Lezi zi nga wuliwa hi Samuel, Teresa, na Magdalene zi komba lezaku a vanhu va maha mukhongelo hi zigelo zo tala — a zo zwala ni zo kala ku zwala. A mikhongelo ya vanhu vo kari yi huma mbilwini; kanilezi a yinwani a yi kombisi kutizwa ka munhu. Hambulezo, kani va khongela kasi ku pasa zikambelo le xikoleni, kutani ku khongela kasi a ntlawa wabye wa zibelabela wu ganya, ku kombela wurangeli ga Nungungulu wutomini ga mingango yabye, kutani hi zigelo zinwani zo tala, a mazanazana ya vanhu va zi wona na zi laveka a ku maha mukhongelo. Kunene, a mikambisiso yo kari yi mahilweko yi komba lezaku hambu lava va kalako va nga hi na chechi, va maha mikhongelo hi kukhanzakanya.

Wa maha mukhongelo? Loku zi hi tano, zini u zi kombelako? Kani wa tolovela ku maha mukhongelo kutani ahihi, u nga ha ti wutisa lezi: ‘Zi na ni lisima a ku maha mukhongelo? I kona a ingiselako?’ A mutsali wo kari i nyikile maalakanyo ya lezaku a mukhongelo a wu hunzi laha ka kuva “matirela yo kari ya mababyi ma nga tirisiko muri . . . a ku fana ni ku wulawula ni njhanjhi ya wena u yi fuyako.” A vadokodela vo kari va hombe va na ni mawonela yo fana ni lawo, va wona mukhongelo kota “ndlela yinwani ya ku tira mababyi.” Xana a ku maha mukhongelo zilo zi mahiwako kota tolovelo — zo kota ku ti toloveta miri — zi mahelako ku kuma xivuno xo kari hi ku zi maha hi kukhanzakanya?

A kuhambana ni lezo, a Biblia gi kombisa mukhongelo kota nchumu wa lisima ku hunza kuva ndlela yo kari ya ku tira mababyi. Gi hi komba lezaku ku na ni wokari a ingiselako a mikhongelo yi mahiwako hi ndlela yi nene, na yi mahelwa zilo za zi nene kambe. Lisine lezo? A hi wone zikombiso za kona.

A vanhu vo kari va alakanya lezaku a ku maha mukhongelo ku ti gela xikhati, hakuva a ku na munhu a ingiselako. A vanwani va zamile ku maha mikombelo, kanilezi va alakanya lezaku a va hlamuliwangi. A munhu wo kari a nga kholwiko ka Nungungulu i wulile magezu yo kari ya lezi a nga zi alakanyela hi Nungungulu, zonake a khongela aku: “Nzi hlevele zitsongwani.” Kanilezi i lo wula lezaku Nungungulu i lo simama a “miyela a nga mu hlamuli.”

Hambulezo, a Biblia gi hi tiyisa lezaku ku na ni Nungungulu niku yena wa ingisela mikhongelo. A Biblia gi na ni mahungu ma ngaya ka vanhu va xikhatini xa kale, ma wulako lezi: “Loku u kanyuluka [Nungungulu] i ta ku tsetselela; loku azwa gezu ga wena i ta ku hlamula.” (Isaya 30:19) A vesi ginwani ga Biblia gi wula lezi: Nungungulu “i tsakiswa hi mukombelo wa valulamileko.” — Mavingu 15:8.

A Biblia kambe gi na ni zikombiso za vanhu lava a mikhongelo yabye yi nga zwiwa. A vesi go kari gi wula lezaku Jesu i lo ‘khongela hi khongotela ka loyi a nga hi ni ntamu wa ku mu hlanguta kufeni,’ zonake a “zwiwa.” (Maheberu 5:7) A zikombiso zinwani zi ka Danieli 9:20, 21 ni 2 Kronekele 7:1.

Hikuyini a vanhu vo kari va alakanyako lezaku a mikhongelo yabye a yi hlamuliwi? Kasi a mikhongelo ya hina yi zwiwa, hi fanele ku khongela ntsena ka Nungungulu loyi a kumbukiwako lomu ka Biblia, Jehova,a na ku nga hi ka nungungulu munwani kutani ka vakokwani. Nungungulu kambe i lava lezaku hi “kombela nchumu lowu wu yelanako ni kuranza kakwe” — ku nga zilo zi mu tsakisako. Loku hi khongela hi ndlela leyo, Nungungulu i hi tiyisekisa lezaku “i ta hizwa.” (1 Johani 5:14) Hikwalaho, kasi a mikhongelo ya hina yi zwiwa, hi fanele ku tiva a Nungungulu loyi a kumbukiwako lomu ka Biblia hi tlhela hi tiva lezi zi nga kuranza kakwe.

A vanhu vo tala va kholwa lezaku a mukhongelo a hi mukhuwo wa wukhongeli ntsena, kanilezi Nungungulu wa ingisela mikhongelo a tlhela a yi hlamula. Isaac wa le Quênia, i ngalo: “Nzi lo maha mukhongelo kasi ku vuniwa ku zwisisa a Biblia. Zonake xikhatanyana nzhako ka lezo, ku lota wokari a ta nzi vuna.” Hilda wa le Filipinas i wa lava ku tsika ku dzaha. Anzhako ka kuva a zamile hi tindlela to tala a tsanzeka, a nuna wakwe i lo mu nyika mawonela lawa: “A hi chukwana u kombela Nungungulu lezaku a ku vuna?” I lo tirisa wusungukati lego, niku i wula lezi: “Nzi lo hlamaliswa nguvu hi lezi Nungungulu a nga nzi vunisa zona. Zi wa ku khwatsi hi loku nzi nga ha naveli ku dzaha. Nzi lo zi kota ku tsika.”

Xana Nungungulu wa zi lava ku ku vuna ku hlula zikarato za wena, lezi a zi wonako na zi hi zo zwala?

Nungungulu i kombisa wunghana.

A vanghana va bhula zinwe hi kukhanzakanya kasi va tiyisa wunghana gabye. Hi kufanana, Nungungulu i hi ramba ku bhula naye, hi ndlela leyo a hi vululela nyangwa ya kuva hiva ni wunghana gi nene naye. I ngalo: “Mu ta nzi vitana, mu famba mu nzi khongela, mina nzi ta mu ingisa.” (Jeremia 29:12) Laha u bhulako na Nungungulu, u taya u ‘tshinela ka Yena, niku yena i ta tshinela ka wena.’ (Jakobe 4:8) A Biblia gi hi tiyisa giku: “Jehova i kusuhi ni vontlhe lava va mu khongelako.” (Tisimu 145:18) Laha hi khongelako nguvu ka Nungungulu, a kuzwanana ka hina naye konawu ku ta engetela.

Nungungulu i lava ku ku vuna.

Jesu i te ngalo: “Xana himani xikari ka nwina loyi a to nyika n’wana wakwe a ribye, loku a kombela xibaba, kutani loku a kombela xidluwani, a mu nyika a nyoka ke? Hikwalaho loku nwina, . . . mu zi tiva ku nyika le’zo saseka ka vanana va nwina, nguvunguvu a Raru wa nwina wa le tilweni a nga ta va nyika zilo zo saseka lava va mu kombelako ke?” (Mateu 7:9-11) Kunene, Nungungulu wa ku ramba lezaku u khongela kakwe hakuva wa ku “khatalela” niku i lava ku ku vuna. (1 Pedro 5:7) I tlhela a lava lezaku u mu byela zikarato za wena. A Biblia gi hi byela lezi: “Mu nga kanakaneli nchumu; kanilezi a timhakeni tontlhe tivisani a mixuvo ya nwina ka Nungungulu hi kukombela ni kukhongotela, na mu kari mu bonga.” — Va Le Filipi 4:6.

A vanhu va na ni xilaveko xa moya.

A titlhari ta ku gonza zilo za ntumbuluko ti polile lezaku a vanhu va timiliyoni va zi wona na zi laveka a ku va maha mukhongelo. Hambu lava va nga kholwiko ka Nungungulu vonawu va patseka ka ntsengo lowu.a Lezo zi seketela mhaka ya lezaku a vanhu va vangilwe na va hi ni xilaveko xa moya. Jesu i te ngalo: “A munhu a nga ta hanya hi xibaba xoce, kanilezi hi timhaka tontlhelele leti ti humako nonwini wa Nungungulu.” (Mateu 4:4) A yinwe ya tindlela ta ku tatisa xilaveko lexo ku wulawula na Nungungulu hi kukhanzakanya.

Loku hi vumela xirambo xa Nungungulu xa kuva hi khongela kakwe, hi tava ni mabhinzu muni?

Na u nga se sangula ku maha nchumu wo kari, u nga ha ti wutisa lezi: ‘Zi ta nzi vuna hi yini?’ Xana a ku ti wutisa zo khwatsi hi lezo mhakeni ya mukhongelo ku khatalela za wena basi? A zi tshamisangi lezo. Hi lava ku tiva lezaku zi na ni xivuno ke. Hambu wanuna wa mu nene Joba ka khati go kari i lo wutisa lezi: “Loku nzi mu vitana, i ta nzi hlamula?” — Joba 9:16, NM.

Ka tinzima ti hunzileko, hi wonile zikombiso zo kari zi kombako lezaku a mukhongelo wu na ni lisima ku hunza kuva mukhuwo wa wukhongeli kutani muri wa mababyi ya mapimo. A Nungungulu wa lisine hakunene wa ingisela mikhongelo. Loku hi maha mukhongelo hi ndlela ya yi nene ni ku kombela zilo zi faneleko, i ta hi ingisela. Hi lisine, i hi kuca ku tshinela kakwe. (Jakobe 4:8) Makunu, xini hi nga xi rinzelako loku hi maha mukhongelo kota nchumu wa lisima wutomini ga hina? A hi wone zivuno zo kari hi nga zi kumako.

Kurula ka maalakanyo.

Xana loku u kumana ni zikarato, wa reriwa hi kukarateka? Ka zikhati zo fana ni lezo, a Biblia gi hi kuca ku ‘khongela hi nga tsiki’ ni ku tlhela hi ‘tivisa a mixuvo ya hina ka Nungungulu.’ (1 Va Le Tesalonika 5:17; Va Le Filipi 4:6) A Biblia gi hi tiyisekisa lezaku loku hi khongela ka Nungungulu, “a kurula ka Nungungulu, loku ku nga hiko na kupimiwa, ku ta hlayisa a timbilu ta [hina] ni maalakanyo ya” hina. (Va Le Filipi 4:7) Hi nga kuma a kurula ka hombe hi ku chulula a kukarateka ka hina ka Dadani wa hina wa le tilweni. Kunene, Nungungulu i hi kuca ku maha lezi: “Rula a nzhwalo wa wena ka Jehova, i ta ku seketela,” ku wula bhuku ga Tisimu 55:22.

A vanhu vo tala misaveni yontlhe va ku kuma kurula loko. Hee Ran wa le Coreia wa Dzongeni, i ngalo: “Hambu loku nzi hi ni zikarato za hombe, loku nzi kala nzi wulawula hi zona mikhongelweni ya mina, nzi tizwa na nzi tlhatlhekile nzi tlhela nzi tizwa na nzi hi ni ntamu wa ku zi timisela.” Cecilia wa le Filipinas, i ngalo: “Lezi nzi nga mamani, nzi karateka nguvu hi vanhanyana va mina ni mamani wa mina, loyi zalezi a kalako a nga ha nzi tivi hi kota ya mababyi ni tanga yakwe. Kanilezi hi kota ya mukhongelo, nza zi kota ku hanya na nzi nga karateki nguvu. Nza zi tiva lezaku Jehova i ta nzi vuna a kuva nzi va khatalela.”

Ha kuma ku chavelelwa ni ku tiyisiwa zikhatini za zikarato.

Xana ulwa ni mababyi ya hombe, ku tshamela ku karateka kutani ku yimisana ni ziyimo zo kari zo binza? A ku khongela ka “Nungungulu wa kuchavelela kontlhe” zi nga ku vuna nguvu. A Biblia gi wula lezaku Nungungulu hi “loyi a hi chavelelako kuxanisekeni ka hina kontlhe.” (2 Va Le Korinte 1:3, 4) Hi xikombiso, ka khati go kari laha Jesu a nga karatekile nguvu, “i lo khizama, a khongela.” Give gihi bhinzu ga kona? “Ku lo woneka ka yena a ngelosi na yita hi le tilweni, yi ta mu tiyisa.” (Luka 22:41, 43) A wanuna munwani wo tsumbeka a vitwako Nehemia, i lo chaviselwa hi vanhu vo biha va nga zama ku mu tsikisa ku maha a ntiro wa Nungungulu. I lo khongela aku: “Tiyisa a mandla ya mina.” Lezi zi nga gumesa zi humelela, zi komba lezaku Nungungulu hakunene i mu vunile a ku hlula kuchava kakwe a tlhela a humelela ntirweni wakwe. (Nehemia 6:9-16) Reginald wa le Gana, i tlhamusela lezi zi mu humelelako loku a maha mukhongelo. I ngalo: “Loku nzi maha mukhongelo, nguvunguvu loku nzi yimisana ni zikarato za hombe, nzi ti zwisa ku khwatsi hi loku nzi bikile xikarato xa mina ka munhu a zi kotako ku nzi vuna a tlhela a nzi tiyisa lezaku a ku na xigelo xa ku karateka.” Kunene, Nungungulu a nga hi chavelela loku hi khongela kakwe.

Wutlhari gi tako hi ka Nungungulu.

A ziboho zo kari hi zi mahako zi nga khumba wutomi ga hina gontlhe zinwe ni ga varanzekako va hina. Hi nga zi mahisa kuyini a ziboho za wutlhari? A Biblia gi ngalo: “Loku munwani wa nwina a vumala wutlhari [nguvunguvu loku a yimisana ni zikarato], a kombele ka Nungungulu, loyi a nyikako vontlhe hi matsenya na a nga soli, zonake i ta nyikiwa.” (Jakobe 1:5) Loku hi kombela a wutlhari, Nungungulu a nga tirisa a moya wakwe wa ku basa lezaku a hi rangela ku maha ziboho za wutlhari. Niku hi lisine, hi nga kombela a moya wa ku basa hi ku kongoma hakuva Jesu wa hi tiyisa aku: “A Raru wa nwina wa le tilweni” i ta “nyika a Moya wa ku Basa ka lava va mu kombelako.” — Luka 11:13.

Hambu Jesu a xikhati lexi a nga lava ku maha ziboho za lisima i wa kombela Dadani wakwe lezaku a mu vuna. A Biblia gi hi byela lezaku a xikhati lexi a nga lava ku hlawula a 12 wa vavanuna lezaku va maha vapostoli vakwe, “i lo simamisa wusiku gontlhe a khongela ka Nungungulu.” — Luka 6:12.

A kufana na Jesu, a vanhu vo tala inyamutlha va tiyisiwa nguvu a xikhati lexi va wonako lezi Nungungulu a hlamulisako zona a zikombelo zabye za ku lava ku maha ziboho za wutlhari. Regina wa le Filipinas, i hlawutela zikarato zo hambanahambana a kumeneko nazo, zo kota ku ti hlayisa yena wutsumbu, ku hlayisa ngango wakwe anzhako ka kufa ka nuna wakwe, ku luza ntiro, ni xikarato xa ku wundla vana. Xini xi mu vunileko ku maha ziboho za wutlhari? I ngalo: “Nzi lo tsumba ku vuniwa hi Jehova hi mukhongelo.” Kwabena wa le Gana, i wula lexi xi nga mu maha a kombela Nungungulu lezaku a mu vuna: “Nzi lo luza ntiro wa mina wa kuaka, lowu nzi nga hola mali yo tala.” Xungetano hi xikhati lexi a nga kari a ehleketa hi lezi a nga wa ta maha, i wula lezi: “Nzi lo khongela ka Jehova hi kukhanzakanya lezaku a nzi nyika wurangeli legi gi to nzi vuna ku maha ziboho za zi nene.” I engeta aku: “Nzi lo tiyiswa nguvu hi lezi Jehova a nga nzi vuna ku hlawula a ntiro wu nzi vumeleleko ku khatalela zilaveko za mina za nyama ni za moya.” Wenawu u nga nyikiwa wurangeli hi Nungungulu hi kuva u khongela hi zilo lezi zi to khumba kuzwanana ka wena naye.

Hi wulawulile hi zilo zitsongwani xungetano hi lezi a mukhongelo wu nga ku vunisako zona. (Kasi ku wona zikombiso zinwani wona kwadru “Mabhinzu ya ku maha mukhongelo.”) Kanilezi kasi u kuma zivuno lezo, a kusangula u fanele ku tiva Nungungulu ni kuranza kakwe. Loku ku hi lezaku u lava lezo, hi ku kuca a ku u kombela Timboni ta Jehova lezaku ti ku vuna ku gonza a Biblia.a Lezo zi ngava zambo go sangula ga kuva u tshinela ka ‘muzwi wa mikhongelo.’ — Tisimu 65:2.