บทความศึกษา 19
“กษัตริย์ทิศเหนือ” ในสมัยสุดท้าย
“ในสมัยสุดท้าย กษัตริย์ทิศใต้กับกษัตริย์ทิศเหนือจะสู้กัน”—ดนล. 11:40
เพลง 150 ขอให้มาหาพระเจ้าเพื่อจะรอด
ใจความสำคัญa
1. คำพยากรณ์ในคัมภีร์ไบเบิลช่วยให้เรารู้อะไร?
อีกไม่นานจะเกิดอะไรขึ้นกับคนของพระยะโฮวา? เราไม่จำเป็นต้องเดา คำพยากรณ์ในคัมภีร์ไบเบิลช่วยให้เรารู้ว่าจะมีเหตุการณ์สำคัญอะไรเกิดขึ้นบ้างซึ่งจะมีผลต่อเราทุกคน หนึ่งในคำพยากรณ์เหล่านั้นทำให้เรารู้ว่ารัฐบาลที่มีอำนาจมากที่สุดในโลกจะทำอะไรบ้าง คำพยากรณ์นั้นอยู่ในดาเนียลบท 11 ซึ่งพูดถึงกษัตริย์สององค์ที่ต่อสู้กัน คือกษัตริย์ทิศเหนือและกษัตริย์ทิศใต้ รายละเอียดส่วนใหญ่ของคำพยากรณ์นี้เกิดขึ้นแล้ว เราเลยมั่นใจว่าส่วนที่เหลือก็จะเกิดขึ้นจริงอย่างแน่นอน
2. อย่างที่บอกไว้ในปฐมกาล 3:15 และวิวรณ์ 11:7 และ 12:17 เราต้องจำอะไรไว้ตอนที่ศึกษาคำพยากรณ์ของดาเนียล?
2 เพื่อจะเข้าใจคำพยากรณ์ในดาเนียลบท 11 เราต้องจำไว้ว่าคำพยากรณ์นี้พูดถึงผู้ปกครองหรือรัฐบาลที่มีผลโดยตรงกับคนของพระเจ้าเท่านั้น นอกจากนั้น ถึงแม้ว่าผู้รับใช้ของพระเจ้าจะมีจำนวนน้อยมากถ้าเทียบกับจำนวนประชากรโลก แต่รัฐบาลเหล่านั้นก็มุ่งแต่จะโจมตีคนของพระเจ้า ทำไม? ก็เพราะทั้งซาตานและระบบทั้งหมดของมันมีเป้าหมายเดียวคือต้องการกำจัดคนที่รับใช้พระยะโฮวาและพระเยซู (อ่านปฐมกาล 3:15 และวิวรณ์ 11:7; 12:17) และเพื่อจะเข้าใจความหมายคำพยากรณ์ของดาเนียล เราต้องจำไว้ด้วยว่าคำพยากรณ์นี้ต้องไม่ขัดแย้งกับคำพยากรณ์อื่นในคัมภีร์ไบเบิล ที่จริง เราต้องดูส่วนอื่น ๆ ของคัมภีร์ไบเบิลด้วยเพื่อจะเข้าใจคำพยากรณ์นี้ได้อย่างถูกต้อง
3. เราจะศึกษาอะไรในบทความนี้และในบทความหน้า?
3 ให้เราจำจุดต่าง ๆ ที่พูดถึงในข้อก่อนหน้านี้ตอนที่ศึกษาดาเนียล 11:25-39 ด้วยกัน เราจะดูว่าใครคือกษัตริย์ทิศเหนือและใครคือกษัตริย์ทิศใต้ในช่วงปี 1870 ถึง 1991 และเราจะเห็นเหตุผลว่าทำไมเราต้องปรับเปลี่ยนความเข้าใจบางอย่างเกี่ยวกับคำพยากรณ์นี้ ในบทความหน้าเราจะดูดาเนียล 11:40-12:1 และจะดูว่าสิ่งที่บอกในคำพยากรณ์นั้นเกิดขึ้นจริงอย่างไรในปี 1991 จนถึงสงครามอาร์มาเกดโดน ตอนที่คุณศึกษาสองบทความนี้ คุณจะได้ประโยชน์มากถ้าดูแผนภูมิ “กษัตริย์คู่ปรับในสมัยสุดท้าย” ไปด้วย ก่อนอื่น ให้เรามาดูสิ่งที่จะช่วยให้เรารู้ว่าใครคือกษัตริย์สององค์ในคำพยากรณ์นี้
เราจะรู้ได้อย่างไรว่าใครคือกษัตริย์ทิศเหนือและกษัตริย์ทิศใต้?
4. อะไรเป็นลักษณะ 3 อย่างที่ช่วยให้เรารู้ว่าใครคือกษัตริย์ทิศเหนือและกษัตริย์ทิศใต้?
4 ในตอนแรก “กษัตริย์ทิศเหนือ” กับ “กษัตริย์ทิศใต้” หมายถึงกษัตริย์หรือผู้ปกครองของดินแดนที่อยู่ทางเหนือและทางใต้ของชาติอิสราเอล เรารู้ได้อย่างไร? ให้เราสังเกตคำพูดของทูตสวรรค์ที่ส่งข่าวให้กับดาเนียล ทูตสวรรค์บอกว่า “ผมมาช่วยคุณให้เข้าใจว่าจะเกิดอะไรขึ้นกับเพื่อนร่วมชาติของคุณ [คนของพระเจ้า] ในสมัยสุดท้าย” (ดนล. 10:14) จนถึงวันเพ็นเทคอสต์ปี ค.ศ. 33 คนของพระเจ้าคือชาติอิสราเอล อย่างไรก็ตามตั้งแต่วันเพ็นเทคอสต์เป็นต้นมา พระยะโฮวาทำให้เห็นชัดเจนว่าคนของพระองค์คือสาวกที่ซื่อสัตย์ของพระเยซู ดังนั้นรายละเอียดส่วนใหญ่ของคำพยากรณ์ในดาเนียลบท 11 หมายถึงสาวกของพระเยซูไม่ใช่ชาติอิสราเอล (กจ. 2:1-4; รม. 9:6-8; กท. 6:15, 16) นอกจากนั้น เมื่อเวลาผ่านไป กษัตริย์ทิศเหนือกับกษัตริย์ทิศใต้ก็เปลี่ยนตัวไปเรื่อย ๆ แต่ถึงจะเป็นอย่างนั้นมีลักษณะบางอย่างที่ไม่เปลี่ยน (1) กษัตริย์สององค์นี้จะเกี่ยวข้องกับคนของพระเจ้า พวกเขาปกครองดินแดนที่มีคนของพระองค์อยู่จำนวนมากหรือไม่ก็โจมตีหรือข่มเหงคนเหล่านั้น (2) สิ่งที่กษัตริย์สององค์นี้ทำกับคนของพระเจ้าแสดงให้เห็นว่าพวกเขาเกลียดพระเจ้าเที่ยงแท้ (3) กษัตริย์สององค์นี้จะสู้กันเพื่อแย่งชิงอำนาจ
5. มีกษัตริย์ทิศเหนือและกษัตริย์ทิศใต้ในช่วงปี 100 ถึง 1870 ไหม? ขออธิบาย
5 หลังจากปี ค.ศ. 100 คริสเตียนปลอมได้เข้ามาในประชาคมคริสเตียนมากขึ้นเรื่อย ๆ พวกเขาสอนคำสอนเท็จและพยายามปิดบังความจริงในคัมภีร์ไบเบิล ตั้งแต่ตอนนั้นจนถึงปี 1870 คนของพระเจ้าไม่ได้ถูกรวบรวมเป็นองค์การบนโลกนี้ คริสเตียนปลอมมีเพิ่มขึ้นเรื่อย ๆ เหมือนวัชพืชในนา เลยทำให้ยากมากในตอนนั้นที่จะรู้ว่าใครเป็นคริสเตียนแท้ (มธ. 13:36-43) ทำไมข้อมูลนี้ถึงสำคัญ? ข้อมูลนี้ทำให้เรารู้ว่ากษัตริย์หรือรัฐบาลที่มีอำนาจในช่วงปี 100 ถึง 1870 จะเป็นกษัตริย์ทิศเหนือและกษัตริย์ทิศใต้ไม่ได้ เพราะในตอนนั้นคนของพระเจ้าไม่ได้ถูกรวบรวมเป็นองค์การจึงไม่มีใครให้กษัตริย์ทิศเหนือและกษัตริย์ทิศใต้โจมตีได้b แต่เรารู้ว่ากษัตริย์ทิศเหนือกับกษัตริย์ทิศใต้จะปรากฏตัวอีกครั้งแน่ ๆ ไม่นานหลังจากปี 1870 เรารู้ได้อย่างไร?
6. คนของพระเจ้าถูกรวบรวมให้เป็นองค์การอีกครั้งเมื่อไร? ขออธิบาย
6 ตั้งแต่ปี 1870 เป็นต้นมา คนของพระเจ้าถูกรวบรวมเป็นองค์การ ปีนั้นเองที่ชาลส์ ที. รัสเซลล์และเพื่อน ๆ ได้ตั้งกลุ่มเพื่อศึกษาคัมภีร์ไบเบิล พี่น้องรัสเซลล์และเพื่อนเป็นเหมือนทูตที่มีการบอกไว้ล่วงหน้าว่าจะ “เตรียมทางไว้” ก่อนที่รัฐบาลเมสสิยาห์จะถูกตั้งขึ้น (มลค. 3:1) คนของพระเจ้าถูกรวบรวมให้เป็นองค์การอีกครั้ง แล้วตอนนั้นมีรัฐบาลไหนที่มีผลอย่างมากกับคนของพระเจ้าไหม? ให้เรามาดูสิ่งที่เกิดขึ้น
ใครคือกษัตริย์ทิศใต้?
7. ใครคือกษัตริย์ทิศใต้จนถึงช่วงสงครามโลกครั้งที่ 1?
7 ในปี 1870 บริเตนเป็นจักรวรรดิที่ยิ่งใหญ่ที่สุดในโลกซึ่งครอบครองดินแดนมากที่สุด และมีกองทัพที่แข็งแกร่งมากที่สุด คำพยากรณ์ของดาเนียลพูดถึงเขาเล็กที่เอาชนะอีก 3 เขา เขาเล็กหมายถึงบริเตน ส่วน 3 เขานั้นหมายถึงประเทศฝรั่งเศส สเปน และเนเธอร์แลนด์ (ดนล. 7:7, 8) บริเตนเป็นกษัตริย์ทิศใต้จนถึงช่วงสงครามโลกครั้งที่ 1 ในช่วงนั้นสหรัฐอเมริกาขึ้นมาเป็นมหาอำนาจทางเศรษฐกิจและจับมือเป็นพันธมิตรกับบริเตน
8. ในช่วงสมัยสุดท้าย ใครคือกษัตริย์ทิศใต้?
8 ในช่วงสงครามโลกครั้งที่ 1 สหรัฐเป็นพันธมิตรทางการทหารกับบริเตนซึ่งทำให้พวกเขามีกองทัพที่แข็งแกร่งมาก ตอนนั้นเองที่บริเตนกับสหรัฐซึ่งเคยเป็นอาณานิคมของบริเตนได้กลายมาเป็นมหาอำนาจอังกฤษ-อเมริกา นี่เกิดขึ้นจริงอย่างที่ดาเนียลพยากรณ์ไว้ กษัตริย์องค์นี้มี “ทัพที่ยิ่งใหญ่และเข้มแข็ง” (ดนล. 11:25) ในช่วงสมัยสุดท้าย กษัตริย์ทิศใต้คือมหาอำนาจอังกฤษ-อเมริกาc แล้วใครเป็นกษัตริย์ทิศเหนือล่ะ?
กษัตริย์ทิศเหนือปรากฏตัว
9. กษัตริย์ทิศเหนือปรากฏตัวเมื่อไร? และคำพยากรณ์ที่ดาเนียล 11:25 เกิดขึ้นจริงอย่างไร?
9 ในปี 1871 หลังจากที่รัสเซลล์และเพื่อน ๆ ได้ตั้งกลุ่มเพื่อศึกษาคัมภีร์ไบเบิลขึ้นมา กษัตริย์ทิศเหนือก็ปรากฏตัว ในปีนั้นออทโท ฟอน บิสมาร์คได้รวมดินแดนต่าง ๆ เข้าด้วยกัน และมีการตั้งเป็นจักรวรรดิเยอรมัน กษัตริย์วิลเฮล์มที่ 1 ของปรัสเซียเป็นจักรพรรดิองค์แรก และเขาได้แต่งตั้งบิสมาร์คให้เป็นนายกรัฐมนตรีคนแรกของเยอรมนีd ในช่วงหลายสิบปีต่อมาเยอรมนีสร้างอาณานิคมทั้งในแอฟริกาและในมหาสมุทรแปซิฟิก และพยายามที่จะมีอำนาจมากกว่าบริเตน (อ่านดาเนียล 11:25) จักรวรรดิเยอรมันสร้างกองกำลังทางทหารที่ยิ่งใหญ่ และมีกองทัพเรือที่เป็นรองแค่บริเตนเท่านั้น เยอรมันใช้กองทัพนี่แหละสู้กับศัตรูในสงครามโลกครั้งที่ 1
10. คำพยากรณ์ที่ดาเนียล 11:25ข, 26 เกิดขึ้นจริงอย่างไร?
10 ดาเนียลบอกว่าจะเกิดอะไรขึ้นกับจักรวรรดิเยอรมันและกองทัพ คำพยากรณ์ของดาเนียลบอกว่า กษัตริย์ทิศเหนือ “จะอยู่ได้ไม่นาน” เพราะอะไร? “เพราะจะมีหลายคนคิดปองร้ายเขา คนที่กินร่วมโต๊ะกับเขาจะทำให้เขาตาย” (ดนล. 11:25ข, 26ก) ในสมัยของดาเนียล คนที่ “กินอาหารอย่างดี . . . ของกษัตริย์” หมายรวมถึงคนที่ “ทำงานให้กษัตริย์” ด้วย (ดนล. 1:5) ถ้าอย่างนั้นคำพยากรณ์นี้หมายถึงอะไร? คำพยากรณ์นี้หมายถึงเจ้าหน้าที่ระดับสูงของจักรวรรดิเยอรมัน ซึ่งมีนายพลและที่ปรึกษาด้านการทหารของจักรพรรดิด้วย ในที่สุดคนพวกนี้แหละที่โค่นอำนาจของจักรพรรดิe คำพยากรณ์ของดาเนียลไม่ได้บอกแค่ว่าจักรวรรดิเยอรมันจะล่มสลาย แต่ยังบอกผลของสงครามระหว่างกษัตริย์ทิศเหนือกับกษัตริย์ทิศใต้ด้วย ที่นั่นพูดถึงกษัตริย์ทิศเหนือว่า “กองทัพของเขาจะถูกกวาดล้าง และคนมากมายจะถูกฆ่าตาย” (ดนล. 11:26ข) แล้วก็เป็นอย่างนั้นจริงในสงครามโลกครั้งที่ 1 กองทัพเยอรมัน “ถูกกวาดล้าง” และมีคนมากมาย “ถูกฆ่าตาย” จริง ๆ แล้วมีคนตายในสงครามครั้งนั้นมากกว่าสงครามครั้งไหนในประวัติศาสตร์ที่ผ่านมาจนถึงตอนนั้น
11. ตามที่บอกในดาเนียล 11:27-30 กษัตริย์ทิศเหนือและกษัตริย์ทิศใต้ทำอะไร?
11 คำพยากรณ์ของดาเนียลบอกสิ่งที่เกิดขึ้นก่อนสงครามโลกครั้งที่ 1 ด้วย ดาเนียล 11:27, 28 บอกว่ากษัตริย์ทิศเหนือและกษัตริย์ทิศใต้จะ “นั่งร่วมโต๊ะและโกหกกัน” แล้วยังบอกอีกว่า กษัตริย์ทิศเหนือจะมี “ข้าวของมากมาย” แล้วก็เป็นอย่างนั้นจริง เยอรมนีและบริเตนต่างบอกว่าต้องการสันติภาพ แต่พอถึงปี 1914 เกิดสงครามโลกขึ้นซึ่งทำให้เห็นชัดเจนว่าพวกเขาพูดโกหก หลายสิบปีก่อนถึงปี 1914 เยอรมนีรวยขึ้นเรื่อย ๆ และกลายเป็นประเทศที่ร่ำรวยอันดับสองของโลก นอกจากนั้นคำพยากรณ์ที่ดาเนียล 11:29 และส่วนแรกของข้อ 30 ก็เกิดขึ้นจริงด้วย เยอรมนีต่อสู้กับกษัตริย์ทิศใต้แต่ต้องพ่ายแพ้
กษัตริย์สององค์สู้กับคนของพระเจ้า
12. กษัตริย์ทิศเหนือและกษัตริย์ทิศใต้ทำอะไรในสงครามโลกครั้งที่ 1?
12 ตั้งแต่ปี 1914 กษัตริย์สององค์สู้กันอย่างหนักและสู้กับคนของพระเจ้าด้วย ยกตัวอย่างเช่น ในสงครามโลกครั้งที่ 1 ทั้งรัฐบาลเยอรมันและรัฐบาลบริเตนข่มเหงผู้รับใช้ของพระเจ้าที่ไม่ยอมไปรบในสงคราม ส่วนรัฐบาลของสหรัฐก็จับคนที่นำหน้าในการประกาศเข้าคุกซึ่งทำให้คำพยากรณ์ในวิวรณ์ 11:7-10 เกิดขึ้นจริง
13. กษัตริย์ทิศเหนือทำอะไรหลังปี 1930 และช่วงสงครามโลกครั้งที่ 2?
13 ต่อมา ตั้งแต่ปี 1930 โดยเฉพาะในช่วงสงครามโลกครั้งที่ 2 กษัตริย์ทิศเหนือโจมตีคนของพระเจ้าอย่างหนัก ตอนที่พรรคนาซีกุมอำนาจประเทศเยอรมนี ฮิตเลอร์และผู้สนับสนุนของเขาสั่งห้ามงานที่คนของพระเจ้าทำ กษัตริย์ทิศเหนือฆ่าคนของพระยะโฮวาประมาณ 1,500 คนและส่งหลายพันคนไปค่ายกักกัน เรื่องนี้เกิดขึ้นจริงอย่างที่ดาเนียลได้พยากรณ์ไว้ กษัตริย์ทิศเหนือ “ทำให้ที่ศักดิ์สิทธิ์ . . . แปดเปื้อน และทำให้การถวายเครื่องบูชาที่ทำเป็นประจำต้องหยุดไป” โดยทำให้ผู้รับใช้ของพระยะโฮวาไม่มีอิสระในการสรรเสริญชื่อของพระองค์ (ดนล. 11:30ข, 31ก) ฮิตเลอร์ถึงกับสาบานว่าจะกวาดล้างคนของพระเจ้าให้หมดไปจากเยอรมนี
กษัตริย์ทิศเหนือองค์ใหม่
14. หลังสงครามโลกครั้งที่ 2 ใครคือกษัตริย์ทิศเหนือ? ขออธิบาย
14 หลังสงครามโลกครั้งที่ 2 รัฐบาลคอมมิวนิสต์ของสหภาพโซเวียตได้ยึดดินแดนที่เคยเป็นของเยอรมนี และเหมือนกับการปกครองที่โหดร้ายของนาซี สหภาพโซเวียตกับชาติพันธมิตรข่มเหงทุกคนที่ให้การนมัสการพระเจ้าเที่ยงแท้สำคัญที่สุดในชีวิต สหภาพโซเวียตกับชาติพันธมิตรจึงกลายมาเป็นกษัตริย์ทิศเหนือ
15. กษัตริย์ทิศเหนือทำอะไรหลังจากสงครามโลกครั้งที่ 2 จบลง?
15 ไม่นานหลังจากสงครามโลกครั้งที่ 2 จบลง กษัตริย์ทิศเหนือองค์ใหม่ซึ่งก็คือสหภาพโซเวียตกับชาติพันธมิตรได้โจมตีคนของพระเจ้าอย่างหนัก เรื่องนี้เกิดขึ้นอย่างที่คำพยากรณ์ในวิวรณ์ 12:15-17 บอกไว้ กษัตริย์องค์นี้สั่งห้ามงานประกาศของเราและเนรเทศคนของพระยะโฮวาหลายพันคน ที่จริงตลอดสมัยสุดท้าย กษัตริย์ทิศเหนือใช้ “แม่น้ำ” ซึ่งหมายถึงการข่มเหงเพื่อพยายามหยุดงานที่คนของพระเจ้าทำ แต่ไม่มีทางสำเร็จf
16. สหภาพโซเวียตทำให้คำพยากรณ์ที่ดาเนียล 11:37-39 เกิดขึ้นจริงอย่างไร?
16 อ่านดาเนียล 11:37- 39 คำพยากรณ์นี้บอกว่ากษัตริย์ทิศเหนือ “ไม่สนใจพระเจ้าของบรรพบุรุษ” เลย เรื่องนี้เกิดขึ้นจริงอย่างไร? สหภาพโซเวียตมีเป้าหมายที่จะกำจัดศาสนาให้สิ้นซากโดยพยายามทำให้องค์การทางศาสนาไม่มีอำนาจอีกต่อไป และเพื่อจะบรรลุเป้าหมายนี้ ตั้งแต่ปี 1918 รัฐบาลโซเวียตได้สั่งให้โรงเรียนต่าง ๆ สอนความเชื่อแบบอเทวนิยมซึ่งเป็นความเชื่อที่ว่าไม่มีพระเจ้า แล้วกษัตริย์ทิศเหนือ “ยกย่องพระแห่งป้อมปราการ” อย่างไร? สหภาพโซเวียตใช้เงินจำนวนมากเพื่อสร้างกองทัพและผลิตอาวุธนิวเคลียร์เพื่อจะทำให้อำนาจของตัวเองแข็งแกร่งมากขึ้น จริง ๆ แล้วกษัตริย์ทิศเหนือและกษัตริย์ทิศใต้มีอาวุธจำนวนมากขนาดที่สามารถฆ่าคนเป็นพัน ๆ ล้านได้
กษัตริย์สององค์ร่วมมือกัน
17. อะไรคือ “สิ่งน่ารังเกียจซึ่งทำให้เกิดความรกร้างว่างเปล่า”?
17 กษัตริย์ทิศเหนือร่วมมือและสนับสนุนกษัตริย์ทิศใต้ในการทำสิ่งที่สำคัญอย่างหนึ่ง พวกเขา “ตั้งสิ่งน่ารังเกียจซึ่งทำให้เกิดความรกร้างว่างเปล่าขึ้น” (ดนล. 11:31) “สิ่งน่ารังเกียจ” นั้นคือองค์การสหประชาชาติ
18. ทำไมองค์การสหประชาชาติถึงถูกเรียกว่า “สิ่งน่ารังเกียจ”?
18 องค์การสหประชาชาติถูกเรียกว่าเป็น “สิ่งน่ารังเกียจ” เพราะว่าองค์การนี้อ้างว่าสามารถทำให้โลกมีสันติภาพได้ ซึ่งจริง ๆ แล้วมีแค่รัฐบาลของพระเจ้าเท่านั้นที่ทำได้ คำพยากรณ์นั้นยังบอกอีกว่าสิ่งน่ารังเกียจจะ “ทำให้เกิดความรกร้างว่างเปล่า” เพราะองค์การสหประชาชาติจะมีบทบาทสำคัญในการทำลายศาสนาเท็จทั้งหมด (ดูแผนภูมิ “กษัตริย์คู่ปรับในสมัยสุดท้าย”)
ทำไมเราต้องรู้ประวัติศาสตร์เรื่องนี้?
19-20. (ก) ทำไมเราต้องรู้ประวัติศาสตร์เรื่องนี้? (ข) เราจะได้คำตอบสำหรับคำถามอะไรในบทความหน้า?
19 เราต้องรู้ประวัติศาสตร์เรื่องนี้เพราะเรื่องนี้พิสูจน์ว่าคำพยากรณ์ของดาเนียลเกี่ยวกับกษัตริย์ทิศเหนือและกษัตริย์ทิศใต้ได้เกิดขึ้นจริงแล้วในปี 1870 ถึง 1991 เราเลยเชื่อว่าส่วนที่เหลือของคำพยากรณ์นี้จะต้องเกิดขึ้นจริงแน่นอน
20 สหภาพโซเวียตล่มสลายในปี 1991 แล้วใครคือกษัตริย์ทิศเหนือในทุกวันนี้ล่ะ? บทความหน้าจะให้คำตอบ
เพลง 128 อดทนจนถึงที่สุด
a เราเห็นหลักฐานว่าสิ่งที่บอกไว้ในคำพยากรณ์ของดาเนียลเกี่ยวกับ “กษัตริย์ทิศเหนือ” และ “กษัตริย์ทิศใต้” กำลังเกิดขึ้นจริงตอนนี้ ทำไมเรามั่นใจได้ขนาดนั้น? และทำไมเราต้องเข้าใจรายละเอียดของคำพยากรณ์นี้?
b จากเหตุผลที่บอกที่นี่จึงไม่เหมาะสมอีกต่อไปที่จะบอกว่าจักรพรรดิโรมันเอาเรเลียน (ค.ศ. 270-275) เป็น “กษัตริย์ทิศเหนือ” และราชินีเซโนเบีย (ค.ศ. 267-272) เป็น “กษัตริย์ทิศใต้” นี่เป็นการปรับเปลี่ยนความเข้าใจในหนังสือจงเอาใจใส่คำพยากรณ์ของดานิเอล! บท 13 และ 14
d ในปี 1890 ไคเซอร์วิลเฮล์มที่ 2 บีบให้บิสมาร์คออกจากตำแหน่ง
e พวกเขาใช้หลายวิธีเพื่อโค่นอำนาจของจักรพรรดิ เช่น ไม่สนับสนุนไคเซอร์อีกต่อไป ปล่อยข้อมูลลับเกี่ยวกับสงคราม และบีบให้ไคเซอร์สละราชสมบัติ
f อย่างที่บอกไว้ในดาเนียล 11:34 กษัตริย์ทิศเหนือไม่ได้ข่มเหงคริสเตียนช่วงหนึ่ง เช่น ตอนที่สหภาพโซเวียตล่มสลายในปี 1991