khegela ka ntiro wabye wa kuva vapswali ni kuva vanhu va kulileko. A vapswali lava va ti zwako na va kurumeteka a ku nyikela wurangeli ga wutomi gabye ka vana va nga ha karateka kutani ku zangara. A ka vo kari vabye zi va vangela xiviti zonake va zi ala hakuva va zi wona kota mizamo ya ku va yivela a kutlhatlheka kabye.

¹⁰ A zikarato lezo a zi na matlhatlhela yo hehuka, kanilezi a ku tsika vapswali va khosaheleko va ti hlayisa ni ku ti mahela ziboho hi laha va zi kotako ha kona i ndlela ya ku va kombisa wunene. Wutlhari a ku nga mahi ziboho xungetano hi lezi zi nga chukwana ka vapswali va wena na u nga rangangi hi ku wulawula navo. Va nga hava va luzile zo tala hi kota ya kukhosahala. Va vumelele a ku hlayisa lezi va ha hiko nazo. U ta wona lezaku loku u nga zami ku rangela a wutomi ga vapswali va wena, a kuzwanana ka wena na vona ku ta chukwata. Vona va ta tsaka nguvu, wenawu u ta tsaka. Hambu loku zi laveka lezaku u va kurumeta a ku vumela zilo zo kari kasi va vuneka, a ku dzunza vapswali va wena ku lava lezaku u va nyika lisima ni xichawo zi va faneleko. A Mhaka ya Nungungulu yi nyika wusungukati legi: “U ta suka u yima mahlweni ka lava va basileko wuvu, u nyika xichawo ka munhu wa hombe.” — Levi 19:32.

SIMAMA KUVA NI MAWONELA MA NENE

11-13. Hambu loku a kuzwanana ka n’wana a kulileko ni vapswali vakwe ku nga vangi ku nene xikhatini xi hunzileko, xana a nga yimisanisa kuyini ni xikarato xa ku va hlayisa malembeni yabye ya wukhosana?

¹¹ Ka zikhati zo kari a xikarato lexi a vana lava va kulileko va yimisanako naxo kudzunzeni ka vapswali vabye va khosaheleko xi yelana ni kuzwanana loku va nga hi nako ni vapswali vabye na va ha hi vanana. Kuzilava a dadani wa wena i wa nga hi na wunghana na a nga hi na liranzo, a mamani wa wena na a hi wo tshikelela ni ku karata. U nga ha simama ku karateka, ku zangara, kutani ku bayiseka hi lezi va nga mahangiko vapswali lava u nga lava lezaku vava zona. Xana u nga hlula a kutizwa loko?a

¹² Basse, loyi a kuleleko le Finlândia, i bika lezi: “A dadani wa mina wa wumbiri i wa hi musochwa wa SS le Alemanha wa vaNazi. Yena i wa hi munhu wa ximbilwambilwani, na a hi wa tihanyi. I waba mamani wa mina makhati yo tala kuwoneni ka mina. Ka siku go kari a nga nzi zangarela, i lo nziba nghoheni hi xikhotso xa libhandi. Xi lo nziba nguvu laha ka kuza nzi puluwunza mubhedini.”

¹³ Kanilezi i wa hi ni matshamela manwani. Basse wa engetela: “Hi tlhelo ginwani, i wa tira hi kutikarata a nga ti tsetsi lezaku a hlayisa ngango hi tlhelo ga za kutihanyisa. A nga zangi a nzi kombisa liranzo la wudadani, kanilezi nzi wa zi tiva lezaku i wa tlanyele hi tlhelo ga kutizwa. A mamani wakwe i wa mu hlongolile laha kaya na a ha hi mufana. I lo kula hi xibhakela a tlhela a nghena yimpini na a ha hi jaha. Nzi wa zi kota ku zwisisa matshamela lawo hi mpimo wo kari niku nzi wa nga mu nyiki nanzu. A xikhati lexi nzi nga kula, zonake yena a babya, nzi wa zi lava a ku mu vuna hi laha nzi nga zi kota ha kona kala afa. Zi wa nga olovi, kanilezi nzi lo maha lezi nzi nga zi kota. Nzi lo zama kuva n’wana wa mu nene kala kufeni ka dadani, niku nzi alakanya lezaku yena i nzi wonile kota lezo.”

14. Hi wihi a mutsalo lowu wu tirako ka ziyimo zontlhe, a ku patsa ni ka lezi zi humelelako kuhlayiseni ka vapswali va khosaheleko?

¹⁴ Ka ziyimo lezi a ngango wu yimisanako nazo, a ku fana ni ka timhaka tinwani, a wusungukati legi ga Biblia ga tira: “Ambalani a mbilu yo zwela wusiwana, ni wunene, ni kutikoramisa, ni kurula, ni lihlaza-mbilu. Honiselanani ni ku tsetselelana; loku munhu a hi ni xisolo ka munwani, kota lezi Hosi yi nga mu tsetselela, nwinawu mahani zalezo.” — Va Le Kolosi 3:12, 13.

A VAHLAYISI VA FANELE KU HLAYISIWAWO

15. Hikuyini a zikhati zinwani a ku hlayisa vapswali zi bayisako?

¹⁵ A ku hlayisa mupswali a babyako i ntiro wo nonoha, wu patsako zilo zo tala zi lavako ku mahiwa, wutihlamuleli ga hombe, ni xikhati xo tala. Kanilezi a xipanze xo nonoha nguvu a kutala ka zikhati xi yelana ni kutizwa. Za bayisa a ku cuwukela vapswali va wena na va mbhelelwa hi wutomi, maalakanyo, ni kutlhatlheka. Sandy, a tako hi Porto Rico i bika lezi: “Mamani wa mina i wa hi xipanze-tshinya xa ngango wa hina. Zi wa bayisa nguvu a ku mu wona na a xaniseka ni ku mu hlayisa. A kuranga i lo sangula ku khwita; zonake a lava chetengelo, hi kulanzela a lava xa ku ti vunetela ku famba, hi kugumesa a lava xitulo xa maroda. Anzhako ka lezo i loya mahlweni a rereka kala afa. I wa hi ni cancro marambyini zonake a lava ku hlayisiwa xikhati xontlhe — mumu ni wusiku. Hi wa mu hlambisa hi mu gisetela hi tlhela hi mu lerela. Zi wa karata nguvu — nguvunguvu hi tlhelo ga kutizwa. A xikhati lexi nzi nga wona lezaku mamani wa mina i wa kari afa, nzi lo rila hakuva nzi wa mu ranza nguvu.”

16, 17. Hi gihi a wusungukati gi nga ha vunako a muhlayisi lezaku ava ni mawonela yo ringanisela xungetano hi zilo?

¹⁶ Loku u hi ka xiyimo xo fana ni lexo, xana u nga maha yini kasi ku yimisana naxo? A ku ingisela Jehova hi ku lera a Biblia ni ku wulawula naye hi mukhongelo zi ta ku vuna nguvu. (Va Le Filipi 4:6, 7) Hi ndlela yi vunako, maha zontlhe kasi uga zakuga zi akako u tlhela u zama ku etlela khwatsi. Hi ku maha lezo, u tava ka xiyimo xi nene, hi tlhelo ga kutizwa ni ga miri, xa ku hlayisa a ranzekako wa wena. Kuzilava u nga maha malulamiselo ya kuva u humulanyana ka ntiro lowo wa siku ni siku. Hambu loku zi nga koteki lezaku u sukanyana, zi nga hava wutlhari a ku xaxameta zilo hi ndlela ya ku u salelwa hi xikhati xo kari xa kuhumula. Kasi ku kuma xikhati xa ku sukanyana, u nga ha maha malulamiselo ya lezaku a munhu munwani a ta tshama ni mupswali wa wena wa xigulani.

¹⁷ A hi nchumu wu nga tolovelekangiko lezaku a vahlayisi va vanhu va kulileko vava ni kurinzela ku nga hiko ku nene ha vona venyi. Kanilezi u nga tizwi nanzu hi kota ya lezi u nga zi kotiko ku maha. Ka matshamela yo kari u nga hava ni xilaveko xa ku siya a ranzekako wa wena ka wutihlamuleli ga xipitali xo hlayisa vakhosaheleko. Loku u hi muhlayisi, ngha uva ni kurinzela ku nene ha wena nwinyi. U fanele ku ringanisela xikari ka zilaveko za vana va wena, munghana wa wena wa wukati, ni za wena nwinyi, ku nga hi ntsena za vapswali va wena.

NTAMU WA KU HUNZA LOWU WU TOLOVELEKILEKO

18, 19. Hi xihi a xitsumbiso xa kuseketela lexi Jehova a xi mahileko, niku hi gihi a tshango gi kombako lezaku yena wa hlayisa a xitsumbiso lexo?

¹⁸ Hi ku tirisa Mhaka yakwe, a Biblia, Jehova hi liranzo i nyika wurangeli legi gi zi kotako ku vuna nguvu a munhu kuhlayiseni ka vapswali va khosaheleko, kanilezi a hi xona ntsena xivuno lexi a xi nyikako. “Jehova i kusuhi ni vontlhe lava va mu . . . vitanako,” ku tsalile a mutsali wa Tisimu hi kupimiselwa. “I tazwa kurila kabye, a va ponisa.” Jehova i ta ponisa, kutani ku hlayisa, a vatsumbekileko vakwe hambu va hi ziyinweni zo nonoha nguvu. — Tisimu 145:18, 19.

¹⁹ Myrna, wa le Filipinas, i zi wonile lezi a xikhati lexi a nga hlayisa mamani wakwe, loyi a nga rerilwe hi mababyi ya kufa tlhelo. “A ku na nchumu wu bayisako a ku hunza ku wona a ranzekako wa wena na a xaniseka, a nga zi koti ku ku byela laha ku bayisako,” ku tsala Myrna. “Zi wa fana khwatsi ni ku mu wona na a mbemba hi kutsongwani-kutsongwani, niku ku wa nga hi na lexi nzi nga wa ta xi maha. Makhati yo tala nzi wa khizama hi madzolo nzi wulawula na Jehova xungetano hi lezi nzi nga karalisile zona. Nzi lo rila khwatsi hi Davida loyi a nga khongotela Jehova lezaku a chela mihloti yakwe lomu ka nghotso a tlhela a mu alakanya. [Tisimu 56:8] Niku khwatsi hi lezi Jehova a tsumbisileko, i lo nzi nyika ntamu lowu nzi nga wu lava. ‘Jehova i wa hi xiseketelo xa mina.’” — Tisimu 18:18.

20. Hi zihi a zitsumbiso za Biblia lezi zi vunako a vahlayisi lezaku vava ni kutsumba, hambu loku loyi va mu hlayisako afa?

²⁰ Ku wuliwa lezaku a ku hlayisa a vapswali va khosaheleko i “hlakano wu nga gumesiko hi litsako.” Na ku nga khataliseki a mizamo ya chukwana kuhlayiseni, a vakhosaheleko va nga hafa, a ku fana ni mamani wa Myrna. Kanilezi lava va tsumbako Jehova va zi tiva lezaku a kufa a hi magumo ya mhaka. Mupostoli Paule i tsalile lezi: “Nzi na ni kutsumba ka Nungungulu, . . . lezaku ku tava kona a kuvuka ka valulamileko ni va nga lulamangiko.” (Mitiro 24:15) Lava va felweko hi vapswali va khosaheleko va kuma kuchavelelwa kutsumbeni ka kuvuka ka vafileko zinwe ni ka xitsumbiso xa misava yiswa yo tsakisa yi mahiwako hi Nungungulu lomu a kufa ku to kala ku nga hi kona. — Kuvululelwa 21:4.

21. Hi wahi a mabhinzu lawa ma tako hi kota ya ku dzunza vapswali va khosaheleko?

²¹ A malanza ya Nungungulu ma khatalela nguvu a vapswali vabye, hambu loku a vapswali lavo va khosahala. (Mavingu 23:22-24) Ma va dzunza. A xikhati lexi ma mahako lezo, ma wona lezi zi wuliwako hi vingu legi gi pimisilweko: “A va tsake, a raru wa wena ni nyine wa wena, ni loyi a ku belekileko ngha a giya.” (Mavingu 23:25) Niku a xa lisima ka zontlhe hi lezaku lava va dzunzako a vapswali vabye va khosaheleko va tsakisa ni ku dzunza Jehova Nungungulu kambe.